Interpretacja indywidualna

– stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

1 października 2024 r. wpłynął Państwa wniosek z 2 sierpnia 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, w zakresie nieuznania zwrotu poniesionych kosztów na podstawie Ugody sądowej za wynagrodzenie za czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Wnioskodawca posiada siedzibę w Polsce i podlega w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu od całości swych dochodów. Wnioskodawca jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT. Przedmiotem głównej działalności Wnioskodawcy jest działalność w zakresie budownictwa.

Umowa

Wnioskodawca wraz z konsorcjantami, tj. A. oraz B. sp. z o.o. (Wykonawcy) zawarli 17 czerwca 2010 r. ze Skarbem Państwa – C. (Zamawiający) Umowę nr (…) (Umowa) na wykonanie robót budowlanych polegających na: „(…)” do węzła „(…)” długości ok. 15 km wraz z odcinkiem drogi ekspresowej długości ok. 5 km łączącej węzeł „(…)” z  węzłem „(…)” i z węzłem „(…)”. Etap III: (…)” odcinek od węzła „(…)” (bez węzła) do węzła „(…) (bez węzła)”.

Umowa została zawarta w wyniku rozstrzygnięcia postępowania o  udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego. Strony określiły w Umowie wynagrodzenie kosztorysowe, na podstawie zestawienia planowanych prac i  przewidywanych kosztów (art.  629 k.c.).

Zgodnie z Klauzulą 10.1. „Instrukcji dla Wykonawców wraz z formularzami” stanowiącej Tom I Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, integralnymi składnikami Oferty Wykonawcy na wykonanie przedmiotu zamówienia są m.in. kosztorysy ofertowe wraz z tabelą wartości poszczególnych elementów. Płatności za realizację Inwestycji odbywały się w oparciu o  Przejściowe Świadectwo Płatności wystawiane przez Inżyniera Kontraktu, na podstawie miesięcznego przerobu.

Zgodnie z Umową Konsorcjum, Wnioskodawca (jako lider Konsorcjum) był odpowiedzialny za wykonanie 100% robót drogowych i branżowych, a pozostali dwaj konsorcjanci za wykonanie całości robót mostowych. Inwestycja stanowiła jedno z najważniejszych przedsięwzięć drogowych związanych z organizowanymi w Polsce (…). Wykonawca zobowiązał się do zrealizowania przedmiotu Umowy w terminie do 31 sierpnia 2012 r. z zastrzeżeniem zapewnienia przejezdności na czas trwania finałowego turnieju mistrzostw (…) („Czas na Ukończenie” w rozumieniu Subklauzuli 1.1.3.3 Warunków Kontraktu).

Aneksy - przedłużenie Czasu na Ukończenie

W toku realizacji Inwestycji Wnioskodawca napotkał na szereg przeszkód w realizacji robót, a  Umowa była wielokrotnie aneksowana.

Zamawiający wielokrotnie nie wykonywał lub nienależycie wykonywał swoje obowiązki wynikające z Umowy (art. 471 k.c.) poprzez m.in.:

i)   zwłokę w wydaniu Wykonawcy prawa dostępu i użytkowania do wszystkich części Placu Budowy,

ii)  zwłokę w przekazaniu Wykonawcy kompletnej Dokumentacji Projektowej,

iii) przekazanie Wykonawcy Dokumentacji Projektowej zawierającej istotne błędy,

iv) wprowadzenie kilkuset zmian w Dokumentacji Projektowej,

v) opóźnienie w przekazaniu Wykonawcy rysunków lub instrukcji,

vi) ponadto w okresie prowadzenia robót wielokrotnie wystąpiły nieprzewidywalne warunki fizyczne, za które na mocy Kontraktu, odpowiedzialność ponosi Zamawiający.

Z uwagi na ww. okoliczności, zawinione przez Zamawiającego lub niezależne od Wnioskodawcy, Wnioskodawca składał roszczenia o przedłużenie Czasu na Ukończenie, które zostały uznane przez Inżyniera Kontraktu i Zamawiającego.

Z tego powodu strony zawarły 9 sierpnia 2013 r. Aneks nr 3 do Umowy, przedłużający Czas na Ukończenie o 14 miesięcy, tj. na dzień 30 października 2013 r. a następnie 19 grudnia 2013 r. zawarły Aneks nr 4, w ramach którego ponownie przedłużono Czas na Ukończenie do 31 grudnia 2013 r.

W treści preambuły do Aneksu nr 4 wskazano, że „Wykonawca jest uprawniony do otrzymania dodatkowej płatności pokrywającej koszty wynikające z konieczności realizacji Robót w przedłużonym Czasie na Ukończenie określonym Aneksem nr 3 z 9 sierpnia 2013 r. oraz niniejszym Aneksem” (tj. Aneksem nr 4).

W § 2 Aneksu nr 4 sprecyzowano, iż Zamawiający dokona na rzecz Wykonawcy dodatkowej płatności, na którą składać się będą Koszty Ogólne Biura Budowy, koszty dostosowania do Wymagań Ogólnych oraz Koszty Zarządu i Administracji.

Strony postanowiły również, że „konsekwencją zawarcia Aneksu nr 3 z 9 sierpnia 2013 r. i  niniejszego Aneksu (Aneksu nr 4) będzie zawarcie kolejnego aneksu dotyczącego ostatecznej regulacji należnych Wykonawcy dodatkowych płatności z tytułu Kosztów Ogólnych Biura Budowy oraz kosztów z tytułu dostosowania do Wymagań Ogólnych (...). Strony postanawiają zawrzeć ten aneks w terminie do 30 maja 2014 r.” (§ 3 pkt 1 Aneksu nr 4).

Pomimo ww. zobowiązania zawartego w treści Aneksu nr 4 w kolejnym aneksie nie uregulowano kwestii należnych Wykonawcy dodatkowych płatności z tytułu Kosztów Ogólnych Biura Budowy oraz kosztów z tytułu dostosowania do Wymagań Ogólnych. Zamawiający uregulował jednak na mocy ugody sądowej z 21 czerwca 2016 r. kwotę (...) netto ((...) zł brutto) z tytułu odszkodowania wynikłego z wykonania robót w późniejszym terminie z przyczyn niezależnych od Wykonawcy skutkującego poniesieniem Kosztów Ogólnych Biura Budowy oraz kosztów z tytułu dostosowania do Wymagań Ogólnych w okresie od 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r.

Inwestycja została ukończona przez Wnioskodawcę w przedłużonym terminie (do 31 grudnia 2013 r.).

Zgodnie z Subklauzulą 10.2. Warunków Kontraktu Inżynier wystawiał Świadectwa Przejęcia dla poszczególnych części Robót Stałych.

3 września 2013 r. wystawiono Świadectwa Przejęcia nr 1 i 2, 20 września 2013 r. wydano Świadectwo Przejęcia nr 3 zaś 18 listopada 2013 r. Świadectwo Przejęcia nr 4.

Ostateczne Świadectwo Przejęcia wydano w oparciu o Subklauzulę 10.1. Warunków Kontraktu 17 stycznia 2014 r. Decyzje o pozwoleniu na użytkowanie poszczególnych fragmentów Inwestycji zostały wydane w 2013 r. Należy zatem stwierdzić, że wykonanie usługi nastąpiło najpóźniej 18 listopada 2013 r., kiedy wystawione zostało ostatnie Świadectwo Przejęcia (nr  4).

Ponadto Wnioskodawca wskazuje, że żadna z okoliczności wskazanych w art. 70 § 2 i art. 70  § 8 OP, zawieszających i/lub wstrzymujących bieg terminu przedawnienia zobowiązania w podatku VAT i CIT w 2013 r., nie wystąpiła.

Przedłużenie wykonania Umowy o łącznie 16 miesięcy i wykonywanie prac drogowych w  okresie nieprzewidzianym w Ofercie, spowodowało powstanie dodatkowych kosztów u Wnioskodawcy, nieprzewidzianych w złożonej przez niego Ofercie.

Wskutek konieczności realizacji robót drogowych w przedłużonym Czasie na Ukończenie w  rzeczywistości Wnioskodawca poniósł koszty wyższe i zrealizował w tym czasie roboty o  wartości rynkowej zdecydowanie wyższej niż uzyskane z tego tytułu wynagrodzenie skalkulowane w oparciu o  założenia ofertowe. Z tego powodu Wnioskodawca kierował do Inżyniera Kontraktu oraz Zamawiającego roszczenia o dodatkową płatność (odszkodowanie) z tytułu szkody wyrażającej się w zwiększonych kosztach wykonania prac, które to roszczenia nie zostały uwzględnione.

Pozew o odszkodowanie

Z uwagi na spór między stronami Wnioskodawca 9 grudnia 2016 r. wystosował pozew sądowy przeciwko Zamawiającemu o odszkodowanie z tytułu realizacji w przedłużonym Czasie na Ukończenie robót drogowych, wskazując, że wysokość podlegającej naprawieniu szkody obejmuje różnicę pomiędzy kosztami wykonania przez Wnioskodawcę robót drogowych w przedłużonym Czasie na Ukończenie a wypłaconą Wnioskodawcy kwotą wynagrodzenia za te roboty obliczoną zgodnie z Umową. Jako podstawa prawna pozwu wskazany został art. 471 k.c., w zw. z art. 361 § 2 k.c.

Według art. 471 k.c. „dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z  niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że nie wykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.”

Z kolei zgodnie z wyrażoną w art. 361 § 2 k.c. zasadą pełnego odszkodowania (pełnej kompensacji), powinien zostać naprawiony poniesiony uszczerbek majątkowy, rozumiany jako strata rzeczywista oraz utracony zysk. Kwota odszkodowania została wyliczona w  pozwie metodą dyferencyjną (różnicową), zgodnie z którą szkodę stanowi różnica między stanem majątku poszkodowanego, który powstał po nastąpieniu zdarzenia sprawczego, a  stanem, który by istniał bez tego zdarzenia”.

Wysokość tak obliczonej szkody wynosiła w Pozwie (…) PLN netto, jako różnica pomiędzy wartością wynagrodzenia za roboty drogowe wykonane w przedłużonym Czasie na Ukończenie w okresie od 1 września 2012 r. do 30 kwietnia 2013 r. (wyliczoną w oparciu o  ceny jednostkowe określone w Umowie przy założeniu realizacji całości robót w  pierwotnym Czasie na Ukończenie) a wartością rynkową robót drogowych wykonanych w  tym okresie wynikającą z kosztorysów powykonawczych zweryfikowanych merytorycznie przez zewnętrzny podmiot.

Kalkulacja kosztów obejmowała koszty robocizny, materiałów z kosztami zakupu, pracy sprzętu i środków transportu technologicznego, niezbędnych do wykonania robót objętych daną jednostką obmiarową oraz kosztów pośrednich i zysku. Wskazana kwota odszkodowania została obliczona przez biegłą z zakresu rozliczania i kosztorysowania robót budowlanych wpisanego na listę biegłych Sądu Okręgowego w (…).

Zgodnie z wyliczeniami biegłej, wysokość szkody poniesionej przez Powoda z uwagi na prowadzenie prac drogowych w przedłużonym Czasie na Ukończenie wyniosła (…) PLN netto. W związku z wypłaceniem przez Pozwanego kwot z tytułu kosztów pośrednich za okres przedłużonego Czasu na Ukończenie od kwoty tej należało odjąć wartość wszystkich wyliczonych w kosztorysach powykonawczych kosztów pośrednich w łącznej wysokości (…) PLN, przez co w ocenie biegłej niezaspokojona wartość szkody w majątku Powoda wynosi (…) PLN netto.

Wnioskodawca domagał się w pozwie zasądzenie od Pozwanego kwoty (…) PLN co stanowiło ww. kwotę (…) PLN netto oraz odsetki za zwłokę obliczone na dzień złożenia pozwu oraz dalsze odsetki naliczone po tym dniu. Z ostrożności procesowej, w  przypadku ewentualnego przyjęcia przez Sąd, iż Powód (Wnioskodawca) nie jest uprawniony do uzyskania zapłaty tytułem odszkodowania, roszczenie Powoda zostało oparte także na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 w zw. z art. 410 § 1 k.c. k.c.). Jak wskazano w treści Pozwu, (...) „Pozwany uzyskał bowiem bez podstawy prawnej korzyść majątkową w kwocie (…) PLN kosztem majątku Powoda wyrażającą się w  różnicy pomiędzy rzeczywistą wartością robót drogowych zrealizowanych w  „przedłużonym Czasie na Ukończenie” a wypłaconym przez Pozwanego z tego tytułu wynagrodzeniem (wyliczonym w oparciu o założenia z ofertowe), zaś pomiędzy wzbogaceniem Pozwanego a odpowiadającym mu zubożeniem Powoda istnieje adekwatny związek przyczynowy. Pozwany — wskutek przedłużenia Czasu na Ukończenie z przyczyn leżących po jego stronie — otrzymał od Powoda roboty o wyższej wartości niż wynagrodzenie umowne ustalone na podstawie Oferty. Chcąc zaś uzyskać te roboty na wolnym rynku Pozwany musiałby uiścić ich wykonawcy wynagrodzenie o wartości rynkowej (tj. o wartości wynagrodzenia wypłaconego Powodowi z tego tytułu powiększonego o kwotę główną (…) PLN)” (...).

Ugoda sądowa

W toku postępowania sądowego wydane zostało postanowienie o skierowaniu stron do mediacji, w wyniku której 21 czerwca 2024 r. strony zawarły Ugodę przed Mediatorem. Zgodnie z jej treścią Skarb Państwa – C., zapłaci na rzecz Wnioskodawcy kwotę (…) zł.

W Ugodzie strony oświadczyły, że zapłata ww. kwoty następuje tytułem kwoty głównej dochodzonej w postępowaniu przed sądem oraz że zapłata tej kwoty wyczerpuje wszystkie roszczenia dochodzone przez Wnioskodawcę w tym postępowaniu. Ponadto Wnioskodawca oświadczył w Ugodzie, że z chwilą zapłaty ww. kwoty zrzeka się wszelkich roszczeń wobec Skarbu Państwa – C. z jakiegokolwiek tytułu dochodzonych w przedmiotowym postępowaniu sądowym a z chwilą zapłaty ww. kwoty z Ugody zrzeczenie roszczeń stanowi zwolnienie z długu, które Skarb Państwa – C. przyjmuje. Ugoda wskazuje również, że  w  przypadku powstania obowiązku podatkowego w zakresie VAT lub innego podatku obowiązek ten nie będzie wpływał na wysokość kwoty określonej w Ugodzie do zapłaty na rzecz Wnioskodawcy, jak również Wnioskodawcy nie będzie z tego tytułu przysługiwało żadne roszczenie wobec Skarbu Państwa -.  jak również nie będzie dochodził jakiegokolwiek roszczenia z tego tytułu. Ugoda została zatwierdzona przez Sąd postanowieniem z 25 czerwca 2024 r. a postępowanie sądowe zostało umorzone. Wnioskodawca otrzymał kwotę z Ugody 28 czerwca 2024 r.  

Pytania

1. Czy prawidłowe jest stanowisko Wnioskodawcy, zgodnie z którym kwota z Ugody stanowiąca odszkodowanie nie podlega opodatkowaniu VAT, bowiem nie stanowi wynagrodzenia za dostawę towarów lub świadczenia usług i nie powinna być dokumentowana fakturą lecz innym dokumentem, np. notą księgową?

 2. W razie uznania stanowiska nr 1 za nieprawidłowe, tj. uznania, że kwota z Ugody stanowi usługę opodatkowaną VAT, czy prawidłowe jest stanowisko Wnioskodawcy, że zobowiązanie VAT z tytułu tej usługi uległo przedawnieniu 31 grudnia 2018 r. z uwagi na zakończenie Inwestycji w 2013 r., a tym samym brak jest podstaw do wystawienia faktury albo faktury korygującej do kwoty otrzymanej w wyniku Ugody?

Państwa stanowisko w sprawie

1.  Zdaniem Wnioskodawcy kwota z Ugody stanowiąca odszkodowanie nie podlega opodatkowaniu VAT, bowiem nie stanowi wynagrodzenia za dostawę towarów lub świadczenia usług i nie powinna być dokumentowana fakturą lecz innym dokumentem, np. notą księgową.

2.  Zdaniem Wnioskodawcy w razie uznania stanowiska nr 1 za nieprawidłowe, tj. uznania, że kwota z Ugody stanowi płatność za usługę, to usługa ta została wyświadczona najpóźniej w  2013 r. zatem ewentualne zobowiązanie VAT z tytułu kwoty z Ugody uległo przedawnieniu 31 grudnia 2018 r. a tym samym brak jest podstaw do wystawienia faktury albo faktury korygującej do kwoty otrzymanej w wyniku Ugody.

Ad. 1)

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy VAT przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

W świetle art. 2 pkt 6 ustawy o VAT, przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Z kolei w myśl art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy VAT, w  tym również:

1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w  jakiej dokonano czynności prawnej;

2)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z powyższej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy przede wszystkim rozumieć określone zachowanie podatnika na rzecz drugiego podmiotu, które zasadniczo wynika z  dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę.

Zatem każde świadczenie niebędące dostawą towarów polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania co do zasady stanowi, usługę w rozumieniu ustawy o  podatku od towarów i usług.

Aby zatem dane świadczenie uznać za usługę w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, musi ono spełniać łącznie następujące warunki:

• w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (wierzyciel/nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,
• świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Ponadto w kontekście art. 8 ust. 1 ustawy o VAT należy stwierdzić, że opodatkowaniu VAT podlegać będzie tylko takie świadczenie, nie stanowiące dostawy towarów, które jest „odpłatne”.

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy o VAT nie określają postaci wynagrodzenia. Kwestia „odpłatności” była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Przykładowo w orzeczeniu w sprawie C-16/93 między RJ. Tolsma a Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden (Holandia) ETS podkreślił, że dla wystąpienia opodatkowania VAT konieczne staje się wystąpienie bezpośredniego związku płatności z  konkretną czynnością oraz istnienie konsumenta tej czynności. Z kolei w wyroku z 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise, przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o  podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego.

Kwestia płatności o charakterze odszkodowawczym stała się przedmiotem analizy także w  wyroku z 1 lipca 1972 r. w sprawie 222/81 między BAZ Bausystem AG a Finanzamt Munchen fur Korperschafte. We wskazanym wyroku Trybunał stwierdził, że istnieje bardzo słaby związek pomiędzy otrzymanym odszkodowaniem a świadczeniem usług budowlanych, za które należy się stronie wynagrodzenie od Inwestora. Zdaniem TSUE, gdyby spółka rozpoczęła budowę i poniosła z tego tytułu koszty, lecz nie wykonała żadnych usług budowlanych, również domagałaby się zapłaty kosztów stałych z tego tytułu. Wówczas nie byłoby wątpliwości, że zwrot kosztów stałych nie mógłby zwiększać podstawy opodatkowania VAT usług budowlanych, gdyż takowa podstawa by nie istniała. Analogicznie, jak w stanie faktycznym skomentowanym przez TSUE w powyższym wyroku należy zauważyć, że spółka nie umawiała się z Inwestorem na opóźnienie w wykonaniu usług budowlanych, lecz była zmuszona to opóźnienie znosić. Skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę, należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę.

Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a  świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Zatem za czynność podlegającą opodatkowaniu VAT uważane mogą być takie sytuacje, w  których:

• istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne,
• wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w  zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy, istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi,
• odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem,
• istnieje możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego.

W ślad za TSUE polskie sądy administracyjne podkreślają, że wynagrodzenie należne za wykonanie usługi musi mieć formę przysporzenia (zwiększenia aktywów po stronie beneficjenta usługi) z tytułu konkretnego świadczenia.

Zdaniem sądów w sytuacji kar czy odszkodowań lub innego rodzaju rekompensat brak jest zachowania symetrii pomiędzy świadczeniem a wynagrodzeniem. Przykładowo WSA w  Gdańsku w wyroku z 14 stycznia 2015 r. (sygn. akt I SA/Gd 1453/14, orzeczenie prawomocne) uznał, że: „(...) dana czynność podlega opodatkowaniu wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością, a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można stwierdzić, że płatność następuje w  zamian za to świadczenie.

Opodatkowaniu podlega zatem dostawa towarów i świadczenie usług za wynagrodzeniem, które powinno mieć formę przysporzenia (zwiększenia aktywów po stronie beneficjenta) z  tytułu konkretnego świadczenia. (...) istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie lecz rekompensata za szkodę.

W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną - świadczeniem w  zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z  żadnym świadczeniem ze strony podmiotu, który je otrzymał. Zapłata ta nie jest też związana ze zobowiązaniem się przez otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Analizując, czy rekompensata podlega opodatkowaniu podatkiem VAT należy ocenić, czy zwrot kosztów następuje w związku z konkretnym świadczeniem wzajemnym. Zatem jeżeli rekompensata nie ma bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia, wówczas nie podlega ona opodatkowaniu podatkiem VAT.”

Z kolei w wyroku NSA z 21 października 2014 r., I FSK 1571/13, Sąd uznał, że za usługę nie może być uznany sam zwrot kosztów dokonany przez wykonawcę, który nie wykonał swojego zobowiązania wobec inwestora. Brak jest bowiem elementu wzajemności. Zwrot ten jest sposobem rozliczenia się pomiędzy stronami umowy, jest czynnością o charakterze cywilnoprawnym dokonaną w celu realizacji roszczeń wynikających z rękojmi za wady a nie świadczeniem usługi.

Podobnie w wyroku WSA w Warszawie z 15 maja 2019 r., III SA/Wa 2690/18, zostało stwierdzone, że jeśli świadczenie jest wypłacane na podstawie art. 471 k.c., to stanowi formę odszkodowania a organ nie jest uprawniony uznawać tego świadczenia za wynagrodzenie za usługi.

Również Dyrektor KIS jako organ interpretacyjny potwierdza ww. stanowisko o braku opodatkowania VAT zwrotu kosztów w przedłużonym czasie umowy.

W Interpretacji Dyrektora KIS z 17 października 2023 r. nr 0114- KDIP1-1.4012.463.2023.2.AWY oraz z 19 października 2020 r. nr 0114-KDIP4-3.4012.374.2020.1.IG, Dyrektor KIS potwierdził, że zwrot kosztów stałych powstałych z winy zamawiającego nie stanowi czynności opodatkowanej tym podatkiem. W szczególności Organ wskazał, że zwrot nieplanowanych kosztów pośrednich w przedłużonym czasie realizacji kontraktu, poniesionych z winy zamawiającego a otrzymanych na podstawie ugody sądowej nie podlega VAT. Dodatkowo w interpretacji tej wskazano, że wykonawca ma w tym przypadku prawo do odliczenia podatku naliczonego VAT z faktur dokumentujących te dodatkowe koszty.

Stanowisko Spółki znajduje także potwierdzenie w interpretacjach podatkowych Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, np.: z 30 września 2020 r. sygn. akt 0114-KDIP4-1.4012.322.2020.1.RMA, z 8 listopada 2021 sygn. akt. 0111-KDIB3-1.4012.772.2021.1.KO. Podobnie w interpretacji indywidualnej Dyrektor KIS z 30 września 2020 r., o sygn. 0114-KDIP4-1.4012.322.2020.1.RMA, w której organ wskazał, że: „w przypadku otrzymania (...) kwoty, stanowiącej zwrot kosztów stałych poniesionych w związku z wydłużeniem terminu realizacji Inwestycji, spowodowanych nienależytym wykonaniem zobowiązań umownych przez Zamawiającego, co w konsekwencji doprowadziło do powstania u Wnioskodawcy szkody w postaci poniesienia ww. dodatkowych nieplanowanych kosztów, kwota ta nie będzie stanowić wynagrodzenia za czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT”, co zostało uzasadnione m.in. tym, że: „w omawianych okolicznościach nie będzie istniała bezpośrednio i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie Wykonawcy, która jest jednym z  warunków uznania, iż w danych okolicznościach dochodzi do świadczenia usług. Otrzymany zwrot kosztów będzie bowiem stanowił jedynie formę odszkodowania - rekompensaty za poniesienie dodatkowych kosztów w związku z wydłużonym terminem realizacji Inwestycji, który to termin wydłużył się z winy Zamawiającego. (...) nie będzie także istniał bezpośredni związek między otrzymanym przez Wykonawcę zwrotem kosztów, a  wykonywanymi przez Wnioskodawcę czynnościami. Zwrot kosztów nie będzie bowiem stanowił wynagrodzenia z tytułu realizowanej przez Wykonawcę Inwestycji na rzecz Zamawiającego”.

Rozróżnienie zwrotu kosztów jako odszkodowania niepodlegającego VAT od wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych objętego VAT jest powszechnie podzielane przez orzecznictwo sądów powszechnych.

W szczególności w wyroku Sądu Najwyższego z 29 kwietnia 2016 r., I CSK 306/15 zostało stwierdzone, że wynagrodzenie za roboty budowlane nie jest tożsame z odszkodowaniem kompensującym szkodę wyrządzoną w związku z naruszeniem obowiązków umownych przez zamawiającego. Jak zostało wskazane: „(...) Zaniechanie wydania wykonawcy terenu, na którym ma być realizowany obiekt budowlany, tak samo jak dostarczenie mu przez zamawiającego dokumentacji projektowej dotkniętej taką wadliwością, która nie pozwala na osiągnięcie umówionego celu umowy w ogóle lub w uzgodnionym czasie, stanowi o  naruszeniu obowiązków, jakie w ramach umowy o roboty budowlane przyjmuje na siebie inwestor. Tego rodzaju naruszenia obowiązków umownych przez zamawiającego mogą być źródłem szkody po stronie wykonawcy, zwłaszcza wtedy, gdy w oparciu o dostarczoną dokumentację projektową i przewidywany czas realizacji inwestycji dokonywał on ekonomicznej kalkulacji zobowiązań, jakie może zaciągnąć. (...) Szkoda powoda ma niewątpliwie charakter majątkowy i wynika z przedłużenia czasu na wykonanie kontraktu oraz z konieczności wykonania dodatkowych robót, które nie były nim objęte. (...) Świadczenia w postaci ceny kontraktowej (wynagrodzenia wykonawcy robót budowlanych) i  odszkodowania kompensującego szkodę wyrządzoną mu w związku z naruszeniem obowiązków umownych przez zamawiającego, oczywiście nie są tożsame”.

Należy też zauważyć, że przepisy o VAT nie definiują pojęcia odszkodowania. W tym zakresie należy odnieść się do przepisów prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody.

Między zdarzeniem a zaistniałą szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Kodeks cywilny (k.c.) rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z  mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art.  415 k.c.).

Zgodnie z art. 471 k.c., dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z  niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Stosownie natomiast do art. 361 § 1 i § 2 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

W myśl art. 362 Kodeksu cywilnego, jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

Stosownie do art. 363 ustawy - Kodeks cywilny:

§ 1. Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

§ 2. Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili.

Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Z kolei w myśl art. 917 Kodeksu cywilnego, przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać. Istotą ugody jest czynienie sobie wzajemnie ustępstw w zakresie oczekiwanych rezultatów stosunku prawnego, które należy zaliczyć do przedmiotowo istotnych elementów ugody (wyrok SN z 24 lipca 2002 r., sygn. akt I CKN 915/00). Te wzajemne ustępstwa polegają zwykle na zrzeczeniu się roszczeń, zwolnieniu z  długu, stanowiące istotę ugody, nie stanowią same w sobie czynności opodatkowanych VAT.

Jak wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z 21 stycznia 2021 roku (I CSPK 23/21), ugoda jest zawsze zawierana w określonych okolicznościach, gdy strony, kalkulując różnego rodzaju czynniki, rozważają, jakich roszczeń mają dotyczyć ustępstwa i jak daleko mają one sięgać. Innymi słowy, każda ugoda stanowi wynik rozważenia wszystkich pozytywnych i  negatywnych aspektów ustępstw w realiach konkretnej sprawy. Zawierając ugodę, strony składają oświadczenia woli odnośnie do określonych roszczeń. W momencie zawarcia ugody strony zazwyczaj powinny wiedzieć, jakie roszczenia im przysługują lub mogą przysługiwać w  ramach określonego stosunku prawnego, mając na uwadze przepisy prawa materialnego. Ustępstwo w ramach ugody oznacza rezygnację przez określony podmiot prawa cywilnego z  zajmowanego przez niego stanowiska w materii stosunku prawnego łączącego go z innym podmiotem. W ramach tych dwustronnych ustępstw strony zrzekają się wzajemnie części roszczeń, a więc składają oświadczenia woli w tym przedmiocie, co powoduje, że  w  określonym zakresie ich roszczenia wygasają.

W związku z powyższym ugoda sądowa wywołuje skutki zarówno materialnoprawne, jak i  procesowe. W przypadku skutków materialnoprawnych zawarte w treści ugody porozumienie co do istniejącego między stronami stosunku prawnego ma charakter zgodnego oświadczenia woli, a więc czynności prawnej zmierzającej do wywołania skutków w dziedzinie prawa materialnego.

Ugoda sądowa jest również czynnością procesową uprawnionych podmiotów, umożliwiającą wyłączenie dalszego postępowania co do istoty sprawy i prowadzącą do umorzenia postępowania (art. 223 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego (kpc) w związku z art. 203 § 4 i  art. 355 § 1 kpc). Co istotne, możność zawarcia ugody w danej sprawie jest badana przez sąd przed jej zawarciem.

Zgodnie z art. 203 § 4 kpc: „Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że  wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa”.

Ugoda jest zatem umową zawartą między stronami, która jednak nie ma charakteru samoistnego. Jej podstawę stanowi zawsze pierwotny stosunek prawny łączący strony, na bazie którego dochodzi do wzajemnych ustępstw. Należy podkreślić, że zawarciu ugody zwykle towarzyszy zrzeczenie się roszczeń przez obie lub jedną ze stron, lub zwolnienie z  długu. Takie zapisy ugody stanowią rodzaj zabezpieczenia się stron niejako „na wyrost” i  uzyskanie pewności, że ugoda kończy wzajemny spór odnośnie ewentualnych roszczeń jakie mogłyby powstać w związku z umową będącą podstawą ugody. Te wzajemne ustępstwa nie stanowią same w sobie czynności opodatkowanych VAT.

W szczególności, w niniejszej sprawie ustalone w Ugodzie odszkodowanie nie stanowi wynagrodzenia za zrzeczenie się roszczeń czy zwolnienie z długu, lecz rekompensatę za szkodę powstałą w majątku Wnioskodawcy wskutek niewykonania i/lub nienależytego wykonania zobowiązań umownych przez Zamawiającego.

Biorąc pod uwagę wyżej przytoczone przepisy, szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną - świadczeniem w zamian za wynagrodzenie - co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji. Ustalanie statusu wypłacanej kwoty, jako podlegającej bądź niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem. Zatem jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie ma bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

Odwołując się zatem do art. 361 i art. 471 Kodeksu cywilnego należy stwierdzić, że istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie występuje świadczenie w zamian za wynagrodzenie, a zatem otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Biorąc pod uwagę powyższe należy wskazać, iż w przedstawionych okolicznościach nie będzie istniała bezpośrednio i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie Wnioskodawcy, która jest jednym z warunków uznania, iż w danych okolicznościach dochodzi do odpłatnego świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy.

Jak wskazano powyżej, zgodnie z wyrażoną w art. 361 § 2 k.c., zasadą pełnego odszkodowania (pełnej kompensacji), powinien zostać naprawiony poniesiony uszczerbek majątkowy, rozumiany jako strata rzeczywista oraz utracony zysk. Kwota odszkodowania została wyliczona w pozwie metodą dyferencyjną (różnicową), zgodnie z którą szkodę stanowi różnica między stanem majątku poszkodowanego, który powstał po nastąpieniu zdarzenia sprawczego, a stanem, który by istniał bez tego zdarzenia”. Zatem otrzymany zwrot kosztów będzie stanowił jedynie formę odszkodowania - rekompensaty za poniesiony przez Wnioskodawcę uszczerbek majątkowy w związku z wydłużonym terminem realizacji Inwestycji, który to termin został wydłużony z winy Zamawiającego. Wobec tego to Zamawiający jest - w oparciu o ugodę sądową - zobowiązany do naprawienia szkody, którą wyrządził. Wnioskodawca poniósł bowiem dodatkowe - wcześniej nieprzewidziane i nie uwzględnione w składanej ofercie - koszty, których nie musiałby ponosić, gdyby Zamawiający poprzez swoje działania i zaniechania nie spowodował konieczności wydłużenia terminu realizacji Inwestycji. Ponadto, w związku z wypłatą odszkodowania Zamawiający nie otrzyma od Wnioskodawcy żadnej bezpośrednio i jasno zindywidualizowanej korzyści, co również stanowi przesłankę dla uznania, iż w omawianych okolicznościach nie będzie miało miejsca świadczenie usług. Po stronie Zamawiającego nie wystąpi żadne przysporzenie - wręcz przeciwnie, Zamawiający w związku z tym, iż z jego winy doszło do opóźnienia w wykonaniu Inwestycji, poniesie stratę w wysokości odszkodowania uwzględniającego dodatkowe koszty.

Zgodnie z art. 106b ust. 1 ustawy o VAT, podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:

1)  sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem;

2)  wewnątrzwspólnotową sprzedaż towarów na odległość, chyba że podatnik korzysta z  procedury szczególnej, o której mowa w dziale XII w rozdziale 6a;

3)  wewnątrzwspólnotową dostawę towarów na rzecz podmiotu innego niż wskazany w  pkt  1;

4)  otrzymanie przez niego całości lub części zapłaty przed dokonaniem czynności, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyjątkiem przypadku, gdy zapłata dotyczy:

a) wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów,

b) czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4,

c) dostaw towarów, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust.  1b.

Z powyższych regulacji jednoznacznie wynika, że fakturę wystawia się jedynie na czynności podlegające VAT. Odszkodowanie, jako nie objęte tym podatkiem nie podlega dokumentowaniu fakturą lecz innym niż faktura dokumentem np. notą księgową.

Podsumowując, zwrot kosztów na rzecz Wnioskodawcy nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, ponieważ:

1) Nie istnieje bezpośrednio i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie Wnioskodawcy: otrzymany zwrot kosztów w przedłużonym czasie na ukończenie stanowi odszkodowanie, tj.  formę rekompensaty, zadośćuczynienia za poniesiony z winy Zamawiającego uszczerbek majątkowy na podstawie art. 471 Kodeksu cywilnego, tj. jako odszkodowania za nienależyte wykonanie zobowiązania przez Zamawiającego na skutek okoliczności za jakie Zamawiający ponosi odpowiedzialność z uwagi na opóźnienie terminu zakończenia prac w stosunku do pierwotnego terminu określonego w Umowie.

2) Nie istnieje żadne przysporzenie po stronie Zamawiającego związane z wypłatą odszkodowania tytułem dodatkowych kosztów, bowiem w zamian Zamawiający nie otrzymuje od Wnioskodawcy żadnej bezpośrednio i jasno zindywidualizowanej korzyści, żadnego świadczenia wzajemnego. Nie ma u niego przysporzenia, wręcz przeciwnie - ponosi stratę związaną z tym, że doszło do opóźnienia w wykonaniu inwestycji, za co Wnioskodawca domagał się rekompensaty i którą to rekompensatę otrzymuje.

3) Nie istnieje bezpośredni związek pomiędzy otrzymanym odszkodowaniem obejmującym dodatkowe koszty poniesione z winy Zamawiającego a zachowaniem Wnioskodawcy. Otrzymana kwota z ugody nie jest wynagrodzeniem za usługi, ustalonym przez strony we wzajemnych negocjacjach przed zawarciem umowy na roboty budowlane, ale odszkodowaniem, które Wnioskodawca uzyskał w drodze ugody zawartej w postępowaniu sądowym po zakończeniu budowy. Natomiast zrzeczenie się roszczeń przez Wnioskodawcę jest zwykła konsekwencją zawartej ugody i nie stanowi czynności wzajemnej ze strony Wnioskodawcy.

4) W konsekwencji kwota z Ugody stanowiąca nieopodatkowane VAT odszkodowanie, a nie wynagrodzenia za dostawę towarów lub świadczenia usług, nie powinna być dokumentowana fakturą czy fakturą korygującą, lecz innym dokumentem, np. notą księgową.

Ad. 2)

Zdaniem Wnioskodawcy w razie uznania stanowiska nr 1 za nieprawidłowe, tj. uznania, że  kwota z Ugody stanowi płatność za usługę opodatkowaną VAT, to usługa ta została wyświadczona najpóźniej w listopadzie 2013 r. zatem ewentualne zobowiązanie w podatku VAT z tytułu kwoty z Ugody uległo przedawnieniu 31 grudnia 2018 r., a tym samym Wnioskodawca nie jest zobowiązany do wystawienia faktury albo faktury korygującej z tytułu kwoty otrzymanej w wyniku Ugody.

Jak wskazano w opisie stanu faktycznego, Inwestycja została ukończona przez Wnioskodawcę w przedłużanym terminie (do 31 grudnia 2013 r.). Zgodnie z Subklauzulą 10.2. Warunków Kontraktu Inżynier wystawiał Świadectwa Przejęcia dla poszczególnych części Robót Stałych.

3 września 2013 r. wystawiono Świadectwa Przejęcia nr 1 i 2, 20 września 2013 r. wydano Świadectwo Przejęcia nr 3 zaś 18 listopada 2013 r. Świadectwo Przejęcia nr 4. Ostateczne Świadectwo Przejęcia wydano w oparciu o Subklauzulę 10.1. Warunków Kontraktu 17 stycznia 2014 r.

Decyzje o pozwoleniu na użytkowanie poszczególnych fragmentów Inwestycji zostały wydane w 2013 r. Zatem wykonanie usługi nastąpiło najpóźniej 18 listopada 2013 r.

W myśl art. 70 § 1 OP, zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

Stosownie do art. 70 § 2 OP, bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

1.  od dnia wydania decyzji, o których mowa w art. 67a § 1 pkt 1 lub 2, do dnia terminu płatności odroczonego podatku lub zaległości podatkowej, ostatniej raty podatku lub ostatniej raty zaległości podatkowej;

2.  od dnia wejścia w życie rozporządzenia w sprawie przedłużenia terminu płatności podatku, wydanego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, do dnia upływu przedłużonego terminu.

Na podstawie art. 70 § 6 OP, bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem:

1)  wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania;

2)  wniesienia skargi do sądu administracyjnego na decyzję dotyczącą tego zobowiązania;

3)  wniesienia żądania ustalenia przez sąd powszechny istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa;

4)  doręczenia postanowienia o przyjęciu zabezpieczenia, o którym mowa w art. 33d § 2, lub doręczenia zarządzenia zabezpieczenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji;

5)  doręczenia zawiadomienia o przystąpieniu do zabezpieczenia w przypadkach określonych w art. 32a § 3 i art. 35 § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o  postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2022 r. poz. 479, 1301, 1692, 1967, 2127 i 2180);

6)  wystąpienia przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, na wniosek strony, o którym mowa w art. 119h § 2, o opinię Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania, zwanej dalej „Radą”, co do zasadności zastosowania art. 119a lub środków ograniczających umowne korzyści.

Jak natomiast stanowi art. 70 § 7 OP, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się, a po zawieszeniu biegnie dalej, od dnia następującego po dniu:

1)  prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe;

2)  doręczenia organowi podatkowemu odpisu orzeczenia sądu administracyjnego, ze stwierdzeniem jego prawomocności;

3)  uprawomocnienia się orzeczenia sądu powszechnego w sprawie ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa;

4)  wygaśnięcia decyzji o zabezpieczeniu;

5)  zakończenia postępowania zabezpieczającego w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji;

6)  doręczenia stronie opinii Rady wydanej po wystąpieniu przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, na wniosek strony, o którym mowa w art. 119h § 2, co do zasadności zastosowania art. 119a lub środków ograniczających umowne korzyści, lub po dniu upływu terminu na wydanie tej opinii.

Nadto - zgodnie z art. 70 § 8 OP - nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu. Jak wskazano w opisie stanu faktycznego, żadna z ww. okoliczności zawieszających i/lub wstrzymujących bieg terminu przedawnienia zobowiązania w podatku VAT za listopad 2013 r. nie wystąpiła.

Jak ponadto wynika z art. 59. § 1 pkt 9) OP, zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w  części wskutek m.in. przedawnienia.

Przedawnienie oznacza, że po upływie określonego czasu od momentu powstania zobowiązania podatkowego zobowiązanie to wygasa, a organ podatkowy, po upływie terminu przedawnienia, nie może domagać się uregulowania (nie ma możliwości wyegzekwowania) należnego świadczenia. Należy przy tym zauważyć, że przedawnienie następuje z mocy prawa. Instytucja przedawnienia powoduje, że w odniesieniu do okresu, który uległ przedawnieniu nie mogą być dokonywane żadne czynności ani zwiększające zobowiązanie podatkowe, ani zmniejszające zobowiązanie podatkowe. Podatnik nie jest tym samym zobowiązany do posiadania dokumentów oraz ewidencji prowadzonych dla celów rozliczania podatku za okresy, które uległy przedawnieniu.

W konsekwencji należy stwierdzić, że zobowiązanie w podatku VAT z tytułu usług świadczonych na rzecz Zamawiającego polegających na wykonaniu 100% robót drogowych i  branżowych uległo przedawnieniu 31 grudnia 2018 r. i po upływie okresu przedawnienia zobowiązanie podatkowe VAT za listopad 2013 r. nie może być już skorygowane ani in plus, ani in minus.

Wnioskodawca nie jest również zobowiązany do wystawienia faktury albo faktury korygującej, bowiem nie można ich wystawić po upływie okresu przedawnienia podatku VAT.

Zgodnie z art. 106b ust. 1 ustawy o VAT, podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:

1)  sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt  2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem;

2)  wewnątrzwspólnotową sprzedaż towarów na odległość, chyba że podatnik korzysta z  procedury szczególnej, o której mowa w dziale XII w rozdziale 6a;

3)  wewnątrzwspólnotową dostawę towarów na rzecz podmiotu innego niż wskazany w  pkt  1;

4)  otrzymanie przez niego całości lub części zapłaty przed dokonaniem czynności, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyjątkiem przypadku, gdy zapłata dotyczy:

a)  wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów,

b)  czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4,

c)  dostaw towarów, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust.  1b.

Z powyższych regulacji jednoznacznie wynika, że fakturę wystawia się jedynie na czynności podlegające VAT. Odszkodowanie, jako nie objęte tym podatkiem nie podlega dokumentowaniu fakturą lecz innym niż faktura dokumentem, np. notą księgową.

Z kolei zgodnie z art. 106j ust. 1 ustawy o VAT, fakturę korygującą wystawia się w przypadku gdy po wystawieniu faktury:

1)  podstawa opodatkowania lub kwota podatku wskazana w fakturze uległa zmianie,

2)  (uchylony)

3)  dokonano zwrotu podatnikowi towarów i opakowań,

4)  dokonano zwrotu nabywcy całości lub części zapłaty, o której mowa w art. 106b ust. 1 pkt 4,

5)  stwierdzono pomyłkę w jakiejkolwiek pozycji faktury.

Przy czym w przepisach nie wyznaczono granicznego terminu na sporządzenie faktury korygującej. Określając termin, w jakim możliwe jest wystawienie faktury korygującej, należy mieć na uwadze art. 112 ustawy o VAT. W przepisie tym określono, że podatnicy są obowiązani przechowywać ewidencje prowadzone dla celów rozliczania podatku oraz wszystkie dokumenty, w szczególności faktury, związane z tym rozliczaniem do czasu upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Stanowisko Wnioskodawcy potwierdzają interpretacje podatkowe, w tym interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 14 marca 2023 r., znak: 0111-KDIB3-1.4012.28.2023.1.KO, w  której stwierdzono, że: „(...) instytucja przedawnienia ma to do siebie, że w odniesieniu do okresu, który uległ przedawnieniu nie mogą być dokonywane żadne czynności ani zwiększające zobowiązanie podatkowe, ani zmniejszające zobowiązanie podatkowe. Podatnik nie jest tym samym zobowiązany ani do wystawiania ani do posiadania dokumentów oraz ewidencji prowadzonych dla celów rozliczania podatku za okresy, które uległy przedawnieniu.”

Podobne stanowisko zajął Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 9 lutego 2023 r., znak: 0114-KDIP1-1.4012.680.2022.1.MŻ oraz z 9 marca 2023 r., znak: 0114-KDIP1-2.4012.590.2022.2.RM.

Podsumowując, w razie uznania stanowiska nr 1 za nieprawidłowe, tj. uznania, że kwota z  Ugody stanowi płatność za usługę opodatkowaną VAT, to usługa ta została wyświadczona najpóźniej w listopadzie 2013 r., zatem ewentualne zobowiązanie w podatku VAT z tytułu kwoty z Ugody uległo przedawnieniu 31 grudnia 2018 r., a tym samym a tym samym brak jest podstaw do wystawienia faktury albo faktury korygującej do kwoty otrzymanej w  wyniku Ugody. Wnioskodawca nie jest zatem zobowiązany do wystawienia faktury albo faktury korygującej z tytułu kwoty otrzymanej w wyniku Ugody.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy:

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy:

Z tak szeroko sformułowanej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy przede wszystkim rozumieć określone zachowanie podatnika na rzecz odrębnego podmiotu, które zasadniczo wynika z dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że każde świadczenie niebędące dostawą towarów polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania stanowi, co do zasady, usługę w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Niemniej muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

• w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (wierzyciel/nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,
• świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Należy podkreślić, że oba ww. warunki powinny być spełnione łącznie, aby świadczenie podlegało, jako usługa, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Przy czym z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług, co do zasady, podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie.

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (np. wyrok z 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise), przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o  podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego.

Skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę, należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, musi istnieć bezpośredni związek o  charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę, wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy, podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Zatem za czynność podlegającą opodatkowaniu VAT uważane mogą być takie sytuacje, w  których:

• istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne,
• wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w  zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy,
• istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi,
• odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem,
• istnieje możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego.

Z przedstawionego opisu sprawy wynika, że są Państwo zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT. Przedmiotem głównej Państwa działalności jest działalność w zakresie budownictwa. Wraz z konsorcjantami zawarli Państwo 17 czerwca 2010 r. ze Skarbem Państwa – C. Umowę na wykonanie robót budowlanych. Umowa została zawarta w wyniku rozstrzygnięcia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego. Strony określiły w Umowie wynagrodzenie kosztorysowe, na podstawie zestawienia planowanych prac i   przewidywanych kosztów.

W toku realizacji Inwestycji napotkali Państwo na szereg przeszkód w realizacji robót, a   Umowa była wielokrotnie aneksowana. Zamawiający wielokrotnie nie wykonywał lub nienależycie wykonywał swoje obowiązki wynikające z Umowy poprzez m.in.:

i.   zwłokę w wydaniu Wykonawcy prawa dostępu i użytkowania do wszystkich części Placu Budowy,

ii.  zwłokę w przekazaniu Wykonawcy kompletnej Dokumentacji Projektowej,

iii.  przekazanie Wykonawcy Dokumentacji Projektowej zawierającej istotne błędy,

iv.  wprowadzenie kilkuset zmian w Dokumentacji Projektowej,

v.  opóźnienie w przekazaniu Wykonawcy rysunków lub instrukcji,

vi.  ponadto w okresie prowadzenia robót wielokrotnie wystąpiły nieprzewidywalne warunki fizyczne, za które na mocy Kontraktu, odpowiedzialność ponosi Zamawiający.

Z uwagi na ww. okoliczności, zawinione przez Zamawiającego lub niezależne od Państwa, składali Państwo roszczenia o przedłużenie Czasu na Ukończenie, które zostały uznane przez Inżyniera Kontraktu i Zamawiającego. Z tego powodu strony zawarły 9 sierpnia 2013 r. Aneks nr 3 do Umowy, przedłużający Czas na Ukończenie o 14 miesięcy, tj. na dzień 30 października 2013 r. a następnie 19 grudnia 2013 r. zawarły Aneks nr 4, w ramach którego ponownie przedłużono z Czas na Ukończenie do 31 grudnia 2013 r. W § 2 Aneksu nr 4 sprecyzowano, iż  Zamawiający dokona na rzecz Wykonawcy dodatkowej płatności, na którą składać się będą Koszty Ogólne Biura Budowy, koszty dostosowania do Wymagań Ogólnych oraz Koszty Zarządu i Administracji.  Pomimo zobowiązania zawartego w treści Aneksu nr 4 w kolejnym aneksie nie uregulowano kwestii należnych Wykonawcy dodatkowych płatności z tytułu Kosztów Ogólnych Biura Budowy oraz kosztów z tytułu dostosowania do Wymagań Ogólnych. Zamawiający uregulował jednak na mocy ugody sądowej z 21 czerwca 2016 r. kwotę (…) zł netto ((…) zł brutto) z tytułu odszkodowania wynikłego z  wykonania robót w późniejszym terminie z przyczyn niezależnych od Wykonawcy skutkującego poniesieniem Kosztów Ogólnych Biura Budowy oraz kosztów z tytułu dostosowania do Wymagań Ogólnych w okresie od 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r.

Przedłużenie wykonania Umowy o łącznie 16 miesięcy i wykonywanie prac drogowych w   okresie nieprzewidzianym w Ofercie, spowodowało powstanie dodatkowych kosztów u   Państwa, nieprzewidzianych w złożonej przez Państwa Ofercie. Wskutek konieczności realizacji robót drogowych w przedłużonym Czasie na Ukończenie w  rzeczywistości ponieśli Państwo koszty wyższe i zrealizowali w tym czasie roboty o  wartości rynkowej zdecydowanie wyższej niż uzyskane z tego tytułu wynagrodzenie skalkulowane w oparciu o  założenia ofertowe. Z tego powodu kierowali Państwo do Inżyniera Kontraktu oraz Zamawiającego roszczenia o dodatkową płatność (odszkodowanie) z tytułu szkody wyrażającej się w  zwiększonych kosztach wykonania prac, które to roszczenia nie zostały uwzględnione.  Z  uwagi na spór między stronami 9 grudnia 2016 r. wystosowali Państwo pozew sądowy przeciwko Zamawiającemu o odszkodowanie z tytułu realizacji w przedłużonym Czasie na Ukończenie robót drogowych, wskazując, że wysokość podlegającej naprawieniu szkody obejmuje różnicę pomiędzy kosztami wykonania przez Państwa robót drogowych w  przedłużonym Czasie na Ukończenie a wypłaconą Państwu kwotą wynagrodzenia za te roboty obliczoną zgodnie z Umową. Jako podstawa prawna pozwu wskazany został art. 471 k.c., w zw. z art. 361 § 2 k.c. W toku postępowania sądowego wydane zostało postanowienie o skierowaniu stron do mediacji, w wyniku której w 21 czerwca 2024 r. strony zawarły Ugodę przed Mediatorem. Zgodnie z jej treścią Skarb Państwa – C., zapłaci na rzecz Państwa kwotę (…) zł.

Przy tak przedstawionym opisie sprawy Państwa wątpliwości dotyczą tego, czy kwota z  Ugody stanowiąca odszkodowanie nie podlega opodatkowaniu VAT, bowiem nie stanowi wynagrodzenia za dostawę towarów lub świadczenia usług i nie powinna być dokumentowana fakturą lecz innym dokumentem, np. notą księgową.

Odnosząc się do powyższych wątpliwości należy zauważyć, że przepisy prawa podatkowego nie zawierają definicji pojęcia „odszkodowanie”. Zatem w niezbędnym zakresie należy odwołać się do przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z  2024 r. poz. 1061 ze zm.).

Zgodnie z art. 361 ustawy Kodeks cywilny:

W myśl art. 362 Kodeksu cywilnego:

Stosownie do art. 363 ustawy Kodeks cywilny:

Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego:

Z kolei w myśl art. 917 Kodeksu cywilnego:

Tak więc istotą ugody jest czynienie sobie wzajemnie ustępstw w zakresie oczekiwanych rezultatów stosunku prawnego, które należy zaliczyć do przedmiotowo istotnych elementów ugody (wyrok SN z 24 lipca 2002 r., sygn. akt I CKN 915/00).

Biorąc pod uwagę wyżej przytoczone przepisy, szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczeniem w zamian za wynagrodzenie – co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Ustalanie statusu wypłacanej kwoty, jako podlegającej bądź niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem. Zatem jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie ma bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w  art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

Odwołując się zatem do art. 361 i art. 471 Kodeksu cywilnego należy stwierdzić, że istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie występuje świadczenie w zamian za wynagrodzenie, a zatem otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Odnosząc powyższe do okoliczności sprawy, w pierwszej kolejności należy zauważyć, że  w  analizowanej sytuacji nie doszło do dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy, gdyż nie doszło do przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Należy również wskazać, iż w omawianych okolicznościach nie istnieje bezpośrednio i jasno zindywidualizowana korzyść po Państwa stronie, która jest jednym z warunków uznania, iż  w  danych okolicznościach dochodzi do odpłatnego świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy.

Jak wynika z opisanej przez Państwa sprawy, otrzymane przez Państwa odszkodowanie jest związane z polubownym zakończeniem sporu z Zamawiającym o odszkodowanie z tytułu realizacji w przedłużonym Czasie umowy na Ukończenie robót drogowych. Zgodnie treścią ugody mediacyjnej, która została zatwierdzona przez Sąd, Skarb Państwa ma zapłacić na Państwa rzecz określoną kwotę odszkodowania.

Zatem otrzymany zwrot kosztów będzie stanowił formę odszkodowania - rekompensaty za poniesienie dodatkowych kosztów w związku z  wydłużonym terminem realizacji Inwestycji, który to termin został wydłużony z winy Zamawiającego. Wobec tego to Zamawiający był - w  oparciu o ugodę sądową - zobowiązany do naprawienia szkody, którą Państwu wyrządził. Ponieśli Państwo dodatkowe - wcześniej nieprzewidziane - koszty, których nie musieliby Państwo ponosić, gdyby Zamawiający poprzez swoje działania i  zaniechania nie spowodował konieczności wydłużenia terminu realizacji Inwestycji.

Otrzymana rekompensata pokryła wyłącznie nieprzewidziane, dodatkowe koszty związane z  wydłużeniem terminu realizacji Inwestycji.

Ponadto, jak wynika z opisu sprawy w związku ze zwrotem kosztów, Zamawiający nie otrzyma od Państwa żadnej bezpośrednio i jasno zindywidualizowanej korzyści, co również stanowi przesłankę dla uznania, iż w omawianych okolicznościach nie będzie miało miejsca świadczenie usług. Zwrot dodatkowych kosztów nie jest wynagrodzeniem za wykonanie robót budowlanych na rzecz Zamawiającego. Nie ma bezpośredniego związku pomiędzy zwrotem kosztów a wykonaniem określonych robót. Zamawiający w związku z tym, iż z jego winy doszło do opóźnienia w  wykonaniu Inwestycji, na mocy Ugody zobowiązany był do zapłaty żądanej przez Państwa rekompensaty dodatkowo poniesionych kosztów.

Należy zatem stwierdzić, że Państwa szkodę stanowią dodatkowe i nieprzewidziane w  Ofercie koszty z tytułu konieczności realizacji Umowy w terminie wydłużonym, wynikające m.in. ze zwłoki w wydaniu Wykonawcy prawa dostępu i użytkowania do wszystkich części Placu Budowy, zwłoki w przekazaniu Wykonawcy kompletnej Dokumentacji Projektowej, przekazaniu Wykonawcy Dokumentacji Projektowej zawierającej istotne błędy, wprowadzeniu kilkuset zmian w Dokumentacji Projektowej, opóźnieniu w przekazaniu Wykonawcy rysunków lub instrukcji, które opóźniły prowadzenie robót.

Wskutek powyższego, ponieśli Państwo koszty związane z wydłużonym czasem trwania Inwestycji. Należy bowiem zauważyć, że wykazane przez Państwa dodatkowe koszty spowodowały uszczuplenie Państwa majątku, do którego nie doszłoby, gdyby nie konieczność przedłużenia terminu realizacji Inwestycji. W konsekwencji, z punktu widzenia prawa cywilnego należy je oceniać jako szkodę. Niewątpliwym jest, że gdyby okres wykonania robót trwał krócej – w czasie pierwotnie umówionym –  to wówczas nie wystąpiłaby konieczność poniesienia wskazanych dodatkowych kosztów.

Należy ponadto podkreślić, że w przedstawionym stanie faktycznym poniesione przez Państwa dodatkowe koszty nie wynikały z realizacji prac dodatkowych lub zwiększonego zakresu zamówienia, a wynikały z „wymuszonego” wydłużenia czasu realizacji Inwestycji, z  przyczyn leżących po stronie Zamawiającego, na które nie mogli mieć Państwo wpływu ani też nie ponoszą Państwo za nie odpowiedzialności.

Biorąc pod uwagę powyższe, nie powinno tym samym ulegać wątpliwości, że zwrot poniesionych przez Państwa dodatkowych kosztów z winy Zamawiającego na mocy ugody sądowej dotyczy naprawienia poniesionej przez Państwa szkody, a zatem stanowi odszkodowanie. Aby można było bowiem mówić o odszkodowaniu, spełnione muszą bowiem zostać następujące warunki:

• miało miejsce niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania w związku z  okolicznościami, za które odpowiedzialność ponosi zamawiający,
• doszło do powstania szkody,
• istnieje związek przyczynowy między niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania a szkodą.

Powyższe okoliczności niewątpliwie wystąpiły w omawianych okolicznościach, gdyż:

• miało miejsce nienależyte wykonanie zobowiązania z uwagi na zaniedbania Zamawiającego,
• po Państwa stronie powstała w związku z tym szkoda w postaci dodatkowych kosztów, które musieli Państwo ponieść, a które nie mogły zostać skalkulowane w wysokości należnego Państwu i zaakceptowanego przez Zamawiającego wynagrodzenia za realizację Inwestycji,
• pomiędzy powstałą szkodą a nienależytym wykonaniem Umowy przez Zamawiającego istniał związek przyczynowy, gdyż z uwagi na działania i zaniechania Zamawiającego, konieczne było wydłużenie terminu realizacji Inwestycji, przez co musieli Państwo ponieść dodatkowe koszty.

Reasumując, zwrot przez Zamawiającego dodatkowych kosztów poniesionych przez Państwa w związku z wydłużeniem terminu realizacji Inwestycji z przyczyn niezależnych od Państwa na mocy Ugody sądowej nie stanowi zapłaty wynagrodzenia za dostawę towarów lub świadczenie usług na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 7 ust. 1 i art. 8 ust. 1 ustawy i nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W tym miejscu wskazać należy, że zasady dotyczące dokumentowania czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zawarte w Dziale XI rozdziale 1 ustawy.

Należy podkreślić, że celem faktury jest przede wszystkim udokumentowanie rzeczywistego przebiegu zdarzeń gospodarczych, zarówno pod względem przedmiotu transakcji, jak i  podmiotów biorących w niej udział.

Na podstawie art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy:

Przepis art. 106b ust. 2 ustawy stanowi, że:

W świetle art. 106b ust. 3 ustawy:

Jak wynika z przywołanych wyżej przepisów – co do zasady – podatnik VAT jest zobowiązany wystawiać fakturę dokumentującą sprzedaż towarów i usług na rzecz innego podatnika.

Przywołany wyżej przepis art. 106b ust. 1 ustawy wskazuje jednoznacznie, w jakich sytuacjach podatnik jest zobowiązany do wystawienia faktury. Obowiązek ten występuje w  sytuacji dokonania sprzedaży, jak również innych czynności wskazanych w tym przepisie.

Należy podkreślić, że celem faktury jest przede wszystkim udokumentowanie rzeczywistego przebiegu zdarzeń gospodarczych. Pełni ona bowiem szczególną rolę dowodową w  prawidłowym wymiarze podatku VAT. Prawidłowość materialnoprawna faktury zachodzi, jeżeli odzwierciedla ona prawdziwe zdarzenie gospodarcze, czyli w istocie stwierdza fakt sprzedaży określonych towarów lub usług.

Zatem w sytuacji, gdy między stronami nie dochodzi do świadczenia usług ani do dostawy towarów, wówczas brak jest bowiem – jak wynika z art. 106b ust. 1 ustawy – podstaw do wystawienia faktury dokumentującej takie zdarzenie, faktury są bowiem dowodem dokumentującym sprzedaż. Takie zdarzenia nie powinny być dokumentowane fakturami, lecz innym dokumentem księgowym, np. notą księgową.

W konsekwencji Państwa stanowisko w zakresie pytania nr 1 należało uznać za prawidłowe.

Wskazuję, że w związku z uznaniem Państwa stanowiska w zakresie pytania nr 1 za prawidłowe, odstąpiłem od odpowiedzi na pytanie nr 2 ponieważ ww. pytanie zostało zadane pod warunkiem uznania, że otrzymana kwota Ugody sądowej stanowi wynagrodzenie za świadczenie usług.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili, i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Niniejsza interpretacja indywidualna dotyczy wyłącznie podatku od towarów i usług, natomiast w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych zostanie wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy  z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosują się Państwo do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).