Interpretacja indywidualna

– stanowisko prawidłowe  

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

4 października 2024 r. wpłynął Pani wniosek z 26 września 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy:

-    obowiązku odprowadzania podatku VAT z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia za realizację świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i mediacji,

-    udokumentowania ww. czynności notą księgową.

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Wnioskodawca jest radcą prawnym, prowadzi 1 - osobową działalność gospodarczą, wpisaną do CEIDG pod nazwą Kancelaria Radcy Prawnego …, kod działalności 69.10.Z - działalność prawnicza.

Wnioskodawca zwany w umowie Wykonawcą zawarł 4 października 2024 r. jako Kancelaria Radcy Prawnego reprezentowana przez … umowę współpracy z Fundacją zwaną w umowie Zamawiającym. Przedmiotem umowy była promesa udzielania porad prawnych/obywatelskich oraz mediacji w punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej w ramach umowy z Zarządem Powiatu/Gminą, zgodnie z ustawą z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej.

Pomoc będzie świadczona pod warunkiem wygrania przez Fundację przetargu według harmonogramu określonego w umowie i wyznaczonym mieście oraz ulicy oraz za zapłatą stałego wynagrodzenia w stawce za jeden dyżur. Wynagrodzenie będzie płatne Wykonawcy pod warunkiem otrzymania przez Fundację transzy dotacji od zlecającego zadanie oraz przekazania przez Wykonawcę oświadczeń do 5-go dnia następnego miesiąca, zgodnie z ustawą o npp, jak również dokumentowania każdego przypadku udzielania pomocy prawnej w systemie informatycznym Ministerstwa Sprawiedliwości. W przypadku przeszkód w osobistym świadczeniu porad prawnym wykonawca jest zobowiązany zapewnić zastępstwo zgodnie z ustawą o npp.

Umowa została sporządzona na czas określony, jednego roku - od stycznia do grudnia 2025 r., z prawem każdej ze stron do jej wypowiedzenia z 14 - dniowym okresem wypowiedzenia. Do spraw nieuregulowanych umową mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego. W praktyce wygląda to tak, że po wygranym przetargu w danym powiecie wyznaczany jest harmonogram świadczenia porad prawnych/obywatelskich bądź mediacji - wskazane miasto, ulica, określone dni tygodnia i wyznaczone godziny. Wykonawca jest obowiązany w wyznaczonym dniu i godzinach stawić w punkcie i zalogować w systemie informatycznym MS, bowiem jest po tym sprawdzany czy przebywa na dyżurze. Jeżeli z jakichkolwiek przyczyn - choroba, sytuacje nadzwyczajne nie jest w stanie świadczyć pomocy ma obowiązek zapewnić zastępcę. Nieodpłatna pomoc prawna i poradnictwo obywatelskie obejmuje również nieodpłatną mediację.

W umowie przewidziane jest stałe wynagrodzenie za jeden dyżur - 4 godziny bez względu na liczbę przyjętych petentów. W zasadzie wynagrodzenie jest w każdym miesiącu jednakowe, jednakże jak jest jeden dzień więcej w danym miesiącu to wówczas wynagrodzenie jest wyższe. Wykonawca nie ma wpływu na wysokość przyznanego wynagrodzenia, które jest z góry narzucone w umowie i zależy od przyznanej dotacji. W niektórych fundacjach można ponegocjować jego wysokość, ale raczej jest to rzadkością. Przeważnie jest kwota wynagrodzenia z góry wskazana w umowie i wykonawca nie ma na nią wpływu. Wykonawca nie ma wpływu na dobór osób, które zapisuje Starostwo. Starostwo ma także obowiązek zapewnić, zgodnie z rozporządzeniem MS lokal, wyposażenie, sprzęt techniczny, meble, dostęp do komputera, sieci energetycznej, Internetu, oprogramowania z bazą aktów prawnych. Zakres npp i npo został określony ściśle w ustawie i jest to wąski zakres usług. Wnioskodawca sporządza jedynie projekt pisma, za wyjątkiem pism w toku sprawy, nie podpisuje tych pism swoim imieniem i nazwiskiem ani nie sygnuje ich swoją pieczątką, nie używa w punkcie szyldu swojej kancelarii, nie reprezentuje osób przed sądem. Przeważnie udziela porad prawnych. Dla osób korzystających z nieodpłatnej pomocy prawnej Wnioskodawca jest osobą anonimową, pozostającą w dyspozycji Starostwa i Fundacji.

Poradnictwo obywatelskie obejmuje działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, w zakresie zadłużenia, spraw mieszkaniowych oraz zabezpieczenia społecznego. Doradca musi mieć szkolenie z zakresu świadczenia poradnictwa obywatelskiego i co roku odbyć kurs doszkalający. Poradnictwo nie mieści się w działalności prawniczej. Wykonawca z racji wykonywanego zawodu jest czynnym podatnikiem VAT oraz posiada ubezpieczenie OC. W umowie nie ma zapisu kto ponosi odpowiedzialność za realizację umowy wobec osób trzecich. Nie ma również zapisu, aby Fundacja wzięła na siebie jakąkolwiek odpowiedzialność wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Wykonawcę na rzecz Fundacji.

Reasumując

1.Świadcząc usługi w ramach 2 umów zawartych z Fundacją - w Pani ocenie - wyraża Pani oświadczenia woli w imieniu i na rzecz Fundacji, bowiem z nimi ma Pani umowę, chociaż usługi świadczy Pani osobiście, bowiem ma Pani uprawnienia doradcy obywatelskiego oraz mediatora.

2.Wynagrodzenie, które Pani otrzyma od Fundacji za wykonywane czynności na podstawie dwóch umów będzie stanowić przychody, o których mowa w art. 13 pkt 8a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia, uzyskiwane od osoby prawnej, jaką jest fundacja. Nie będą to natomiast przychody o których mowa w art. 12 ust. 1-6 ustawy.

4.Za czynności wykonywane w ramach dwóch umów nie ponosi Pani ryzyka gospodarczego ani ekonomicznego. Ponosi je Gmina i Fundacja. W zakresie wypłaty wynagrodzenia ryzyko gospodarcze ponosi Gmina i Fundacja. Gmina dostaje dotację od Państwa i przelewa Fundacji, która wypłaca z niej wykonawcom wynagrodzenie. Natomiast w zakresie obowiązku dostarczenia lokalu, jego wyposażenia, infrastruktury, sieci, bazy aktów prawnych ryzyko ekonomiczne ponosi Gmina, bowiem ona ma obowiązek to wszystko zapewnić zgodnie z zapisami Rozporządzenia MS z 21.12.2018r.

5.Nie ma Pani żadnego wpływu na wysokość przyznanego Pani wynagrodzenia wynikającego z zawartych z Fundacją umów. Wynagrodzenie jest określone w stałej kwocie za jeden dyżur, niezmiennej przez cały rok trwania umowy. Jego ostateczna wartość waha się jedynie w poszczególnych miesiącach w zależności od tego czy są 4 czy 5 dni w których pełni Pani dyżury.

6.Wobec braku zapisu w umowie o odpowiedzialności Fundacji wobec osób trzecich uważa się za spełnienie warunku braku tej odpowiedzialności po stronie Wykonawcy.

Opisane zdarzenie przyszłe odnosi się do usług porad prawnych, obywatelskich i mediacji - wszystko.

Pytania

1.Czy Wnioskodawca świadcząc usługi nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i mediacji w ramach umowy współpracy z Fundacją zawartą jako Kancelaria Radcy Prawnego na zasadach określonych w ustawie z 5 sierpnia 2025 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej jest zobowiązany odprowadzać podatek od towarów i usług - VAT od uzyskiwanego wynagrodzenia?

2.Czy z tytułu świadczonych usług nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i mediacji wnioskodawca może wystawiać jako Kancelaria Radcy Prawnego notę księgową?

Pani stanowisko w sprawie

W ocenie Wnioskodawcy udzielanie porad prawnych, obywatelskich i mediacji w ramach umowy współpracy z Fundacją nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług - VAT. Wnioskodawca z tytułu realizacji tych umów nie ma obowiązku wystawiania faktury, a może wystawiać jako Kancelaria Radcy Prawnego notę księgową. Kluczowym artykułem w tym zakresie jest art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT, który stanowi jakich czynności nie uznaje się za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą. Poradnictwo obywatelskie nie mieści się w zakresie działalności prawniczej, jest klasyfikowane wg innego kodu. Cytowany artykuł stanowi o trzech warunkach, które muszą być spełnione, aby wykonywane czynności nie były samodzielnie wykonywaną działalnością gospodarczą.

Warunek pierwszy - przychody z tytułu wykonywanych czynności muszą mieścić się w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zdaniem Wnioskodawcy, są to przychody wymienione w art. 13 pkt 8a ustawy - przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia z osobą prawną, którą jest fundacja na mocy art. 7 ust. 2 ustawy o fundacjach. Nie ma tu znaczenia nazwa umowy, bowiem o jej istocie przesądza jej treść oraz zamiar stron i cel umowy. Celem umowy współpracy jest świadczenie przez Wykonawcę określonego rodzaju usług świadczenia nieodpłatnych porad prawnych/obywatelskich lub mediacji, do których stosuje się, zgodnie z art. 750 Kodeksu cywilnego przepisy o zleceniu.

Warunek drugi - związanie stron więzami tworzącymi stosunek prawny co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności Zlecającego wobec osób trzecich. Stosunek prawny łączący strony zbliżony jest do stosunku pracy i Wykonawca nie ma samodzielności i niezależności w zakresie świadczonych usług i jest podporządkowany Fundacji, Gminie i ustawie w zakresie zakresu świadczonych usług, warunków wykonywania umowy i wynagradzania. Wykonawca nie ma wpływu na umiejscowienie punktu, godziny dyżuru, dobór klientów, wynagrodzenie, wyposażenie czy wybór lokalu. Wykonawca musi stawić się w punkcie w wyznaczonym dniu i godzinach tak jak w stosunku pracy, musi zalogować się do sytemu informatycznego MS, bowiem jest sprawdzany pod tym kątem. Wykonawca nie może brać pieniędzy od klientów za świadczoną pomoc ani polecać im swoich prywatnych usług ani innych osób. Wykonawca nie używa w punkcie swojej pieczątki ani szyldu Kancelarii, nie podpisuje sporządzonych projektów pism. To powoduje, że pomimo, iż Wnioskodawca zawiera umowy z Fundacją jako Kancelaria Radcy Prawnego to w punktach porad prawnych/obywatelskich nie reprezentuje swojej kancelarii lecz świadczy pomoc prawną/obywatelską/mediacje z ramienia Fundacji i w ograniczonym ustawą o npp zakresie. Zapewnienie przez Gminę infrastruktury, lokalu i pełnego wyposażenia punktu powoduje, iż Wykonawca nie ponosi ryzyka ekonomicznego ani gospodarczego, bowiem ma zapewnione stałe, zryczałtowane wynagrodzenie. Jedynym wydatkiem, jaki może ponieść Wnioskodawca są koszty dojazdu do punktu, mogą być koszty korespondencji - 10 zł mc. Jednak nie zawsze te koszty są ponoszone, bowiem niektóre punkty są zlokalizowane w miejscu zamieszkania Wnioskodawcy, a korespondencję zanosi się osobiście albo wysyła mailem. W przypadku zastępstw Wykonawca rozlicza się z osobą zastępującą go, lecz te zastępstwa są sporadyczne, a mogą w ogóle nie wystąpić w ciągu całego roku.

Warunek trzeci - odpowiedzialność wobec osób trzecich. Minister Finansów w odniesieniu do warunku odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich wskazał w Interpretacji ogólnej: „Warunek będzie spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie spółki, a nie po stronie faktycznego wykonawcy (zarządzającego), co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności. Bez znaczenia pozostaje w tym kontekście odpowiedzialność zarządzającego wynikająca z bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa, w tym w szczególności odpowiedzialność członków zarządu wynikająca z przepisów Kodeksu spółek handlowych. Przykładowo, jeżeli dana umowa przewiduje, że zarządzający ponosi odpowiedzialność wobec spółki oraz wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w czasie wykonywania przez niego przedmiotu umowy, będące następstwem niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków zarządzającego wynikających z umowy lub z przepisów prawa - przy czym, odpowiedzialność ta jest niezależna od odpowiedzialności zarządzającego, którą ponosi on z tytułu pełnienia funkcji członka zarządu, określonej przepisami prawa (w szczególności na mocy k.s.h.) - niniejszy warunek nie będzie spełniony”- por. Komentarz do art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o Vat ... Ponadto w wyroku NSA z 12 lipca 2022 r. (sygn. akt I FSK 1585/18) sąd potwierdził również, że odpowiedzialności takiej nie można wywodzić z zasad ogólnych wynikających z innych przepisów prawnych. Innymi słowy sąd potwierdził, że w celu uznania danej osoby za podatnika VAT (a usług świadczonych przez taką osobę za opodatkowane VAT) niezbędne jest uregulowanie kwestii odpowiedzialności bezpośrednio w umowie. Nie wystarczy więc domniemywanie takiej odpowiedzialności z ogólnych przepisów prawa. Powyższe oznacza, że brak w umowie z Fundacją wyraźnego zapisu o odpowiedzialności Wykonawcy wobec osób trzecich - czyli milczenie umowy w tej kwestii - uważa się za spełnienie warunku braku tej odpowiedzialności po stronie Wykonawcy nawet, jeżeli jego odpowiedzialność jest przewidziana w innych przepisach prawa. Wykonawca uważa, iż świadcząc ww. usługi nie działa jako samodzielny podmiot gospodarczy, jako profesjonalista - jak w przypadku swojej prywatnej działalności gospodarczej, pomimo że umowę z Fundacją zawiera jako Kancelaria Radcy Prawnego. Wobec powyższego zostały spełnione przesłanki z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT.

Odnośnie sposobu rozliczania się z Fundacją z tytułu otrzymywanego wynagrodzenia - pytanie nr 2 - to najbardziej właściwym wydaje się wystawianie jako Kancelaria Radcy Prawnego noty księgowej. Skoro bowiem opisane w stanie faktycznym usługi nie będą opodatkowane Vatem to nie będzie podstaw do wystawiania faktury z tego tytułu. Jeżeli ww. usługi nie będą uznane za samodzielnie wykonywaną działalność gospodarczą, to nie będzie także podstaw do wystawienia rachunku.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które Pani przedstawiła we wniosku, jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

W świetle art. 8 ust. 1 ustawy:

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy wskazać, że aby dana czynność stanowiąca świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, była opodatkowana podatkiem od towarów i usług, musi być wykonana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem jest podatnikiem podatku od towarów i usług.

W oparciu o art. 15 ust. 1 ustawy:

Stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy:

Według art. 15 ust. 3 ustawy:

Na mocy art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):  

Z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:

‒wykonywania tych czynności,

‒wynagrodzenia, oraz

‒odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Zatem, użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.

Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawnopodatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy o podatku VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej niepowodującej powstania podmiotowości prawnopodatkowej na gruncie ustawy.

Znacząca jest w tym przypadku analiza istoty odpowiedzialności, wynikającej z charakteru stosunku prawnego łączącego Panią oraz Fundację.

Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11.12.2006 Nr 347, str. 1, ze zm.), zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady. Na podstawie tego artykułu:

Przepis ten stwierdza, że wykorzystywanie własności dóbr materialnych lub niematerialnych do celów zarobkowych w sposób ciągły, należy w szczególności uznać za działalność gospodarczą.

W akapicie pierwszym, art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady, określa osobę, która może stać się podatnikiem, jako każdą osobę, która niezależnie prowadzi w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.

Przepis art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE Rady wyjaśnia znaczenie terminu „samodzielnie” użytego w art. 9. Jak stanowi ww. art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE:

W celu określenia granic pojęcia „działalności gospodarczej” i „podatnika” należy przypomnieć art. 9 ust. 2 i art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady.

Przepis art. 9 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE Rady stwierdza, że:

Przy czym, zgodnie z art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady:

Dyrektywa 2006/112/WE Rady wskazuje na bardzo szeroki zakres działalności gospodarczej, obejmujący wszystkie etapy produkcji, dystrybucji i dostarczania towarów i usług.

To, że działalność gospodarcza, która ma być traktowana jako taka, nie jest działalnością wykonywaną okazjonalnie, nie oznacza, że działalność ta, aby mieścić się w zakresie podatku VAT, musi osiągnąć pewną liczbę operacji lub osiągnąć określony poziom dochodu. Decydującym elementem jest wola lub zamiar osoby dokonującej czynności, aby brać udział w produkcji, dystrybucji lub dostarczaniu dóbr lub usług. Elementem definiującym działalność gospodarczą na gruncie przepisów Dyrektywy 2006/112/WE Rady jest to, że osoba, w celu wykonywania swoich działań, wykorzystuje zasoby ludzkie lub rzeczowe w taki sam sposób, jak są one wykorzystywane przez producenta, handlowca lub osoby świadczące usługi. Działalność gospodarcza w rozumieniu Dyrektywy 2006/112/WE Rady będzie miała miejsce, gdy zaistnieje zamiar wykorzystania i zorganizowania środków w celu wzięcia udziału w produkcji, dystrybucji towarów lub świadczeniu usług.

Przedmiotowe zagadnienie było również przedmiotem rozważań Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla przeciwko Recaudadores de Tributos de las Zonas Primera y Segunda, C-235/85 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Królestwu Niderlandów). TSUE w ww. orzeczeniach wskazał, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością.

Ponadto, zgodnie z opinią RG M.G. Tesauro z 4 czerwca 1991 r. do sprawy C-202/90, co się tyczy warunków pracy należy przeanalizować czy pracownik jest niejako zintegrowany z organizacją pracodawcy (...) czy i w jakim zakresie może swobodnie zorganizować swoją działalność. Jest oczywistym, że możliwość swobodnego zorganizowania (wybór współpracowników, struktury niezbędne do wykonywania zadań, godziny pracy), jak też brak zintegrowania w przedsiębiorstwie czy w administracji stanowią elementy typowe dla działalności wykonywanej w sposób samodzielny. Jednakże poddanie się niektórym dyrektywom jak też pewnej kontroli czy władzy dyscyplinarnej pracodawcy, które odnajdujemy również w stosunku pracy nie wykluczają charakteru samodzielnego działalności. Co się tyczy warunków wynagrodzenia, okoliczność, że wynagrodzenie (także to określone ustawą) jest proporcjonalne do usług i charakter przypadkowy, który z tego wynika stanowią jasne wskaźniki istnienia stosunku samodzielnej pracy. Nie ma wątpliwości, że ryzyko w ramach stosunku pracy podporządkowanej spoczywa tylko na pracodawcy. W zakresie odpowiedzialności wskazano, że należy badać czy pracownik jest odpowiedzialny wobec osób trzecich za czynności i działania, które można mu przypisać (pkt 6).

Zauważyć też należy, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać powinno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.

Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy zleceniobiorcą – Panią a zleceniodawcą – Fundacją wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki, to nie można uznać Pani za podatnika VAT. Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że zleceniobiorca występuje w charakterze podatnika VAT.

Warunek pierwszy – warunki wykonywania czynności: należy uznać, że co do zasady w istotę typowej umowy zlecenia, której przedmiotem jest poradnictwo obywatelskie oraz pomoc prawna świadczone przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego – w niniejszej sprawie Fundacji.

W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie – warunek drugi).

Warunek drugi – wynagrodzenie: zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony w praktyce sprowadza się do weryfikacji czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, to nie można mówić o ponoszeniu ryzyka ekonomicznego przez zleceniobiorcę.

Warunek trzeci – odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich: warunek będzie spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy – zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony, gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Z opisu sprawy wynika, że zawarła Pani 4 października 2024 r. jako Kancelaria Radcy Prawnego reprezentowana przez...umowę współpracy z Fundacją zwaną w umowie Zamawiającym. Przedmiotem umowy była promesa udzielania porad prawnych/obywatelskich oraz mediacji w punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej w ramach umowy z Zarządem Powiatu/Gminą, zgodnie z ustawą z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej. Wykonawca jest obowiązany w wyznaczonym dniu i godzinach stawić w punkcie i zalogować w systemie informatycznym MS, bowiem jest po tym sprawdzany czy przebywa na dyżurze. Jeżeli z jakichkolwiek przyczyn - choroba, sytuacje nadzwyczajne nie jest w stanie świadczyć pomocy ma obowiązek zapewnić zastępcę. Nieodpłatna pomoc prawna i poradnictwo obywatelskie obejmuje również nieodpłatną mediację.  W umowie przewidziane jest stałe wynagrodzenie za jeden dyżur - 4 godziny bez względu na liczbę przyjętych petentów. Wynagrodzenie, które Pani otrzyma od Fundacji za wykonywane czynności na podstawie dwóch umów będzie stanowić przychody, o których mowa w art. 13 pkt 8a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia, uzyskiwane od osoby prawnej, jaką jest fundacja. Nie będą to natomiast przychody, o których mowa w art. 12 ust. 1-6 ustawy. Za czynności wykonywane w ramach dwóch umów nie ponosi Pani ryzyka gospodarczego ani ekonomicznego. Ponosi je Gmina i Fundacja. W zakresie wypłaty wynagrodzenia ryzyko gospodarcze ponosi Gmina i Fundacja.

Analiza okoliczności sprawy i powołanych przepisów prowadzi do wniosku, że świadczenie przez Panią usług z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz nieodpłatnej mediacji na podstawie zawartych umów zlecenia, nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług.

Realizując czynności na podstawie umów zlecenia nie ponosi Pani odpowiedzialności wobec osób trzecich za wykonywane czynności oraz nie ponosi ryzyka gospodarczego i ekonomicznego związanego z wykonywanymi ww. czynnościami.

Powyższe wskazuje, że zawarcie opisanych umów zlecenia powoduje powstanie stosunku prawnego posiadającego cechy zbliżone do stosunku pracy, w ramach którego Pani jako Zleceniobiorca związana jest ze Zleceniodawcą więzami prawnymi co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia, a także odpowiedzialności Zleceniodawcy wobec osób trzecich. Jak bowiem wskazano wyżej, warunek ten będzie także spełniony, gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wykonywane przez Panią czynności, tj. usługi z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz nieodpłatnej mediacji na podstawie zawartych umów zlecenia, objętych zakresem pytania, nie  podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Tym samym, otrzymane z tego tytułu wynagrodzenie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem, w analizowanej sprawie nie powstanie obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od świadczonych na podstawie umów zlecenia usług z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz nieodpłatnej mediacji.

Mając na uwadze opis sprawy oraz obowiązujące przepisy należy stwierdzić, że z tytułu świadczenia usług z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz nieodpłatnej mediacji na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, nie będzie Pani zobowiązana do odprowadzenia podatku od towarów i usług.

Tym samym, Pani stanowisko w zakresie pytania nr 1 należało uznać za prawidłowe.

W dalszej kolejności Pani wątpliwości dotyczą kwestii dokumentowania ww. usług,  w sytuacji, gdy nie będą one opodatkowane podatkiem od towarów i usług

Należy wskazać, że zasady wystawiania faktur zostały uregulowane w Dziale XI ustawy, w Rozdziale 1 – Faktury.

W świetle art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy:

Elementy jakie powinna zawierać faktura wymienione zostały w art. 106e ust. 1 ustawy.

Stosownie do art. 106b ust. 2 ustawy:

Według art. 106b ust. 3 ustawy:

Na mocy art. 2 pkt 22 ustawy:

Z powyższych przepisów jednoznacznie wynika, że faktura dokumentuje dokonanie sprzedaży, przez którą rozumie się odpłatne wydanie towaru lub odpłatne świadczenie usług, czyli czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Podatnik wykonujący czynności w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, wystawia fakturę w przypadku sprzedaży towaru lub usługi.

Fakturę wystawia się tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Zatem podatnik nie może z tytułu wykonania czynności niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wystawić faktury.

Natomiast zgodnie z art. 87 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.):

Zatem obowiązek wystawienia rachunku ma zastosowanie do podatników, jednakże w ograniczonym zakresie, tj. w przypadkach, gdy z ustawy nie wynika obowiązek wystawienia faktury.

Jak wyżej rozstrzygnięto świadczenie przez Panią usług z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji na podstawie zawartej umowy współpracy z Fundacją, nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie jest Pani z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku. Usługi z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji na podstawie umowy współpracy, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji brak jest podstaw do wystawienia faktur w celu udokumentowania ww. czynności, bowiem faktury są dowodem dokumentującym wykonanie czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Brak jest również podstaw do wystawienia rachunku, o którym mowa w art. 87 § 1 Ordynacji podatkowej, z tytułu świadczenia pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji, ponieważ w ww. zakresie nie prowadzi Pani działalności gospodarczej.

Podsumowując, jeżeli ww. usługi nie będą opodatkowane podatkiem od towarów i usług brak jest podstaw do wystawiania przez Panią faktur lub rachunków. Powyższe wynagrodzenie z umowy współpracy zawartej z Fundacją w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji, może być udokumentowane na podstawie innych dokumentów księgowych, w tym not księgowych. Należy jednak zaznaczyć, że nota księgowa nie jest dokumentem przewidzianym przez przepisy ustawy o podatku od towarów i usług, i jako taka nie jest objęta ich regulacją. Brak jest jednakże przeciwwskazań na gruncie ww. przepisów dla takiego sposobu udokumentowania.

Tym samym, Pani stanowisko w zakresie pytania nr 2 należało uznać za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Tut. Organ informuje, iż wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytania). Inne kwestie przedstawione we wniosku, które nie zostały objęte pytaniami, nie mogą być – zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej – rozpatrzone.

Zaznacza się także, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie opisem zdarzenia przyszłego podanym przez Panią w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

W interpretacji tej, jako element zdarzenia przyszłego przyjęto Pani wskazanie, że „(…) Wynagrodzenie, które Pani otrzyma od Fundacji za wykonywane czynności na podstawie dwóch umów będzie stanowić przychody, o których mowa w art. 13 pkt 8a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia, uzyskiwane od osoby prawnej, jaką jest fundacja. Nie będą to natomiast przychody o których mowa w art. 12 ust. 1-6 ustawy. (…)”

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Aby interpretacja mogła pełnić funkcję ochronną: Pani sytuacja musi być zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i musi się Pani zastosować do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).