Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku wspólnego o wydanie interpretacji indywidualnej

24 grudnia 2024 r. wpłynął Państwa wniosek wspólny o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczący nieuznania Państwa za podatników podatku VAT z tytułu przeniesienia prawa własności w zamian za odszkodowanie.

Uzupełnili go Państwo pismem z 28 stycznia 2025 r. (wpływ 31 stycznia 2025 r.) – w odpowiedzi na wezwanie.

Treść wniosku wspólnego jest następująca:

Zainteresowani, którzy wystąpili z wnioskiem

1.Zainteresowany będący stroną postępowania:

1. AA

2.Zainteresowana niebędąca stroną postępowania:

2.BB

Opis stanu faktycznego

Wnioskodawczyni Pani BB i Wnioskodawca Pan AA są rolnikami i prowadzą wyłącznie gospodarstwo rolne. Wnioskodawcy nie prowadzą działalności gospodarczej w zakresie obrotu nieruchomości.

Żadne z Wnioskodawców nie jest czynnym podatnikiem VAT.

Wnioskodawcy byli właścicielami, w ramach wspólności ustawowej małżeńskiej, nieruchomości gruntowych położonych na terenie powiatu (...), w gminie (...):

1) działki ewidencyjnej o numerze 1 z obrębu (…) (dalej: działka 1),

2) działki ewidencyjnej o numerze 2 z obrębu (…) (dalej: działka 2),

3) działki ewidencyjnej o numerze 3 z obrębu (…) (dalej: działka 3),

4) działki ewidencyjnej o numerze 4 z obrębu (…) (dalej: działka 4),

5) działki ewidencyjnej o numerze 5 z obrębu (…) (dalej: działka 5),

(dalej wszystkie działki od działki 1 do działki 5 będą zwane łącznie: Nieruchomościami gruntowymi).

Nieruchomości gruntowe były użytkowane wyłącznie rolniczo.

Nieruchomości gruntowe znajdowały się na terenie, dla którego obowiązywał miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego zatwierdzony uchwałą nr (…) Rady Miasta (...) z 26 września 2007 r. Działki te były położone na terenie oznaczonym symbolem planistycznym: częściowo KDD i UW/P. Zgodnie z uchwałą nr (…) Rady Miasta (...) z 26 września 2007 r. symbolem UW/P oznacza się tereny aktywności gospodarczej nieprzemysłowej usług niecentrotwórczych oraz tereny produkcji, składów i magazynów. Z kolei symbol KDD oznacza drogę publiczną dojazdową.

Nieruchomości gruntowe zostały przeznaczone na realizacje inwestycji celu publicznego pod nazwą „(…)”.

Wojewoda (…) 30 grudnia 2022 r. wydał decyzje nr (…) o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej „(…)”. Decyzji tej został nadany rygor natychmiastowej wykonalności. Na mocy tej decyzji Wnioskodawcy utracili własność nieruchomości gruntowych z mocy prawa.

Wojewoda (…) wydał decyzje administracyjne, w których ustalił odszkodowania za prawa własności nieruchomości gruntowych.

Wnioskodawcy nie podejmowali żadnych działań mających na celu zbycie nieruchomości gruntowych i nie angażowali środków w celu zwiększenia atrakcyjności albo pozyskania nabywcy dla nieruchomości gruntowych. Utrata prawa własności nieruchomości gruntowych nastąpiła niezależnie od woli i zamiaru Wnioskodawców. Ustalenie odszkodowania za prawa własności nieruchomości gruntowych nastąpiło w sposób określony w ustawie z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (dalej: ustawa drogowa).

Uzupełnienie i doprecyzowanie stanu faktycznego

Działki będące przedmiotem wniosku zostały nabyte:

• działka o numerze 1 z obrębu (…) - 3 sierpnia 2023 r.,
• działka o numerze 2 z obrębu (…) - 27 czerwca 2018 r.,
• działka o numerze 3 z obrębu (…) - 27 czerwca 2018 r.,
• działka o numerze 4 z obrębu (…) - 20 sierpnia 2021 r.,
• działka o numerze 5 z obrębu (…) - 20 sierpnia 2021 r.

Wszystkie te nieruchomości zostały nabyte na potrzeby prowadzenia gospodarstwa rolnego i wykorzystywane są do działalności rolniczej.

Z tytułu nabycia działek nie została wystawiona faktura VAT. Przy nabyciu działek Panu AA ani jego żonie Pani BB nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT. Pan AA, jak również jego żona Pani BB, nie są i nie byli rolnikami ryczałtowymi. Działki, których dotyczy wniosek o interpretację, nie były przedmiotem dzierżawy ani innej odpłatnej umowy.

Wnioskodawcy nie występowali z wnioskiem o uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Wnioskodawcy dokonali wcześniej sprzedaży dwóch działek rolnych niezabudowanych, które były przez nich wykorzystywane rolniczo. Jedna z działek została nabyta 9 grudnia 2019 r., a druga z działek została nabyta 8 października 2020 r. Obie nieruchomości sprzedane przez Wnioskodawców zostały wcześniej nabyte przez nich na podstawie umowy sprzedaży. Nieruchomości te zostały nabyte na potrzeby prowadzenia gospodarstwa rolnego.

Nieruchomości te, od momentu wejścia w posiadanie do chwili ich sprzedaży, były wykorzystywanego do prowadzenia upraw rolnych w ramach prowadzonego przez Wnioskodawców gospodarstwa rolnego. Jedna z działek została sprzedana 6 lipca 2021 r., natomiast druga z działek została sprzedana 11 sierpnia 2021 r.

Nieruchomości te zostały sprzedane, gdyż Wnioskodawcy chcieli dokonać nabycia innych nieruchomości rolnych, które dawały Wnioskodawcom większe możliwości w zakresie rozwijania produkcji rolnej (nieruchomość nabyta za środki uzyskane ze sprzedaży jest położona obok innych gruntów uprawnych należących do gospodarstwa rolnego Wnioskodawców, co pozwala na prowadzenie bardziej efektywnej uprawy). Przyczyną dokonanie takiej transakcji była chęć rozwijania prowadzonego gospodarstwa rolnego.

Sprzedane zostały dwie nieruchomości, z których każda była nieruchomością niezabudowaną.

Wnioskodawcy, z tytułu sprzedaży ww. działek, nie byli zobowiązani zarejestrować się jako czynny podatnik VAT i wykazać należny podatek VAT.

Wnioskodawcy nie posiadają innych nieruchomości, które byłyby przeznaczone do sprzedaży.

Pytanie

Czy w przedstawionym zdarzeniu przyszłym odpłatna dostawa nieruchomości gruntowych będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

Państwa stanowisko w sprawie

Wnioskodawcy stoją na stanowisku, że przedmiotowa odpłatna dostawa nieruchomości nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż Wnioskodawcy w ramach tej czynności nie działali w charakterze podatnika podatku od towarów i usług.

Dostawa towarów

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm., dalej: Ustawa o VAT), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Jak stanowi art. 7 ust. 1 pkt. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również przeniesienie z nakazu organów władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie.

Zgodnie z art. 12 ust. 4 ustawy drogowej, nieruchomości lub ich części określone w decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stają się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa w odniesieniu do dróg krajowych albo własnością odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego w odniesieniu do dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych, z dniem, w którym decyzja o realizacji inwestycji drogowej stała się ostateczna.

Tym samym, dla nieruchomości, w odniesieniu do której wydana została decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, przeniesienie własności następuje z nakazu organów władzy publicznej.

Przeniesienie własności Nieruchomości gruntowych nastąpiło zatem niezależnie od woli i intencji Wnioskodawców.

Brak cech podatnika podatku VAT

Warunkiem podlegania opodatkowaniu danej czynności podatkiem od towarów i usług jest spełnienie dwóch przesłanek:

1)dana czynność ujęta jest w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług;

2)czynność wykonywana jest przez podmiot, który w jej ramach działa w charakterze podatnika podatku od towarów i usług.

(tak: Pismo z 20 sierpnia 2024 r., wydane przez: Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, 0112-KDIL3.4012.352.2024.5.KFK, zwolnienie z VAT dostawy terenu niezabudowanego, (...)).

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, podatnikiem są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Jak wskazano w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Zgodnie z art. 15 ust. 4 ustawy o VAT, w przypadku osób fizycznych prowadzących wyłącznie gospodarstwo rolne, leśne lub rybackie za podatnika uważa się osobę, która złoży zgłoszenie rejestracyjne, o którym mowa w art. 96 ust. 1 ustawy o VAT.

Do tego, aby zaistniało opodatkowanie podatkiem VAT niezbędnym jest, aby czynność, która miałaby podlegać opodatkowaniu, wykonał podmiot, który dla tej czynności działał jako podatnik (tak: Pismo z 16 sierpnia 2019 r., wydane przez: Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, 0112-KDIL1-2.4012.309.2019.3.PM, Opodatkowanie podatkiem VAT dostawy nieruchomości stanowiącej teren budowlany, (...)). Co za tym idzie, czynność musi wpisywać się w działalność gospodarczą prowadzoną przez dany podmiot w sposób ciągły i być nakierowana na cele zarobkowe.

W przypadku dostawy, której przedmiotem są grunty, będzie ona podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdy jest elementem działalności gospodarczej o charakterze stałym, powtarzalnym i zamierzonym (gdy zamiar podatnika obejmuje wzbogacenie się na danej czynności). Podmiot dokonujący tej czynności musi przy tym wykazać się aktywnością charakterystyczną dla branży obrotu nieruchomościami.

Jak wskazano w interpretacji indywidualnej z 16 sierpnia 2019 r., 0112-KDIL1-2.4012.309.2019.3.PM: „Zatem dostawa towarów (w tym gruntów) będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w sytuacji, gdy działaniom podmiotu dokonującego tej dostawy, można przypisać znamiona prowadzenia działalności gospodarczej, co w efekcie przesądza o uzyskaniu statusu podatnika. Dodatkowo należy wskazać, że działalność gospodarcza powinna cechować się stałością, powtarzalnością i niezależnością jej wykonywania, gdyż związana jest z profesjonalnym obrotem gospodarczym. W kwestii opodatkowania dostawy towarów (np. gruntów) istotne jest również, czy dokonujący dostawy w celu dokonania sprzedaży podjął aktywne działania w zakresie obrotu nieruchomościami, angażując środki podobne do wykorzystywanych przez producenta, handlowca i usługodawców w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, co skutkuje koniecznością uznania go za podmiot prowadzący działalność gospodarczą w rozumieniu tego przepisu, a więc za podatnika podatku od towarów i usług, czy też sprzedaż nastąpiła w ramach zarządu majątkiem prywatnym.” (Pismo z 16 sierpnia 2019 r., wydane przez: Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, 0112-KDIL1-2.4012.309.2019.3.PM, Opodatkowanie podatkiem VAT dostawy nieruchomości stanowiącej teren budowlany, (...)).

Jak wskazano w interpretacji indywidualnej z 10 marca 2023 r., 0112-KDIL1-3.4012.564.2022.2.AKS: „Jest Pan rolnikiem ryczałtowym, kupujący od Pana produkty rolne wystawia fakturę VAT RR z 8% VAT-em. Zbiory z ww. działek dokonywane przez Pana były i są przeznaczone na sprzedaż. (...) W analizowanej sprawie brak jest przesłanek świadczących o takiej Pana aktywności w przedmiocie planowanej sprzedaży działek, która byłaby porównywalna do działań podmiotów zajmujących się profesjonalnie tego rodzaju obrotem (brak przesłanek zawodowego - stałego i zorganizowanego charakteru takiej działalności). Nie podjął Pan takich aktywnych działań w zakresie obrotu nieruchomościami, które świadczyłyby o angażowaniu środków w sposób podobny do wykorzystywanych przez handlowców. Działania podejmowane przez Pana należą do zakresu zwykłego zarządu majątkiem prywatnym. Sprzedając działki nr 1 i nr 2 będzie korzystał Pan z przysługującego Panu prawa do rozporządzania własnym majątkiem, co oznacza, że nie wypełni Pan przesłanek zdefiniowanych w art. 15 ust. 1 i ust. 2 ustawy, i nie wystąpi w roli podatnika podatku Od towarów i usług prowadzącego działalność gospodarczą - w stosunku do tej transakcji. W konsekwencji, sprzedaż działek nr 1 i nr 2 nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.” (Pismo z 10 marca 2023 r., wydane przez: Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, 0112-KDIL1-3.4012.564.2022.2.AKS, Opodatkowanie sprzedaży działek, (...))

Jak wskazano w interpretacji indywidualnej z 28 października 2022 r., 0111-KDIB3-1.4012.739.2022.2.AMA: „W kontekście powyższych rozważań nie jest podatnikiem podatku od towarów i usług ten, kto jako osoba fizyczna dokonuje jednorazowych lub okazjonalnych transakcji, za które nie jest przewidziana ściśle regularna zapłata oraz nie prowadzi zorganizowanej, czy zarejestrowanej działalności gospodarczej, a tylko np. wyzbywa się majątku osobistego. Dokonywanie określonych czynności incydentalnie, poza sferą prowadzonej działalności gospodarczej, również nie pozwala na uznanie danego podmiotu za podatnika w zakresie tych czynności. Przyjęcie, że dany podmiot sprzedając grunt działa w charakterze podatnika prowadzącego handlową działalność gospodarczą (jako handlowiec) wymaga ustalenia, czy jego działalność w tym zakresie przybiera formę zawodową (profesjonalną). Przejawem zaś takiej aktywności określonej osoby w zakresie obrotu nieruchomościami, która może wskazywać, że jej czynności przybierają formę zorganizowaną może być np.: nabycie terenu przeznaczonego pod zabudowę, jego uzbrojenie, wydzielenie dróg wewnętrznych, działania marketingowe podjęte w celu sprzedaży działek, wykraczające poza zwykłe formy ogłoszenia, uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy terenu, czy wystąpienie o opracowanie planu zagospodarowania przestrzennego dla sprzedawanego obszaru, prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług deweloperskich lub innych tego rodzaju usług o zbliżonym charakterze. Przy czym, na tego rodzaju aktywność „handlową” wskazywać musi ciąg powyżej przytoczonych okoliczności, a nie stwierdzenie jedynie faktu wystąpienia pojedynczych z nich.” (Pismo z 28 października 2022 r., wydane przez: Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, 0111-KDIB3-1.4012.739.2022.2.AMA, VAT od sprzedaży nieruchomości przez osobę fizyczną, (...)).

Wnioskodawcy utracili nieruchomości gruntowe w procedurze przewidzianej ustawą drogową, a utrata własności nastąpiła z mocy prawa. Wnioskodawcy nie podejmowali żadnej aktywnej działalności w zakresie obrotu nieruchomościami, aby doprowadzić do przeniesienia własności Nieruchomości gruntowych.

W interpretacji podatkowej z 18 sierpnia 2023 r., 0111-KDIB3-3.4012.232.2023.1.AW, analizując sytuację, w której do przeniesienia własności nieruchomości doszło w ramach wywłaszczenia za odszkodowaniem, wskazano, że: „(...) przeniesienie prawa własności części II nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa, nie będzie stanowiło działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż brak jest przesłanek świadczących o takiej aktywności w przedmiocie niniejszej transakcji, która byłaby porównywalna do działań podmiotów zajmujących się profesjonalnie tego rodzaju obrotem (brak przesłanek zawodowego - stałego i zorganizowanego charakteru takiej działalności). Nie wystąpił bowiem ciąg zdarzeń, które jednoznacznie przesądzają, że zbycie nieruchomości gruntowej wypełnia przesłanki działalności gospodarczej. Nie podjęli Państwo aktywnych działań w zakresie obrotu nieruchomościami, które świadczyłyby o angażowaniu środków w sposób podobny do wykorzystywanych przez handlowców. Z opisu sprawy wynika, że wywłaszczenie nieruchomości było spowodowane planowaną inwestycją drogową, która ma być realizowana na terenie stanowiącym Państwa dotychczasową własność, więc dostawa nieruchomości została zrealizowana bez podejmowania przez Państwa dodatkowych działań. Wywłaszczenie nie nastąpi zatem z Państwa inicjatywy, tylko na skutek działań niezależnych. Konsekwentnie, w przedmiotowej sprawie brak jest przesłanek pozwalających uznać, Państwa za podatników w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy, którzy prowadzą działalność gospodarczą, w myśl art. 15 ust. 2 ustawy, polegającą na handlu nieruchomościami. (...) W przedmiotowej transakcji przenosząc na rzecz Skarbu Państwa część II nieruchomości, przedmiotowy grunt będzie korzystał z przysługującego prawa do rozporządzania własnym majątkiem, która to czynność oznacza działanie w sferze prywatnej, do której nie mają zastosowania przepisy ustawy o podatku od towarów i usług.” (Pismo z 18 sierpnia 2023 r., wydane przez: Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, 0111-KDIB3-3.4012.232.2023.1.AW, VAT od sprzedaży nieruchomości przez osobę fizyczną, (...)).

Wobec tego, że Wnioskodawcy nie prowadzili i nie prowadzą działalności gospodarczej w zakresie obrotu nieruchomościami, a wywłaszczenie i uzyskanie odszkodowania za Nieruchomości gruntowe nastąpiło niezależnie od woli Wnioskodawców i nie wiązało się z żadnymi ich aktywnymi działaniami w zakresie obrotu nieruchomościami, to Wnioskodawcy w odniesieniu do tej czynności nie są podatkami podatku od towarów i usług. Jednocześnie Wnioskodawcy nie są podatnikami podatku VAT na skutek dokonanego zgłoszenia rejestracyjnego. Tym samym przedmiotowa czynność nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Na wstępie należy zaznaczyć, że skoro działka została wywłaszczona decyzją z 30 grudnia 2022 r., nr (…) o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, to niniejszą interpretację oparto na przepisach prawa podatkowego obowiązujących w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym we wniosku stanie faktycznym.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

Stosownie do treści art. 2 pkt 6 ustawy:

W myśl art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy:

Należy więc przyjąć, że w oparciu o definicję zawartą w art. 2 pkt 6 ustawy, zbycie gruntu traktowane jest jako czynność odpłatnej dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy.

Z przywołanego przepisu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy wynika natomiast, że czynność polegająca na przeniesieniu z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów (np. nieruchomości) w zamian za odszkodowanie, stanowi dostawę towarów. W tej sytuacji bez znaczenia jest fakt, że dostawa nie jest de facto następstwem decyzji właściciela, lecz wynika z nakazu organu władzy publicznej lub z mocy samego prawa. Odszkodowanie w tym przypadku pełni funkcję wynagrodzenia za przeniesienie własności towarów, czyniąc tego rodzaju dostawę faktycznie odpłatną. W konsekwencji należy stwierdzić, że przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów (w tym np. nieruchomości) w zamian za odszkodowanie – na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy – podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie podlega samo odszkodowanie, lecz stanowiące dostawę towarów przeniesienie własności towarów w zamian za wynagrodzenie przyjmujące formę odszkodowania.

Zaznaczenia wymaga, że na gruncie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, również zbycie udziału w towarze (np. współwłasności nieruchomości gruntowej) stanowi odpłatną dostawę towarów. Powyższe potwierdził NSA w uchwale 7 sędziów z dnia 24 października 2011 r., sygn. akt I FPS 2/11.

Towarem jest także udział w prawie własności lub użytkowania wieczystego nieruchomości. Jest to zgodne z normami unijnymi, bowiem w myśl art. 15 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 347 z 11 grudnia 2006 r. s. 1, ze zm.), zwanej dalej „Dyrektywą 2006/112/WE”:

Należy w tym miejscu wyjaśnić, że prawo dopuszcza, aby własność tej samej rzeczy przysługiwała niepodzielnie kilku osobom. W świetle art. 195 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.), zwany dalej Kodeks cywilny:

Współwłasność nie jest instytucją samodzielną, lecz stanowi odmianę własności i charakteryzuje się tym, że własność rzeczy (ruchomej lub nieruchomej) przysługuje kilku podmiotom. Do współwłasności stosuje się – jeśli co innego nie wynika z przepisów poświęconych specjalnie tej instytucji – przepisy odnoszące się do własności.

Zgodnie z art. 196 § 1 ustawy Kodeks cywilny:

Na podstawie art. 196 § 2 ustawy Kodeks cywilny:

Art. 198 ustawy Kodeks cywilny stanowi, że:

Współwłaściciel ma względem swojego udziału pozycję wyłącznego właściciela. Ze względu na charakter udziału, każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli. Rozporządzanie udziałem polega na tym, że współwłaściciel może zbyć swój udział.

Należy w tym miejscu zauważyć, że kwestie stosunków majątkowych pomiędzy małżonkami reguluje ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t. j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1359 ze zm.):

W świetle art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

Zatem istotą wspólności majątkowej małżeńskiej, zarówno ustawowej, jak i umownej, jest to, że każdy z małżonków jest współwłaścicielem poszczególnych składników majątku wspólnego (dorobkowego) na zasadach współwłasności łącznej (bezudziałowej).

W świetle art. 35 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

Natomiast zgodnie z art. 37 § 1 pkt 1 ww. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

W świetle art. 43 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

Ustawa nie wymienia małżonków jako odrębnej kategorii podatników. Powyższe stwarza dla małżonków prowadzących działalność gospodarczą szczególną sytuację prawną. Należy zauważyć, że żaden z przepisów ustawy nie zabrania małżonkom prowadzenia działalności gospodarczej jako odrębnym podatnikom. Nie ma przy tym przeszkód, aby pomiędzy małżonkami prowadzącymi odrębne działalności istniała ustawowa wspólność majątkowa.

W konsekwencji, podatnikiem podatku od towarów i usług jest ten z małżonków, który dokona czynności podlegającej opodatkowaniu.

Jeżeli zatem, przedmiotem dostawy jest majątek wspólny małżonków, to podatnikiem podatku od towarów i usług w okolicznościach wskazanych w art. 15 ustawy będzie ten małżonek, który dokonuje dostawy we własnym imieniu (który jest stroną czynności prawnej) – jako podatnik VAT.

Wskazać jednak należy, że nie każda czynność stanowiąca dostawę towarów, w rozumieniu art. 7 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, ponieważ aby dana czynność podlegała opodatkowaniu tym podatkiem, musi być wykonana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem jest podatnikiem podatku od towarów i usług.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy wynika, że:

Stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy:

Z powołanych przepisów wynika, że warunkiem podlegania opodatkowaniu podatkiem VAT danej czynności podatkiem od towarów i usług jest spełnienie dwóch przesłanek:

• dana czynność ujęta jest w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług,
• czynność wykonywana jest przez podmiot, który w jej ramach działa w charakterze podatnika podatku od towarów i usług.

Natomiast nie jest podatnikiem podatku od towarów i usług ten, kto jako osoba fizyczna dokonuje jednorazowych, okazjonalnych transakcji, za które nie jest przewidziana ściśle regularna zapłata oraz nie prowadzi zorganizowanej, czy zarejestrowanej działalności gospodarczej. Dokonywanie określonych czynności incydentalnie, poza sferą prowadzonej działalności gospodarczej, również nie pozwala na uznanie danego podmiotu za podatnika w zakresie tych czynności.

Powyższe oznacza, że dostawa towarów, w tym przypadku gruntu, podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wyłącznie wówczas, gdy czynność podlegającą opodatkowaniu wykona podmiot, który dla tej właśnie czynności będzie działał jako podatnik.

Jednocześnie okoliczności dokonania tej czynności powinny nosić znamiona działalności gospodarczej, o której mowa w ustawie, tzn. powinny polegać na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Przez ciągłe wykorzystywanie składników majątku należy rozumieć takie wykorzystywanie majątku, które charakteryzuje się powtarzalnością lub pewnym okresem trwania. Zatem, czerpanie dochodów ze składnika majątku wskazuje na prowadzenie działalności gospodarczej.

Należy stwierdzić, że każdy kto dokonuje czynności, które zmierzają do wykorzystania nieruchomości dla celów działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, powinien być uznany za podatnika podatku od towarów i usług. Tym samym, wykorzystywanie majątku prywatnego stanowi również działalność gospodarczą, jeżeli jest dokonywane w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Podstawowym kryterium dla opodatkowania sprzedaży, w tym przypadku nieruchomości, jest ustalenie, czy działanie to można uznać za wykorzystywanie majątku w sposób ciągły do celów zarobkowych, czy majątek nabyty został i faktycznie wykorzystany na potrzeby własne, czy też z przeznaczeniem do działalności gospodarczej.

Definicja działalności gospodarczej, zawarta w ustawie, ma charakter uniwersalny, pozwalający na objęcie pojęciem „podatnik” tych wszystkich podmiotów, które prowadzą określoną działalność, występując w profesjonalnym obrocie gospodarczym.

Wobec tego nie jest działalnością handlową, a zatem i gospodarczą sprzedaż majątku osobistego, który nie został nabyty ani też wykorzystany w trakcie jego posiadania w celu jego odsprzedaży i nie jest związany z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Zatem, status podatnika podatku od towarów i usług wynika z okoliczności dokonywania czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Dla ustalenia, czy osoba dokonująca transakcji sprzedaży nieruchomości jest podatnikiem podatku VAT, istotne jest stwierdzenie, że prowadzi ona działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy.

Mając na względzie definicję działalności gospodarczej, zawartą w ww. art. 15 ust. 2 ustawy, należy uznać, że działalność rolnicza, o której mowa w art. 2 ust. 15 ustawy, mieści się w pojęciu działalności gospodarczej.

Zatem rolnik, który dokona rejestracji i uzyska status podatnika podatku VAT czynnego – w świetle przepisów ustawy – prowadzi działalność gospodarczą (działalność rolniczą) opodatkowaną podatkiem VAT według właściwej stawki tego podatku.

W tym miejscu należy podkreślić, że pojęcie „majątku prywatnego” nie występuje na gruncie analizowanych przepisów ustawy, jednakże wynika z wykładni art. 15 ust. 2 ustawy, w której zasadnym jest odwołanie się do treści orzeczenia TSUE z 4 października 1995 r. w sprawie C-291/92 (Finanzamt Uelzen v. Dieter Armbrecht), które dotyczyło kwestii opodatkowania sprzedaży przez osobę, będącą podatnikiem podatku od wartości dodanej, części majątku niewykorzystywanej do prowadzonej działalności gospodarczej, a służącej jej do celów prywatnych. „Majątek prywatny” to zatem taka część majątku danej osoby fizycznej, która nie jest przez nią przeznaczona ani wykorzystywana dla potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej.

Uznanie, czy dany podmiot w odniesieniu do konkretnej czynności działa jako podatnik podatku od towarów i usług, wymaga oceny każdorazowo odnoszącej się do okoliczności faktycznych danej sprawy.

Z orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 15 września 2011 r. w sprawach połączonych Jarosław Słaby przeciwko Ministrowi Finansów (C-180/10) oraz Emilian Kuć i Halina Jeziorska-Kuć przeciwko Dyrektorowi Izby Skarbowej w Warszawie (C-181/10) wynika, że czynności związane ze zwykłym wykonywaniem prawa własności nie mogą same z siebie być uznawane za prowadzenie działalności gospodarczej. Sama liczba i zakres transakcji sprzedaży nie mogą stanowić kryterium rozróżnienia między czynnościami dokonywanymi prywatnie, które znajdują się poza zakresem zastosowania Dyrektywy, a czynnościami stanowiącymi działalność gospodarczą. Podobnie – zdaniem Trybunału – okoliczność, że przed sprzedażą zainteresowany dokonał podziału gruntu na działki w celu osiągnięcia wyższej ceny łącznej. Całość powyższych elementów może bowiem odnosić się do zarządzania majątkiem prywatnym zainteresowanego.

Inaczej jest natomiast – wyjaśnił Trybunał – w wypadku, gdy zainteresowany podejmuje aktywne działania w zakresie obrotu nieruchomościami, angażując środki podobne do wykorzystywanych przez producentów, handlowców i usługodawców w rozumieniu art. 9 ust. 1 akapit drugi Dyrektywy 2006/112/WE Rady. Przykładowo podane zostały działania polegające na uzbrojeniu terenu albo na działaniach marketingowych. Działania takie nie należą do zakresu zwykłego zarządu majątkiem prywatnym.

Zatem za podatnika należy uznać osobę, która w celu dokonania sprzedaży gruntów angażuje podobne środki wykazując aktywność w przedmiocie zbycia nieruchomości porównywalną do działań podmiotów zajmujących się profesjonalnie tego rodzaju obrotem, tj. działania wykraczające poza zakres zwykłego zarządu majątkiem prywatnym. Chodzi tu przykładowo o nabycie terenu przeznaczonego pod zabudowę, jego uzbrojenie, wydzielenie dróg wewnętrznych, działania marketingowe podjęte w celu sprzedaży działek, wykraczające poza zwykłe formy ogłoszenia, uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy terenu, czy wystąpienie o opracowanie planu zagospodarowania przestrzennego dla sprzedawanego obszaru, prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług developerskich lub innych tego rodzaju usług o zbliżonym charakterze. Przy czym na tego rodzaju aktywność „handlową” wskazywać musi ciąg powyżej przykładowo przytoczonych okoliczności, a nie stwierdzenie jedynie faktu wystąpienia pojedynczych z nich.

Zasady nabywania nieruchomości pod inwestycje w zakresie dróg publicznych, a także organy właściwe w tych sprawach, reguluje ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 176 ze zm.), zwana dalej ustawą o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych.

Zgodnie z art. 11a ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych:

Na podstawie art. 11f ust. 1 pkt 6 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych:

Według art. 11i ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych:

Zgodnie z art. 11i ust. 2 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych:

Fakt, że w przypadku wydawania decyzji zezwalającej na realizację inwestycji drogowej zostały w całości wyłączone przepisy określone w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oznacza w szczególności, że ustalenie lokalizacji drogi w ramach zezwolenia na realizację inwestycji drogowej może nastąpić niezależnie od tego, czy dla terenu, przez który ma przebiegać ta inwestycja, obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego oraz niezależnie od treści postanowień takiego planu.

Stosownie do art. 12 ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych:

Według regulacji art. 12 ust. 4 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych:

Jak stanowi art. 12 ust. 3 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych:

Analiza przywołanych regulacji prowadzi do wniosku, że w przypadku realizacji inwestycji drogowych w trybie przepisów ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej zastępuje decyzję o lokalizacji inwestycji celu publicznego, o której mowa w art. 4 ust. 2 pkt 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

W myśl art. 12 ust. 4a ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych:

Stosownie do treści art. 12 ust. 4f ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych:

W oparciu o art. 12 ust. 5 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych:

W myśl art. 18 ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych:

Na podstawie art. 112 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t. j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1899 ze zm.):

W myśl art. 128 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami:

Istotą wywłaszczenia jest pozbawienie lub ograniczenie m.in. prawa własności nieruchomości. Dokonuje się tego za odszkodowaniem wypłaconym na rzecz osoby (podmiotu) wywłaszczanego, co poprzedza wydanie aktu prawnego w randze decyzji. Nieruchomość objęta taką procedurą staje się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. Decyzję ustalającą wysokość odszkodowania wydaje organ administracji publicznej, który wydał decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji. Z tak określonych zapisów ustawowych wynika jasno, że podmiotem podejmującym cały katalog czynności prawnych jest organ administracji. Nie wymaga się tu współdziałania, czy jakiejkolwiek innej inicjatywy ze strony podmiotu wywłaszczanego.

Zgodnie z powołanymi wyżej przepisami zmiana przeznaczenia wywłaszczonej nieruchomości z terenu niebędącego terenem przeznaczonym pod zabudowę na teren przeznaczony pod zabudowę odbywa się w tym samym momencie, w którym nieruchomość ta staje się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego. Zmiana ta nie wystąpiłaby, gdyby nie doszło do czynności wywłaszczenia.

Z opisu sprawy wynika, że prowadzą Państwo gospodarstwo rolne, nie są Państwo czynnymi podatnikami podatku VAT. Nie prowadzą Państwo działalności gospodarczej w zakresie obrotu nieruchomościami.

Decyzją Wojewody (…) z 30 grudnia 2022 r. nr (…) o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej „(…)” utracili Państwo własność nieruchomości gruntowych z mocy prawa, tj. działek:

• nr 1 z obrębu (…),
• nr 2 z obrębu (…),
• nr 3 z obrębu (…),
• nr 4 z obrębu (…),
• nr 5 z obrębu (…).

Wojewoda (…) wydał decyzje administracyjne, w których ustalił odszkodowanie za prawa własności nieruchomości gruntowych.

Nieruchomości użytkowane były wyłącznie rolniczo, na potrzeby prowadzenia gospodarstwa rolnego, przy czym nie są Państwo z tego tytułu zarejestrowanymi podatnikami podatku VAT. Nieruchomości te zostały nabyte na potrzeby prowadzenia gospodarstwa rolnego.

Działki nie były przedmiotem dzierżawy ani innej odpłatnej umowy. W stosunku do ww. działek nie występowali Państwo z wnioskiem o uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Nie angażowali Państwo środków w celu zwiększenia atrakcyjności działek. Wydanie nieruchomości za odszkodowanie nie wynikało z Państwa woli ich zbycia, ale z obowiązku nałożonego decyzją administracyjną.

Państwa wątpliwości dotyczą określenia, czy dostawa działek nr 1, 2, 3, 4, 5 w zamian za odszkodowanie w wyniku wywłaszczenia będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT.

Jak wynika z dokonanej wyżej analizy przepisów, warunkiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest spełnienie dwóch przesłanek łącznie: po pierwsze dana czynność ujęta jest w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie – czynność została wykonana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem jest podatnikiem podatku od towarów i usług. Dostawa towarów (np. nieruchomości) podlega zatem opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wyłącznie wówczas, gdy dokonywana jest przez podmiot mający status podatnika, a dodatkowo działający w takim charakterze w odniesieniu do danej transakcji. Dopiero po zdefiniowaniu podmiotu jako podatnika VAT – co do zasady – mają dla określenia jego praw i obowiązków zastosowanie przepisy ustawy o podatku od towarów i usług.

W świetle powyższego, aby wyjaśnić Państwa wątpliwości należy ustalić, czy w okolicznościach niniejszej sprawy, działali Państwo w charakterze podatnika VAT zdefiniowanego w art. 15 ust. 1 ustawy.

W przypadku osób fizycznych, które dokonują zbycia towarów stanowiących część majątku osobistego, tj. majątku, który nie został nabyty w celu jego odsprzedaży bądź wykonywania innych czynności w ramach działalności gospodarczej, należy szczególnie wnikliwie przeanalizować okoliczności w jakich będzie realizowana transakcja. Co do zasady bowiem osoby fizyczne, które dokonują transakcji w ramach zarządu majątkiem prywatnym, wykluczone są z grona podatników VAT.

Wobec powyższego należy uznać, że wydanie działek zgodnie z decyzją Wojewody (…), nie było dostawą nieruchomości dokonywaną przez podatników podatku VAT w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy, w ramach działalności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy. W przedstawionych przez Państwa okolicznościach brak było przesłanek świadczących o takiej aktywności w przedmiocie niniejszej transakcji, która byłaby porównywalna do działań podmiotów zajmujących się profesjonalnie tego rodzaju obrotem (brak przesłanek zawodowego – stałego i zorganizowanego charakteru takiej działalności). Nie wystąpił bowiem ciąg zdarzeń, które jednoznacznie przesądzały, że zbycie nieruchomości gruntowej wypełniało przesłanki działalności gospodarczej. Nie podejmowali Państwo aktywnych działań w zakresie obrotu nieruchomościami, które świadczyłyby o angażowaniu środków w sposób podobny do wykorzystywanych przez handlowców. Z opisu sprawy wynika, że wydanie działek było spowodowane inwestycją drogową, która jest realizowana na terenie stanowiącym Państwa dotychczasową własność, więc dostawa nieruchomości została zrealizowana bez podejmowania przez Państwa dodatkowych działań. Wywłaszczenie nie nastąpiło zatem z Państwa inicjatywy, tylko na skutek działań niezależnych.

W przedmiotowej sprawie brak jest zatem przesłanek pozwalających uznać Państwa za podatników w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy, którzy prowadzi działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy. Podejmowane przez Państwa działania należały do zakresu zwykłego zarządu majątkiem prywatnym. Korzystali Państwo z przysługującego prawa do rozporządzania własnym majątkiem, która to czynność oznacza działanie w sferze prywatnej, do której nie miały zastosowania przepisy ustawy o podatku od towarów i usług.

Zatem, odpłatna dostawa działek nr 1, 2, 3, 4, 5 stanowiących Państwa współwłasność, zgodnie z decyzją Wojewody (…) w zamian za odszkodowanie, nie stanowiła czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, a więc uzyskane odszkodowanie nie stanowiło wynagrodzenia za czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Tym samym Państwa stanowisko uznaję za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego. Z funkcji ochronnej będą mogli skorzystać Ci z Państwa, którzy zastosują się do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację przez Zainteresowanego, który jest stroną postępowania

Pan AA (Zainteresowany będący stroną postępowania – art. 14r § 2 Ordynacji podatkowej) ma prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a, art. 14b § 1 i art. 14r Ordynacji podatkowej.