Interpretacja indywidualna  – stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej 14 stycznia 2025 r. wpłynął Pana wniosek z 14 stycznia 2025 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy niepodlegania opodatkowaniu podatkiem VAT świadczenia usług udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego  

Wnioskodawca jest adwokatem wpisanym na listę adwokatów prowadzoną przez Okręgową Radę Adwokacką w … i prowadzi Kancelarią Adwokacką w … (powiat …), w ramach której świadczy usługi prawnicze na rzecz osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej oraz przedsiębiorców (osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz jednostek organizacyjnych, w tym osób prawnych), w zakresie, w jakim działalność adwokata została uregulowana w odrębnych przepisach prawa m.in. w ustawie z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze.

Działalność Wnioskodawcy obejmuje udzielanie porad prawnych, sporządzanie opinii prawnych, opracowywanie projektów aktów prawnych oraz reprezentowanie Klientów przed sądami. W związku ze świadczeniem usług prawniczych, w ramach prowadzonej Kancelarii, Wnioskodawca zarejestrował działalność gospodarczą wpisaną do CEiDG jako działalność prawniczą. Wnioskodawca jest czynnym podatnikiem VAT, w konsekwencji usługi świadczone na rzecz Klientów dokumentuje, w zależności od ich statusu, poprzez wystawienie faktury VAT lub paragonu fiskalnego. W ramach praktyki adwokackiej, Wnioskodawca świadczy nieodpłatną pomoc prawną oraz udziela nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (dalej jako: ustawa o NPP).

Zgodnie z art. 8 ust. 1 tej ustawy, zapewnienie osobom uprawnionym nieodpłatnej pomocy prawnej oraz poradnictwa obywatelskiego należą do zadań zleconych powiatu realizowanych przez Powiat samodzielnie albo w porozumieniu z gminami. Powiaty wykonują zadania związane z zapewnieniem nieodpłatnej pomocy prawnej poprzez utworzenie i organizację Punktów Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Punkt Nieodpłatnej Pomocy Prawnej jest jednostką organizacyjną, w ramach której osoby uprawnione do nieodpłatnej pomocy prawnej mają możliwość konsultacji istotnych dla nich kwestii prawnych z prawnikiem, co do zasady adwokatem albo radcą prawnym.

Do obowiązków powiatu należy prowadzenie Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, w tym m.in. zapewnienie lokalu, w którym odbywają się konsultacje, oraz jego wyposażenie i udostępnienie bazy aktów prawniczych, jak również dokonanie wyboru prawników, zlecenie im wykonywania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz zawarcie odpowiednich umów. Zasady udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej m.in. liczbę adwokatów i radców prawnych, którzy będą udzielać nieodpłatnej pomocy prawnej, zasady wynagradzania oraz zasady wykorzystywania urządzeń technicznych w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej Powiat ma obowiązek ustalić z okręgową izbą adwokacką oraz okręgową izbą radców prawnych.

Wnioskodawca zawarł z Powiatem … umowę o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej (dalej: Umowa o nieodpłatną pomoc prawną). Zgodnie z Umową o nieodpłatną pomoc prawną zawartą przez Wnioskodawcę, Wnioskodawca zobowiązał się do osobistego świadczenia za wynagrodzeniem należnym od Powiatu nieodpłatnej pomocy prawnej osobom uprawnionym w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej prowadzonym przez Powiat ….

Dodatkowo, w Umowie zostały określone miejsce i czas udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej (tj. adres Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej i czas dyżurów Wnioskodawcy), miesięczne wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, a także zasady wyznaczania zastępstwa w odniesieniu do dyżurów wyznaczonych przez Powiat.

Podobną umowę na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej Wnioskodawca zawarł ze Stowarzyszeniem ... z siedzibą w … (dalej łącznie jako: Umowa o nieodpłatną pomoc prawną). Nie jest wykluczone, że w przyszłości umowa na tych samych zasadach będzie kontynuowana albo Wnioskodawca zawrze umowę z innym powiatem.

W trakcie dyżurów w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej Wnioskodawca udziela porad prawnych osobom fizycznym (w tym osobom fizycznym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającym innych osób w ciągu ostatniego roku), które wykazały, że spełniają warunki do uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz dokonały zgłoszenia w sposób określony przez Powiat, według kolejności zgłoszeń.

W myśl art. 3 ww. ustawy nieodpłatna pomoc prawna obejmuje:

• poinformowanie osoby uprawnionej o obowiązującym stanie prawnym oraz przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach, w tym w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, administracyjnym, sądowym lub sądowo-administracyjnym,
•  wskazanie osobie uprawnionej sposobu rozwiązania jej problemu prawnego,
• sporządzenie projektu pisma w sprawach, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowo-administracyjnym,
• nieodpłatną mediację,
• sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowo-administracyjnym oraz poinformowanie o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.

Wnioskodawca, w ramach umowy zarówno z Powiatem jak i Stowarzyszeniem wykonuje wszystkie powyższe świadczenia. Każdorazowo świadczenia dobrane są do szczególnej sytuacji osoby uprawnionej. Wynagrodzenie określone w Umowie o nieodpłatną pomoc prawną jest ustalone przez Powiat i Stowarzyszenie, na podstawie przepisów ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości.

Wnioskodawca nie ma tym samym dowolności sposobu wykonania zlecenia, czasu i miejsca oraz możliwości wyboru osób, którym udziela nieodpłatnej pomocy prawnej. Wnioskodawca w wypadku podobnych umów w poprzednich latach dokumentował tego typu świadczenia poprzez wystawienie faktury VAT i rozliczał w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Jednakże przed podpisaniem umowy na nowy rok (2025) Powiat … zwrócił wnioskodawcy uwagę na dotychczasowe interpretacje podatkowe (o których w uzasadnieniu stanowiska Wnioskodawcy) oraz sam zakwalifikował czynności objęte umowy jako umowę zlecenie w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Z tego powodu wynagrodzenie wypłacane przez Powiat Wnioskodawca będzie rozliczał poza prowadzoną działalność gospodarczą i świadczenie usług na rzecz Powiatu nie będzie dokumentowane poprzez wystawienie faktury VAT.  Natomiast w wypadku umowy ze Stowarzyszeniem umowa ta przewiduje wystawianie przez Wnioskodawcę faktury VAT, choć posługuje się podobną terminologią typową dla umowy zlecenie (Zleceniodawca, Zleceniobiorca itd.).

W konsekwencji w momencie złożenia ww. wniosku o interpretację indywidualną Wnioskodawca będzie dokumentował świadczenia na rzecz Stowarzyszenia poprzez wystawienie faktury VAT na rzecz organizacji pozarządowej, uwzględniał VAT należny na ww. fakturze oraz rozliczał w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Niemniej, w związku ze specyficznymi zasadami świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, w szczególności jej osobistym charakterem, dotychczasowymi interpretacjami podatkowymi i stanowiskiem Powiatu, Wnioskodawca powziął wątpliwość, czy świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej co do zasady następuje w ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności.

Dodatkowo Wnioskodawca podaje, iż wykonywanie umowy zawartej ze Stowarzyszeniem oraz Powiatem następuje poprzez osobiste świadczenie porad prawnych w trakcie dyżurów odbywających się w lokalizacjach wskazanych w zawartych Umowach. Wnioskodawca nie będzie ich wykonywał z innymi osobami, w szczególności współpracownikami. Umowa z Powiatem zawiera zapis, że w przypadku, gdy "Zleceniobiorca nie będzie mógł osobiście wykonywać przedmiotu umowy, jest uprawniony do powierzenia swych zadań innemu radcy prawnemu, adwokatowi lub aplikantowi radcowskiemu bądź aplikantowi adwokackiemu w ramach zastępstwa, informując o tym Zleceniobiorcę, przed rozpoczęciem świadczenia usługi na adres e-mail: (...) lub telefonicznie".

Natomiast Umowa ze Stowarzyszeniem zawiera uregulowanie, że "Zleceniobiorca ma obowiązek zapewnienia zastępstwa przez osobę uprawnioną w rozumieniu Ustawy, podczas swojej nieobecności w miejscu realizacji przedmiotu Umowy i poinformowania o osobie zastępcy (imię i nazwisko) w sposób wskazany w ust. 4 niniejszego paragrafu" (tj. telefonicznie lub za pośrednictwem emaila).

Wynagrodzenie jest wypłacane Wnioskodawcy przez Powiat oraz Stowarzyszenie za osobiste świadczenie usług nieodpłatnych porad prawnych. Wynagrodzenie określone w przedmiotowych umowach jest ustalone przez Powiat i Stowarzyszenie na podstawie przepisów ustawy o NPP oraz stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, które wskazuje stawkę bazową na dany rok kalendarzowy.

Wnioskodawca nie ma wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Powiatu/Stowarzyszenia ani jego negocjacji, w szczególności wynagrodzenie nie jest zależne od ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów, które Wnioskodawca odbył w tracie miesiąca. Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zgodnie z przedstawioną podpisaną ewidencją czasu pracy. W wykonaniu umowy, poza wynagrodzeniem, Wnioskodawca nie otrzymuje dodatkowych świadczeń.

Wynagrodzenie za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Powiatem, jak również na podstawie umowy zawartej ze Stowarzyszeniem nie stanowi kategorii przychodów, o których mowa w art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.  Natomiast w ocenie Wnioskodawcy będą to przychody, o których mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z umową zawartą z Powiatem … Wnioskodawca korzysta nieodpłatnie z lokalu, w którym udziela nieodpłatnego poradnictwa prawnego "mebli biurowych, urządzeń technicznych, tj. telefonu, komputera i drukarki, materiałów eksploatacyjnych oraz formularzy wskazanych w przepisach ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, wyłącznie w celu świadczenia usługi".

Ponadto, Powiat zapewnia "bezpłatny dostęp do sieci energetycznej, telekomunikacyjnej oraz teleinformatycznej, w tym do oprogramowania do edycji tekstów i oprogramowania umożliwiającego przesyłanie, odbieranie danych i porozumiewania się na odległość środkami komunikacji elektronicznej, komputerowy system informacji prawnej, wraz z bazą aktów prawnych (...)".

Umowa zawarta ze Stowarzyszeniem przewiduje, iż czynności wykonywane są w lokalu przewidzianym do świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej. Umowa nie zawiera szczegółowych regulacji na temat lokalu, jednakże w praktyce jest to pokój w Urzędzie Miejskim w … wyposażony w komputer z dostępem do Internetu, drukarkę, telefon, meble, a Urząd zapewnia materiały eksploatacyjne w tym wzory i karty dokumentów wymaganych przez ustawę o NPP.

Kwestię zapewnienia infrastruktury reguluje § 5 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie nieodpłatnej pomocy prawnej Wnioskodawca nie ponosi gospodarczego, ekonomicznego ryzyka w związku z wykonywaniem czynności na podstawie umów zawartych zarówno z Powiatem, jak i ze Stowarzyszeniem.

Udzielając pomocy prawnej Wnioskodawca nie ponosi odpowiedzialności za świadczone usługi. Wnioskodawca obsługując osoby zainteresowane pomocą prawną tworzy dla nich m.in. projekty pism, których nie podpisuje własnym imieniem i nazwiskiem. Do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia Wnioskodawca wykorzystuje lokal i infrastrukturę zapewnioną przez Powiat.  Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że jako zleceniobiorca Wnioskodawca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego.

Istotną okolicznością jest także fakt, że Wnioskodawca nie ma wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez Powiat/Stowarzyszenie. Umowy zlecenia przewidują bowiem stałe, zryczałtowane wynagrodzenie, niezależnie od liczby osób uprawnionych, które zgłoszą się na dyżur oraz efektu świadczonych usług. Zasady przyznawania wynagrodzenia zostały opisane powyżej. Od osób uprawnionych nie pobiera się żadnego wynagrodzenia za pomoc, której są beneficjentami. W świetle umowy zleceniobiorca nie może pobierać jakichkolwiek środków pieniężnych od osób obsługiwanych. W rezultacie, skoro umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, nie można mówić o ponoszeniu przez Wnioskodawcę ryzyka ekonomicznego.

Wnioskodawca nie wyraża i nie będzie wyrażać oświadczeń woli w imieniu i na rzecz Powiatu oraz Stowarzyszenia. Świadcząc usługi objęte przedmiotowymi umowami Wnioskodawca nie działa jako pełnomocnik prowadzący swoją działalność gospodarczą, nie sporządza, ani nie podpisuje pism. Wnioskodawca nie używa w punkcie swoich pieczątek, szyldu, nie reprezentuje osób korzystających z darmowych porad prawnych przed sądem, nie ma również żadnego wpływu na dobór klientów.

W umowach zawartych przez Wnioskodawcę nie zostały zawarte postanowienia odnośnie co do odpowiedzialności wobec osób trzecich. Ani umowa zawarta z Powiatem, ani umowa zawarta ze Stowarzyszeniem nie zobowiązuje Wnioskodawcy do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich. Jednak z racji wykonywanego zawodu, obowiązkowo podlega on takiemu ubezpieczeniu OC.

W związku z powyższym odpowiedzialność wobec osób trzecich ponoszą podmioty, z którymi ma Wnioskodawca zawarł umowy (odpowiednio Powiat lub Stowarzyszenie).

Pytanie

Czy udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną stanowi świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej, które podlega opodatkowaniu podatkiem VAT?

Pana stanowisko w sprawie

W ocenie Wnioskodawcy, świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną nie stanowi świadczenia usług w ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej, a tym samym nie podlega opodatkowaniu Nieodpłatna pomoc prawna jako czynność niepodlegająca opodatkowaniu VAT.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy VAT, opodatkowaniu podlegają m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług.

Jak stanowi art. 8 ust. 1 ustawy VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.

Mając na względzie powyższe, opodatkowaniu VAT podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług wykonywane przez podatnika VAT.

W świetle art. 15 ust. 1 ustawy VAT, status podatnika posiadają osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczny wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. W konsekwencji, opodatkowaniu VAT podlegają czynności wykonywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Jak stanowi natomiast art. 15 ust. 3 ustawy VAT, za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności: 1) z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych; 2) z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Zgodnie natomiast z art. 13 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2024 r. poz. 226 z późn. zm.), za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się m.in. przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej.

W konsekwencji, przychody z działalności wykonywanej osobiście to przychody ze świadczenia usług na podstawie umowy zlecenie, jeżeli nie są uzyskiwane w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej.

Mając na względzie powyższe, zdaniem Wnioskodawcy, przychody z nieodpłatnej pomocy prawnej świadczonej w ramach umowy o nieodpłatną pomoc prawną powinny być kwalifikowane jako przychody z działalności wykonywanej osobiście, a nie prowadzonej przez Wnioskodawcę

działalności gospodarczej, co w konsekwencji prowadzi do wniosku, że świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej przez Wnioskodawcę nie stanowi czynności podlegającej opodatkowaniu VAT.

Należy bowiem podkreślić, że nie każda forma aktywności zawodowej osoby fizycznej wykonującej tzw. wolny zawód jest związana z wykonywaną działalnością gospodarczą, ale jedynie taka, która spełnia przesłanki do uznania za działalność gospodarczą w świetle regulacji VAT. Jak podkreśla się w doktrynie prawa, wykonywanie zawodu adwokata albo radcy prawnego cechują różnice w stosunku do prowadzenia działalności gospodarczej obejmujące m.in. odmienne relacje łączące z klientami oraz osobiste wykonywanie wolnego zawodu o charakterze intelektualnym (Por. J. Jacyszyn, Przedsiębiorca a wolny zawód, "Rejent" 2003, nr 10, s. 72-75).

W konsekwencji, w celu ustalenia, czy osoba fizyczna wykonująca czynności związane z wykonywanym przez nią wolnym zawodem prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy VAT, należy każdorazowo zbadać, jaki jest kształt wzajemnych relacji, praw i obowiązków podmiotu w stosunku do podmiotu zlecającego te czynności. W szczególności, nie jest możliwe przypisanie wszystkich czynności osób fizycznych do prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.

Możliwość uznania udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej przez adwokata albo radcę prawnego za świadczenie usług w ramach działalności gospodarczej w istocie wyklucza sam charakter tej instytucji oraz przepisy ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej. Zgodnie bowiem z art. 5 ust. 1 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej pomocy prawnej udziela osobiście adwokat lub radca prawny, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach z ich upoważnienia aplikant adwokacki lub aplikant radcowski.

Powyższe wskazuje, że udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej stanowi przejaw osobistej działalności profesjonalnej adwokata albo radcy prawnego, a nie jego działalności gospodarczej. W tym kontekście należy stwierdzić, że adwokat udzielając nieodpłatnej pomocy prawnej na rzecz osób uprawnionych w ramach Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej działa jako osoba fizyczna posiadająca uprawnienia i kwalifikacje, a nie jako przedsiębiorca.

Wnioskodawca nie reprezentuje bowiem swojej Kancelarii, nie może również działać na rzecz swojej Kancelarii (np.: poprzez wręczanie wizytówek, itd.). Ponadto, stosunek prawny i faktyczny pomiędzy Wnioskodawcą a Powiatem znacząco odbiega od stosunku łączącego Wnioskodawcę z Klientami.

W odniesieniu do definicji działalności wykonywanej osobiście, w tym przez przedstawicieli tzw. wolnych zawodów, oraz rozróżnienia pomiędzy działalnością wykonywaną osobiście, a działalnością gospodarczą, należy zauważyć, że kwestia ta była przedmiotem licznych wyroków Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) oraz krajowych sądów administracyjnych. W świetle wyroków TSUE, akceptowanych przez orzecznictwo sądów administracyjnych, za samodzielną działalność gospodarczą nie może być uznana działalność prowadzona przy wykorzystaniu zasobów innego podmiotu, która nie powoduje ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, nie jest związana z powstaniem odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością oraz jest związana z podporządkowaniem osoby wykonującej taką działalność (wyrok TS z 15 grudnia 1987 r., C-235/85, Komisja Wspólnot Europejskich v. Królestwo Niderlandów, EU:C:1987:161, dalej wyrok C-235/85, Komisja, oraz wyrok TS z 25 lipca 1991 r., C-202/90, Ayuntamiento de Sevilla v. Recaudadores de Tributos de las Zonas primera y segunda, EU:C:1991:332, dalej wyrok C-202/90, Ayuntamiento).

Mając na względzie wskazane powyżej orzecznictwo TSUE oraz przesłanki prowadzonej działalności gospodarczej określone w ustawie VAT, należy uznać, że świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z powiatem nie spełnia przesłanek działalności gospodarczej. Wnioskodawca wykonuje czynności nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach dyżurów w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Nie ma swobody miejsca i czasu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, a zasady określa Umowa o nieodpłatną pomoc prawną zawarta z Powiatem. Jeżeli z różnych przyczyn nie może wykonać zadań w trakcie dyżuru, musi zapewnić zastępstwo, nie może w szczególności zmienić dnia albo godzin dyżuru, lub wyznaczyć dyżur w miejscu przez niego wyznaczonym (np.: w siedzibie prowadzonej Kancelarii).

Wnioskodawca (w przeciwieństwie do usług świadczonych na rzecz Klientów) nie ma swobody wyboru osób, na rzecz których świadczy pomoc prawną. Nieodpłatna pomoc prawna jest bowiem świadczona na rzecz osób uprawnionych, które zgłosiły się do Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. W wyjątkowych sytuacjach wynikających m.in. z konfliktu interesów Wnioskodawca może odmówić nieodpłatnej pomocy prawnej, ale jest zobowiązana do wskazania osobie uprawnionej innego Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej na terytorium Powiatu. Wnioskodawca nie wykorzystuje zasobów należących do Kancelarii do świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej. Co do zasady, wszystkie niezbędne zasoby powinien dostarczyć Wnioskodawcy Powiat, a Wnioskodawca wykorzystuje zasoby Powiatu zgromadzone w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Wnioskodawca wykorzystuje własne zasoby jedynie w takim zakresie, w jakim wykorzystują własne zasoby pracownicy i zleceniobiorcy (np.: samochód prywatny w celu dojazdu do Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej).

Mając powyższe na względzie, Wnioskodawca nie ponosi ryzyka ekonomicznego ani gospodarczego udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach umowy zawartej z Powiatem. Wynagrodzenie Wnioskodawcy jest z góry określone (uzależnione m.in. od obowiązujących stawek oraz ilości dyżurów). Wnioskodawca nie ma możliwości negocjowania wynagrodzenia, a wynagrodzenie nie jest rezultatem ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów. W odniesieniu do relacji pomiędzy Powiatem a Wnioskodawcą należy wskazać, że nie ma ona charakteru współpracy opartej na woli wyrażonej przez strony oraz równorzędności pomiędzy Wnioskodawcą a Powiatem. Wnioskodawca nie ma możliwości kształtowania zasad współpracy z Powiatem na takich zasadach, na jakich kształtuje zasady świadczenia usług na rzecz Klientów. Z drugiej strony, Powiat zawierając Umowę również nie ma swobody ustalania warunków współpracy, ale jest związany przepisami ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej. Umowa o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej zostały określone jako umowa zlecenie. Niezależnie jednak od powyższego, o charakterze umowy świadczy jej cel oraz postanowienia, a także wola stron, a nie nazwa.

Zastosowanie do Umowy o nieodpłatnej pomocy prawnej znajdą przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące umowy zlecenia. Wobec powyższego, czynności nieodpłatnej pomocy prawnej wykonywane przez Wnioskodawcę nie są wykonywane w ramach działalności gospodarczej, ale działalności wykonywanej osobiście, a tym samym nie podlegają opodatkowaniu VAT.

Wnioskodawca wskazuje, że ww. stanowisko było potwierdzane przez Dyrektora KIS w licznych interpretacjach indywidualnych, przykładowo:

• w interpretacji indywidualnej z dnia 13 października 2022 r. o sygn. 0114-KDIP4-2.4012.357.2022.2.MC,
• w interpretacji indywidualnej z 5 maja 2024 r., o sygn. 0112-KDIL1-3.4012.66.2023.2.AKS, 
• w interpretacji indywidualnej z 10 sierpnia 2024 r., o sygn. 0114-KDIP4 2.4012.401.2023.1.MC,
•  w interpretacji indywidualnej z 16 kwietnia 2024 r., o sygn. 0112-KDIL1-1.4012.80.2024.2.HW,
• w interpretacji indywidualnej z dnia 6 listopada 2024 r. o sygn. 0112-KDIL1-1.4012.616.2024.3.DS ,
• w interpretacji indywidualnej z dnia 14 listopada 2024 r. o sygn. 0112- KDIL1-2.4012.460.2024.2.DS,
• -w interpretacji indywidualnej z dnia 3 grudnia 2024 r. o sygn. 0113-KDIPT1- 1.4012.784.2024.1.AK.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku, jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

W świetle art. 8 ust. 1 ustawy:

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy wskazać, że aby dana czynność stanowiąca świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, była opodatkowana podatkiem od towarów i usług, musi być wykonana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem jest podatnikiem podatku od towarów i usług.

W oparciu o art. 15 ust. 1 ustawy:

Stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy:

Według art. 15 ust. 3 ustawy:

Na mocy art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):