Podatek od towarów i usług w zakresie ustalenia, czy otrzymane odszkodowanie z tytułu zmniejszenia wartości towaru na skutek korzystania z niego przez konsumenta w sposób „ponadnormatywny” (korzystanie wykraczające poza sposób konieczny do stwierdzenia charakteru, cech, funkcjonowania towaru), stanowi wynagrodzenie za czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

13 sierpnia 2024 r. wpłynął Państwa wniosek z 13 sierpnia 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od towarów i usług w zakresie ustalenia, czy otrzymane odszkodowanie z tytułu zmniejszenia wartości towaru na skutek korzystania z niego przez konsumenta w sposób „ponadnormatywny”(korzystanie wykraczające poza sposób konieczny do stwierdzenia charakteru, cech, funkcjonowania towaru), stanowi wynagrodzenie za czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego

1.Spółka (…) (dalej jako „Wnioskodawca”) prowadzi działalność gospodarczą, w przeważającym zakresie skupiającą się na sprzedaży elektroniki użytkowej, głównie poprzez sklep internetowy (…). Za pośrednictwem sklepu internetowego, sprzedaż prowadzona jest przede wszystkim na rzecz konsumentów. Konsumentom, na podstawie art. 27 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. z 2023 r., poz. 2759 ze zm.) (dalej jako „Ustawa o prawach konsumenta” lub „u.p.r.”), przysługuje prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość (przez Internet). Zgodnie z tym przepisem art. 27 ust. 1 ustawy o prawach konsumenta: „Konsument, który zawarł umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, może w terminie 14 dni odstąpić od niej bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów, z wyjątkiem kosztów określonych w art. 33, art. 34 ust. 2 i art. 35”.

2.W przypadku skorzystania przez konsumenta z tego uprawnienia − do odstąpienia od umowy sprzedaży, taką umowę sprzedaży towarów uznaje się za niezawartą (art. 31 ust. 1 u.p.r.), a na przedsiębiorcy ciąży obowiązek niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia konsumenta o odstąpieniu od umowy, zwrócić konsumentowi wszystkie dokonane przez niego płatności, w tym koszty dostarczenia towaru (art. 32 ust. 1 u.p.r.). Z kolei konsument ma obowiązek zwrócić towar przedsiębiorcy lub przekazać go osobie upoważnionej przez przedsiębiorcę do odbioru niezwłocznie, jednak nie później niż 14 dni od dnia, w którym odstąpił od umowy (art. 34 ust. 1 u.p.r.).

3.W przypadku zaś, gdyby okazało się, że wartość zwracanego sprzedawcy towaru uległa zmniejszeniu, wskutek korzystania z tego towaru przez konsumenta, w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania towaru, sprzedawcy zgodnie z art. 34 ust. 4 Ustawy o prawach konsumenta, przysługuje roszczenie odszkodowawcze w związku ze zmniejszeniem wartości tego towaru.

4.W praktyce w działalności Wnioskodawcy częste są przypadki, gdzie zwracany przez konsumentów towar, w związku z odstąpieniem od umowy zawartej na odległość, nosi ślady użytkowania, uszkodzenia akcesoriów (albo ich braku), korzystania wykraczającego poza sposób konieczny do stwierdzenia charakteru, cech, funkcjonowania towaru, np. sokowirówka brudna, z resztkami żywności; żelazko z systemem parowym zapach stęchlizny wskazujący długotrwałe trzymanie niewłaściwej wody w pojemniku parowym etc. W tych okolicznościach, z uwagi na straty po stronie Wnioskodawcy związane z koniecznością napraw, czyszczeniem towaru, uzupełnieniem braków towarów celem umożliwienia jego dalszej odsprzedaży, czy koniecznością obniżenia ceny towaru (np. z uwagi na uszkodzenia, braki) skutkującą skierowaniem takiego towaru do oferty outlet, Wnioskodawca rozpoczął prace nad wdrożeniem procesu, który w przypadku wykrycia w zwracanym towarze zmniejszenia jego wartości (na skutek użytkowania towaru, ponad stan niezbędny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania towaru), pozwoli Wnioskodawcy oszacować wartość takiego zużycia i dokonać stosownego obciążenia z tego tytułu konsumenta.

5.W praktyce proces ten został zaprojektowany w ten sposób, że w przypadku odstąpienia przez konsumenta od umowy sprzedaży i zwrotu towaru, towar zostaje przyjęty do magazynu zwrotów, gdzie jest oceniany pod względem jakościowym, na podstawie wcześniej przygotowanych pytań dotyczących stanu produktu. Całość poparta jest dokumentacją fotograficzną stanu towaru, w tym w zakresie charakteru i zakresu zmniejszenia wartości tego towaru. W przypadku stwierdzenia przez Wnioskodawcę zmniejszenia wartości towaru, w tym polegającą np. na braku akcesorium (w tym towar niekompletny), uszkodzeniu, zabrudzeniu, zużyciu elementów wyposażenia, towar kwalifikowany jest do oszacowania pomniejszenia wartości zwracanego towaru. Stan towaru − zmniejszenie wartości towaru określane jest poprzez udzielenie odpowiedzi na dedykowane pytania, dotyczące towaru, stopnia zużycia, uszkodzenia. Wartość roszczenia sprzedawcy ustalana jest w oparciu o odpowiedzi udzielone na dedykowane pytanie, przypisane do poszczególnych grup produktowych, a dalej do poszczególnych typów uszkodzeń, braków (w tym towar niekompletny), zniszczeń. Odpowiedzi na pytania skorelowane są z danymi odnośnie wpływu danego uszkodzenia na zmniejszenie wartości towaru (dane z profesjonalnych serwisów zajmujących się tego typu naprawami, przywracaniem stanu towaru do dalszej odsprzedaży). W każdym jednak przypadku, ustalona kwota będzie stanowić rzeczywistą i uzasadnioną rynkowo wartość odszkodowania. Roszczenie sprzedawcy wyliczane jest od ceny sprzedaży towaru brutto, za którą konsument zakupił towar. W wyniku tego procesu otrzymywana jest wartość stanowiąca konkretną wyrażoną w pieniądzu kwotę obciążenia, odszkodowania dochodzoną od konsumenta.

6.Proces opisany powyżej zgodnie z literalnym brzmieniem przepisu art. 27 w zw. z art. 34 ustawy o prawach konsumenta ma zastosowanie wyłącznie do konsumenta (bo tylko konsument uprawniony jest do odstąpienia od umowy sprzedaży zawartej na odległość). Na podstawie art. 22(1) kodeksu cywilnego za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

7.Ustaloną wartością roszczenia, Wnioskodawca zamierza obciążyć konsumenta, w zależności od ustaleń z tym konsumentem:

a)czy to dochodząc tej kwoty obciążenia w sposób niezależny od kwot zwracanych konsumentowi tytułem zwrotu ceny w związku z odstąpieniem od umowy sprzedaży,

b)czy też poprzez potrącenie ze zwracanej konsumentowi kwoty ceny za towar.

Przyjęta forma i sposób obciążania konsumenta, w każdym wypadku spełniać będzie wymogi wynikające z przepisów prawa. Każdorazowo konsument też zostanie poinformowany o zakresie i charakterze stwierdzonych uszkodzeń towaru, stanowiących podstawę ustalania zmniejszenie wartości towaru, jak i o kwocie obciążenia z tego tytułu. Przewiduje się także procedurę reklamacyjną w sytuacjach, kiedy konsument kwestionuje fakt lub wysokość obciążenia/odszkodowania.

8.Opisywana procedura obciążenia klienta z tytułu zmniejszenia wartości towaru, dokonywana jest w oparciu o art. 34 ust. 4 ustawy o prawach konsumenta, dodatkowo przywołany w postanowieniach Regulaminu sklepu internetowego (...) § 9 ust. 12, zgodnie z którym: „Konsument ponosi odpowiedzialność za zmniejszenie wartości Towaru będące wynikiem korzystania z niego w sposób wykraczający poza sposób konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania Towaru”.

9.Jednakże podczas prac nad wyżej opisanym procesem, u Wnioskodawcy pojawiło się pytanie co do tego, czy kwota obciążenia, która stanowi odszkodowanie dochodzone od konsumenta z tytułu zmniejszenia wartości zwracanego towaru, jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Pytanie

Czy w opisanym stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym, otrzymanie przez Wnioskodawcę odszkodowania z tytułu zmniejszenia wartości towaru na skutek korzystania z niego przez konsumenta w sposób „ponadnormatywny”(korzystanie wykraczające poza sposób konieczny do stwierdzenia charakteru, cech, funkcjonowania towaru) stanowi wynagrodzenie za czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT?

Państwa stanowisko w sprawie

Zdaniem Wnioskodawcy, w opisanym stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym, kwota należna Wnioskodawcy z tytułu pomniejszonej wartości zwracanego towaru nie stanowi wynagrodzenia za czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT i w związku z tym Wnioskodawca nie ma obowiązku odprowadzania od otrzymanego odszkodowania podatku VAT.

Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2024 r., poz. 361 ze zm., dalej: Ustawa o VAT), zawiera katalog czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (dalej: podatek VAT).

Kluczowym więc dla udzielenia odpowiedzi na powyższe pytanie jest określenie jaki charakter ma ewentualne świadczenie przez Wnioskodawcę na rzecz konsumenta, za które to świadczenie konsument byłby zobowiązany do zapłaty kwoty należnej sprzedawcy z tytułu pomniejszonej wartości zwracanego towaru i czy można to świadczenie uznać, za którąś z podstaw opodatkowania wymienionych w art. 5 ust. 1 Ustawy o VAT, tj.:

1)odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;

2)eksport towarów;

3)import towarów na terytorium kraju;

4)wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;

5)wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Zasadniczo, czynności opodatkowane podatkiem VAT dotyczą dostawy towarów oraz świadczenia usług.

W myśl art. 7 ust. 1 Ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Mając powyższe na uwadze, przedmiotowe odszkodowanie nie może być kwalifikowane jako wynagrodzenie za dostawę towarów (nie występuje tu żaden towar, którego własność w zamian za odszkodowanie jest przenoszona z Wnioskodawcy na rzecz konsumenta).

Stosownie zaś do art. 8 ust. 1 ustawy o VAT poprzez odpłatne świadczenie usług należy rozumieć każde świadczenie, które nie stanowi dostawy towarów w tym również:

1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji; świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Oznacza to, że w praktyce za świadczenie usługi uważa się każde zachowanie, na które może się składać zarówno działanie, jak i zaniechanie. Żadna natomiast z czynności wymienionych w powyższych przepisach nie odpowiada okoliczności faktycznej polegającej na utracie wartości towaru, która to utrata stanowi szkodę po stronie Wnioskodawcy.

Istotą odszkodowania w związku ze szkodą doznaną przez Wnioskodawcę nie jest zatem płatność ani za dostawę towarów, ani za świadczenie usługi, lecz rekompensata za doznaną szkodę polegającą na utracie wartości towaru. Do świadczenia usług bowiem konieczne jest występowanie stosunku zobowiązaniowego, na podstawie którego jedna ze stron zobligowana jest spełnić umówione świadczenia, druga zaś zobowiązana jest za to świadczenie zapłacić wynagrodzenie. Otrzymane wynagrodzenie powinno być rezultatem wykonania świadczenia. Odszkodowanie będące wynagrodzeniem za wyrządzone szkody i straty nie jest związane z żadnym świadczeniem, nie podlega opodatkowaniu VAT.

Zgodnie z definicją Słownika Języka Polskiego odszkodowanie stanowi wynagrodzenie za poniesione przez kogoś straty lub wyrządzoną szkodę służące zadośćuczynieniu poniesionym stratom lub utraconym korzyściom.

W analizowanym przypadku, otrzymane odszkodowanie nie stanowi wynagrodzenia za jakąkolwiek czynność ze strony Wnioskodawcy. Odszkodowanie stanowi rekompensatę za szkody poniesione przez Wnioskodawcę, nie jest natomiast związane z żadnym świadczeniem. Ze świadczeniem usług lub dostawą towarów w rozumieniu ww. przepisów ustawy mamy do czynienia tylko wówczas, gdy dochodzi do wykonania określonej czynności (świadczenia), istnieje jej odbiorca oraz, w zamian za to świadczenie, występuje odpłatność.

W analizowanej sprawie nie można również powiedzieć, że odszkodowanie wypłacane przez konsumenta na rzecz Wnioskodawcy jest wynagrodzeniem za możliwość korzystania z zakupionej rzeczy. Zgodnie z przywołaną wcześniej argumentacją, świadczenie usług ma miejsce wtedy, gdy istnieje stosunek prawny pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą (tj. istnieje podstawa do świadczenia i wynagrodzenia za to świadczenie). W analizowanej sprawie Wnioskodawca nie pobiera wynagrodzenia za możliwość korzystania z towaru przez konsumenta (pomiędzy Wnioskodawcą a konsumentem nie ma umowy/porozumienia w tym zakresie), kwoty płacone przez konsumenta są ściśle związane z utratą wartości towaru i mają tę utratę wartości rekompensować. Nie można zatem domniemywać, że pomiędzy stronami transakcji istnieje stosunek zobowiązaniowy polegający na możliwości korzystania z towaru przez konsumenta, za którą to możliwość konsument płaci wynagrodzenie.

W tym miejscu wyjaśnić należy, że przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania, wobec tego należy posiłkować się przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. − Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 1360; dalej jako „KC”). Zgodnie z art. 471 KC dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zgodnie z poglądem doktryny prawa cywilnego roszczenie sprzedawcy należy zakwalifikować jako świadczenie odszkodowawcze. Takie stanowisko zajmuje m.in. Witold Chomiczewski w komentarzu do Ustawy o prawach konsumenta pod redakcją Dominika Lubasza i Moniki Namysłowskiej wskazując, że: „Ustawa o prawach konsumenta, podobnie jak dyrektywa 2011/83/UE, nie precyzują charakteru odpowiedzialności konsumenta wynikającej z art. 34 ust. 4. Przyjąć należy, że jest to odpowiedzialność odszkodowawcza i powinna być realizowana na podstawie art. 34 ust. 4 w zw. z art. 471 k.c. Będzie tak dlatego, że podstawą odpowiedzialności konsumenta jest naruszenie jego obowiązku wynikającego ze stosunku zobowiązaniowego, by przed podjęciem decyzji o odstąpieniu od umowy używać rzecz jedynie w zakresie niezbędnym do stwierdzenia jej charakteru, cech i funkcjonowania”. Witold Chomiczewski zwraca uwagę także na fakt, że: „Przedsiębiorca nie może dochodzić od konsumenta wynagrodzenia za używanie przez niego rzeczy, która była przedmiotem umowy objętej oświadczeniem konsumenta o odstąpieniu od umowy. Roszczenie o takie wynagrodzenie nie wynika z art. 34 ust. 4. Dodatkowo byłoby sprzeczne z celem założonym przez prawodawcę unijnego, by konsument nie ponosił jakiejkolwiek odpowiedzialności z tytułu wykonania prawa do odstąpienia od umowy, poza sytuacjami wyraźnie przewidzianymi w dyrektywie 2011/83/UE. Wynika to z art. 14 ust. 5 tej dyrektywy. Na gruncie ustawy o prawach konsumenta potwierdza to również art. 27, wskazujący enumeratywnie koszty, którymi można konsumenta obciążyć. Wśród nich nie znalazło się wynagrodzenie za używanie rzeczy w terminie do odstąpienia od umowy”. Tożsame z Chomiczewskim stanowisko, że „odpowiedzialność konsumenta za zmniejszenie wartości towaru sprzedanego ma charakter odszkodowawczy” zaprezentowane jest w komentarzu do Ustawy o prawach konsumenta pod redakcją Bereniki Kaczmarek-Templin, Piotra Stec oraz Dariusza Szostek.

Wobec powyższego, przyjmując iż zapłata przez konsumenta na rzecz sprzedawcy, kwoty należnej sprzedawcy z tytułu pomniejszonej wartości zwracanego towaru jest świadczeniem odszkodowawczym uznać należy, że zapłata odszkodowania przez konsumenta na rzecz Spółki nie może zostać potraktowana jako czynność podlegająca opodatkowaniu na podstawie Ustawy o VAT. Zdaniem Wnioskodawcy, w przypadku odszkodowania nie występuje bowiem wzajemność świadczeń, a kwota rekompensaty/odszkodowania nie stanowi wynagrodzenia z tytułu jakichkolwiek czynności opodatkowanych VAT. Zapłata odszkodowania jest konsekwencją spowodowania zdarzenia skutkującego powstaniem szkody, straty, niewykonania lub niewłaściwego wykonania zobowiązania przez jedną ze stron transakcji. Podmiot zobowiązany do zapłaty nie otrzymuje żadnego świadczenia wzajemnego.

Podsumowując należy stwierdzić, że w opisanym stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym, kwota należna Wnioskodawcy z tytułu pomniejszonej wartości zwracanego towaru nie stanowi wynagrodzenia za czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT i w związku z tym Wnioskodawca nie ma obowiązku odprowadzania od otrzymanego odszkodowania podatku VAT. Mając na uwadze przedstawioną przez Wnioskodawcę argumentację oraz okoliczności sprawy, wystąpienie z niniejszym wnioskiem jest uzasadnione, celem potwierdzenia, że stanowisko Wnioskodawcy dotyczące tego, że kwota należna sprzedawcy z tytułu pomniejszonej wartości zwracanego towaru nie podlega opodatkowaniu.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r., poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

W świetle art. 8 ust. 1 ustawy:

Definicja „świadczenia usług” ma charakter dopełniający definicję „dostawy towarów” i jest wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatników w ramach ich działalności gospodarczej. Z treści art. 8 ust. 1 ustawy wynika, że przez usługę należy rozumieć każde świadczenie na rzecz danego podmiotu. Słownik języka polskiego definiuje czasownik „świadczyć” jako „wykonywać coś na czyjąś rzecz”, „świadczenie” zaś to obowiązek wykonywania, przekazania czegoś.

Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie się na rzecz innej osoby. Na zachowanie to składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Z pojęcia usługi będzie natomiast wyłączone takie świadczenie, którego treścią jest przeniesienie na inny podmiot prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Stanowi ono bowiem dostawę towarów. Przy ocenie charakteru świadczenia, jako usługi, należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do usług każde świadczenie niebędące dostawą towarów. Jeśli tylko mamy do czynienia ze świadczeniem, to na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług stanowi ono albo usługę, albo dostawę towarów.

Ponadto, z treści powołanego art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie. Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Pod pojęciem odpłatności dostawy towarów lub odpłatności świadczenia usług rozumieć należy prawo podmiotu dokonującego dostawy towarów lub świadczącego usługę do żądania od nabywcy towaru, odbiorcy usługi lub osoby trzeciej zapłaty ceny lub ekwiwalentu (np. w postaci świadczenia wzajemnego). W konsekwencji, usługa podlega opodatkowaniu podatkiem VAT wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą, a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych.

Z powołanych regulacji wynika, że usługą jest każde świadczenie wykonane przez podatnika w ramach działalności gospodarczej, które nie jest dostawą towarów, w tym m.in. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Zatem, na zachowanie to składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie, bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). W przypadku uznania danego świadczenia za usługę w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, winien istnieć bezpośredni konsument, beneficjent świadczenia, odnoszący wymierną korzyść.

Warto w tym miejscu wskazać, że kwestia odpłatności była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. I tak, przykładowo w wyroku z dnia 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council v Commissioners of Customs and Excise TSUE uznał, że określoną czynność można uznać za wykonaną odpłatnie, jeśli istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto gdy odpłatność za otrzymane świadczenie pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miała być opodatkowana VAT.

Na uwagę zasługuje także orzeczenie z dnia 3 marca 1994 r. w sprawie C-16/93 R.J. Tolsma przeciwko Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden, gdzie podkreślono, że usługi świadczone są za wynagrodzeniem, wyłącznie jeżeli istnieje stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę jej odbiorcą, na mocy którego występuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez świadczącego usługę stanowi wartość przekazywana w istocie w zamian za usługę wyświadczoną jej odbiorcy.

Tak więc, aby uznać dane świadczenie za świadczenie odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a beneficjentem i w zamian za wykonywane usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazywanym wynagrodzeniem. Tym samym, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług będzie podlegało tylko to świadczenie (usługa), w przypadku którego istnieje konsument, tj. odbiorca odnoszący z niego choćby potencjalną korzyść.

Przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest określenie, czy wykonano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonania tego świadczenia miało być wypłacone. Niemniej muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

§ w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,

§ świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Należy przy tym podkreślić, że ww. warunki powinny być spełnione łącznie, aby świadczenie podlegało – jako usługa – opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Przepisy prawa podatkowego nie zawierają definicji odszkodowania. Zatem, w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto, między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Regulacje dotyczące odszkodowania zostały zawarte w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r., poz. 1061 ze zm.).

Z postanowień art. 361 § 1 Kodeksu cywilnego wynika, że:

W myśl art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego:

Zatem, szkoda to każdy uszczerbek, który dotyka poszkodowanego, zarówno o charakterze majątkowym, jak i niemajątkowym.

Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto, między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego:

Stosownie do art. 363 Kodeksu cywilnego:

W myśl art. 483 Kodeksu cywilnego:

Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczenie w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Zatem, jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie ma bezpośredniego związku z czynnością mającą charakter świadczenia, wówczas kwota wypłaconych odszkodowań nie mieści się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, i jako taka nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem. Zatem, ustalanie statusu wypłacanej rekompensaty, jako podlegającej bądź niepodlegającej opodatkowaniu VAT należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem.

TSUE w sprawie o sygnaturze C-277/05 Societe Thermale D`Eugenie − Les − Bains stwierdził, że: „Artykuły 2 ust. 1 i 6 ust. 1 Szóstej Dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych − wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku, powinny być interpretowane w ten sposób, że kwoty zapłacone tytułem zadatku w ramach umów dotyczących świadczenia usług hotelarskich podlegających podatkowi VAT, w przypadku, gdy klient skorzysta z uprawnienia do odwołania rezerwacji, a kwoty te są zatrzymywane przez przedsiębiorstwo hotelarskie, należy uznać za odszkodowanie ryczałtowe płacone w celu naprawienia szkody poniesionej w następstwie niewykonania umowy przez klienta, bez bezpośredniego związku z jakąkolwiek odpłatnie świadczoną usługą, które jako takie nie podlega opodatkowaniu”.

Podobnie kary umowne, stosowane na podstawie art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego, nie stanowią zapłaty za usługę, lecz pełnią funkcję odszkodowawczą (sankcyjną). Zgodnie z tym przepisem można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Kara ta ma charakter czynności jednostronnej i nie wiąże się z otrzymaniem jakiegokolwiek świadczenia. Zapłata tej kary nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji.

Ustalanie statusu wypłacanego odszkodowania, jako podlegającego bądź nie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem. Zatem, w przypadku gdy płatności o charakterze odszkodowawczym nie będą miały bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego, wtedy kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

W Państwa sprawie, zagadnieniem wymagającym interpretacji jest zatem ustalenie, czy otrzymane przez Państwa odszkodowanie z tytułu zmniejszenia wartości towaru na skutek korzystania z niego przez konsumenta w sposób „ponadnormatywny” (korzystanie wykraczające poza sposób konieczny do stwierdzenia charakteru, cech, funkcjonowania towaru), stanowi wynagrodzenie za czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy.

Zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 30 maja 2024 r. o prawach konsumenta (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2759 ze zm.):

Stosownie do art. 31 ust. 1 ustawy o prawach konsumenta:

W myśl art. 32 ustawy o prawach konsumenta:

Na mocy art. 34 ust. 1 ustawy o prawach konsumenta:

Art. 34 ust. 4 ustawy o prawach konsumenta stanowi, że:

Z przedstawionego opisu sprawy wynika, że prowadzą Państwo działalność gospodarczą, w przeważającym zakresie skupiającą się na sprzedaży elektroniki użytkowej, głównie poprzez sklep internetowy. Za pośrednictwem sklepu internetowego, sprzedaż prowadzona jest przede wszystkim na rzecz konsumentów. Konsumentom przysługuje prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość (przez Internet). W przypadku skorzystania przez konsumenta z tego uprawnienia − do odstąpienia od umowy sprzedaży, taką umowę sprzedaży towarów uznaje się za niezawartą, a na przedsiębiorcy ciąży obowiązek niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia konsumenta o odstąpieniu od umowy, zwrócić konsumentowi wszystkie dokonane przez niego płatności, w tym koszty dostarczenia towaru. Z kolei konsument ma obowiązek zwrócić towar przedsiębiorcy lub przekazać go osobie upoważnionej przez przedsiębiorcę do odbioru niezwłocznie, jednak nie później niż 14 dni od dnia, w którym odstąpił od umowy. W przypadku zaś, gdyby okazało się, że wartość zwracanego sprzedawcy towaru uległa zmniejszeniu, wskutek korzystania z tego towaru przez konsumenta, w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania towaru, sprzedawcy zgodnie z art. 34 ust. 4 ustawy o prawach konsumenta, przysługuje roszczenie odszkodowawcze w związku ze zmniejszeniem wartości tego towaru. W praktyce w Państwa działalności występują przypadki, gdzie zwracany przez konsumentów towar, w związku z odstąpieniem od umowy zawartej na odległość, nosi ślady użytkowania, uszkodzenia akcesoriów (albo ich braku), korzystania wykraczającego poza sposób konieczny do stwierdzenia charakteru, cech, funkcjonowania towaru. W tych okolicznościach, z uwagi na straty po Państwa stronie związane z koniecznością napraw, czyszczeniem towaru, uzupełnieniem braków towarów celem umożliwienia jego dalszej odsprzedaży, czy koniecznością obniżenia ceny towaru (np. z uwagi na uszkodzenia, braki) skutkującą skierowaniem takiego towaru do oferty outlet, rozpoczęli Państwo prace nad wdrożeniem procesu, który w przypadku wykrycia w zwracanym towarze zmniejszenia jego wartości (na skutek użytkowania towaru, ponad stan niezbędny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania towaru), pozwoli Państwu oszacować wartość takiego zużycia i dokonać stosownego obciążenia z tego tytułu konsumenta. W praktyce proces ten został zaprojektowany przez Państwa, w ten sposób, że w przypadku odstąpienia przez konsumenta od umowy sprzedaży i zwrotu towaru − towar zostaje przyjęty do magazynu zwrotów, gdzie jest oceniany pod względem jakościowym, na podstawie wcześniej przygotowanych pytań dotyczących stanu produktu. Całość poparta jest dokumentacją fotograficzną stanu towaru, w tym w zakresie charakteru i zakresu zmniejszenia wartości tego towaru. W przypadku stwierdzenia przez Państwa zmniejszenia wartości towaru, w tym polegającą np. na braku akcesorium (w tym towar niekompletny), uszkodzeniu, zabrudzeniu, zużyciu elementów wyposażenia, towar kwalifikowany jest do oszacowania pomniejszenia wartości zwracanego towaru. Wartość Państwa roszczenia ustalana jest w oparciu o odpowiedzi, udzielone na dedykowane pytanie, przypisane do poszczególnych grup produktowych, a dalej do poszczególnych typów uszkodzeń, braków, (w tym towar niekompletny), zniszczeń. Odpowiedzi na pytania skorelowane są z danymi odnośnie wpływu danego uszkodzenia na zmniejszenie wartości towaru (dane z profesjonalnych serwisów zajmujących się tego typu naprawami, przywracaniem stanu towaru do dalszej odsprzedaży). W każdym jednak przypadku, ustalona kwota będzie stanowić rzeczywistą i uzasadnioną rynkowo wartość odszkodowania. Roszczenie sprzedawcy wyliczane jest od ceny sprzedaży towaru brutto, za którą konsument zakupił towar. W wyniku tego procesu otrzymywana jest wartość stanowiąca konkretną wyrażoną w pieniądzu kwotę obciążenia, odszkodowania dochodzoną od konsumenta. Ustaloną wartością roszczenia, zamierzają Państwo obciążyć konsumenta, w zależności od ustaleń z tym konsumentem:

a)czy to dochodząc tej kwoty obciążenia w sposób niezależny od kwot zwracanych konsumentowi tytułem zwrotu ceny w związku z odstąpieniem od umowy sprzedaży,

b)czy też poprzez potrącenie ze zwracanej konsumentowi kwoty ceny za towar.

Przyjęta forma i sposób obciążania konsumenta, w każdym wypadku spełniać będzie wymogi wynikające z przepisów prawa. Każdorazowo konsument też zostanie poinformowany o zakresie i charakterze stwierdzonych uszkodzeń towaru, stanowiących podstawę ustalania zmniejszenia wartości towaru, jak i o kwocie obciążenia z tego tytułu. Przewiduje się także procedurę reklamacyjną w sytuacjach, kiedy konsument kwestionuje fakt lub wysokość obciążenia/odszkodowania. Opisywana procedura obciążenia klienta z tytułu zmniejszenia wartości towaru, dokonywana jest w oparciu o art. 34 ust. 4 ustawy o prawach konsumenta, dodatkowo przywołany w postanowieniach Regulaminu Państwa sklepu internetowego, zgodnie z którym: „Konsument ponosi odpowiedzialność za zmniejszenie wartości Towaru będące wynikiem korzystania z niego w sposób wykraczający poza sposób konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania Towaru”.

Mając na uwadze przedstawione okoliczności sprawy oraz obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa podatkowego stwierdzić należy, że w analizowanej sprawie, otrzymane przez Państwa kwoty należne w związku ze zwrotem przez konsumenta towaru w stanie odbiegającym od odpowiedniego, nie spełniają charakteru odszkodowawczego. Jak wskazano powyżej, aby dane wynagrodzenie mogło być uznane za odszkodowanie, muszą być spełnione przesłanki wynikające z cytowanych powyżej przepisów Kodeksu cywilnego − musi wystąpić szkoda, którą wyrządzający szkodę zobowiązany jest naprawić − co w analizowanej sprawie nie ma miejsca.

Ponadto z treści przepisów ustawy o prawach konsumenta oraz z postanowień regulaminu Państwa sklepu internetowego wynika, że konsument ponosi odpowiedzialność za zmniejszenie wartości rzeczy będące wynikiem korzystania z niej w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy.

Zatem, w przypadku stwierdzenia przez Państwa zmniejszenia wartości zwróconego przez konsumenta towaru, w tym polegającą np. na braku akcesorium (w tym towar niekompletny), uszkodzeniu, zabrudzeniu, zużyciu elementów wyposażenia, konsument zostanie obciążony kwotą odpowiadającą wartości stanowiącej konkretną wyrażoną w pieniądzu kwotę obciążenia, odszkodowania dochodzoną od konsumenta za zmniejszenie wartości zwróconego towaru. Tym samym uznać należy, że w zapisach umowy sprzedaży na odległość przewidują Państwo sytuację, w wyniku której konsument zostanie obciążony dodatkową opłatą. Wpłacając tę opłatę konsument dochowuje warunków umowy ponosząc koszt nienależytego wykorzystywania sprzętu (uszkodzenia) oraz zwalnia konsumenta z dalszych Państwa roszczeń z tytułu zwrotu towaru w stanie pogorszonym.

W opisanej sytuacji możliwość naliczenia przez Państwa dodatkowych opłat w przypadku zaistnienia określonych okoliczności, tj. w związku ze zwrotem przez konsumenta towaru w stanie odbiegającym od odpowiedniego – wynika wprost z warunków umowy pomiędzy Państwem a konsumentem, jest jednym z elementów zawartej umowy sprzedaży na odległość. W tej sytuacji występuje bezpośredni i jednoznaczny związek pomiędzy wcześniej zawartą umową sprzedaży na odległość o określonej treści. Konsument jest zawsze świadomy tego jakie okoliczności będą decydowały o tym, że istnieje możliwość obciążenia go dodatkowymi kosztami z tytułu uszkodzeń zwracanego towaru.

Zgodnie ze Słownikiem Języka Polskiego (https://spj.pwn.pl) odszkodowanie to „wynagrodzenie za poniesione przez kogoś straty”. W opisanej we wniosku sytuacji kwot otrzymanych przez Państwa od konsumenta, w związku ze zwrotem przez niego towaru w stanie odbiegającym od odpowiedniego, nie można uznać za odszkodowanie, ponieważ możliwość naliczenia tych dodatkowych kwot, wprost wynika z zawartych umów sprzedaży na odległość. Aby mówić o odszkodowaniu nie wystarczy, że wystąpi nienależyte wykonanie zobowiązania, to nienależyte wykonanie musi wiązać się z powstałą faktyczną szkodą, a sam obowiązek zapłaty odszkodowania, choćby w postaci kary umownej czy innej opłaty, tej szkody nie rodzi.

Przesłanką dla uznania danego działania, powstrzymania się od działania bądź tolerowania czynności lub sytuacji za usługę, w rozumieniu przepisów ustawy o VAT, jest łącznie spełnienie następujących warunków:

§ w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,

§ świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

W przedmiotowej sprawie oba te warunki są spełnione.

Dodatkowa opłata za ponadnormatywne zużycie zwróconego towaru i kwota należna wynikają z zawartej umowy sprzedaży powiązanej z wymogami dotyczącymi stanu technicznego towaru po odstąpieniu od umowy sprzedaży, jest wynikiem świadczenia wzajemnego w postaci wynagrodzenia, z uwagi na brak spełnienia określonych umową wymogów − zwrócenia towaru bez śladów użytkowania, uszkodzenia akcesoriów (albo ich braku), korzystania wykraczającego poza sposób konieczny do stwierdzenia charakteru, cech, funkcjonowania towaru.

W przypadku przedmiotowych obciążeń − w związku z zawartą umową cywilnoprawną − mamy do czynienia ze świadczeniami wzajemnymi, bezpośrednimi i ekwiwalentnymi, polegającymi z jednej strony na korzystaniu z rzeczy przed odstąpieniem od umowy w sposób wykraczający poza sposób konieczny do stwierdzenia charakteru, cech, funkcjonowania towaru, z drugiej − na zapłacie określonego w umowie wynagrodzenia.

Zatem, przedmiotowe obciążenie konsumenta za zmniejszenie wartości zwróconego towaru należy traktować jako wynagrodzenie za świadczenie wykonywane przez Państwa. Należy zwrócić uwagę, że w tym przypadku możliwe jest wskazanie konkretnego beneficjenta usługi, a więc korzystającego z usługi, który w związku z zaistnieniem określonych okoliczności jest zobowiązany do wypłaty ustalonego wynagrodzenia. Przedmiotowe wynagrodzenie otrzymane przez Państwa nie jest więc karą (odszkodowaniem), lecz stanowi wynagrodzenie za świadczenie (czynność) związane z zaistniałym zdarzeniem.

Wskazać należy ponadto, że sposób nazewnictwa przyjęty przez Strony w umowie nie może przesądzać o sposobie opodatkowania czynności wywołujących określony skutek ekonomiczny.

Podsumowując, kwoty należne Państwu od konsumenta w związku ze zwrotem przez niego towaru w stanie odbiegającym od odpowiedniego, stanowią/będą stanowiły wynagrodzenie należne Państwu z tytułu realizowania przez niego czynności opodatkowanej VAT, tj. odpłatnej usługi, o której mowa w art. 8 ust. 1 ustawy, podlegającej opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy.

Konsument uiszczając na Państwa rzecz dodatkową opłatę zwalnia się w istocie od wszelkich dalszych konsekwencji i roszczeń z Państwa strony w związku z nienależytym wykonaniem umowy.

W konsekwencji stwierdzam, że w opisanym stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym, otrzymanie przez Państwa odszkodowania z tytułu zmniejszenia wartości towaru na skutek korzystania z niego przez konsumenta w sposób „ponadnormatywny” (korzystanie wykraczające poza sposób konieczny do stwierdzenia charakteru, cech, funkcjonowania towaru) stanowi/będzie stanowiło wynagrodzenie za czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Zatem, Państwa stanowisko uznałem za nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy:

§ stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia

§ zdarzenia przyszłego, które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Jestem ściśle związany przedstawionym we wniosku opisem stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego, Państwo ponoszą ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym jego przedstawieniem. Zatem, wydając przedmiotową interpretację oparłem się na wynikającym z treści wniosku opisie stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego. W przypadku, gdy w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, bądź celno-skarbowej zostanie określony odmienny stan sprawy, interpretacja nie wywoła w tym zakresie skutków prawnych. Ponadto, w sytuacji zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).