Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

31 października 2024 r. wpłynął Państwa wniosek z 25 października 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy braku opodatkowania odszkodowania za bezumowne korzystania z nieruchomości.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Miasto (…) (dalej: Miasto lub (…), Wnioskodawca) stosownie do treści art. 1 ust. 1 ustawy (…) (t. j. (…)) jest gminą mającą status miasta na prawach powiatu.

Miasto jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług.

Miasto realizuje zadania z zakresu użyteczności publicznej należące zarówno do właściwości gminy, jak i powiatu. Zadania z zakresu administracji samorządowej gminnej zostały określone w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1465) stanowiącym, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. Natomiast zadania samorządu powiatowego wskazano m.in. w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 107), zgodnie z którym powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym.

Zadania własne (…) obejmują m.in. zadnia dotyczące ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej.

Przepisy Działu II ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 344 ze zm., dalej .u.g.n.) regulują kwestie gospodarowania nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa oraz własność jednostek samorządu terytorialnego.

Z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z przepisów niniejszej ustawy oraz odrębnych ustaw, organem reprezentującym Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, a organami reprezentującymi jednostki samorządu terytorialnego są ich organy wykonawcze (art. 11 ust. 1 u.g.n.).

Zgodnie z art. 13 ust. 1 u.g.n. nieruchomości mogą być przedmiotem obrotu. W szczególności nieruchomości mogą być przedmiotem sprzedaży, zamiany i zrzeczenia się, oddania w użytkowanie wieczyste, w najem lub dzierżawę, użyczenia, oddania w trwały zarząd, a także mogą być obciążane ograniczonymi prawami rzeczowymi, wnoszone jako wkłady niepieniężne (aporty) do spółek, przekazywane jako wyposażenie tworzonych przedsiębiorstw państwowych oraz jako majątek tworzonych fundacji.

Z uwagi na fakt, iż Miasto gospodaruje znacznym zasobem nieruchomości niejednokrotnie dochodzi do ujawnienia, czasami z dość znacznym opóźnieniem, faktu bezumownego korzystania z nieruchomości przez użytkownika. Z uwagi na zakres działania Miasta w tej sferze istnieje wielorakość przypadków w jakich dochodzi do bezumownego korzystania z nieruchomości.

Najczęstsze przypadki jakie występują w (…) to:

• dotychczasowy najemca lub dzierżawca nie opuszcza nieruchomości pomimo wygaśnięcia umowy najmu bądź dzierżawy,
• osoba nieuprawniona zajmuje nieruchomość świadomie w złej wierze. Dzieje się tak na przykład w przypadku zasiedzenia,
• osoba nieuprawniona zajmuje nieruchomość nie wiedząc, że nie przysługuje jej tytuł prawny, na przykład umowa sprzedaży jest nieważna albo bezskuteczna, korzystający nie jest spadkobiercą, gdyż sporządzono testament.

Niejednokrotnie w związku z ujawnieniem bezumownego korzystania z nieruchomości Miasto, wszczyna procedurę mającą na celu usunięcie dotychczasowego użytkownika z zajmowanej nieruchomości i jej odzyskanie.

Stan faktyczny nr 1 - nieruchomość położona w (…).

„A” Sp. z o.o. powstałe w wyniku przekształcenia z „B” (dalej: Przedsiębiorstwo) posiada nieruchomość położoną w (…). Jest to nieruchomość zabudowana budynkiem sklasyfikowanym w ewidencji gruntów i budynków jako pozostałe budynki niemieszkalne. Budynek ten jest posadowiony na części działki nr 1 oraz we fragmencie działki nr 2 z obrębu (…). Na działce nr 1 usytuowane są dwa budynki: budynek mieszkalny o adresie ul. (…) oraz budynek niemieszkalny, o adresie (…).

Nieruchomość ta stanowi własność Miasta (…), co potwierdza wpis w dziale II księgi wieczystej dla tej nieruchomości (…). W skład nieruchomości wchodzi również niezabudowany teren stanowiący dostęp do budynku położonego przy ul. (…), o powierzchni 13 m². Budynek o adresie (…) posadowiony jest w niewielkim fragmencie na działce nr 2 z obrębu (…). Działka nr 1 stanowi własność Miasta (…), co potwierdza decyzja nr (…) z 4 czerwca 1991 r., o nabyciu tej działki przez jednostkę samorządu terytorialnego, oraz wpis w dziale II księgi wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości. Dla nieruchomości tej (dz. (…) z obrębu (…)) została założona księga wieczysta nr (…).

Przedsiębiorstwo włada przedmiotowym terenem bez tytułu prawnego.

W ramach obowiązującej do 31 grudnia 1997 r. ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (t. j. Dz. U. z 1985 r. Nr 22 poz. 9 ze zm., dalej: „ustawa o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości”), grunty państwowe mogły być oddane w zarząd, użytkowanie, użytkowanie wieczyste, sprzedane lub wydzierżawione na zasadach ogólnych. Korzystając z posiadanych uprawnień funkcjonujący w latach 80-tych Wnioskodawca na mocy decyzji administracyjnych oddawał w użytkowanie wieczyste na 99 lat grunty państwowe funkcjonującym na terenie spółdzielniom mieszkaniowym. Powyższe odbywało się również w ramach obowiązującej do 1 sierpnia 1985 r. ustawy z 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (dalej: „ustawa o gospodarce terenami w miastach i osiedlach”).

O ile pod rządami ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach, istniała możliwość dokonania korekty tych decyzji, to obecnie nie jest możliwa ich zmiana z uwagi na fakt, że nie istnieją przepisy, na podstawie której były wydawane. Brak jest materialne - prawnej podstawy do zmiany decyzji, nadto, aktualnie obowiązujące przepisy regulujące tryb oddawania nieruchomości w użytkowanie wieczyste (ustawa o gospodarce nieruchomościami, ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych), nie przewidują administracyjnego trybu oddania nieruchomości w użytkowanie wieczyste, poza wyjątkami przewidzianymi w przepisach prawa.

Decyzja taka stanowiła podstawę zawarcia umowy w formie aktu notarialnego o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste oraz przeniesienia własności budynków. Nie dawała uprawnień do zajęcia terenu. Można powiedzieć, że decyzja wskazywała kandydata na wieczystego użytkownika oraz określała warunki nabycia nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego. Sama decyzja nie stanowiła podstawy do ujawnienia prawa wieczystego użytkowania w księdze wieczystej. Decyzja stanowiła podstawę zawarcia umowy o oddaniu nieruchomości w użytkowanie wieczyste w formie aktu notarialnego. Obecnie Wnioskodawca stwierdza, że dochodzi do sytuacji w których umowa taka nie została zawarta.

Zdarza się, że wydane decyzje o ustanowieniu użytkowania wieczystego zawierały istotne wady, uniemożliwiające jej wykonanie, w tym zawarcie aktu notarialnego.

W 2005 r. podjęto czynności związane z przeciwdziałaniem zasiedzeniu tej nieruchomości. Wezwano Przedsiębiorstwo do zawarcia umowy najmu ewentualnie wydania nieruchomości. Przedsiębiorstwo poinformowało o toczącym się postępowaniu w trybie art. 200 u.g.n. Z uwagi na fakt, że przepis art. 200 wywołuje skutki prawne od 5 grudnia 1990 r., odstąpiono od czynności zawarcia umowy dzierżawy i żądania wydania nieruchomości do czasu rozpatrzenia wniosku w trybie art. 200 u.g.n. Postępowanie to ostatecznie zostało zakończone w 2017 r. Pismem z 30 sierpnia 2017 r. Miasto przedstawiło Przedsiębiorstwu propozycję wydzierżawienia przedmiotowego gruntu. Pismo to zostało doręczone 6 września 2017 r. Mimo upływu znacznego okresu od doręczenia tej propozycji Przedsiębiorstwo nie zajęło stanowiska w tej sprawie, jak też nie zgłosiło zamiaru przekazania tego terenu właścicielowi tj. (…).

Pismem z 28 września 2018 r. wezwano Przedsiębiorstwo do uiszczenia należności z tytułu bezumownego korzystania z przedmiotowej nieruchomości. W związku z odmową zapłaty tej należności, sprawa została skierowana na drogę postępowania sądowego. Pismem z 30 stycznia 2019 r. złożono w sądzie rejonowym wniosek o zawezwanie „A” Sp. z o.o. o zawarcie próby ugodowej polegającej na wydaniu opisywanej nieruchomości. Na rozprawie 7 maja 2019 r., pełnomocnik „A” Sp. z o.o. oświadczył, że odmawia wydania nieruchomości.

W niniejszej sprawie (…) nie toleruje takiego stanu, czego wyrazem było złożenie wniosku o zawezwanie do zawarcia próby ugodowej do wydania nieruchomości. Ponadto w niniejszej sprawie toczy się w sądzie postępowanie o zasiedzenie tej nieruchomości, co powoduje, że (…) nie może podjąć bardziej skutecznych działań do wydania nieruchomości.

Stan faktyczny nr 2 - nieruchomość położona w (…).

Nieruchomość położona w (…) pozostaje we władaniu „B” (dalej: Spółdzielnia). Przedmiotowa nieruchomość stanowi własność (…). Decyzją z 12 czerwca 1972 r. wydaną na rzecz (…) ustalono lokalizację budynku mieszkalnego wielokondygnacyjnego wolnostojącego na terenie położonym w (…), przy ul. (…), w granicach określonych na załączniku graficznym. Na wniosek (…) (dalej: Dyrekcja), decyzją z 28 kwietnia 1975 r. oddano przedmiotowy teren w użytkowanie wieczyste (w trybie ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach) na rzecz Dyrekcji. W dalszej kolejności na wniosek Dyrekcji decyzją z 11 lipca 1975 r. wygaszono 1 lipca 1975 r. użytkowanie do gruntu położonego w (…). Następnie decyzją z 27 września 1976 r. orzeczono o ustanowieniu użytkowania wieczystego do nieruchomości położonej w (…) na rzecz „B”. W decyzji orzeczono o przeniesieniu własności budynków przeznaczonych do rozbiórki. Na mapie, na którą powołuje się przedmiotowa decyzja naniesione zostały jedynie budynki przeznaczone do rozbiórki, natomiast nie naniesiono budynku mieszkalnego istniejącego w dniu wydania decyzji. Według danych zawartych w rejestrze gruntów, budynek przy ul. (…) został wybudowany w 1975 r. (data zakończenia budowy).

Fakt wybudowania budynku został zgłoszony również przez Spółdzielnię w piśmie z 24 lipca 1976 r. Zatem w decyzji z 27 września 1976 r. powinno nastąpić rozstrzygnięcie o sprzedaży budynku wzniesionego w 1975 r. i ewentualne rozliczenie nakładów.

Decyzja ta zawierała zatem istotne wady, uniemożliwiające jej wykonanie. Z posiadanych dokumentów nie wynika, aby Spółdzielnia, odwołała się od tej decyzji lub dążyła do jej zmiany, w okresie, w którym było to możliwe, czyli w dacie obowiązywania ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach. Spółdzielnia dysponowała faktycznie wadliwą decyzją, uniemożliwiającą jej wykonanie. Wykonanie tej decyzji wymagałoby jej zmiany (uzupełnienia o prawidłowe określenie zabudowy podlegającej zbyciu). Obecnie nie jest możliwa zmiana tej decyzji z uwagi na fakt, że nie istnieją przepisy, na podstawie której została wydana.

Spółdzielnia dochodziła na drodze sądowej ustanowienia użytkowania wieczystego między innymi w wykonaniu ww. decyzji, żądając zobowiązania (…) do złożenia oświadczenia woli o oddaniu przedmiotowej nieruchomości w użytkowanie wieczyste. W rezultacie złożonego przez Spółdzielnię pozwu, wyrokiem z 24 lipca 2007 r. sąd okręgowy oddalił powództwo Spółdzielni. Sąd apelacyjny po rozpatrzeniu apelacji Spółdzielni wyrokiem z 28 listopada 2007 r. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do rozpoznania sądowi okręgowemu. Ostatecznie wyrokiem z 13 czerwca 2008 r. sąd okręgowy oddalił powództwo Spółdzielni, a sąd apelacyjny oddalił apelację Spółdzielni. Sąd Najwyższy postanowieniem z 11 lutego 2010 r. odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej Spółdzielni do rozpoznania.

20 lutego 2014 r. odbyło się spotkanie z udziałem przedstawicieli „B” oraz (…). Spotkanie dotyczyło nieruchomości stanowiących własność Miasta, położonych na terenie „B” zajmowanych przez Spółdzielnię bez tytułu prawnego. Omówiono na nim możliwość regulacji ich stanu prawnego oraz kwestie dotyczące zapłaty wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z tych nieruchomości. Intencją (…) było zawarcie porozumienia ze Spółdzielnią w stosunku do wszystkich nieruchomości, które Spółdzielnia posiada bez tytułu prawnego. Wymagało to również uregulowania kwestii należności z tytułu bezumownego korzystania, gdyż Miasto nie może podpisać żadnych umów ze swoim dłużnikiem. Ugoda ta miała być ugodą kompleksową, regulującą wszystkie sprawy.

Spółdzielnia zobowiązała się złożyć odpowiedni wniosek zawierający ustalone na przedmiotowym spotkaniu propozycje ugodowe dotyczące regulacji stanów prawnych przedmiotowych nieruchomości oraz zapłaty należności z tytułu bezumownego z nich korzystania. Podejmowane przez Spółdzielnię działania, nie wskazywały, aby Spółdzielnia dążyła do zawarcia ugody dotyczącej wszystkich nieruchomości oraz uregulowania należności z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości. Ostatecznie Spółdzielnia nie złożyła kompleksowego wniosku stosownie do ustaleń ze spotkania z 20 lutego 2014 r.

W odniesieniu do przedmiotowej nieruchomości toczyła się sprawa z pozwu (…) przeciwko Spółdzielni. Wyrokiem z 12 kwietnia 2017 r. sąd okręgowy nakazał wydanie nieruchomości. Spółdzielnia złożyła apelację od tego wyroku. Wyrokiem z 31 października 2018 r. sąd apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo. Przyczyną oddalenia powództwa był fakt, że powództwo takie należy skierować przeciwko osobie, która faktycznie włada nieruchomością, nawet jeżeli jest to posiadacz zależny.

Stan faktyczny nr 3 - nieruchomość położona w (…).

Nieruchomość położona w (…) stanowiąca działkę ewidencyjną nr 1 z obrębu (…), jest własnością (…) i pozostaje w posiadaniu „C” bez tytułu prawnego. Decyzją (…) z 5 grudnia 1998 r. orzeczono o oddaniu w użytkowanie wieczyste na rzecz „B” gruntu oznaczenia literowego na mapie do celów prawnych (…).

Wyrokiem z 31 marca 1994 r. sygn. akt (…) Sąd Wojewódzki w (…) orzekł o podziale „B” przez wydzielenie z niej „D”. W punkcie III tego wyroku Sąd stwierdza między innymi, że „D” przejmuje między innymi budynek przy ul. (…), z roszczeniem o ustanowienie wieczystego użytkowania. Następnie sąd okręgowy wyrokiem z 15 grudnia 2008 r. dokonał podziału „D” wydzielając z zasobów tej Spółdzielni „C” obejmującą członków i osoby zamieszkałe oraz dysponujące prawami do lokali mieszkalnych i użytkowych znajdujących się w budynku nr (…).

Decyzja nr (…) z 5 grudnia 1998 r. została wydana pod rządami ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Zgodnie z art. 35 ust. 1 tej ustawy zawarcie umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste lub umowy sprzedaży nieruchomości państwowej poprzedza wydanie przez terenowy organ administracji państwowej decyzji określającej osobę nabywcy oraz przedmiot zbycia. Zatem decyzja wskazywała jedynie osobę nabywcy oraz określała warunki nabycia nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego. Sama decyzja nie stanowiła podstawy do ujawnienia prawa wieczystego użytkowania w księdze wieczystej. Decyzja stanowiła podstawę zawarcia umowy o oddaniu nieruchomości w użytkowanie wieczyste w formie aktu notarialnego. Umowa taka nie została zawarta.

Obecnie wykonanie tej decyzji nie jest możliwe ze względu na zmianę podmiotu posiadającego przedmiotową nieruchomość, zmianę przepisów prawa, polegającą na odstąpieniu od bezprzetargowego trybu oddawania nieruchomości w użytkowanie wieczyste, z wyłączeniem wyjątków przewidzianych w ustawie o gospodarce nieruchomościami lub innych ustawach jak np. ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Przede wszystkim należy podnieść, że zmiana strony decyzji jest niedopuszczalna, nadto nie można zmienić decyzji, jeżeli nie istnieją przepisy, na podstawie których decyzja została wydana. W orzecznictwie sądowo - administracyjnym utrwalił się pogląd, że zmiana ostatecznej decyzji na podstawie art. 155 k.p.a. jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy obowiązują przepisy prawne, na podstawie których wydana została decyzja, która ma być poddana weryfikacji (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w (…) 5 stycznia 2011 r. (…), wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie 27 września 2002 r. (…)). Ustawa o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości utraciła moc z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.

„C” występowała z wnioskiem o zasiedzenie nieruchomości. Wyrokiem z 24 listopada 2016 r. sąd rejonowy stwierdził nabycie gruntu przez Spółdzielnię. Na skutek apelacji (…), sąd okręgowy postanowieniem z 6 października 2017 r. zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że oddalił wniosek Spółdzielni o zasiedzenie. Spółdzielnia złożyła skargę kasacyjną. Postanowieniem z 29 czerwca 2018 r. Sąd najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej.

Ponadto w sprawie przedmiotowej nieruchomości toczyły się następujące postępowania:

• 31 stycznia 2019 r. został złożony w sądzie rejonowym wniosek o zawezwanie „C” do zawarcia próby ugodowej, polegającej na wydaniu przedmiotowej nieruchomości. Spółdzielnia nie stawiła się na rozprawę wyznaczoną na 28 maja 2019 r., w związku z tym, nie doszło do zawarcia ugody.
• o zapłatę z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości, w wyniku którego zapadły orzeczenia sądu okręgowego z 6 lutego 2015 r. oddalające powództwo o zapłatę. Na skutek apelacji sąd okręgowy wyrokiem z 17 grudnia 2018 r. uchylił wyrok sądu okręgowego z 6 lutego 2015 r. i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. Sąd Apelacyjny w (…) wyrokiem 29 czerwca 2021 r. zmienił wyrok sądu okręgowego w (…) z 6 lutego 2015 r. w ten sposób, że zasądził od Spółdzielni na rzecz (…) kwotę (…) zł.

Ponadto nadal toczy się postępowanie o zapłatę należności z tytułu bezumownego korzystania z przedmiotowej nieruchomości.

W lipcu bieżącego roku Sąd Rejonowy dla (…), (…) Wydział Ksiąg Wieczystych dokonał wpisu Spółdzielni jako użytkownika wieczystego do przedmiotowej nieruchomości na podstawie opisanej wyżej decyzji (…). W ocenie (…) decyzja nie mogła stanowić podstawy ujawnienia Spółdzielni jako użytkownika wieczystego tej nieruchomości. W przygotowaniu jest wystąpienie do Sądu o ustalenie stanu faktycznego ze stanem prawnym mające na celu wykreślenie Spółdzielni jako użytkownika wieczystego nieruchomości. Efekt tego wpisu może spowodować uznanie przez Sąd Spółdzielni jako posiadacza w dobrej wierze, czyli za osobę, której nie można obciążyć należnością z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości.

Pytania

1)Czy (…) postąpi właściwie uznając bezumowne korzystanie przez „A” Sp. z o.o. za czynność niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

2)Czy (…) postąpi właściwie uznając bezumowne korzystanie przez „B” za czynność niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

3)Czy (…) postąpi właściwie uznając bezumowne korzystanie przez „C” za czynność niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

Państwa stanowisko w sprawie

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361 dalej ustawa o VAT) - opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Na mocy art. 5 ust. 2 cyt. ustawy wskazane czynności podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Powyższe oznacza, że istotny jest przede wszystkim faktyczny przebieg danej czynności i osiągnięty rezultat zgodny z zamiarem umawiających się stron.

Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, na mocy art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1.przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2.zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3.świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie. Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego. Skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym, pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia. Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Wobec powyższych rozważań dostawa towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wtedy, gdy są wykonane odpłatnie oraz gdy pomiędzy dostawcą towaru lub świadczącym usługę i ich beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne.

O tym czy bezumowne korzystanie z nieruchomości lub gruntu podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

Zauważyć należy, że z cytowanych wyżej przepisów ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest określenie, czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonywania tego świadczenia miało być wypłacone. Analiza powyższych przepisów ustawy prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy usługą i otrzymaną zapłatą.

Kolejnym czynnikiem decydującym o tym, czy mamy do czynienia z wynagrodzeniem jest ustalenie, czy wynagrodzenie takie było należne z tytułu danego świadczenia. Czynność opodatkowana powstaje w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami.

Zatem, wystąpić musi bezpośredni związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia, oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

Kluczowym elementem dla rozstrzygnięcia, czy czynność bezumownego korzystania z nieruchomości podlega opodatkowaniu jest fakt istnienia zgody, chociażby nieformalnej, dorozumianej, na korzystanie z przedmiotu, bądź wystąpienie przez jego właściciela na drogę sądową.

W sytuacji gdy korzystający z nieruchomości użytkuje ją za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) - z różnych względów - toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy, wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 tej ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji należy stwierdzić, że decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości bez zawiązywania stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Jeżeli okoliczności wskazują na dorozumianą, milczącą zgodę właściciela nieruchomości na jej użytkowanie przez dotychczasowego użytkownika - czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług. W pozostałych przypadkach czynność nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W opinii Miasta w przypadku wystąpienia przeciwko podmiotowi korzystającemu z określonej rzeczy bez tytułu prawnego z powództwem sądowym o wydanie rzeczy nie można powiedzieć, że pomiędzy stronami istnieje określony stosunek prawny (jawny czy też dorozumiany) oraz nie dochodzi do tolerowania zaistniałego stanu przez właściciela. W takiej sytuacji świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług jak i wynagrodzenie za to świadczenie - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Stanowisko to Wnioskodawca opiera m.in. na interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej nr IPPP1/443-766/14/15-7/AS z 1 grudnia 2015 r. dla Miasta po wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie sygn. III SA/Wa 231/15 z 24 lipca 2015 r., w której organ podatkowy uznał, że ,(...) w przypadku wystąpienia przeciwko podmiotowi korzystającemu z określonej rzeczy bez tytułu prawnego np. z powództwem sądowym lub też w przypadku czynienia jakichkolwiek innych kroków celem wyegzekwowania tejże nieruchomości - nie można powiedzieć, że pomiędzy stronami zdarzenia istnieje określony stosunek prawny - jawny czy też dorozumiany - skutkujący realizacją wzajemnych świadczeń.

Ponadto w opinii Miasta istotny jest cel właściciela nieruchomości. Jeśli dąży on do odzyskania nieruchomości, to nie sposób w tym przypadku mówić o świadczeniu usług na gruncie ustawy o VAT. We wszystkich stanach faktycznych będących przedmiotem niniejszego wniosku, (…) nie toleruje zaistniałego stanu. Świadczy o tym m.in. fakt występowania w każdej ze spraw na drogę sądową o wydanie nieruchomości, a sam fakt podejścia sądów do kwestii wydania nieruchomości lub zapłaty z należności z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości, nie świadczy, że ze strony Miasta dochodzi do tolerowania zaistniałych sytuacji.

W kwestii zawezwania do zawarcia próby ugodowej, należy zwrócić uwagę na uchwałę Sądu Najwyższego z 28 czerwca 2006 r. sygn. akt III CZP 42/06 zawierającą tezę, rozstrzygającą o charakterze tej formy dochodzenia do odzyskania posiadania nieruchomości przez właściciela, „Zawezwanie posiadacza nieruchomości do próby ugodowej na podstawie art. 184 i nast. k.p.c. w sprawie wydania nieruchomości przerywa bieg terminu zasiedzenia (art. 123 § 1 pkt 1 w związku z art. 175 k.c.).” Zatem czynność zawezwania do zawarcia próby ugodowej polegającej na wydaniu nieruchomości należy uznać za czynność skuteczną, mającą na celu odzyskanie nieruchomości. W związku z tym, od tego momentu (złożenia wniosku o zawezwanie do zawarcia próby ugodowej o wydanie nieruchomości) należności z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości nie należy traktować jako wynagrodzenia za wyświadczona usługę.

Warto wskazać ponadto, że w orzecznictwie sądowym, jest utrwalona linia orzecznicza, prezentująca pogląd, iż przesłanką skutecznego pozwania w procesie windykacyjnym jest fizyczne władanie rzeczą przez pozwanego. Wydając wyrok z 31 października 2018 r. sygn. akt (…) Sąd Apelacyjny w (…) w uzasadnieniu stwierdził, że Spółdzielnia jedynie zarządza nieruchomością w imieniu spółdzielców, w związku z tym, nie można wywodzić, że spółdzielnia faktycznie włada całą nieruchomością. Tym samym działania Miasta wobec „A” sp. z o.o., jak i „B” i „C” nie znajdują podstaw prawnych.

Na poparcie niniejszego można przytoczyć aktualne tezy:

• wyrok Sądu Najwyższego z 19 marca 2009 r. sygn. akt (…)

„W sprawie z powództwa właściciela o wydanie nieruchomości posiadanej przez lokatorów (art. 222 § 1 k.c.) gmina nie ma legitymacji biernej z tego tytułu, że jako przymusowy zarządca zawarła z nimi umowy najmu”.

„Roszczenie windykacyjne przysługuje właścicielowi przeciwko osobie, która rzeczą faktycznie włada, tak więc jego koniecznymi przesłankami jest nie tylko status właściciela (współwłaściciela) i fakt, że nie włada on - sam lub przez inną osobę - swoją rzeczą, ale także fakt, że rzeczą faktycznie włada pozwany, do tego nieuprawniony.”

• wyroku Sądu Najwyższego z 18 czerwca 2015 r. sygn. akt (…)

„Legitymacja bierna w procesie windykacyjnym przysługuje tylko tym osobom, które faktycznie sprawują władztwo nad nieruchomością, która ma podlegać wydaniu.”

Analizując sprawę należy ponadto wskazać na uchwałę Sądu Najwyższego podjętą w składzie 7 Sędziów Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2017 r. (…) w sprawie dochodzenia zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy. W uchwale tej Sąd Najwyższy stwierdza, że „Korzystanie z nieruchomości przez posiadacza samoistnego, który oddał rzecz do używania najemcy, polega wyłącznie na pobieraniu pożytków cywilnych (art. 224 i 225 k.c.).” W praktyce oznacza to, że przed wezwaniem do zapłaty należności z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości, (…) - jako właściciel nieruchomości będzie musiało ustalić wszystkie osoby władające nieruchomością, w okresie, za jaki zostanie naliczona należność z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości.

W postępowaniu o zapłatę należności z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości, (…) występuje jako równoprawny podmiot w postępowaniu cywilnym. Nie ma zatem możliwości jakie daje chociażby kodeks postępowania administracyjnego. Mając na uwadze przepisy kodeksu postępowania cywilnego - nakazujące ujawnić wszystkie dowody w sprawie w momencie składania pozwu - w przypadku zamiaru naliczenia należności z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości należy ustalić wszystkie osoby władające nieruchomością. W przypadku nieruchomości zabudowanych budynkami wielomieszkaniowymi jest to czynność w praktyce nie wykonalna. Zauważyć bowiem należy, że w sytuacji lokali które są wynajmowane, właściciel lokalu, nie ma obowiązku wskazania danych najemcy. Ponadto wskazać należy, że dane najemcy powinny być ustalone w odniesieniu do okresu najmu tj. faktycznego władania nieruchomością.

Warto też zwrócić uwagę na interpretację dokonaną w zacytowanej uchwale, mówiącą o tym, że „Trzeba zatem podkreślić, że sposób rozstrzygnięcia przedstawionego zagadnienia prawnego nie może być odczytywany jako prowadzący - niejako automatycznie - do obciążenia posiadaczy zależnych obowiązkiem zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z zajmowanych przez nich lokali.” Stan ten należy odnieść również do nieruchomości gruntowych. Nie można przyjąć, że skoro naliczenie na rzecz Spółdzielni nie jest możliwe, to „automatycznie” można naliczyć należność z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości obciążając mieszkańców budynku posadowionego na tym gruncie.

W konsekwencji wydanych orzeczeń Sądu Najwyższego właściciel, w tym przypadku (…), zostaje pozbawiony instrumentów prawnych, które umożliwiłyby skuteczne dochodzenie wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości od osoby, która nią włada bez tytułu prawnego. Nie ma w tym przypadku znaczenia fakt, iż właściciel – (…) nie toleruje posiadania tej nieruchomości przez osoby trzecie, czemu wyraz dano składając pozew o wydanie nieruchomości, lecz problem sprowadza się do braku możliwości określenia posiadaczy (tj. osób, które faktycznie władały nieruchomością) w okresie, za który ustalona zostanie należność z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości. Można również nadmienić, że należności te należałoby wyliczyć dla każdej osoby indywidualnie, czyli w odpowiednim udziale. Dokumentami dotyczącymi udziałów przypadających na posiadacza lokalu, dysponuje jedynie Spółdzielnia administrująca nieruchomością, która w rezultacie wspomnianych orzeczeń nie będzie uczestnikiem postępowania. Jeżeli chodzi o brak akceptacji dla zaistniałego stanu faktyczno-prawnego, należy wyjaśnić, że swoją wolę, (…) wyraziło składając pozew o wydanie nieruchomości. Natomiast w wyniku rozstrzygnięć sądowych, właściciel – (…) znalazło się w określonych warunkach, które uniemożliwiają skuteczne wyegzekwowanie swoich uprawnień właścicielskich.

Konsekwencją przyjęcia takiej linii orzeczniczej jest praktycznie brak możliwości skutecznego wytoczenia powództwa o wydanie nieruchomości, we wszystkich wskazanych stanach faktycznych niniejszego wniosku.

Złożenie przez Miasto pozwu o wydanie nieruchomości wiązałoby się z koniecznością ustalenia wszystkich posiadaczy nieruchomości na dzień złożenia pozwu, nawet tych, którzy korzystają za zgodą osoby posiadającej tytuł prawny do lokalu, bez zachowania formy pisemnej, czyli osób zamieszkujących grzecznościowo. Co więcej, (…), musi przedstawić dowody na korzystanie przez te osoby z nieruchomości. W praktyce, nie jest możliwe skuteczne złożenie pozwu o wydanie nieruchomości przeciwko jej posiadaczom. Można przyjąć założenie, że można złożyć wadliwy wniosek, nie podając wszystkich posiadaczy, jednakże w takiej sytuacji należy liczyć się z oddaleniem powództwa oraz poniesieniem znacznych kosztów, w tym kosztów wysyłki odpisów pozwu do stron.

W związku z tym nie można mówić o tolerowaniu przez Miasto posiadania nieruchomości zarówno przez „A” sp. z o.o., jak i przez „B” i „C”. Co najwyżej można mówić o braku instrumentów prawnych, które umożliwiłyby skuteczne wytoczenie powództwa o wydanie nieruchomości, gdyż wszystkie te podmioty w świetle przepisów prawa cywilnego należy traktować jako podmioty zarządzające nieruchomością (dalej: Podmioty zarządzające), a niejako posiadaczy tej nieruchomości.

W ocenie Miasta, sam fakt oddalenia powództwa o wydanie nieruchomości, czy też prowadzenie innych postępowań sądowych m.in. o zasiedzenie nie jest jednoznaczne z akceptowaniem i tolerowaniem określonego stanu faktycznego oraz prawnego. W dostępnych zasobach orzeczniczych brak jest rozstrzygnięć, które potwierdzałyby tolerowanie ze strony właściciela gruntu w sytuacjach będących przedmiotem niniejszego wniosku.

Dowodem na brak akceptacji zaistniałej sytuacji przez Wnioskodawcę jest ponadto fakt wzywania Podmiotów zarządzających do zapłaty należnych kwot z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości.

Jednocześnie nie można uznać we wszystkich przedstawionych stanach faktycznych, że pomiędzy Podmiotami zarządzającymi a (…) istnieje jakikolwiek domniemany stosunek prawny, który by wskazywał, że żądana przez Miasto kwota należności z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości, jest wynagrodzeniem, w związku z wykonywaną przez (…) usługą na ich rzecz.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w (…) w orzeczeniu sygn. )…) z 24 lipca 2015 r. wydanym w sporze w zakresie opodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości toczącym się pomiędzy (…) a Dyrektorem Izby Skarbowej w Warszawie ostatecznie stwierdził, że „(...) gdy Wnioskodawca posiada wiedzę o bezumownym korzystaniu z nieruchomości i nie podejmuje jakichkolwiek czynności, mających na celu odzyskanie nieruchomości, zajętej bez tytułu prawnego, lecz zmierza do prawnego uregulowania tego stanu, mamy do czynienia z nieformalną zgodą na korzystanie z nieruchomości. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i na podstawie art. 5 ust. 1 podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług”.

Powyższe nie znajduje zastosowania w sprawach będących przedmiotem niniejszego wniosku.

W opinii (…), w analizowanej sprawie czynność bezumownego korzystania z gruntu nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Wniosek taki wynika z faktu, iż Wnioskodawcę oraz korzystającego bezumownie z gruntu nie łączył żaden stosunek zobowiązaniowy, który nazwać by można świadczeniem usługi, a Miasto podjęło i podejmuje wszelkie dopuszczane prawem działania w zakresie odzyskania tych gruntów.

W takiej sytuacji, należność nakładana na Podmioty zarządzające, którą zobowiązane są one uiścić w związku z bezumownym korzystaniem z nieruchomości, stanowi w sensie cywilistycznym wynagrodzenie za poniesioną szkodę i stanowi odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości. W konsekwencji, stosunek łączący strony oraz otrzymane kwoty pieniężne nie zyskają zobowiązaniowego (usługowego) charakteru.

Reasumując w ocenie Miasta:

1.Bezumowne korzystanie z nieruchomości przez „A” Sp. z o.o. uznać należy za czynność niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

2.Bezumowne korzystanie z nieruchomości przez „B” uznać należy za czynność niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

3.Bezumowne korzystanie z nieruchomości przez „C” uznać należy za czynność niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.) zwanej dalej ustawą lub ustawą o VAT:

W myśl art. 2 pkt 6 ustawy:

W świetle art. 7 ust. 1 ustawy:

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy:

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i  jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.

Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy zatem rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, iż nie każde działanie, powstrzymanie się od działania, czy tolerowanie czynności lub sytuacji, może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy. Aby tak się stało muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:

• w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona jest bezpośrednio beneficjentem świadczenia,
• świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Dana czynność podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Zarówno ustawa o podatku od towarów i usług, jak i przepisy wykonawcze do niej nie definiują pojęcia „bezumowne korzystanie”. Kwestie związane z bezumownym korzystaniem z cudzej rzeczy regulują przepisy art. 224, art. 225 oraz art. 674 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.), zwanej dalej Kodeksem cywilnym.

Na podstawie art. 224 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:

W oparciu natomiast o art. 225 Kodeksu cywilnego:

Z ww. regulacji wynika, że w sytuacji wytoczenia powództwa – przeciwko samoistnemu posiadaczowi w złej wierze – jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz jest odpowiedzialny za jej stan. Ponadto, spoczywa na nim obowiązek zwrotu pobranych od powyższej chwili pożytków, których nie zużył, jak również winny jest uiścić wartość tych, które zużył.

Zgodnie z art. 674 Kodeksu cywilnego:

Podkreślenia wymaga również, że przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania, zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego.

Na gruncie prawa cywilnego, odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto, między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą, musi istnieć związek przyczynowy.

Zgodnie z treścią art. 471 Kodeksu cywilnego:

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych, szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Państwa wątpliwości w analizowanym przypadku dotyczą tego, czy postąpicie Państwo właściwie uznając bezumowne korzystanie przez podmioty wskazane w opisie sprawy za czynność niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Odnosząc się do powyższego na podstawie analizy powołanych przepisów Kodeksu cywilnego i ustawy o podatku od towarów i usług należy stwierdzić, że przy rozstrzyganiu wątpliwości, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydują w każdym przypadku konkretne okoliczności.

Kluczową kwestią jest fakt istnienia zgody (choćby dorozumianej) na użytkowanie przez np. nierzetelnego posiadacza, bądź czynienie jakichkolwiek kroków przez uprawniony podmiot celem odzyskania tejże nieruchomości, w przypadku braku takiej zgody.

W przypadku wystąpienia przeciwko podmiotowi korzystającemu z określonej rzeczy bez tytułu prawnego np. z powództwem sądowym lub też w przypadku czynienia jakichkolwiek innych kroków celem wyegzekwowania tejże nieruchomości – nie można powiedzieć, że pomiędzy stronami zdarzenia istnieje określony stosunek prawny – jawny czy też dorozumiany – skutkujący realizacją wzajemnych świadczeń. W takiej sytuacji świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług jak i  wynagrodzenie za to świadczenie – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i  usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody, zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy korzystający z nieruchomości użytkuje ją za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) – z różnych względów – toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W  tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o  VAT i na podstawie art. 5 ust. 1 cyt. ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W analizowanym przypadku podejmowaliście Państwo działania ukierunkowane na odzyskanie bezprawnie zajmowanych nieruchomości oraz nie tolerujecie Państwo istniejącej sytuacji. Z wniosku wynika, że wystąpiliście Państwo przeciwko podmiotom korzystającym z danej Nieruchomości bez tytułu prawnego z powództwem sądowym o wydanie rzeczy oraz podejmowaliście Państwo próby do zawarcia ugody w postaci podpisania umowy m.in. dzierżawy, najmu. Podmioty korzystające z nieruchomości opisanych we wniosku korzystają z nich zatem bez Państwa zgody i ten stan rzeczy nie był przez Państwa akceptowany. Zatem należy uznać, że korzystający, tj. „A” Sp. z o.o., „B” oraz „C” użytkują nieruchomość wbrew Państwa woli.

W przypadku bezumownego korzystania z cudzej własności właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z jego nieruchomości. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej szkody z tytułu bezprawnego korzystania z nieruchomości. Żądanie wynagrodzenia (roszczenia pieniężnego) w swojej istocie nie stanowi należności za wykonanie usług, lecz jest rekompensatą za niemożność pobierania pożytków i używania nieruchomości w okresie bezumownego korzystania.

Przy takim opisie sprawy nie można zatem mówić o jakimkolwiek jawnym lub dorozumianym stosunku prawnym łączącym Państwa z korzystającymi bezumownie z nieruchomości. Ewentualna opłata za bezumowne korzystanie w tym przypadku będą miały charakter odszkodowawczy i nie będą podlegały opodatkowaniu VAT.

We wniosku wskazaliście Państwo, że dowodem na brak akceptacji zaistniałej sytuacji przez Państwa jest fakt wzywania Podmiotów zarządzających do zapłaty należnych kwot z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości oraz próby nawiązania ugody poprzez zawarcie umowy dzierżawy, najmu oraz wystąpienie z powództwem na drogę sądową.

Tym samym bezumowne korzystanie z nieruchomości bez tytułu prawnego i bez zgody Państwa (wyraźnej lub dorozumianej), nie stanowi usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, a ewentualna zapłata z tego tytułu odszkodowania nie stanowi należności za jej wykonanie.

W konsekwencji nie stanowi transakcji podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

W efekcie Państwa stanowisko uznaję za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który przedstawili Państwo i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosują się Państwo do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.