Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

12 grudnia 2024 r. wpłynął Pana wniosek z 12 grudnia 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy wskazania, czy udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we wniosku stanowi świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej, które podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Uzupełnił go Pan pismami z 24 stycznia 2025 r. (wpływ 24 stycznia 2025 r.), z 29 stycznia 2025 r. (wpływ 29 stycznia 2025 r.) oraz z 31 stycznia 2025 r. (wpływ 31 stycznia 2025 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego

Wnioskodawca jest adwokatem, wpisanym na listę adwokatów prowadzoną przez Izbę Adwokacką (...).

Wnioskodawca prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą pod firmą (…), w ramach której świadczy usługi prawnicze zarówno na rzecz osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej oraz przedsiębiorców (osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz jednostek organizacyjnych, w tym osób prawnych), dalej jako: Klienci, w zakresie, w jakim działalność adwokata została uregulowana w odrębnych przepisach prawa m.in. w ustawie o adwokaturze.

Działalność Wnioskodawcy obejmuje m.in. udzielanie porad prawnych, sporządzanie opinii prawnych, opracowywanie projektów aktów prawnych oraz reprezentowanie Klientów przed sądami.

W związku ze świadczeniem usług prawniczych w ramach prowadzonej Kancelarii Adwokackiej, Wnioskodawca zarejestrował działalność gospodarczą wpisaną do CEiDG jako działalność prawniczą. Wnioskodawca jest czynnym podatnikiem VAT, w konsekwencji usługi świadczone na rzecz Klientów dokumentuje, w zależności od ich statusu, poprzez wystawienie faktury VAT albo rachunku.

W ramach praktyki adwokackiej, Wnioskodawca świadczy nieodpłatną pomoc prawną na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 945 z późn. zm.), dalej jako: Ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 tej ustawy, zapewnienie osobom uprawnionym nieodpłatnej pomocy prawnej należy do zadań zleconych powiatu realizowanych przez Powiat samodzielnie albo w porozumieniu z gminami.

Powiaty wykonują zadania związane z zapewnieniem nieodpłatnej pomocy prawnej poprzez utworzenie i organizację Punktów Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Punkt Nieodpłatnej Pomocy Prawnej jest jednostką organizacyjną, w ramach której osoby uprawnione do nieodpłatnej pomocy prawnej mają możliwość konsultacji istotnych dla nich kwestii prawnych z prawnikiem, co do zasady adwokatem albo radcą prawnym.

Powiat może powierzyć prowadzenie punktu nieodpłatnej pomocy prawnej organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego. Wnioskodawca zawiera umowy o udzielanie nieodpłatnych porad prawnych („Umowa o nieodpłatne poradnictwo obywatelskie”) z organizacjami pozarządowymi, z którymi w celu realizacji zadań zleconych współpracuje Powiat.

Do obowiązków Powiatu należy prowadzenie Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, w tym m.in. zapewnienie lokalu, w którym odbywają się konsultacje, oraz jego wyposażenie i udostępnienie bazy aktów prawniczych, jak również dokonanie wyboru prawników, zlecenie im wykonywania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz zawarcie odpowiednich umów.

Zasady udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej m.in. liczbę adwokatów i radców prawnych, którzy będą udzielać nieodpłatnej pomocy prawnej, zasady wynagradzania oraz zasady wykorzystywania urządzeń technicznych w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej Powiat ma obowiązek ustalić z okręgową izbą adwokacką oraz okręgową izbą radców prawnych.

Wnioskodawca zawarł z Powiatem umowę o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej. Zgodnie z umową zawartą przez Wnioskodawcę, Wnioskodawca działając w charakterze adwokata zobowiązał się do osobistego świadczenia za wynagrodzeniem należnym od Powiatu nieodpłatnej pomocy prawnej osobom uprawnionym w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej prowadzonym przez Powiat. Dodatkowo, w Umowie zostały określone miejsce i czas udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej (tj. adres Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej i czas dyżurów Wnioskodawcy), miesięczne wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, także zasady wyznaczania zastępstwa w odniesieniu do dyżurów wyznaczonych przez Powiat.

Umowę na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej Wnioskodawca zawarł także z Fundacją A. Umowy na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej w roku przyszłym 2025, na tych samych zasadach Wnioskodawca ponownie zawarł z Fundacją A oraz zawrze (umowa oczekuje na podpis) z Powiatem.

W trakcie dyżurów w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej Wnioskodawca udziela porad prawnych osobom fizycznym (w tym osobom fizycznym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającym innych osób w ciągu ostatniego roku), które wykazały, że spełniają warunki do uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz dokonały zgłoszenia w sposób określony przez Powiat, według kolejności zgłoszeń. Wykonywanie umowy zawartej z Fundacją oraz Powiatem następuje poprzez osobiste świadczenie porad prawnych w trakcie dyżurów odbywających się w lokalizacjach wskazanych przez Powiat i Fundację w dni tygodnia z góry narzucone przez Powiat i Fundację, zgodnie narzuconym harmonogramem.

Wnioskodawca nie będzie ich wykonywał z innymi osobami, w szczególności współpracownikami. Umowa z Powiatem zawiera zapis, że w przypadku, gdy Zleceniobiorca nie będzie mógł w danym dniu i godzinach świadczyć pomocy prawnej osobiście z powodu zaistnienia szczególnych okoliczności (choroba, ważne zdarzenie losowe), obowiązany jest do wyznaczenia zastępcy i wcześniejszego powiadomienia Zleceniodawcy drogą mailową, podając datę zastępstwa, miejsce i dane osoby zastępującej.

Zastępstwo może pełnić wyłącznie osoba zgłoszona do obsługi nieodpłatnej pomocy prawnej, z którą Zleceniodawca zawarł umowę analogiczną do niniejszej umowy. Wnioskodawca w przedmiotowych umowach zobowiązuje się do świadczenia usług w lokalach położonych na terenie Powiatu.

Zgodnie z zapisami umowy zawartej z Powiatem lokale te wyposażone są w: meble biurowe (biurko, krzesło), zamykaną na klucz szafę do przechowywania dokumentów, niezbędne urządzenia techniczne (urządzenie wielofunkcyjne – drukarka i skaner oraz komputer – stacjonarny albo laptop) oraz dostęp do sieci energetycznej, telefonicznej i teleinformatycznej, zapewniające dostęp do nieodpłatnej powszechnie dostępnej (niewymagającej logowania się) bazy aktów prawnych. Ponadto, Powiat wyposaża lokale w podstawowe materiały biurowe oraz tusz (toner) do drukarki lub kserokopiarki.

Umowa zawarta z Fundacją nic nie mówi na temat korzystania z wyposażenia, ale de facto Wnioskodawca korzysta na podstawie ww. umowy z infrastruktury stanowiącej własność Starostwa Powiatowego dla Powiatu, w którym zlokalizowany jest punkty pomocy.

Wnioskodawca korzysta jedynie wyjątkowo z własnego laptopa, jednak nie wynika to z konieczności zapewnienia tego sprzętu we własnym zakresie, ale wygody i własnych chęci Wnioskodawcy. Powyższe wyjaśnienia są wspólne dla obu zawartych przez Wnioskodawczynię umów zlecenia.

Zgodnie z umową zawartą z Powiatem, wyznaczony do prowadzenia punktu nieodpłatnej pomocy prawnej lokal może być wykorzystywany wyłącznie dla celów świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej. Wnioskodawca nie ponosi gospodarczego ani ekonomicznego ryzyka w związku z wykonywaniem czynności na podstawie umów zawartych zarówno z Powiatem, jak i z Fundacją.

Poniższe wyjaśnienia są wspólne dla obu zawartych przez Wnioskodawcę umów zlecenia.

Udzielając pomocy prawnej Wnioskodawca nie ponosi odpowiedzialności za świadczone usługi. Wnioskodawca obsługując osoby zainteresowane pomocą prawną tworzy dla nich m.in. projekty pism, których nie podpisuje własnym imieniem i nazwiskiem. Wypełniając kartę pomocy „A” w części obejmującej punkt i dyżur wyraźnie jest wskazane, iż punkt jest prowadzony przez Fundację.

Do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia Wnioskodawca wykorzystuje lokal i infrastrukturę zapewnioną przez Powiat.

Kwestię zapewnienia infrastruktury reguluje § 5 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego z dnia 21 grudnia 2018 r.

Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej Zlecającego powoduje, że jako zleceniobiorca Wnioskodawca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego.

Istotną okolicznością jest także fakt, że Wnioskodawca nie ma wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez Powiat/Fundację. Umowy zlecenia przewidują bowiem stałe, zryczałtowane wynagrodzenie, niezależnie od liczby osób uprawnionych, które zgłoszą się na dyżur oraz efektu świadczonych usług. Zasady przyznawania wynagrodzenia zostały opisane poniżej.

Od osób uprawnionych nie pobiera się żadnego wynagrodzenia za pomoc, której są beneficjentami. W świetle umowy zleceniobiorca nie może pobierać jakichkolwiek środków pieniężnych od osób obsługiwanych. W rezultacie, skoro umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, nie można mówić o ponoszeniu przez Wnioskodawcę ryzyka ekonomicznego.

W ramach zawartych umów Wnioskodawca nie wyraża i nie będzie wyrażał oświadczeń woli w imieniu i na rzecz Powiatu oraz Fundacji. Świadcząc usługi objęte przedmiotowymi umowami, Wnioskodawca nie działa jako pełnomocnik prowadzący swoją działalność gospodarczą, nie sporządza, ani nie podpisuje pism.

Wnioskodawca nie używa w punkcie swoich pieczątek, szyldu, nie reprezentuje osób korzystających z darmowych porad prawnych przed sądem, nie ma również żadnego wpływu na dobór klientów.

Powyższe wyjaśnienia są wspólne dla obu zawartych przez Wnioskodawcę umów zlecenia.

W umowach zawartych przez Wnioskodawcę nie zostały zawarte postanowienia odnośnie co do odpowiedzialności wobec osób trzecich. Ani umowa zawarta z Powiatem, ani umowa zawarta z Fundacją nie zobowiązuje Wnioskodawcy do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich. Jednak z racji wykonywanego zawodu, obowiązkowo podlega ona takiemu ubezpieczeniu OC. W związku z powyższym odpowiedzialność wobec osób trzecich ponoszą podmioty, z którymi Wnioskodawca zawarł umowy (odpowiednio Powiat lub Fundacja).

Powyższe wyjaśnienia są wspólne dla obu zawartych przez Wnioskodawcę umów zlecenia.

W myśl art. 3 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, nieodpłatna pomoc prawna obejmuje:

-poinformowanie osoby uprawnionej o obowiązującym stanie prawnym oraz przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach, w tym w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, administracyjnym, sądowym lub sądowo-administracyjnym,

-wskazanie osobie uprawnionej sposobu rozwiązania jej problemu prawnego,

-sporządzenie projektu pisma w sprawach, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowo-administracyjnym,

-nieodpłatną mediację,

-sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowo-administracyjnym oraz poinformowanie o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.

Wnioskodawca, w ramach umowy zarówno z Powiatem, jak i Fundacją wykonuje wszystkie powyższe świadczenia.

Wynagrodzenie określone w Umowie o nieodpłatną pomoc prawną jest ustalone przez Powiat i Fundację, na podstawie przepisów ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Wynagrodzenie w całości finansowane jest ze środków publicznych, które pochodzą z dotacji z Urzędu Wojewódzkiego. Wynagrodzenie jest wypłacane Wnioskodawcy przez Powiat oraz Fundację za osobiste świadczenie usług nieodpłatnych porad prawnych.

Poniższe wyjaśnienia są wspólne dla obu zawartych przez Wnioskodawcę umów zlecenia.

Wynagrodzenie określone w przedmiotowych umowach jest ustalone przez Powiat i Fundację na podstawie przepisów ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (zwanej dalej „Ustawą”) oraz stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, które wskazuje stawkę bazową na dany rok kalendarzowy.

Wnioskodawca nie ma wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Powiatu/Fundacji ani jego negocjacji, w szczególności wynagrodzenie nie jest zależne od ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów, które Wnioskodawca odbył w tracie miesiąca. W wykonaniu umowy, poza wynagrodzeniem, Wnioskodawca nie otrzymuje dodatkowych świadczeń. Wnioskodawca zarówno na podstawie umowy zawartej z Powiatem jak i Fundacją, wykonuje dyżury zgodnie z ustalonym harmonogramem. Wnioskodawca zaznacza, że w momencie złożenia ww. wniosku o interpretację indywidualną dokumentuje ww. świadczenia poprzez wystawienie faktury VAT na rzecz Powiatu/organizacji pozarządowej.

Wnioskodawca uwzględnia VAT należny na ww. fakturach oraz rozlicza w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Niemniej, w związku ze specyficznymi zasadami świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, w szczególności jej osobistym charakterem, Wnioskodawca powziął wątpliwość, czy świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej następuje w ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności. Mając zaś na uwadze, że wynagrodzenie za udzielanie świadczeń nieodpłatnej pomocy prawnej w oparciu o umowę zawartą zarówno z Powiatem jak i Fundacją są w całości finansowane ze środków publicznych, Wnioskodawca powziął wątpliwości czy usługi te nie są objęte ustawowym zwolnieniem z podatku VAT.

Uzupełnienie opisu stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego (przedstawione w piśmie z 29 stycznia 2025 r.)

Wynagrodzenie, które otrzymuje Pan za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Powiatem i Fundacją stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Pytania

1.Czy udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną stanowi świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej, które podlega opodatkowaniu podatkiem VAT?

2.Czy udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną stanowi świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej, które podlega ustawowemu zwolnieniu z opodatkowania podatkiem VAT?

W uzupełnieniu wniosku z 31 stycznia 2025 r. wskazał Pan, że zadane we wniosku pytanie nr 2, zostało sformowane alternatywnie i wnosi Pan o jego rozpoznanie i udzielenie odpowiedzi, wyłącznie w przypadku uznania wyrażonego we wniosku stanowiska, w zakresie pytania nr 1 za nieprawidłowe.

Pana stanowisko w sprawie

Odpowiedź na pyt. nr 1 – Udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną, nie stanowi świadczenia usług w ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej, a czynności te nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT.

Odpowiedź na pyt. nr 2 – Udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną, finansowanych w całości ze środków publicznych, stanowi świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej, a czynności te podlegają ustawowemu zwolnieniu z opodatkowania podatkiem VAT.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

Na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy:

Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy:

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa o podatku od towarów i usług zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność winna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy:

Na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy:

Stosownie do art. 15 ust. 3 ustawy:

Zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):

W opisie sprawy wskazał Pan, że, wynagrodzenie, które otrzymuje Pan za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Powiatem i Fundacją stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:

-wykonywania tych czynności,

-wynagrodzenia, oraz

-odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Zatem, użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym, kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.

Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawnopodatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy o podatku VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej niepowodującej powstania podmiotowości prawnopodatkowej na gruncie ustawy.

Znacząca jest w tym przypadku analiza istoty odpowiedzialności, wynikającej z charakteru stosunku prawnego łączącego Pana oraz Powiat i Fundację.

Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11 grudnia 2006, Nr 347, str. 1 ze zm.) zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady:

W akapicie pierwszym, artykuł 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE Rady wskazano, że:

W myśl art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE Rady:

W celu określenia granic pojęcia „działalności gospodarczej” i „podatnika” należy przypomnieć art. 9 ust. 2 i art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady.

Przepis art. 9 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE Rady stwierdza, że:

Przy czym, zgodnie z art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady:

Dyrektywa 2006/112/WE Rady wskazuje na bardzo szeroki zakres działalności gospodarczej, obejmujący wszystkie etapy produkcji, dystrybucji i dostarczania towarów i usług.

To, że działalność gospodarcza, która ma być traktowana jako taka, nie jest działalnością wykonywaną okazjonalnie, nie oznacza, że działalność ta, aby mieścić się w zakresie podatku VAT, musi osiągnąć pewną liczbę operacji lub osiągnąć określony poziom dochodu. Decydującym elementem jest wola lub zamiar osoby dokonującej czynności, aby brać udział w produkcji, dystrybucji lub dostarczaniu dóbr lub usług. Elementem definiującym działalność gospodarczą na gruncie przepisów Dyrektywy 2006/112/WE Rady jest to, że osoba, w celu wykonywania swoich działań, wykorzystuje zasoby ludzkie lub rzeczowe w taki sam sposób, jak są one wykorzystywane przez producenta, handlowca lub osoby świadczące usługi. Działalność gospodarcza w rozumieniu Dyrektywy 2006/112/WE Rady będzie miała miejsce, gdy zaistnieje zamiar wykorzystania i zorganizowania środków w celu wzięcia udziału w produkcji, dystrybucji towarów lub świadczeniu usług.

Przedmiotowe zagadnienie było również przedmiotem rozważań Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla przeciwko Recaudadores de Tributos de las Zonas Primera y Segunda, C-235/85 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Królestwu Niderlandów). TSUE w ww. orzeczeniach wskazał, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością.

Ponadto, zgodnie z opinią RG M.G. Tesauro z 4 czerwca 1991 r. do sprawy C-202/90, co się tyczy warunków pracy należy przeanalizować czy pracownik jest niejako zintegrowany z organizacją pracodawcy (...) czy i w jakim zakresie może swobodnie zorganizować swoją działalność. Jest oczywistym, że możliwość swobodnego zorganizowania (wybór współpracowników, struktury niezbędne do wykonywania zadań, godziny pracy), jak też brak zintegrowania w przedsiębiorstwie czy w administracji stanowią elementy typowe dla działalności wykonywanej w sposób samodzielny. Jednakże poddanie się niektórym dyrektywom jak też pewnej kontroli czy władzy dyscyplinarnej pracodawcy, które odnajdujemy również w stosunku pracy nie wykluczają charakteru samodzielnego działalności. Co się tyczy warunków wynagrodzenia, okoliczność, że wynagrodzenie (także to określone ustawą) jest proporcjonalne do usług i charakter przypadkowy, który z tego wynika stanowią jasne wskaźniki istnienia stosunku samodzielnej pracy. Nie ma wątpliwości, że ryzyko w ramach stosunku pracy podporządkowanej spoczywa tylko na pracodawcy. W zakresie odpowiedzialności wskazano, że należy badać czy pracownik jest odpowiedzialny wobec osób trzecich za czynności i działania, które można mu przypisać (pkt 6).

Zauważyć też należy, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać powinno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.

Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy zleceniobiorcą – Panem a zleceniodawcą – Powiatem oraz Fundacją wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki, to nie można uznać Pana za podatnika VAT. Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że zleceniobiorca występuje w charakterze podatnika VAT.

Warunek pierwszy – warunki wykonywania czynności: należy uznać, że co do zasady w istotę typowej umowy zlecenia, której przedmiotem jest pomoc prawna świadczona przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego – w przedmiotowej sprawie Powiatu oraz Fundacji.

W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie – warunek drugi).

Warunek drugi – wynagrodzenie: zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony w praktyce sprowadza się do weryfikacji, czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, to nie można mówić o ponoszeniu przez zleceniobiorcę ryzyka ekonomicznego.

Warunek trzeci – odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich: warunek będzie spełniony, jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy – zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony, gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Pana wątpliwości dotyczą ustalenia, czy udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we wniosku stanowi świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej, które podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Mając na uwadze powołane powyżej przepisy prawa na tle przedstawionego przez Pana opisu sprawy należy wskazać, że świadczenie przez Pana nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie zawartych umów z Powiatem oraz Fundacją, nie będzie mieściło się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie będzie Pan z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku.

Nie ponosi bowiem Pan – jak wynika z okoliczności sprawy – gospodarczego, ekonomicznego ryzyka w związku z wykonywaniem czynności na podstawie Umów zawartych zarówno z Powiatem, jak i Fundacją, do wykonywania czynności wynikających z Umowy zlecenia wykorzystuje Pan lokal i infrastrukturę zapewnioną przez Powiat i Fundację. W Umowie zostały określone miejsce i czas udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej (tj. adres Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej i czas dyżurów), miesięczne wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, także zasady wyznaczania zastępstwa w odniesieniu do dyżurów wyznaczonych przez Powiat. Udzielając pomocy prawnej nie ponosi Pan odpowiedzialności za świadczone usługi. Obsługując osoby zainteresowane pomocą prawną tworzy Pan dla nich m.in. projekty pism, których nie podpisuje własnym imieniem i nazwiskiem. Nie używa Pan w punkcie swoich pieczątek, szyldu, nie reprezentuje osób korzystających z darmowych porad prawnych przed sądem, nie ma również żadnego wpływu na dobór klientów. W ramach zawartych umów nie wyraża i nie będzie Pan wyrażał oświadczeń woli w imieniu i na rzecz Powiatu oraz Fundacji. Świadcząc usługi objęte przedmiotowymi umowami, nie działa Pan jako pełnomocnik prowadzący swoją działalność gospodarczą, nie sporządza, ani nie podpisuje pism. W związku z powyższym odpowiedzialność wobec osób trzecich ponoszą podmioty, z którymi zawarł Pan umowy (odpowiednio Powiat lub Fundacja). Nie ma Pan także wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Powiatu/Fundacji ani jego negocjacji, w szczególności wynagrodzenie nie jest zależne od ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów, które odbył Pan w tracie miesiąca. Poza wynagrodzeniem, nie otrzymuje Pan dodatkowych świadczeń. Wynagrodzenie to stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wobec powyższego, w odniesieniu do świadczonych przez Pana usług z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, zaistnieją przesłanki z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, co oznacza, że zostaną spełnione kryteria wyłączające świadczenie ww. usług, objętych zawartymi umowami z Powiatem oraz Fundacją, z czynności podlegających ustawie o podatku od towarów i usług. Zatem świadczenie przez Pana, w okolicznościach przedstawionych we wniosku, opisanych usług nieodpłatnej pomocy prawnej, nie stanowi wykonywanej samodzielnie działalności gospodarczej, i w efekcie nie jest Pan z tego tytułu podatnikiem podatku od towarów i usług, a wykonywane czynności nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.

Podsumowując, stwierdzić należy, że udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we wniosku, nie stanowi świadczenia usług w ramach prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej i nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Tym samym Pana stanowisko w zakresie pytania oznaczonego we wniosku nr 1 jest prawidłowe.

Jednocześnie – z uwagi na okoliczność, że Pana stanowisko w zakresie pytania oznaczonego we wniosku nr 1 jest prawidłowe – natomiast w zakresie pytania oznaczonego we wniosku nr 2 oczekiwał Pan odpowiedzi tylko w przypadku uznania stanowiska dotyczącego pytania nr 1 za nieprawidłowe, tutejszy organ wskazuje, że rozstrzygnięcie kwestii przedstawionej w pytaniu nr 2 stało się bezprzedmiotowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy:

-stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dniu zaistnienia zdarzenia,

-zdarzenia przyszłego, które Pan przedstawili i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Zgodnie z art. 14b § 3 Ordynacji podatkowej:

Jestem ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Pan ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego) podanym przez Pana w złożonym wniosku. Zatem, wydając przedmiotową interpretację oparłem się na wynikającym z treści wniosku opisie zdarzenia przyszłego. W przypadku, gdy w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, bądź celno-skarbowej zostanie określony odmienny stan sprawy, interpretacja nie wywoła w tym zakresie skutków prawnych. Ponadto, w sytuacji zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.