Interpretacja indywidualna - stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

10 stycznia 2025 r. wpłynął Pana wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy braku obowiązku odprowadzenia podatku od towarów i usług w związku ze świadczeniem usług nieodpłatnej pomocy prawnej w związku z umową zawartą z Powiatem.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Jest Pan radcą prawnym, wpisanym na listę radców prawnych prowadzoną przez Okręgową Izbę Radców Prawnych w (...) pod nr (...). Prowadzi Pan Kancelarię Radcy Prawnego w (...), w ramach której świadczy Pan usługi prawne na rzecz przedsiębiorców oraz osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej. Ma Pan zarejestrowaną działalność w CEIDG jako działalność prawnicza - kod 69.10.Z.

W ramach praktyki radcowskiej świadczy Pan od kilku lat/z przerwami/nieodpłatną pomoc prawną na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (t.j.: Dz. U. z 2024 r. poz. 1534), zwanej dalej jako „Ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej”.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ww. ustawy, zapewnienie osobom uprawnionym nieodpłatnej pomocy prawnej oraz poradnictwa obywatelskiego należą do zadań zleconych powiatu realizowanych przez Powiat samodzielnie albo w porozumieniu z gminami. Powiaty wykonują zadania związane z zapewnieniem nieodpłatnej pomocy prawnej poprzez utworzenie i organizację Punktów Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, w ramach których osoby uprawnione do nieodpłatnej pomocy prawnej mają możliwość konsultacji istotnych dla nich kwestii prawnych z prawnikiem, co do zasady adwokatem albo radcą prawnym.

Do obowiązków powiatu należy prowadzenie Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, w tym m.in. zapewnienie lokalu, w którym odbywają się konsultacje, oraz jego wyposażenie i udostępnienie bazy aktów prawniczych, jak również dokonanie wyboru prawników, zlecenie im wykonywania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz zawarcie odpowiednich umów.

13 grudnia 2024 r. podpisał Pan z Powiatem (...) umowę zlecenia na świadczenie pomocy prawnej na okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2025 r. - zwanej dalej „umową” - na podstawie której Powiat zlecił Panu świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej w punkcie zlokalizowanym w budynku (...) w (...), (…), (…), zgodnie z harmonogramem ustalonym w porozumieniu z Radą Okręgowej Izby Radców Prawnych w (...).

Podstawowe zapisy umowy są następujące:

1.Realizacja umowy ma się odbywać w konkretnym dniu tygodnia i w konkretnych godzinach, z tym, że godziny pracy punktu mogą ulec zmianie, o czym Powiat poinformuje zleceniobiorcę telefonicznie co najmniej na 7 dni przed dokonaniem zmiany.

2.Nieodpłatna pomoc prawna będzie udzielana przez zleceniobiorcę w wymiarze godzin wynikającym z ilości dni przypadających na danego radcę prawnego w skali roku.

3.Na żądanie Starosty (...), w przypadku, gdy liczba osób, którym ma zostać udzielona nieodpłatna pomoc prawna uniemożliwia sprawne umawianie wizyt w punkcie, czas trwania dyżuru może ulec wydłużeniu do 5 godzin.

4.Powiat dopuszcza możliwość korzystania przez zleceniobiorcę w punkcie z własnego sprzętu komputerowego oraz systemów informacji prawnej.

5.Wydłużenie czasu trwania dyżuru oraz udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej poza punktem/m.in. w miejscu zamieszkania osoby uprawnionej/nie będzie powodować wzrostu ryczałtowego wynagrodzenia miesięcznego.

6.Zleceniobiorcy przysługuje wynagrodzenie ryczałtowe za miesiące, w których będzie świadczył pomoc prawną. Wynagrodzenie ustalone jest proporcjonalnie do udziału w wykonywaniu zadania świadczenia pomocy prawnej w ramach punktu i wynosi miesięcznie 1.110,92 zł brutto.

7.Wynagrodzenie będzie płatne na podstawie prawidłowo wystawionej faktury za dany miesiąc, w terminie 14 dni od daty otrzymania faktury wystawionej przez zleceniobiorcę. Zleceniobiorca jest zobowiązany złożyć fakturę do dziesiątego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym świadczona była usługa, na adres Powiatu (...).

8.Podstawą wypłaty wynagrodzenia będzie podpis zleceniobiorcy na liście obecności, potwierdzający świadczenie pomocy prawnej w punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz przedłożenie stosownych dokumentów związanych z udzielaniem nieodpłatnej pomocy prawnej.

9.W przypadku niewykonania umowy i niezapewnienia zastępstwa, zleceniodawca ma prawo do potrącenia za dyżury w czasie, których Umowa nie była wykonywana, kwoty proporcjonalnej do ilości przypadających zleceniobiorcy dyżurów w danym miesiącu.

10.Wysokość miesięcznego wynagrodzenia wypłacanego zleceniobiorcy ustalana jest przy uwzględnieniu wysokości dotacji celowej przyznanej na rzecz zleceniodawcy w 2025 r. na realizację zadania polegającego na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz przy uwzględnieniu zasady, że 91% kwoty dotacji ma zostać przeznaczone na wynagrodzenia z tytułów umów zawartych z adwokatami, radcami prawnymi oraz wyłonionymi organizacjami pozarządowymi.

11.Powiat (...) zapewnia zleceniobiorcy, w trakcie udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej w wyznaczonym lokalu, stanowisko biurowe spełniające wymagania określone w przepisach wykonawczych do ustawy.

12.Zleceniobiorca zobowiązany jest do:

a)udzielania pomocy prawnej osobiście z wyłączeniem użycia środków komunikowania się na odległość, z zastrzeżeniem pkt c oraz d,

b)udzielania pomocy prawnej z najwyższą starannością, według swojej najlepszej wiedzy i umiejętności,

c)udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej w miejscu zamieszkania osoby uprawnionej lub w miejscu wyposażonym w urządzenie ułatwiające porozumiewanie się z osobami doświadczającymi trudności w komunikowaniu się lub w miejscu, w którym zapewnia się możliwość skorzystania z pomocy tłumacza języka migowego w przypadku zorganizowania takiej wizyty przez Starostwo Powiatowe w (...) dla osób, o których mowa w art. 8 ust. 8 ustawy,

d)udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość w przypadku otrzymania od Starostwa Powiatowego w (...) oświadczenia, o którym mowa w art. 4 ust. 4 ustawy oraz danych kontaktowych osoby uprawnionej,

e)potwierdzania obecności w dniach i godzinach wynikających z umowy i harmonogramu udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej na liście obecności znajdującej się w punkcie udzielania porad prawnych,

f)udzielania pomocy prawnej zgodnie z harmonogramem wynikającym z rejestracji wizyt w programie udostępnionym przez Powiat (...) - jeśli taki program zostanie zleceniobiorcy udostępniony,

g)udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej według kolejności zgłoszeń na dany dzień (wizyty są umawiane telefonicznie); z ważnych powodów dopuszcza się ustalenie innej kolejności zgłoszeń,

h)rejestracji rozpoczęcia i zakończenia wizyt w programie udostępnionym przez Powiat (...) po przyznaniu zleceniobiorcy loginu i hasła - jeśli taki program zostanie zleceniobiorcy udostępniony,

i)dokumentowania w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej zwanej dalej „kartą pomocy” każdego przypadku udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej przez podanie w szczególności informacji dotyczących zgłoszonej sprawy i udzielonej pomocy, dziedziny prawa, której dotyczyła ta pomoc, kategorii sprawy, formy udzielonej pomocy, czasu poświęconego na jej udzielenie i liczby wizyt osoby uprawnionej w tej samej sprawie, ogólnych informacji o osobie uprawnionej dotyczących w szczególności wieku, płci, wykształcenia, dochodu, gospodarstwa domowego i miejsca zamieszkania danych dotyczących punktu, osoby udzielającej pomocy i daty jej udzielenia,

j)przyjęcia stosownego oświadczenia od osoby uprawnionej, o którym mowa w art. 4 ust. 2 ustawy,

k)przekazywania do Starostwa Powiatowego w (...) w terminie do 10 dnia następnego miesiąca kalendarzowego kart pomocy, z wyjątkiem części obejmującej opinię osoby uprawnionej o udzielonej pomocy oraz oświadczeń (o których mowa w art. 4 ust. 2) osób, którym pomoc została udzielona po spełnianiu przesłanek do jej udzielania (o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy) w sposób uniemożliwiający powiązanie kart pomocy prawnej z oświadczeniem osoby uprawnionej.

13.Zleceniobiorca oświadcza, iż posiada polisę ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej ważną na okres trwania umowy, a w przypadku gdyby ważność polisy kończyła się wcześniej, zobowiązuje się do zawarcia nowej polisy.

14.W szczególnie uzasadnionych sytuacjach Powiat zastrzega sobie prawo do zmiany lokalu, w którym będzie świadczona pomoc prawna, o czym poinformuje telefonicznie zleceniobiorcę co najmniej 7 dni przed dokonaniem zmiany.

15.Zleceniobiorca zobowiązany jest do korzystania z lokalu i powierzonego sprzętu zgodnie z jego przeznaczeniem, to jest wyłącznie w celu prowadzenia punktu nieodpłatnej pomocy prawnej, zgodnie z postanowieniami umowy.

16.Zleceniobiorca zobowiązuje się do współpracy z administratorem obiektu, w którym usytuowany jest punkt nieodpłatnej pomocy prawnej, w zakresie koniecznym do zapewnienia prawidłowego funkcjonowania punktu nieodpłatnej pomocy prawnej.

17.W przypadku czasowej niemożności osobistego udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, zleceniobiorca zobowiązany jest zapewnić zastępstwo innego radcy prawnego w celu realizacji obowiązków wynikających z umowy.

18.Zleceniobiorca ponosi pełną odpowiedzialność za działania i zaniechania osób, którym powierzył wykonanie na rzecz Powiatu poszczególnych czynności.

19.Powiat może rozwiązać umowę ze skutkiem natychmiastowym w przypadku, gdy zleceniobiorca rażąco narusza warunki umowy. Przez rażące naruszenie warunków umowy strony rozumieją w szczególności:

a)udzielanie porad osobom nieuprawnionym,

b)zaniechanie gromadzenia i przekazywania Powiatowi oświadczeń i dokumentów, o których mowa w § 3 umowy,

c)nieterminowe przekazywanie dokumentów i oświadczeń,

d)dostarczenie dokumentów i kart łącznie, w sposób niezgodny z postanowieniem art. 7 ust. 3 ustawy,

e)naruszenie przepisów art. 5 ust. 1 ustawy,

f)w innych szczególnie uzasadnionych przypadkach, gdy dalsze wykonywanie umowy nie leży w interesie Powiatu (...),

g)dwukrotne niestawienie się na dyżurze wynikającym z harmonogramu lub jego opuszczenie przed czasem wynikającym z godzin ustalonych harmonogramem lub niepunktualne stawienie się na dyżur.

20.Wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej będzie wypłacone wyłącznie za czas udzielonych porad według zasad zawartych w niniejszej umowie.

21.W sprawach nieuregulowanych niniejszą Umową będą miały zastosowanie przepisy prawa powszechnie obowiązującego, w szczególności przepisy Kodeksu cywilnego.

Analogiczne umowy - z Powiatem (...) oraz Powiatem (...) - realizował Pan w ostatnich kilku latach, gdzie VAT był wykazywany w fakturach jako należny oraz rozliczany w ramach prowadzonej działalności gospodarczej/kancelarii radcy prawnego.

Jednak w związku ze specyficznymi zasadami świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, w szczególności jej osobistym charakterem, uważa Pan obecnie, że w obowiązującym /od wielu lat/ stanie prawnym świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, a wynagrodzenie za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Powiatem stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Nie miał Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Powiatu ani możliwości jego negocjacji, w szczególności wynagrodzenie nie jest zależne od ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów. Nie miał Pan wpływu na treść umowy, która została mi przedstawiona do podpisu, bez możliwości negocjacji.

Podnosi Pan przede wszystkim, że:

1)nie ponosi Pan gospodarczego i ekonomicznego ryzyka w związku z wykonywaniem czynności na podstawie umowy z Powiatem;

2)nie ponosi Pan odpowiedzialności za efekty świadczonej pomocy prawnej,

3)do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia wykorzystuje Pan lokal i infrastrukturę zapewnioną przez Powiat, co powoduje, że jako zleceniobiorca nie ponosi Pan również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego;

4)nie ma Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez Powiat; umowa zlecenia przewiduje stałe, zryczałtowane wynagrodzenie, niezależnie od liczby osób uprawnionych, które zgłoszą się na dyżur oraz efektu świadczonych usług; od osób uprawnionych nie pobiera się żadnego wynagrodzenia za pomoc, której są beneficjentami;

5)udzielając pomocy prawnej:

a)nie składa Pan oświadczeń woli w imieniu i na rzecz Powiatu,

b)nie sporządza Pan ani nie podpisuje pism w imieniu osoby korzystającej z pomocy prawnej,

c)nie używa Pan w punkcie swoich pieczątek i szyldu,

d)nie reprezentuje Pan osób korzystających z darmowych porad prawnych przed sądem i innymi organami,

e)nie ma Pan żadnego wpływu na dobór osób korzystających z nieodpłatnej pomocy prawnej;

6)zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej pomocy prawnej udziela osobiście adwokat lub radca prawny, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach z ich upoważnienia aplikant adwokacki lub aplikant radcowski, co wskazuje, że udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej stanowi przejaw osobistej działalności profesjonalnej adwokata albo radcy prawnego, a nie jego działalności gospodarczej.

Mając na uwadze powyższe należy uznać, że udzielając nieodpłatnej pomocy prawnej na rzecz osób uprawnionych w ramach Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej działa Pan jako osoba fizyczna posiadająca uprawnienia i kwalifikacje, a nie jako przedsiębiorca prowadzący Kancelarię Radcy Prawnego. Nie ma w tej kwestii znaczenia narzucony przez Powiat zapis w preambule umowy, że umowa jest zawarta z osobą prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą Kancelaria Radcy Prawnego, ponieważ zgodnie z przepisem art. 65 § 2 Kodeksu cywilnego, w umowach należy raczej badać jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy niż opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, dalej zwanej również jako „ustawa VAT”, opodatkowaniu podlegają m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług.

Jak stanowi art. 8 ust. 1 ustawy VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.

Mając na względzie powyższe, opodatkowaniu VAT podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług wykonywane przez podatnika VAT.

W świetle art. 15 ust. 1 ww. ustawy, status podatnika posiadają osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczny wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody.

Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. W konsekwencji, opodatkowaniu VAT podlegają czynności wykonywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Jak stanowi natomiast art. 15 ust. 3 ustawy VAT, za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:

1)z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych;

2)z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Zgodnie natomiast z art. 13 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się m.in. przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej. W konsekwencji, przychody z działalności wykonywanej osobiście to przychody ze świadczenia usług na podstawie umowy zlecenie, jeżeli nie są uzyskiwane w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej.

Mając na względzie powyższe, w Pana ocenie, przychody z nieodpłatnej pomocy prawnej świadczonej w ramach umowy o nieodpłatną pomoc prawną powinny być kwalifikowane jako przychody z działalności wykonywanej osobiście, a nie prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej, co w konsekwencji prowadzi do wniosku, że świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej przez Pana nie stanowi czynności podlegającej opodatkowaniu VAT.

Należy bowiem podkreślić, że nie każda forma aktywności zawodowej osoby fizycznej wykonującej tzw. wolny zawód jest związana z wykonywaną działalnością gospodarczą, ale jedynie taka, która spełnia przesłanki do uznania za działalność gospodarczą w świetle regulacji VAT.

Jak podkreśla się w doktrynie prawa, wykonywanie zawodu adwokata albo radcy prawnego cechują różnice w stosunku do prowadzenia działalności gospodarczej obejmujące m.in. odmienne relacje łączące z klientami oraz osobiste wykonywanie wolnego zawodu o charakterze intelektualnym.

W konsekwencji, w celu ustalenia, czy osoba fizyczna wykonująca czynności związane z wykonywanym przez nią wolnym zawodem prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu VATU, należy każdorazowo zbadać, jaki jest kształt wzajemnych relacji, praw i obowiązków podmiotu w stosunku do podmiotu zlecającego te czynności. W szczególności, nie jest możliwe przypisanie wszystkich czynności osób fizycznych do prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.

Możliwość uznania udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej przez adwokata albo radcę prawnego za świadczenie usług w ramach działalności gospodarczej w istocie wyklucza sam charakter tej instytucji oraz przepisy ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej.

W odniesieniu do definicji działalności wykonywanej osobiście, w tym przez przedstawicieli tzw. wolnych zawodów, oraz rozróżnienia pomiędzy działalnością wykonywaną osobiście, a działalnością gospodarczą, należy zauważyć, że kwestia ta była przedmiotem licznych wyroków Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) oraz krajowych sądów administracyjnych.

W świetle wyroków TSUE, akceptowanych przez orzecznictwo sądów administracyjnych, za samodzielną działalność gospodarczą nie może być uznana działalność prowadzona przy wykorzystaniu zasobów innego podmiotu, która nie powoduje ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, nie jest związana z powstaniem odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością oraz jest związana z podporządkowaniem osoby wykonującej taką działalność (wyrok TS z 15 grudnia 1987 r., C-235/85, Komisja Wspólnot Europejskich v. Królestwo Niderlandów, EU:C:1987:161, dalej wyrok C-235/85, Komisja, oraz wyrok TS z 25.07.1991 r., C-202/90, Ayuntamiento de Sevilla v. Recaudadores de Tributos de las Zonas primera y segunda, EU:C:1991:332, dalej wyrok C-202/90, Ayuntamiento).

Mając na względzie wskazane powyżej orzecznictwo TSUE oraz przesłanki prowadzonej działalności gospodarczej określone w ustawie VAT, należy uznać, że świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z powiatem nie spełnia przesłanek działalności gospodarczej.

Wykonuje Pan czynności nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach dyżurów w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Nie ma Pan swobody miejsca i czasu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, a zasady określa umowa o nieodpłatną pomoc prawną zawartą z Powiatem.

Jeżeli z różnych przyczyn nie może Pan wykonać zadań w trakcie dyżuru, musi Pan zapewnić zastępstwo, nie może Pan w szczególności zmienić dnia albo godzin dyżuru, lub wyznaczyć dyżur w miejscu przez Pana wyznaczonym (np. w siedzibie prowadzonej Kancelarii).

Nie ma Pan swobody wyboru osób, na rzecz których świadczy Pan pomoc prawną.

Nieodpłatna pomoc prawna jest bowiem świadczona na rzecz osób uprawnionych, które zgłosiły się do Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej.

Nie wykorzystuje Pan zasobów należących do Pana Kancelarii do świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej.

Co do zasady, wszystkie niezbędne zasoby powinien dostarczyć Powiat.

Wykorzystuje Pan własne zasoby jedynie w takim zakresie, w jakim wykorzystują własne zasoby pracownicy i zleceniobiorcy (np. samochód prywatny w celu dojazdu do Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej).

W odniesieniu do relacji pomiędzy Panem a Powiatem, należy wskazać, że nie ma ona charakteru współpracy opartej na woli wyrażonej przez strony oraz równorzędności stron.

Nie ma Pan  możliwości kształtowania zasad współpracy z Powiatem na takich zasadach, na jakich kształtuje Pan zasady świadczenia usług na rzecz klientów Pana kancelarii. Z drugiej strony, Powiat zawierając umowę jest związany przepisami ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej.

Pytania

1)Czy udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną stanowi świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej, które podlega opodatkowaniu podatkiem VAT?

2)Czy w odniesieniu do czynności opisanych w pkt 1, z tytułu wykonania czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, powinien Pan wystawić faktury, a jeżeli nie, to na podstawie jakiego dokumentu wynagrodzenie powinno być wypłacane przez Powiat?

Pana stanowisko w sprawie

Ad 1.

Świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach określonych we wniosku nie stanowi świadczenia usług w ramach prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej, a tym samym nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Ad 2.

Brak jest podstaw do wystawiania przez Pana faktury. Pana wynagrodzenie z umowy powinno być wypłacane przez Powiat na podstawie wystawianych przez Pana not księgowych albo tylko samej umowy zlecenia, bez konieczności wystawiania dodatkowych dokumentów.

Na gruncie przepisów dotyczących podatku od towarów i usług, brak jest przeciwskazań dla udokumentowania wykonywanych czynności poprzez wystawienie noty księgowej, ewentualnie przyjęcia, że wystarczającą podstawą do wypłaty wynagrodzenia jest sama umowa zlecenia.

Mimo, że nota księgowa, jak i umowa nie są dokumentami przewidzianymi przez przepisy ustawy o podatku od towarów i usług, Pana zdaniem brak jest jednakże przeciwwskazań prawnych dla takiego sposobu udokumentowania. Ta kwestia powinna być uregulowana w umowie.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl z art. 7 ust. 1 ustawy:

przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy:

Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa o podatku od towarów i usług zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność winna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy:

Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy:

Pod pojęciem działalności gospodarczej rozumie się wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

W świetle art. 15 ust. 3 ustawy:

Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:

1) z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych;

2) (uchylony);

3) z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Według art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 163), dalej jako „ustawa o PIT”:

Za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się:

1) (uchylony),

2) przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, przychody z tytułu udziału w badaniach i eksperymentach prowadzonych przez podmioty tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych;

3) przychody z działalności duchownych, osiągane z innego tytułu niż umowa o pracę;

4) przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi;

5) przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7;

6) przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9;

7) przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych;

7a) przychody otrzymywane przez członków Rady Mediów Narodowych;

8) przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:

a) osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,

b) właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora - jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością,

c) przedsiębiorstwa w spadku

 - z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów, o których mowa w pkt 9;

9) przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej - z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7.

W opisie sprawy wskazał Pan, że wynagrodzenie, które otrzymuje Pan za wykonywane usługi będące przedmiotem wniosku stanowi przychód, o którym mowa w przepisach art. 13 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z przywołanego wyżej przepisu art. 15 ust. 3 ustawy wynika, że warunkiem dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy o podatku od towarów i usług, jest uznanie przychodów osiąganych z tytułu wykonywanych czynności za przychody wymienione w art. 12 ust. 1-6 (przychody z wykonywanej pracy) lub w art. 13 pkt 2-9 (przychody z działalności wykonywanej osobiście) ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wskazać należy, że z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:

• wykonywania tych czynności,
• wynagrodzenia, oraz
• odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Zatem, użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o PIT, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.

Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawnopodatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy o podatku VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej niepowodującej powstania podmiotowości prawnopodatkowej na gruncie ustawy.

Istotna jest w tym przypadku analiza istoty odpowiedzialności, wynikającej z charakteru stosunku prawnego łączącego Pana z Powiatem.

Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11.12.2006 Nr 347, str. 1, ze zm.), zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady. Na podstawie tego artykułu:

„Podatnikiem” jest każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.

„Działalność gospodarcza” obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, włącznie z górnictwem, działalnością rolniczą i wykonywaniem wolnych zawodów lub uznanych za takie. Za działalność gospodarczą uznaje się w szczególności wykorzystywanie, w sposób ciągły, majątku rzeczowego lub wartości niematerialnych w celu uzyskania z tego tytułu dochodu.

Przepis ten stwierdza, że wykorzystywanie własności dóbr materialnych lub niematerialnych do celów zarobkowych w sposób ciągły, należy w szczególności uznać za działalność gospodarczą.

W akapicie pierwszym, art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady, określa osobę, która może stać się podatnikiem, jako każdą osobę, która niezależnie prowadzi w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.

Przepis art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE Rady wyjaśnia znaczenie terminu „samodzielnie” użytego w art. 9. Jak stanowi ww. art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE:

Warunek, o którym mowa w art. 9 ust. 1, przewidujący, że działalność gospodarcza jest prowadzona samodzielnie wyklucza opodatkowanie VAT pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą umową o pracę lub jakimikolwiek innymi więzami prawnymi tworzącymi stosunek prawny między pracodawcą a pracownikiem w zakresie warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

W celu określenia granic pojęcia „działalności gospodarczej” i „podatnika” należy przypomnieć art. 9 ust. 2 i art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady.

Przepis art. 9 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE Rady stwierdza, że:

Poza osobami, o których mowa w ust. 1, za podatnika uznawana jest każda osoba, która okazjonalnie dokonuje dostawy nowego środka transportu wysyłanego lub transportowanego do nabywcy przez sprzedawcę, przez nabywcę albo na rzecz sprzedawcy lub nabywcy, do miejsca przeznaczenia znajdującego się poza terytorium państwa członkowskiego, ale na terytorium Wspólnoty.

Przy czym, zgodnie z art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady:

Państwa członkowskie mogą uznać za podatnika każdego, kto okazjonalnie dokonuje transakcji związanej z działalnością, o której mowa w art. 9 ust. 1 akapit drugi (…).

Dyrektywa 2006/112/WE Rady wskazuje na bardzo szeroki zakres działalności gospodarczej, obejmujący wszystkie etapy produkcji, dystrybucji i dostarczania towarów i usług.

To, że działalność gospodarcza, która ma być traktowana jako taka, nie jest działalnością wykonywaną okazjonalnie, nie oznacza, że działalność ta, aby mieścić się w zakresie podatku VAT, musi osiągnąć pewną liczbę operacji lub osiągnąć określony poziom dochodu. Decydującym elementem jest wola lub zamiar osoby dokonującej czynności, aby brać udział w produkcji, dystrybucji lub dostarczaniu dóbr lub usług. Elementem definiującym działalność gospodarczą na gruncie przepisów Dyrektywy 2006/112/WE Rady jest to, że osoba, w celu wykonywania swoich działań, wykorzystuje zasoby ludzkie lub rzeczowe w taki sam sposób, jak są one wykorzystywane przez producenta, handlowca lub osoby świadczące usługi. Działalność gospodarcza w rozumieniu Dyrektywy 2006/112/WE Rady będzie miała miejsce, gdy zaistnieje zamiar wykorzystania i zorganizowania środków w celu wzięcia udziału w produkcji, dystrybucji towarów lub świadczeniu usług.

Przedmiotowe zagadnienie było również przedmiotem rozważań Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla przeciwko Recaudadores de Tributos de las Zonas Primera y Segunda, C-235/85 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Królestwu Niderlandów). TSUE w ww. orzeczeniach wskazał, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością.

Ponadto, zgodnie z opinią RG M.G. Tesauro z 4 czerwca 1991 r. do sprawy C-202/90, co się tyczy warunków pracy należy przeanalizować czy pracownik jest niejako zintegrowany z organizacją pracodawcy (...) czy i w jakim zakresie może swobodnie zorganizować swoją działalność. Jest oczywistym, że możliwość swobodnego zorganizowania (wybór współpracowników, struktury niezbędne do wykonywania zadań, godziny pracy), jak też brak zintegrowania w przedsiębiorstwie czy w administracji stanowią elementy typowe dla działalności wykonywanej w sposób samodzielny. Jednakże poddanie się niektórym dyrektywom jak też pewnej kontroli czy władzy dyscyplinarnej pracodawcy, które odnajdujemy również w stosunku pracy nie wykluczają charakteru samodzielnego działalności. Co się tyczy warunków wynagrodzenia, okoliczność, że wynagrodzenie (także to określone ustawą) jest proporcjonalne do usług i charakter przypadkowy, który z tego wynika stanowią jasne wskaźniki istnienia stosunku samodzielnej pracy. Nie ma wątpliwości, że ryzyko w ramach stosunku pracy podporządkowanej spoczywa tylko na pracodawcy. W zakresie odpowiedzialności wskazano, że należy badać czy pracownik jest odpowiedzialny wobec osób trzecich za czynności i działania, które można mu przypisać (pkt 6).

Zauważyć też należy, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy.

Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne, jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać powinno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.

Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy Zleceniobiorcą - Panem a Zleceniodawcą - Powiatem wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki, to nie można uznać Pana za podatnika VAT. Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że zleceniobiorca występuje w charakterze podatnika VAT.

Warunek pierwszy - warunki wykonywania czynności. Należy uznać, że co do zasady w istotę typowej umowy zlecenia, której przedmiotem jest poradnictwo obywatelskie oraz pomoc prawna świadczone przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego.

W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie - warunek drugi).

Warunek drugi - wynagrodzenie. Zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony w praktyce sprowadza się do weryfikacji czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, to nie można mówić o ponoszeniu ryzyka ekonomicznego przez doradcę.

Warunek trzeci - odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich. Warunek będzie spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy - zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony, gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Z opisu sprawy wynika, że jest Pan radcą prawnym. Prowadzi Pan Kancelarię Radcy Prawnego w ramach której świadczy Pan usługi prawne na rzecz przedsiębiorców oraz osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej. W ramach praktyki radcowskiej świadczy Pan od kilku lat/z przerwami/nieodpłatną pomoc prawną na zasadach określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej. 13 grudnia 2024 r. podpisał Pan z Powiatem umowę zlecenia na świadczenie pomocy prawnej na okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2025 r. na podstawie której Powiat zlecił Panu świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej

Realizacja umowy ma się odbywać w konkretnym dniu tygodnia i w konkretnych godzinach, z tym, że godziny pracy punktu mogą ulec zmianie, o czym Powiat poinformuje zleceniobiorcę telefonicznie co najmniej na 7 dni przed dokonaniem zmiany. Nieodpłatna pomoc prawna będzie udzielana przez zleceniobiorcę w wymiarze godzin wynikającym z ilości dni przypadających na danego radcę prawnego w skali roku. Na żądanie Starosty (...), w przypadku, gdy liczba osób, którym ma zostać udzielona nieodpłatna pomoc prawna uniemożliwia sprawne umawianie wizyt w punkcie, czas trwania dyżuru może ulec wydłużeniu do 5 godzin. Powiat dopuszcza możliwość korzystania przez zleceniobiorcę w punkcie z własnego sprzętu komputerowego oraz systemów informacji prawnej. Wydłużenie czasu trwania dyżuru oraz udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej poza punktem/m.in. w miejscu zamieszkania osoby uprawnionej/nie będzie powodować wzrostu ryczałtowego wynagrodzenia miesięcznego. Zleceniobiorcy przysługuje wynagrodzenie ryczałtowe za miesiące, w których będzie świadczył pomoc prawną. Wynagrodzenie ustalone jest proporcjonalnie do udziału w wykonywaniu zadania świadczenia pomocy prawnej w ramach punktu i wynosi miesięcznie 1.110,92 zł brutto. Wynagrodzenie będzie płatne na podstawie prawidłowo wystawionej faktury za dany miesiąc, w terminie 14 dni od daty otrzymania faktury wystawionej przez zleceniobiorcę. Zleceniobiorca jest zobowiązany złożyć fakturę do dziesiątego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym świadczona była usługa, na adres Powiatu (...). Podstawą wypłaty wynagrodzenia będzie podpis zleceniobiorcy na liście obecności, potwierdzający świadczenie pomocy prawnej w punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz przedłożenie stosownych dokumentów związanych z udzielaniem nieodpłatnej pomocy prawnej. W przypadku niewykonania umowy i niezapewnienia zastępstwa, zleceniodawca ma prawo do potrącenia za dyżury w czasie, których Umowa nie była wykonywana, kwoty proporcjonalnej do ilości przypadających zleceniobiorcy dyżurów w danym miesiącu. Wysokość miesięcznego wynagrodzenia wypłacanego zleceniobiorcy ustalana jest przy uwzględnieniu wysokości dotacji celowej przyznanej na rzecz zleceniodawcy w 2025 r. na realizację zadania polegającego na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz przy uwzględnieniu zasady, że 91% kwoty dotacji ma zostać przeznaczone na wynagrodzenia z tytułów umów zawartych z adwokatami, radcami prawnymi oraz wyłonionymi organizacjami pozarządowymi.

Powiat (...) zapewnia zleceniobiorcy, w trakcie udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej w wyznaczonym lokalu, stanowisko biurowe spełniające wymagania określone w przepisach wykonawczych do ustawy.

Zleceniobiorca zobowiązany jest do: udzielania pomocy prawnej osobiście z wyłączeniem użycia środków komunikowania się na odległość, z zastrzeżeniem pkt c oraz d; udzielania pomocy prawnej z najwyższą starannością, według swojej najlepszej wiedzy i umiejętności; udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej w miejscu zamieszkania osoby uprawnionej lub w miejscu wyposażonym w urządzenie ułatwiające porozumiewanie się z osobami doświadczającymi trudności w komunikowaniu się lub w miejscu, w którym zapewnia się możliwość skorzystania z pomocy tłumacza języka migowego w przypadku zorganizowania takiej wizyty przez Starostwo Powiatowe w (...) dla osób, o których mowa w art. 8 ust. 8 ustawy; udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość w przypadku otrzymania od Starostwa Powiatowego w (...) oświadczenia, o którym mowa w art. 4 ust. 4 ustawy oraz danych kontaktowych osoby uprawnionej; potwierdzania obecności w dniach i godzinach wynikających z umowy i harmonogramu udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej na liście obecności znajdującej się w punkcie udzielania porad prawnych; udzielania pomocy prawnej zgodnie z harmonogramem wynikającym z rejestracji wizyt w programie udostępnionym przez Powiat (...) - jeśli taki program zostanie zleceniobiorcy udostępniony; udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej według kolejności zgłoszeń na dany dzień (wizyty są umawiane telefonicznie); z ważnych powodów dopuszcza się ustalenie innej kolejności zgłoszeń; rejestracji rozpoczęcia i zakończenia wizyt w programie udostępnionym przez Powiat (...) po przyznaniu zleceniobiorcy loginu i hasła - jeśli taki program zostanie zleceniobiorcy udostępniony; dokumentowania w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej każdego przypadku udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej przez podanie w szczególności informacji dotyczących zgłoszonej sprawy i udzielonej pomocy, dziedziny prawa, której dotyczyła ta pomoc, kategorii sprawy, formy udzielonej pomocy, czasu poświęconego na jej udzielenie i liczby wizyt osoby uprawnionej w tej samej sprawie, ogólnych informacji o osobie uprawnionej dotyczących w szczególności wieku, płci, wykształcenia, dochodu, gospodarstwa domowego i miejsca zamieszkania danych dotyczących punktu, osoby udzielającej pomocy i daty jej udzielenia; stosownego oświadczenia od osoby uprawnionej, o którym mowa w art. 4 ust. 2 ustawy; przekazywania do Starostwa Powiatowego w (...) w terminie do 10 dnia następnego miesiąca kalendarzowego kart pomocy, z wyjątkiem części obejmującej opinię osoby uprawnionej o udzielonej pomocy oraz oświadczeń (o których mowa w art. 4 ust. 2) osób, którym pomoc została udzielona po spełnianiu przesłanek do jej udzielania (o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy) w sposób uniemożliwiający powiązanie kart pomocy prawnej z oświadczeniem osoby uprawnionej.

Zleceniobiorca oświadcza, iż posiada polisę ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej ważną na okres trwania umowy, a w przypadku gdyby ważność polisy kończyła się wcześniej, zobowiązuje się do zawarcia nowej polisy. W szczególnie uzasadnionych sytuacjach Powiat zastrzega sobie prawo do zmiany lokalu, w którym będzie świadczona pomoc prawna, o czym poinformuje telefonicznie zleceniobiorcę co najmniej 7 dni przed dokonaniem zmiany. Zleceniobiorca zobowiązany jest do korzystania z lokalu i powierzonego sprzętu zgodnie z jego przeznaczeniem, to jest wyłącznie w celu prowadzenia punktu nieodpłatnej pomocy prawnej, zgodnie z postanowieniami umowy. Zleceniobiorca zobowiązuje się do współpracy z administratorem obiektu, w którym usytuowany jest punkt nieodpłatnej pomocy prawnej, w zakresie koniecznym do zapewnienia prawidłowego funkcjonowania punktu nieodpłatnej pomocy prawnej. W przypadku czasowej niemożności osobistego udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, zleceniobiorca zobowiązany jest zapewnić zastępstwo innego radcy prawnego w celu realizacji obowiązków wynikających z umowy. Zleceniobiorca ponosi pełną odpowiedzialność za działania i zaniechania osób, którym powierzył wykonanie na rzecz Powiatu poszczególnych czynności.

Powiat może rozwiązać umowę ze skutkiem natychmiastowym w przypadku, gdy zleceniobiorca rażąco narusza warunki umowy. Wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej będzie wypłacone wyłącznie za czas udzielonych porad według zasad zawartych w niniejszej umowie. W sprawach nieuregulowanych niniejszą Umową będą miały zastosowanie przepisy prawa powszechnie obowiązującego, w szczególności przepisy Kodeksu cywilnego.

Wynagrodzenie za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Powiatem stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie miał Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Powiatu ani możliwości jego negocjacji, w szczególności wynagrodzenie nie jest zależne od ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów. Nie miał Pan wpływu na treść umowy, która została mi przedstawiona do podpisu, bez możliwości negocjacji.

Nie ponosi Pan gospodarczego i ekonomicznego ryzyka w związku z wykonywaniem czynności na podstawie umowy z Powiatem oraz nie ponosi Pan odpowiedzialności za efekty świadczonej pomocy prawnej.

Do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia wykorzystuje Pan lokal i infrastrukturę zapewnioną przez Powiat, co powoduje, że jako zleceniobiorca nie ponosi Pan również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego.

Nie ma Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez Powiat; umowa zlecenia przewiduje stałe, zryczałtowane wynagrodzenie, niezależnie od liczby osób uprawnionych, które zgłoszą się na dyżur oraz efektu świadczonych usług; od osób uprawnionych nie pobiera się żadnego wynagrodzenia za pomoc, której są beneficjentami.

Udzielając pomocy prawnej: nie składa Pan oświadczeń woli w imieniu i na rzecz Powiatu, nie sporządza Pan ani nie podpisuje pism w imieniu osoby korzystającej z pomocy prawnej, nie używa Pan w punkcie swoich pieczątek i szyldu, nie reprezentuje Pan osób korzystających z darmowych porad prawnych przed sądem i innymi organami, nie ma Pan żadnego wpływu na dobór osób korzystających z nieodpłatnej pomocy prawnej.

Pana wątpliwości dotyczą ustalenia, czy udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną stanowi świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej, które podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Mając powyższe na uwadze, na gruncie powołanych przepisów należy stwierdzić, że przy tak przedstawionym opisie sprawy, świadczenie przez Pana nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie zawartej umowy z Powiatem, nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie, a tym samym nie jest Pan z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania podatku od towarów i usług.

Jak wynika z okoliczności sprawy nie ponosi Pan gospodarczego i ekonomicznego ryzyka w związku z wykonywaniem czynności na podstawie umowy z Powiatem oraz nie ponosi Pan odpowiedzialności za efekty świadczonej pomocy prawnej.

Ponadto, z zawartej przez Pana z Powiatem umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej wynika, że do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia wykorzystuje Pan lokal i infrastrukturę zapewnioną przez Powiat, co powoduje, że jako zleceniobiorca nie ponosi Pan również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego

Co więcej - jak wskazał Pan we wniosku - nie ma Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez Powiat. Umowa zlecenia przewiduje stałe, zryczałtowane wynagrodzenie, niezależnie od liczby osób uprawnionych, które zgłoszą się na dyżur oraz efektu świadczonych usług; od osób uprawnionych nie pobiera się żadnego wynagrodzenia za pomoc, której są beneficjentami.

Zatem, zawarcie opisanej umowy powoduje powstanie stosunku prawnego posiadającego cechy zbliżone do stosunku pracy, w ramach którego Pan - Zleceniobiorca związany jest ze Zleceniodawcą - Powiatem więzami prawnymi co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia, a także odpowiedzialności Zleceniodawcy wobec osób trzecich. Jak bowiem wskazano wyżej, warunek ten będzie także spełniony, gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, realizowane przez Pana świadczenie z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, na podstawie przedmiotowej umowy z Powiatem, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Mając na uwadze opis sprawy oraz obowiązujące przepisy, należy stwierdzić, że z tytułu świadczenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy, za które otrzymuje Pan od Powiatu wynagrodzenie, nie jest Pan zobowiązany do odprowadzenia podatku od towarów i usług.

Tym samym Pana stanowisko w zakresie pytania nr 1 należało uznać za prawidłowe.

W dalszej kolejności Pana wątpliwości dotyczą kwestii dokumentowania ww. usług, w sytuacji, gdy nie będą one opodatkowane podatkiem od towarów i usług.

Zasady wystawiania faktur zostały uregulowane w Dziale XI ustawy, w Rozdziale 1 - Faktury.

W świetle art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy:

Podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem.

Elementy jakie powinna zawierać faktura wymienione zostały w art. 106e ust. 1 ustawy.

Stosownie do art. 106b ust. 2 ustawy:

Podatnik nie jest obowiązany do wystawienia faktury w odniesieniu do sprzedaży zwolnionej od podatku na podstawie art. 43 ust. 1, art. 113 ust. 1 i 9 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3.

Na mocy art. 2 pkt 22 ustawy:

Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o sprzedaży - rozumie się przez to odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Z powyższych przepisów jednoznacznie wynika, że faktura dokumentuje dokonanie sprzedaży, przez którą rozumie się odpłatne wydanie towaru lub odpłatne świadczenie usług, czyli czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Podatnik wykonujący czynności w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, wystawia fakturę w przypadku sprzedaży towaru lub usługi.

Fakturę wystawia się tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Zatem podatnik nie może z tytułu wykonania czynności niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wystawić faktury.

Natomiast zgodnie z art. 87 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111):

Jeżeli z odrębnych przepisów nie wynika obowiązek wystawienia faktury, podatnicy prowadzący działalność gospodarczą są obowiązani, na żądanie kupującego lub usługobiorcy, wystawić rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi.

Zatem obowiązek wystawienia rachunku ma zastosowanie do podatników, jednakże w ograniczonym zakresie, tj. w przypadkach, gdy z ustawy nie wynika obowiązek wystawienia faktury.

Jak wskazano powyżej, świadczenie przez Pana usług z zakresu pomocy prawnej na podstawie zawartej umowy z Powiatem, nie będzie mieściło się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie będzie Pan z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku. Usługi z zakresu pomocy prawnej na podstawie umowy, nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji brak będzie podstaw do wystawienia faktury w celu udokumentowania ww. czynności, albowiem faktury są dowodem dokumentującym wykonanie czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Brak będzie również podstaw do wystawienia rachunku, o którym mowa w art. 87 § 1 Ordynacji podatkowej, z tytułu świadczenia pomocy prawnej, ponieważ w ww. zakresie nie będzie prowadził Pan działalności gospodarczej.

Podsumowując, skoro ww. usługi nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, brak będzie podstaw do wystawiania przez Pana faktury lub rachunków.

Powyższe wynagrodzenie z umowy zawartej z Powiatem w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu pomocy prawnej, może być udokumentowane na podstawie innych dokumentów księgowych, w tym not księgowych.

Zaznaczenia jednak wymaga, że nota księgowa nie jest dokumentem przewidzianym przez przepisy ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie jest objęta ich regulacją.

Brak jest jednakże przeciwwskazań na gruncie ww. przepisów dla takiego sposobu udokumentowania ww. usług.

Tym samym, Pana stanowisko w zakresie pytania nr 2 należało uznać za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji będzie się pokrywał ze zdarzeniem przyszłym podanym przez Pana w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Należy wskazać, że niniejsza interpretacja rozstrzyga wyłącznie kwestie będącą przedmiotem zapytania, tj. obowiązku odprowadzenia podatku od towarów i usług w związku ze świadczeniem usług nieodpłatnej pomocy prawnej w związku z umową zawartą z Powiatem. Inne kwestie nie objęte pytaniem i stanowiskiem nie mogą być - zgodnie z art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa - rozpatrzone.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy  z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosuje się Pan do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 ustawy Ordynacja podatkowa:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1)z zastosowaniem art. 119a;

2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

• Zgodnie z art. 14na § 2 ustawy Ordynacja podatkowa:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (...), (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).  

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.