
Temat interpretacji
Temat interpretacji
Temat interpretacji
Temat interpretacji
Temat interpretacji
Interpretacja indywidualna - stanowisko prawidłowe
Szanowna Pani,
stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.
Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej
28 stycznia 2025 r. wpłynął Pani wniosek z 23 stycznia 2025 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od towarów i usług w zakresie braku podlegania opodatkowaniu podatkiem VAT świadczenia usług udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej i mediacji oraz udokumentowania tych czynności.
Opis stanu faktycznego
Wnioskodawca jest radcą prawnym, prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, wpisaną do CEIDG pod nazwą Kancelaria Radcy Prawnego (...) Radca Prawny, kod działalności 69.10.Z - działalność prawnicza.
Wnioskodawca zwany w umowie Zleceniobiorcą zawarł (…) 2024 r. jako osoba prowadząca działalność gospodarczą pod firmą Kancelaria Radcy Prawnego reprezentowana przez A.A. umowę o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej i mediacji z Gminą zwaną w umowie Gminą.
Przedmiotem umowy było zlecenie przez Gminę osobistego udzielania przez Zleceniobiorcę, za wynagrodzeniem nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnej mediacji w ramach zorganizowanego przez Gminę punktu udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, zgodnie z ustawą z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej.
Zleceniobiorca, zgodnie z zapisami umowy musi być osobą uprawnioną, zgodnie z zapisami ustawy, do udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej. Pomoc będzie świadczona według ściśle wyznaczonego harmonogramu określonego w umowie - wyznaczonym mieście, budynku, dniu i godzinach oraz za zapłatą stałego, ryczałtowego wynagrodzenia w stawce za miesiąc, niezależnie od ilości dyżurów i przyjętych petentów. Zgodnie z zapisami umowy wysokość wynagrodzenia została ustalona przy uwzględnieniu wysokości dotacji celowej przyznanej na rzecz Gminy w 2025 r. na realizację zadania udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej.
Wynagrodzenie będzie płatne Zleceniobiorcy po przekazaniu Gminie prawidłowo wystawionej faktury VAT, w terminie 14 dni od jej przekazania do 10-go dnia kolejnego mca kalendarzowego. Gmina w umowie zastrzegła możliwość wydłużenia dyżuru do 5 godzin i zmiany lokalu oraz godzin świadczenia porad.
Gmina zobowiązała się w umowie do udostępnienia lokalu świadczenia porad, wyposażenia w meble, dostęp do sieci energetycznej, telefonicznej, teleinformatycznej, wyposażenia lokalu w telefon, drukarkę, skaner, komputer, zapewnienie dostępu do bazy aktów prawnych. W umowie było zastrzeżenie, że lokal może być wykorzystywany wyłącznie dla celów udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej.
Zleceniobiorca został w umowie zobowiązany do przestrzegania przepisów ustawy i aktów wykonawczych; udzielania pomocy prawnej osobiście według swojej najlepszej wiedzy; obecności w godzinach dyżurów w wyznaczonym miejscu według ustalonego harmonogramu oraz punktualnego logowania do systemu teleinformatycznego; przyjęcia stosownych oświadczeń od osoby uprawnionej; dokumentowania w kartach każdego przypadku udzielania pomocy; przekazywania gminie dokumentów w określonym terminie; zabezpieczenia danych osobowych; informowania osób uprawnionych o możliwości spotkania z mediatorem w ramach npp; informowania osób uprawnionych o innych punktach nieodpłatnej pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji. W przypadku niemożliwości udzielania pomocy prawnej i mediacji osobiście Zleceniobiorca ma obowiązek zapewnić zastępstwo. Zleceniobiorca rozlicza się z zastępcą i informuje Gminę o osobie zastępcy z imienia i nazwiska, z jednodniowym wyprzedzeniem. W umowie znajduje się zapis, iż Zleceniobiorca ponosi pełną odpowiedzialność za działania i zaniechania osób, którym powierzył zastępstwo.
Umowa została sporządzona na czas określony, jednego roku - od stycznia do grudnia 2025 r., z prawem każdej ze stron do jej wypowiedzenia za 1 - miesięcznym okresem wypowiedzenia. Umowa przewidywała wypadki jej wypowiedzenia ze skutkiem natychmiastowych, m.in. w przypadku zaniechania realizacji obowiązków wynikających z ustawy o npp.
Do spraw nieuregulowanych umową mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego i ustawy o npp. W praktyce wygląda to tak, że jest wyznaczany harmonogram świadczenia porad prawnych i mediacji - wskazane miasto, ulica, określone dni tygodnia i wyznaczone godziny. Wykonawca jest obowiązany w wyznaczonym dniu i godzinach stawić się w punkcie i zalogować w systemie informatycznym MS, bowiem jest po tym sprawdzany czy przebywa na dyżurze. Niestawiennictwo w punkcie i niezapewnienie dyżuru jest jednym z powodów rozwiązania umowy ze skutkiem natychmiastowym jako rażące naruszenie jej postanowień. Jeżeli z jakichkolwiek przyczyn - choroba, sytuacje nadzwyczajne nie jest w stanie świadczyć pomocy ma obowiązek zapewnić zastępcę. Nieodpłatna pomoc prawna obejmuje również nieodpłatną mediację.
W umowie przewidziane jest stałe, ryczałtowe wynagrodzenie za cały miesiąc bez względu na liczbę przyjętych petentów. Wykonawca nie ma wpływu na dobór osób, które zapisuje Gmina, która ma także obowiązek zapewnić, zgodnie z rozporządzeniem MS lokal, wyposażenie, sprzęt techniczny, meble, dostęp do komputera, sieci energetycznej, Internetu, oprogramowania z bazą aktów prawnych i faktycznie to zapewnia. Zakres npp i npo został określony ściśle w ustawie i jest to wąski zakres usług. Wnioskodawca sporządza jedynie projekt pisma, za wyjątkiem pism w toku sprawy, nie podpisuje tych pism swoim imieniem i nazwiskiem, ani nie sygnuje ich swoją pieczątką, nie używa w punkcie szyldu swojej kancelarii, nie reprezentuje osób przed sądem. Przeważnie udziela porad prawnych. Dla osób korzystających z nieodpłatnej pomocy prawnej Wnioskodawcą jest osobą anonimową, pozostającą w dyspozycji Gminy. Zleceniobiorca z racji wykonywanego zawodu jest czynnym podatnikiem VAT oraz posiada ubezpieczenie OC.
W umowie nie ma zapisu kto ponosi odpowiedzialność za realizację umowy wobec osób trzecich. Jest jedynie przewidziana odpowiedzialność Zleceniobiorcy za działania i zaniechania zastępcy bez wskazania wobec kogo jest ta odpowiedzialność - czy wobec osób trzecich czy wobec Gminy. Nie ma również zapisu, aby Gmina wzięła na siebie jakąkolwiek odpowiedzialność wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Zleceniobiorcę na jej rzecz.
Reasumując:
1.Świadcząc usługi w ramach umowy zawartej z Gminą - w Pani ocenie - wyraża Pani oświadczenia woli w imieniu i na rzecz Gminy, bowiem z nią ma Pani umowę, chociaż usługi świadczy Pani osobiście, bowiem ma Pani uprawnienia radcy prawnego oraz mediatora;
2.Wynagrodzenie, które otrzyma Pani od Gminy za wykonywane czynności będzie stanowić przychody, o których mowa w art. 13 pkt 8a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia, uzyskiwane od osoby prawnej jaką jest Gmina. Nie będą to natomiast przychody o których mowa w art. 12 ust. 1-6 ustawy;
3.Za czynności wykonywane w ramach umowy nie ponosi Pani ryzyka gospodarczego ani ekonomicznego. Ponosi je Gmina. W zakresie wypłaty wynagrodzenia ryzyko gospodarcze ponosi Gmina. Gmina dostaje dotację celową od Państwa na realizację zadania z zakresu npp i wypłaca z niej Zleceniobiorcom wynagrodzenie. Natomiast w zakresie obowiązku dostarczenia lokalu, jego wyposażenia, infrastruktury, sieci, bazy aktów prawnych ryzyko ekonomiczne ponosi również Gmina, bowiem ona ma obowiązek to wszystko zapewnić zgodnie z zapisami Rozporządzenia MS z 21 grudnia 2018r.;
4.Nie ma Pani żadnego wpływu na wysokość przyznanego Pani wynagrodzenia wynikającego z zawartej z Gminą umowy. Wynagrodzenie jest określone w stałej kwocie za cały miesiąc, niezmiennej przez cały rok trwania umowy. W jednym miesiącu kwota wynagrodzenia jest wyższa o 4 grosze od pozostałych.
5.Wobec braku zapisu w umowie o odpowiedzialności Gminy wobec osób trzecich uważa się za spełnienie warunku braku tej odpowiedzialności po stronie Zleceniobiorcy. Opisane zdarzenie odnosi się do usług porad prawnych i mediacji - wszystko.
Pytania
1.Czy Wnioskodawca świadcząc usługi nieodpłatnej pomocy prawnej i mediacji w ramach umowy z Gminą zawartą jako Kancelaria Radcy Prawnego na zasadach określonych w ustawie z 5 sierpnia 2025r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej jest zobowiązany odprowadzać podatek od towarów i usług - VAT od uzyskiwanego wynagrodzenia?
2.Czy z tytułu świadczonych usług nieodpłatnej pomocy prawnej i mediacji Wnioskodawca może wystawiać jako Kancelaria Radcy Prawnego notę księgową?
Pani stanowisko w sprawie
W ocenie Wnioskodawcy udzielanie porad prawnych i mediacji w ramach umowy z Gminą nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług - VAT. Wnioskodawca z tytułu realizacji tej umowy nie ma obowiązku wystawiania faktury, a może wystawiać jako Kancelaria Radcy Prawnego notę księgową. Kluczowym artykułem w tym zakresie jest art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT, który stanowi jakich czynności nie uznaje się za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą. Cytowany artykuł stanowi o trzech warunkach, które muszą być spełnione, aby wykonywane czynności nie były samodzielnie wykonywaną działalnością gospodarczą.
Warunek pierwszy - przychody z tytułu wykonywanych czynności muszą mieścić się w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zdaniem Wnioskodawcy, są to przychody wymienione w art. 13 pkt 8a ustawy - przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia z osobą prawną, którą jest Gmina na mocy art. 2 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym. Nie ma tu znaczenia nazwa umowy, bowiem o jej istocie przesądza jej treść oraz zamiar stron i cel umowy. Celem umowy jest świadczenie przez Zleceniobiorcę określonego rodzaju usług świadczenia nieodpłatnych porad prawnych i nieodpłatnej mediacji, do których stosuje się, zgodnie z art. 750 Kodeksu cywilnego przepisy o zleceniu.
Warunek drugi - związanie stron więzami tworzącymi stosunek prawny co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności Zlecającego wobec osób trzecich. Stosunek prawny łączący strony zbliżony jest do stosunku pracy i Zleceniobiorca nie ma samodzielności i niezależności w zakresie świadczonych usług i jest podporządkowany Gminie i ustawie w zakresie zakresu świadczonych usług, warunków wykonywania umowy i wynagradzania. Wprawdzie w umowie jest zapis, iż wykonuję pomoc prawną osobiście, bowiem mam uprawnienia radcy prawnego i mediatora. W tym względzie można powiedzieć, że w zakresie udzielania porad ma Pani samodzielność, bowiem Gmina nie ingeruje w treść pomocy prawnej przez Panią udzielonej, bowiem ma Pani do tego przygotowanie zawodowe, potwierdzone zdanym egzaminem i tytułem zawodowym. Brak samodzielności i niezależności przejawia się w tym, iż Zleceniobiorca nie ma wpływu na umiejscowienie punktu, godziny dyżuru, dobór klientów, wynagrodzenie, wyposażenie czy wybór lokalu. Musi stawić się w punkcie w wyznaczonym dniu i godzinach tak jak w stosunku pracy - niestawiennictwo i niezapewnienie zastępcy jest powodem wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym; musi zalogować się do sytemu informatycznego MS, bowiem jest sprawdzany pod tym kątem. Zleceniobiorca nie może brać pieniędzy od klientów za świadczoną pomoc ani polecać im swoich prywatnych usług ani innych osób. Zleceniobiorca nie używa w punkcie swojej pieczątki ani szyldu Kancelarii, nie podpisuje sporządzonych projektów pism. To powoduje, że pomimo, iż zawiera umowy z Gminą jako Kancelaria Radcy Prawnego, to w punktach porad prawnych nie reprezentuje swojej kancelarii, lecz świadczy pomoc prawną i mediacje z ramienia Gminy i w ograniczonym ustawą o npp zakresie. Zapewnienie przez Gminę infrastruktury, lokalu i pełnego wyposażenia punktu powoduje, iż Zleceniobiorca nie ponosi ryzyka ekonomicznego ani gospodarczego, bowiem ma zapewnione stałe, zryczałtowane wynagrodzenie. Jedynym wydatkiem, jaki może ponieść są koszty dojazdu do punktu, mogą być koszty korespondencji - 10 zł mc. Jednak nie zawsze te koszty są ponoszone, bowiem niektóre punkty są zlokalizowane w miejscu zamieszkania Zleceniobiorcy, a korespondencję zanosi się osobiście albo wysyła mailem. W przypadku zastępstw Zleceniobiorca rozlicza się z osobą zastępującą go, lecz te zastępstwa są sporadyczne, a mogą w ogóle nie wystąpić w ciągu całego roku.
Warunek trzeci - odpowiedzialność wobec osób trzecich. Minister Finansów w odniesieniu do warunku odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich wskazał w Interpretacji ogólnej: „Warunek będzie spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie spółki, a nie po stronie faktycznego wykonawcy (zarządzającego), co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności. Bez znaczenia pozostaje w tym kontekście odpowiedzialność zarządzającego wynikająca z bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa, w tym w szczególności odpowiedzialność członków zarządu wynikająca z przepisów Kodeksu spółek handlowych. Przykładowo, jeżeli dana umowa przewiduje, że zarządzający ponosi odpowiedzialność wobec spółki oraz wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w czasie wykonywania przez niego przedmiotu umowy, będące następstwem niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków zarządzającego wynikających z umowy lub z przepisów prawa - przy czym, odpowiedzialność ta jest niezależna od odpowiedzialności zarządzającego, którą ponosi on z tytułu pełnienia funkcji członka zarządu, określonej przepisami prawa (w szczególności na mocy k.s.h.) - niniejszy warunek nie będzie spełniony”- por. Komentarz do art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT, Jacek Matarewicz.
Ponadto w wyroku NSA z 12 lipca 2022 r. (sygn. akt I FSK 1585/18) sąd potwierdził również, że odpowiedzialności takiej nie można wywodzić z zasad ogólnych wynikających z innych przepisów prawnych. Innymi słowy sąd potwierdził, że w celu uznania danej osoby za podatnika VAT (a usług świadczonych przez taką osobę za opodatkowane VAT) niezbędne jest uregulowanie kwestii odpowiedzialności bezpośrednio w umowie. Nie wystarczy więc domniemywanie takiej odpowiedzialności z ogólnych przepisów prawa. Powyższe oznacza, że brak w umowie z Gminą wyraźnego zapisu o odpowiedzialności Zleceniobiorcy wobec osób trzecich - czyli milczenie umowy w tej kwestii - uważa się za spełnienie warunku braku tej odpowiedzialności po stronie Zleceniobiorcy nawet, jeżeli jego odpowiedzialność jest przewidziana w innych przepisach prawa. Nie przekreśla tego fakt zapisu w umowie, iż Zleceniobiorca ponosi pełną odpowiedzialność za działania i zaniechania osób zastępujących go, bowiem zapis umowy jest nieprecyzyjny. Nie określa wprost wobec kogo jest ta odpowiedzialność - czy wobec Gminy czy osób trzecich. Zgodnie z cytowanym wyrokiem NSA odpowiedzialności powyższej nie można domniemywać. Musi być ona wyraźnie określona w umowie albo umowa milczy na ten temat. Poza tym odpowiedzialność za zastępcę wystąpi tylko w razie niemożliwości świadczenia porad osobiście przez Zleceniobiorcę, co może w ogóle nie nastąpić w ciągu całego roku. Wnioskodawca uważa, iż świadcząc w/w usługi nie działa jako samodzielny podmiot gospodarczy jako profesjonalista - jak w przypadku swojej prywatnej działalności gospodarczej pomimo, że umowę z Gminą zawiera jako Kancelaria Radcy Prawnego. Wobec powyższego zostały spełnione przesłanki z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT.
Odnośnie sposobu rozliczania się z Gminą z tytułu otrzymywanego wynagrodzenia - pytanie nr 2 - to najbardziej właściwym wydaje się wystawianie jako Kancelaria Radcy Prawnego noty księgowej. Skoro bowiem opisane w stanie faktycznym usługi nie będą opodatkowane VAT, to nie będzie podstaw do wystawiania faktury z tego tytułu. Jeżeli ww. usługi nie będą uznane za samodzielnie wykonywaną działalność gospodarczą, to nie będzie także podstaw do wystawienia rachunku.
Ocena stanowiska
Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:
opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.
W myśl z art. 7 ust. 1 ustawy:
przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).
Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy:
Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:
1) przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2) zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3) świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa o podatku od towarów i usług zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.
W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.
Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność winna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.
W myśl art. 15 ust. 1 ustawy:
Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
Na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy:
Pod pojęciem działalności gospodarczej rozumie się wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
W świetle art. 15 ust. 3 ustawy:
Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:
1) z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych;
2) (uchylony);
3) z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
Według art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 163), dalej jako „ustawa o PIT”:
Za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się:
1) (uchylony),
2) przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, przychody z tytułu udziału w badaniach i eksperymentach prowadzonych przez podmioty tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych;
3) przychody z działalności duchownych, osiągane z innego tytułu niż umowa o pracę;
4) przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi;
5) przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7;
6) przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9;
7) przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych;
7a) przychody otrzymywane przez członków Rady Mediów Narodowych;
8) przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:
a) osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,
b) właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora - jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością,
c) przedsiębiorstwa w spadku
- z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów, o których mowa w pkt 9;
9) przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej - z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7.
W opisie sprawy wskazała Pani, że wynagrodzenie które otrzyma Pani od Gminy za wykonywane czynności będzie stanowić przychody o których mowa w art. 13 pkt 18a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Z przywołanego wyżej przepisu art. 15 ust. 3 ustawy wynika, że warunkiem dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy o podatku od towarów i usług, jest uznanie przychodów osiąganych z tytułu wykonywanych czynności za przychody wymienione w art. 12 ust. 1-6 (przychody z wykonywanej pracy) lub w art. 13 pkt 2-9 (przychody z działalności wykonywanej osobiście) ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Wskazać należy, że z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:
- wykonywania tych czynności,
- wynagrodzenia, oraz
- odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
Zatem, użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.
Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o PIT, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.
Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.
Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawnopodatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy o podatku VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej niepowodującej powstania podmiotowości prawnopodatkowej na gruncie ustawy.
Istotna jest w tym przypadku analiza istoty odpowiedzialności, wynikającej z charakteru stosunku prawnego łączącego Panią z Gminą.
Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11.12.2006 Nr 347, str. 1, ze zm.), zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady. Na podstawie tego artykułu:
„Podatnikiem” jest każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.
„Działalność gospodarcza” obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, włącznie z górnictwem, działalnością rolniczą i wykonywaniem wolnych zawodów lub uznanych za takie. Za działalność gospodarczą uznaje się w szczególności wykorzystywanie, w sposób ciągły, majątku rzeczowego lub wartości niematerialnych w celu uzyskania z tego tytułu dochodu.
Przepis ten stwierdza, że wykorzystywanie własności dóbr materialnych lub niematerialnych do celów zarobkowych w sposób ciągły, należy w szczególności uznać za działalność gospodarczą.
W akapicie pierwszym, art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady, określa osobę, która może stać się podatnikiem, jako każdą osobę, która niezależnie prowadzi w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.
Przepis art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE Rady wyjaśnia znaczenie terminu „samodzielnie” użytego w art. 9. Jak stanowi ww. art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE:
Warunek, o którym mowa w art. 9 ust. 1, przewidujący, że działalność gospodarcza jest prowadzona samodzielnie wyklucza opodatkowanie VAT pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą umową o pracę lub jakimikolwiek innymi więzami prawnymi tworzącymi stosunek prawny między pracodawcą a pracownikiem w zakresie warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.
W celu określenia granic pojęcia „działalności gospodarczej” i „podatnika” należy przypomnieć art. 9 ust. 2 i art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady.
Przepis art. 9 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE Rady stwierdza, że:
Poza osobami, o których mowa w ust. 1, za podatnika uznawana jest każda osoba, która okazjonalnie dokonuje dostawy nowego środka transportu wysyłanego lub transportowanego do nabywcy przez sprzedawcę, przez nabywcę albo na rzecz sprzedawcy lub nabywcy, do miejsca przeznaczenia znajdującego się poza terytorium państwa członkowskiego, ale na terytorium Wspólnoty.
Przy czym, zgodnie z art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady:
Państwa członkowskie mogą uznać za podatnika każdego, kto okazjonalnie dokonuje transakcji związanej z działalnością, o której mowa w art. 9 ust. 1 akapit drugi (…).
Dyrektywa 2006/112/WE Rady wskazuje na bardzo szeroki zakres działalności gospodarczej, obejmujący wszystkie etapy produkcji, dystrybucji i dostarczania towarów i usług.
To, że działalność gospodarcza, która ma być traktowana jako taka, nie jest działalnością wykonywaną okazjonalnie, nie oznacza, że działalność ta, aby mieścić się w zakresie podatku VAT, musi osiągnąć pewną liczbę operacji lub osiągnąć określony poziom dochodu. Decydującym elementem jest wola lub zamiar osoby dokonującej czynności, aby brać udział w produkcji, dystrybucji lub dostarczaniu dóbr lub usług. Elementem definiującym działalność gospodarczą na gruncie przepisów Dyrektywy 2006/112/WE Rady jest to, że osoba, w celu wykonywania swoich działań, wykorzystuje zasoby ludzkie lub rzeczowe w taki sam sposób, jak są one wykorzystywane przez producenta, handlowca lub osoby świadczące usługi. Działalność gospodarcza w rozumieniu Dyrektywy 2006/112/WE Rady będzie miała miejsce, gdy zaistnieje zamiar wykorzystania i zorganizowania środków w celu wzięcia udziału w produkcji, dystrybucji towarów lub świadczeniu usług.
Przedmiotowe zagadnienie było również przedmiotem rozważań Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla przeciwko Recaudadores de Tributos de las Zonas Primera y Segunda, C-235/85 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Królestwu Niderlandów). TSUE w ww. orzeczeniach wskazał, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością.
Ponadto, zgodnie z opinią RG M.G. Tesauro z 4 czerwca 1991 r. do sprawy C-202/90, co się tyczy warunków pracy należy przeanalizować czy pracownik jest niejako zintegrowany z organizacją pracodawcy (...) czy i w jakim zakresie może swobodnie zorganizować swoją działalność. Jest oczywistym, że możliwość swobodnego zorganizowania (wybór współpracowników, struktury niezbędne do wykonywania zadań, godziny pracy), jak też brak zintegrowania w przedsiębiorstwie czy w administracji stanowią elementy typowe dla działalności wykonywanej w sposób samodzielny. Jednakże poddanie się niektórym dyrektywom jak też pewnej kontroli czy władzy dyscyplinarnej pracodawcy, które odnajdujemy również w stosunku pracy nie wykluczają charakteru samodzielnego działalności. Co się tyczy warunków wynagrodzenia, okoliczność, że wynagrodzenie (także to określone ustawą) jest proporcjonalne do usług i charakter przypadkowy, który z tego wynika stanowią jasne wskaźniki istnienia stosunku samodzielnej pracy. Nie ma wątpliwości, że ryzyko w ramach stosunku pracy podporządkowanej spoczywa tylko na pracodawcy. W zakresie odpowiedzialności wskazano, że należy badać czy pracownik jest odpowiedzialny wobec osób trzecich za czynności i działania, które można mu przypisać (pkt 6).
Zauważyć też należy, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy.
Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.
O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne, jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać powinno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.
Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy Zleceniobiorcą - Panią a Zleceniodawcą - Gminą wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki, to nie można uznać Pani za podatnika VAT. Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że zleceniobiorca występuje w charakterze podatnika VAT.
Warunek pierwszy - warunki wykonywania czynności. Należy uznać, że co do zasady w istotę typowej umowy zlecenia, której przedmiotem jest poradnictwo obywatelskie oraz pomoc prawna świadczone przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego.
W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie - warunek drugi).
Warunek drugi - wynagrodzenie. Zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony w praktyce sprowadza się do weryfikacji czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, to nie można mówić o ponoszeniu ryzyka ekonomicznego przez doradcę.
Warunek trzeci - odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich. Warunek będzie spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy - zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony, gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.
Z opisu sprawy wynika, że prowadzi Pani działalność gospodarczą, wpisaną do CEIDG pod nazwą Kancelaria Radcy Prawnego (...) Radca Prawny. Jako Zleceniobiorca zawarła Pani umowę o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej i mediacji z Gminą. Przedmiotem umowy było zlecenie przez Gminę osobistego udzielania przez Zleceniobiorcę, za wynagrodzeniem nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnej mediacji w ramach zorganizowanego przez Gminę punktu udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, zgodnie z ustawą z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej. Zleceniobiorca, zgodnie z zapisami umowy musi być osobą uprawnioną, zgodnie z zapisami ustawy, do udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej. Pomoc będzie świadczona według ściśle wyznaczonego harmonogramu określonego w umowie - wyznaczonym mieście, budynku, dniu i godzinach oraz za zapłatą stałego, ryczałtowego wynagrodzenia w stawce za miesiąc, niezależnie od ilości dyżurów i przyjętych petentów. Zgodnie z zapisami umowy wysokość wynagrodzenia została ustalona przy uwzględnieniu wysokości dotacji celowej przyznanej na rzecz Gminy w 2025 r. na realizację zadania udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej. Wynagrodzenie będzie płatne Zleceniobiorcy po przekazaniu Gminie prawidłowo wystawionej faktury VAT, w terminie 14 dni od jej przekazania do 10-go dnia kolejnego mca kalendarzowego. Gmina w umowie zastrzegła możliwość wydłużenia dyżuru do 5 godzin i zmiany lokalu oraz godzin świadczenia porad. Gmina zobowiązała się w umowie do udostępnienia lokalu świadczenia porad, wyposażenia w meble, dostęp do sieci energetycznej, telefonicznej, teleinformatycznej, wyposażenia lokalu w telefon, drukarkę, skaner, komputer, zapewnienie dostępu do bazy aktów prawnych. W umowie było zastrzeżenie, że lokal może być wykorzystywany wyłącznie dla celów udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej. Zleceniobiorca został w umowie zobowiązany do przestrzegania przepisów ustawy i aktów wykonawczych; udzielania pomocy prawnej osobiście według swojej najlepszej wiedzy; obecności w godzinach dyżurów w wyznaczonym miejscu według ustalonego harmonogramu oraz punktualnego logowania do systemu teleinformatycznego; przyjęcia stosownych oświadczeń od osoby uprawnionej; dokumentowania w kartach każdego przypadku udzielania pomocy; przekazywania gminie dokumentów w określonym terminie; zabezpieczenia danych osobowych; informowania osób uprawnionych o możliwości spotkania z mediatorem w ramach npp; informowania osób uprawnionych o innych punktach nieodpłatnej pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji. W przypadku niemożliwości udzielania pomocy prawnej i mediacji osobiście Zleceniobiorca ma obowiązek zapewnić zastępstwo. Zleceniobiorca rozlicza się z zastępcą i informuje Gminę o osobie zastępcy z imienia i nazwiska, z jednodniowym wyprzedzeniem. W umowie znajduje się zapis, iż Zleceniobiorca ponosi pełną odpowiedzialność za działania i zaniechania osób, którym powierzył zastępstwo. Wykonawca jest obowiązany w wyznaczonym dniu i godzinach stawić się w punkcie i zalogować w systemie informatycznym MS, bowiem jest po tym sprawdzany czy przebywa na dyżurze. Niestawiennictwo w punkcie i niezapewnienie dyżuru jest jednym z powodów rozwiązania umowy ze skutkiem natychmiastowym jako rażące naruszenie jej postanowień. Jeżeli z jakichkolwiek przyczyn - choroba, sytuacje nadzwyczajne nie jest w stanie świadczyć pomocy ma obowiązek zapewnić zastępcę. Nieodpłatna pomoc prawna obejmuje również nieodpłatną mediację.
W umowie przewidziane jest stałe, ryczałtowe wynagrodzenie za cały miesiąc bez względu na liczbę przyjętych petentów. Wykonawca nie ma wpływu na dobór osób, które zapisuje Gmina, która ma także obowiązek zapewnić, zgodnie z rozporządzeniem MS lokal, wyposażenie, sprzęt techniczny, meble, dostęp do komputera, sieci energetycznej, Internetu, oprogramowania z bazą aktów prawnych i faktycznie to zapewnia. Zakres npp i npo został określony ściśle w ustawie i jest to wąski zakres usług. Wnioskodawca sporządza jedynie projekt pisma, za wyjątkiem pism w toku sprawy, nie podpisuje tych pism swoim imieniem i nazwiskiem ani nie sygnuje ich swoją pieczątką, nie używa w punkcie szyldu swojej kancelarii, nie reprezentuje osób przed sądem. Przeważnie udziela porad prawnych. Dla osób korzystających z nieodpłatnej pomocy prawnej jest Pani osobą anonimową, pozostającą w dyspozycji Gminy. Zleceniobiorca z racji wykonywanego zawodu jest czynnym podatnikiem VAT oraz posiada ubezpieczenie OC.
W umowie nie ma zapisu kto ponosi odpowiedzialność za realizację umowy wobec osób trzecich. Jest jedynie przewidziana odpowiedzialność Zleceniobiorcy za działania i zaniechania zastępcy bez wskazania wobec kogo jest ta odpowiedzialność - czy wobec osób trzecich czy wobec Gminy. Nie ma również zapisu, aby Gmina wzięła na siebie jakąkolwiek odpowiedzialność wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Zleceniobiorcę na jej rzecz.
Za czynności wykonywane w ramach umowy nie ponosi Pani ryzyka gospodarczego ani ekonomicznego. Ponosi je Gmina. W zakresie wypłaty wynagrodzenia ryzyko gospodarcze ponosi Gmina. Gmina dostaje dotację celową od Państwa na realizację zadania z zakresu npp i wypłaca z niej Zleceniobiorcom wynagrodzenie. Natomiast w zakresie obowiązku dostarczenia lokalu, jego wyposażenia, infrastruktury, sieci, bazy aktów prawnych ryzyko ekonomiczne ponosi również Gmina, bowiem ona ma obowiązek to wszystko zapewnić zgodnie z zapisami Rozporządzenia MS z 21 grudnia 2018 r. Nie ma Pani żadnego wpływu na wysokość przyznanego Pani wynagrodzenia wynikającego z zawartej z Gminą umowy. Wynagrodzenie jest określone w stałej kwocie za cały miesiąc, niezmiennej przez cały rok trwania umowy. W jednym miesiącu kwota wynagrodzenia jest wyższa o 4 grosze od pozostałych.
Pani wątpliwości dotyczą w pierwszej kolejności ustalenia, czy świadcząc usługi nieodpłatnej pomocy prawnej i mediacji w ramach umowy z Gminą jest Pani zobowiązana odprowadzić podatek od towarów i usług od uzyskiwanego wynagrodzenia.
Mając powyższe na uwadze, na gruncie powołanych przepisów należy stwierdzić, że przy tak przedstawionym opisie sprawy, świadczenie przez Panią nieodpłatnej pomocy prawnej i mediacji na podstawie zawartej umowy z Gmina, nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie, a tym samym nie jest Pani z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania podatku od towarów i usług.
Jak wynika bowiem z okoliczności sprawy - nie ponosi Pani ryzyka gospodarczego i ekonomicznego. W umowie nie ma zapisu kto ponosi odpowiedzialność za realizację umowy wobec osób trzecich. Ponadto, Gmina ma obowiązek zapewnić lokal, wyposażenie, sprzęt techniczny, meble, dostęp do komputera, sieci energetycznej, Internetu, oprogramowania z bazą aktów prawnych. Co więcej - jak wskazała Pani we wniosku - nie ma Pani żadnego wpływu na wysokość przyznanego wynagrodzenia, które jest określone w stałej kwocie za cały miesiąc.
Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, realizowane przez Panią świadczenie z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej i mediacji, na podstawie przedmiotowej umowy z Gminą, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem, w przypadku umowy zawartej z Gminą nie powstanie obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od świadczonej - na podstawie umowy - usługi nieodpłatnej pomocy prawnej i mediacji.
Podsumowując, stwierdzam, że nie jest Pani zobowiązana do odprowadzania podatku od towarów i usług od otrzymywanego wynagrodzenia, zawierając z Gminą o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej i mediacji jako Kancelaria Radcy Prawnego na zasadach określonych w ustawie z 5 sierpnia 2025 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej.
Tym samym Pani stanowisko w zakresie pytania nr 1 należało uznać za prawidłowe.
W dalszej kolejności Pani wątpliwości dotyczą ustalenia, czy z tytułu świadczonych usług nieodpłatnej pomocy prawnej i mediacji jest Pani zobowiązana wystawić jako Kancelaria Rady Prawnego notę księgową.
Należy wskazać, że zasady wystawiania faktur zostały uregulowane w Dziale XI ustawy, w Rozdziale 1 - Faktury.
W świetle art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy:
Podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem.
Elementy, jakie powinna zawierać faktura wymienione zostały w art. 106e ust. 1 ustawy.
Stosownie do art. 106b ust. 2 ustawy:
Podatnik nie jest obowiązany do wystawienia faktury w odniesieniu do sprzedaży zwolnionej od podatku na podstawie art. 43 ust. 1, art. 113 ust. 1 i 9 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3.
Na mocy art. 2 pkt 22 ustawy:
Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o sprzedaży - rozumie się przez to odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.
Z powyższych przepisów jednoznacznie wynika, że faktura dokumentuje dokonanie sprzedaży, przez którą rozumie się odpłatne wydanie towaru lub odpłatne świadczenie usług, czyli czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.
Podatnik wykonujący czynności w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, wystawia fakturę w przypadku sprzedaży towaru lub usługi.
Fakturę wystawia się tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Zatem podatnik nie może z tytułu wykonania czynności niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wystawić faktury.
Natomiast zgodnie z art. 87 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111):
Jeżeli z odrębnych przepisów nie wynika obowiązek wystawienia faktury, podatnicy prowadzący działalność gospodarczą są obowiązani, na żądanie kupującego lub usługobiorcy, wystawić rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi.
Zatem obowiązek wystawienia rachunku ma zastosowanie do podatników, jednakże w ograniczonym zakresie, tj. w przypadkach, gdy z ustawy nie wynika obowiązek wystawienia faktury.
Jak wyżej rozstrzygnięto świadczenie przez Panią usług z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej i mediacji nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wykonywane przez Panią czynności na rzecz Gminy z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej i mediacji, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Tym samym, otrzymane z tego tytułu wynagrodzenie nie stanowi wynagrodzenia za czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem, w analizowanej sprawie nie powstanie obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od świadczonych na podstawie zawartej umowy z Gminą.
W konsekwencji brak jest podstaw do wystawienia faktur w celu udokumentowania ww. czynności, bowiem faktury są dowodem dokumentującym wykonanie czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Brak jest również podstaw do wystawienia rachunku, o którym mowa w art. 87 § 1 Ordynacji podatkowej, z tytułu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i mediacji, ponieważ w ww. zakresie nie prowadzi Pani działalności gospodarczej.
W odniesieniu do wykonywanych przez Panią usług, które nie będą opodatkowane podatkiem od towarów i usług brak jest podstaw do wystawiania przez Panią faktur lub rachunków. Powyższe wynagrodzenie z umowy zawartej z Gminą w przedmiocie świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i mediacji, może być udokumentowane na podstawie innych dokumentów księgowych, w tym not księgowych. Nic nie wskazuje również, że dokumentem takim nie może być umowa cywilnoprawna. Należy jednak zaznaczyć, że nota księgowa jak i umowa nie są dokumentami przewidzianymi przez przepisy ustawy o podatku od towarów i usług, i jako takie nie są objęte ich regulacją. Brak jest jednakże przeciwwskazań na gruncie przedmiotowych przepisów dla takiego sposobu udokumentowania.
Pani stanowisko w zakresie pytania nr 2 należało uznać za prawidłowe.
Dodatkowe informacje
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.
Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji będzie się pokrywał z opisem stanu faktycznego podanym przez Panią w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.
Należy wskazać, że niniejsza interpretacja rozstrzyga wyłącznie kwestie będącą przedmiotem zapytania, tj. braku podlegania opodatkowaniu podatkiem VAT świadczenia usług udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej i mediacji oraz udokumentowania tych czynności. Inne kwestie nieobjęte pytaniem i stanowiskiem nie mogą być - zgodnie z art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa - rozpatrzone.
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosuje się Pani do interpretacji.
- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
1) z zastosowaniem art. 119a;
2) w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3) z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację
Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.