Z tytułu świadczenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umowy zlecenia, za które otrzymuje Pan od Stowarzyszenia wynagrodzenie, nie jest Pan zobowiązany do odprowadzenia podatku od towarów i usług.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

2 września 2024 r. wpłynął Pana wniosek z 2 września 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy braku opodatkowania podatkiem VAT świadczonych usług nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Uzupełnił go Pan – w odpowiedzi na wezwanie – pismami z 3 października 2024 r. (wpływ 3 października 2024 r.) oraz 4 października 2024 r. (wpływ 7 października 2024 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Wnioskodawca od (…) prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, której przedmiotem jest działalność prawnicza (69.10.Z). Od (…) Wnioskodawca wykonuje zawód adwokata, będąc wpisanym na listę adwokatów (…) Izby Adwokackiej. Wnioskodawca jest czynnym podatnikiem podatku VAT.

Wnioskodawca uzyskał zaświadczenie, potwierdzające posiadanie wiedzy i umiejętności z zakresu świadczenia poradnictwa obywatelskiego, wydane przez Związek Biur Porad Obywatelskich, tj. tytuł doradcy obywatelskiego.

Instytucja doradcy została uregulowana w art. 11 ust. 3a ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej.

Poradnictwo obywatelskie nie jest przedmiotem działalności gospodarczej Wnioskodawcy. Poradnictwo obywatelskie nie mieści się w zakresie działalności prawniczej, jest kwalifikowane wg kodu PKD jako 88.99.Z.

Wnioskodawca wykonuje na rzecz Stowarzyszenia (…) z siedzibą w (…) zlecenie, którego przedmiotem jest realizacja świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w Ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz aktach wykonawczych do ustawy.

W kolejnych latach Wnioskodawca planuje kontynuować tę współpracę. W ramach umowy, Wnioskodawca pełni dyżury, udzielając nieodpłatnej pomocy prawnej oraz świadcząc nieodpłatne poradnictwo obywatelskie w Punktach Nieodpłatnej Pomocy Prawnej i Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego na obszarze wybranych powiatów (m.in. (…)). Miejsca i godziny dyżurów są każdorazowo wyznaczone przez starostów powiatów, zgodnie z art. 8 ust. 1 i 10 ww. ustawy.

Udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego odbywa się według kolejności zgłoszeń, po umówieniu terminu wizyty. Zgłoszeń dokonuje się telefonicznie pod numerem telefonu, wskazanym przez starostę. Starosta, oprócz dokonywania zgłoszeń telefonicznych, może również umożliwić dokonywanie zgłoszeń za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej.

Zadania, polegające na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej, świadczeniu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz edukacji prawnej, o których mowa w art. 11 ust. 7 zdanie drugie, są zadaniami zleconymi z zakresu administracji rządowej, realizowanymi przez powiat w porozumieniu z gminami albo samodzielnie.

Powiat powierza połowę punktów do prowadzenia adwokatom i radcom prawnym z przeznaczeniem na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, a połowę organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego, z przeznaczeniem na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Organizację pozarządową wyłania się corocznie w otwartym konkursie ofert, o którym mowa w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, przeprowadzanym jednocześnie na powierzenie prowadzenia punktów przeznaczonych na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Organizacja pozarządowa zapewnia udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umowy zawartej z powiatem, do której stosuje się odpowiednio przepisy art. 6 ust. 2 pkt 1, 1a i 3-6b.

Organizacja pozarządowa zapewnia udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w art. 5 ust. 2-5, art. 7 oraz art. 8 ust. 2-13 (art. 11 ust. 1-1a, ust. 2, ust. 7, ust. 10).

W myśl art. 3 ww. ustawy nieodpłatna pomoc prawna obejmuje:

1.poinformowanie osoby fizycznej, zwanej dalej „osobą uprawnioną”, o obowiązującym stanie prawnym oraz przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach, w tym w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, administracyjnym, sądowym lub sądowoadministracyjnym lub

2.wskazanie osobie uprawnionej sposobu rozwiązania jej problemu prawnego, lub

3.sporządzenie projektu pisma w sprawach, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowoadministracyjnym, lub

3a. nieodpłatną mediację, lub

4.sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowoadministracyjnym oraz poinformowanie o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.

Natomiast, stosownie do art. 3a ust. 1 ww. ustawy, nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, zmierzające do podniesienia świadomości tej osoby o przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach oraz wsparcia w samodzielnym rozwiązywaniu problemu, w tym, w razie potrzeby, sporządzenie wspólnie z osobą uprawnioną planu działania i pomoc w jego realizacji.

Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje w szczególności porady dla osób zadłużonych i porady z zakresu spraw mieszkaniowych oraz zabezpieczenia społecznego. Każdy przypadek udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego dokumentuje się w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Zgodnie z ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, porada dotyczy przede wszystkim poinformowania o obowiązującym stanie prawnym, przysługujących uprawnieniach lub spoczywających obowiązkach, nie przewiduje się natomiast zastępowania osoby uprawnionej lub podejmowania decyzji w imieniu osoby uprawnionej w prowadzonych przez nią sprawach.

Wnioskodawca podczas realizacji umowy (pełnienia dyżuru) jako zleceniobiorca korzysta z pomieszczenia, wskazanego przez zleceniodawcę lub inny podmiot (starostwo, gminę), każdorazowo wyposażonego w odpowiedni sprzęt i materiały biurowe (meble, drukarka, internet, papier, długopisy, itp.) oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do ewidencjonowania świadczeń na potrzeby realizacji świadczeń.

Zleceniobiorca ma obowiązek przestrzegania zapisów ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz aktów wykonawczych, wydanych na jej podstawie, a także stosowania procedur, dotyczących realizacji świadczeń, w tym czasu i miejsca wykonywania świadczeń określonych w harmonogramie.

Ponadto, obowiązkiem zleceniobiorcy jest w szczególności:

• prowadzenie karty czasu pracy;
• osobista obecność w wyznaczonym miejscu i godzinach wykonywania świadczeń zgodnie z ustalonym harmonogramem;
• logowanie się do udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości w Internecie systemu informatycznego do ewidencjonowania świadczeń;
• prowadzenia wynikającej z ustawy dokumentacji każdego przypadku udzielenia świadczeń określonych w ustawie przy użyciu systemu informatycznego do ewidencjonowania świadczeń;
• wysłanie do zleceniodawcy po zakończeniu każdego miesiąca comiesięcznej ewidencji czasu pracy osobiście, kurierem bądź za pośrednictwem operatora pocztowego,
• zachowanie w tajemnicy informacji związanych ze świadczoną nieodpłatną pomocą prawną i nieodpłatnym poradnictwem obywatelskim.

Z tytułu realizacji zlecenia, Wnioskodawca otrzymuje stałe, zryczałtowane wynagrodzenie, wskazane wprost w umowie i obowiązujące przez cały rok kalendarzowy. Wnioskodawca nie posiada wpływu na wysokość tego wynagrodzenia, wynika ona z zapisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, wydawanego na podstawie art. 20 ust. 5 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej. Wynagrodzenie to jest niezależne od ilości i jakości udzielonych świadczeń. Wynagrodzenie jest przekazywane po każdym miesiącu realizacji zlecenia, przelewem na rachunek bankowy zleceniobiorcy, na podstawie stosownego dokumentu księgowego (faktura VAT lub rachunek z odroczonym terminem płatności).

Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zgodnie z przedstawioną podpisaną ewidencją czasu pracy. Wynagrodzenie to jest jedynym świadczeniem zleceniobiorcy z tytułu realizacji zlecenia.

W związku z realizacją umowy, Wnioskodawca ponosi jedynie wydatki w postaci kosztów dojazdu do miejsca dyżuru oraz kosztów doręczenia dokumentacji sprawozdawczej.

Dotychczas, za świadczenie swoich usług Wnioskodawca wystawiał faktury VAT w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, albowiem takie były wymogi formalne zleceniodawcy.

Zawarta umowa nie wprowadza wobec Wnioskodawcy odpowiedzialności za wykonywanie umowy wobec osób trzecich ani nie zobowiązuje Wnioskodawcy do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej lub kontraktowej wobec osób trzecich. Kwestii tej nie reguluje również ustawa. Niezależnie od powyższego, Wnioskodawca - w związku z wykonywaniem zawodu adwokata - posiada jednak zawartą umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC.

Jak zostało to już wskazane, Wnioskodawca - w związku z wykonywaniem umowy zlecenia - nie ponosi ryzyka gospodarczego i ekonomicznego, rozumianego jako możliwość wystąpienia takich zdarzeń, które mają w konsekwencji negatywny wpływ na wynik prowadzonej działalności gospodarczej lub niosą ze sobą niebezpieczeństwo poniesienia straty.

Do wykonywania czynności, wynikających z umowy zlecenia, wykorzystuje lokal i infrastrukturę (sprzęt i materiały, zaplecze techniczne) zapewnione przez powiat lub zleceniodawcę.

Uzupełnienie opisu stanu faktycznego

Wynagrodzenie, uzyskiwane od Stowarzyszenia, stanowi przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, klasyfikowane w art. 13 pkt 8 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to jest przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.

Jednocześnie, wynagrodzenie to nie stanowi przychodu ze stosunku pracy, stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy (art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych), albowiem podatnik wykonuje czynności w oparciu o umowę zlecenia, a nie umowę o pracę.

Pytanie

Czy Wnioskodawca jest zobowiązany odprowadzać podatek od towarów i usług z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia z umowy zlecenia w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej?

Pana stanowisko w sprawie

Zdaniem Wnioskodawcy, przychody otrzymywane z tytułu umowy zlecenia, obejmującej świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej - mieszczą się w zakresie przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o których mowa w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r., a tym samym nie stanowią wykonywania samodzielnej działalności gospodarczej, stąd nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy, istotne jest, czy z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

W ocenie Wnioskodawcy, wszystkie powyższe kryteria zostały spełnione.

Po pierwsze, Wnioskodawca przy realizacji umowy korzysta z infrastruktury, narzędzi oraz materiałów, zapewnianych lub dostarczanych przez zleceniodawcę. Powoduje to, że w tym zakresie Wnioskodawca nie ponosi żadnego ryzyka ekonomicznego.

Po drugie, wynagrodzenie Wnioskodawcy jest przewidziane w sposób stały oraz zryczałtowany, a zatem zupełnie niezależny od rezultatu świadczonej usługi (tj. jakości porady albo tego, czy w ogóle jakakolwiek porada została w czasie dyżuru faktycznie udzielona). W tym zakresie również brak jest jakiegokolwiek ryzyka ekonomicznego po stronie Wnioskodawcy, tym bardziej, że przepisy ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej nie przewidują w takich sytuacjach możliwości odwołania dyżuru lub zrezygnowania z usług doradcy w trakcie trwania umowy, np. z powodu małego zainteresowania świadczoną pomocą prawną lub obywatelską.

Po trzecie, umowa nie nakłada na niego odpowiedzialności za realizację zlecenia względem osób trzecich (brak regulacji w tym zakresie). Co więcej, odpowiedzialność za zorganizowanie porad (tj. zapewnienie lokalu, właściwego wyposażenia, dostawę mediów i wyposażenia, oprogramowania, umawianie wizyt) leży po stronie zleceniodawcy lub starostwa powiatowego.

Podsumowując, należy uznać, że zawarcie umowy zlecenia w zakresie obejmującym świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej powoduje powstanie stosunku prawnego posiadającego cechy zbliżone do stosunku pracy, w ramach którego Wnioskodawca - zleceniobiorca związany jest ze zleceniodawcą więzami prawnymi co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia, a także brakiem odpowiedzialności Wnioskodawcy wobec osób trzecich. Powoduje to brak podstaw do odprowadzania podatku od towarów i usług z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia z tytułu tego rodzaju umowy zlecenia.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

Na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy:

Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy:

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa o podatku od towarów i usług zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 tej ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność winna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy:

Na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy:

Stosownie art. 15 ust. 3 ustawy:

W myśl art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):

Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11 grudnia 2006, Nr 347, str. 1, ze zm.) zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE:

W akapicie pierwszym, artykuł 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE wskazano, że:

W myśl art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE:

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w orzeczeniach sprecyzował, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla a Recandadores de Tributos de las Zonas primera y Segunda, C-235/85 pomiędzy Komisją Europejską a Królestwem Holandii).

Z opisu sprawy wynika, że wykonuje Pan na rzecz Stowarzyszenia zlecenie, którego przedmiotem jest realizacja świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz aktach wykonawczych do ustawy. W kolejnych latach planuje Pan kontynuować tę współpracę. W ramach umowy, pełni Pan dyżury udzielając nieodpłatnej pomocy prawnej oraz świadcząc nieodpłatne poradnictwo obywatelskie w Punktach Nieodpłatnej Pomocy Prawnej i Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego na obszarze wybranych powiatów.

Pana wątpliwości dotyczą ustalenia, czy uzyskiwane wynagrodzenie z umowy zlecenia w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego jest opodatkowane podatkiem od towarów i usług.

Z przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy o podatku od towarów i usług, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:

• wykonywania tych czynności,
• wynagrodzenia oraz
• odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawno-podatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej nie powodującej powstania podmiotowości prawno-podatkowej na gruncie ww. ustawy.

W opisie sprawy wskazał Pan, że wynagrodzenie, uzyskiwane od Stowarzyszenia, stanowi przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, klasyfikowane w art. 13 pkt 8 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to jest przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. Jednocześnie, wynagrodzenie to nie stanowi przychodu ze stosunku pracy, stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy (art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych), albowiem podatnik wykonuje czynności w oparciu o umowę zlecenia, a nie umowę o pracę.

Zatem należy przeanalizować, czy w sprawie zostały spełnione pozostałe warunki, o których mowa w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy.

Zauważyć należy, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać winno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.

Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy zleceniobiorcą – Panem a zleceniodawcą – Stowarzyszeniem wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki, o których mowa w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, to nie można uznać Pana za podatnika podatku od towarów i usług. Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że występuje Pan w charakterze podatnika podatku od towarów i usług.

Warunek pierwszy – warunki wykonywania czynności. Należy uznać, że co do zasady w istotę typowej umowy zlecenia, której przedmiotem jest pomoc prawna – świadczona przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego – w niniejszej sprawie Stowarzyszenia.

W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie – warunek drugi).

Warunek drugi – wynagrodzenie. Zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony, w praktyce sprowadza się do weryfikacji czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie nie można mówić o ponoszeniu ryzyka ekonomicznego przez zleceniobiorcę.

Warunek trzeci – odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich. Warunek będzie spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy – zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

W rozpatrywanej sprawie, podczas realizacji umowy jako zleceniobiorca korzysta Pan z pomieszczenia wskazanego przez zleceniodawcę lub inny podmiot (starostwo, gminę), każdorazowo wyposażonego w odpowiedni sprzęt i materiały biurowe (meble, drukarka, internet, papier, długopisy, itp.) oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do ewidencjonowania świadczeń na potrzeby realizacji świadczeń.

Zatem w analizowanej sprawie, do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia wykorzystuje Pan lokal i infrastrukturę (sprzęt i materiały, zaplecze techniczne) zapewnione przez zleceniodawcę lub inny podmiot (starostwo, gminę).

Z tytułu realizacji zlecenia otrzymuje Pan stałe, zryczałtowane wynagrodzenia, wskazane wprost w umowie i obowiązujące przez cały rok kalendarzowy. Nie ma Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia, wynika ona z zapisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, wydawanego na podstawie art. 20 ust. 5 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej. Wynagrodzenie to jest niezależne od ilości i jakości udzielonych świadczeń. Wynagrodzenie jest przekazywane po każdym miesiącu realizacji zlecenia.

W związku z realizacją umowy, ponosi Pan jedynie wydatki w postaci kosztów dojazdu do miejsca dyżuru oraz kosztów doręczenia dokumentacji sprawozdawczej.

Zawarta umowa nie wprowadza wobec Pana odpowiedzialności za wykonywane umowy wobec osób trzecich ani nie zobowiązuje Pana do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej lub kontraktowej wobec osób trzecich. Kwestii tej nie reguluje również ustawa.

Wobec powyższego, wszystkie warunki określone w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy są spełnione, zatem wykonywane przez Pana czynności na rzecz Stowarzyszenia, tj. usługi nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach na podstawie umowy zlecenia, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Tym samym, otrzymane z tego tytułu wynagrodzenie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż wykonując zlecone usługi nie działa Pan jako podatnik w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy. Zatem, w analizowanej sprawie nie powstaje obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od świadczonych na podstawie umowy zlecenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Zatem mając na uwadze opis sprawy oraz obowiązujące przepisy prawa podatkowego należy stwierdzić, że z tytułu świadczenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umowy zlecenia, za które otrzymuje Pan od Stowarzyszenia wynagrodzenie, nie jest Pan zobowiązany do odprowadzenia podatku od towarów i usług.

Tym samym Pana stanowisko uznaję za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Jednocześnie wskazuję, że interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy zdarzenie przyszłe sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywać się będzie z opisem stanu faktycznego podanym przez Pana w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).