W związku z nabyciem opisanych Wierzytelności trudnych nie dochodzi/nie dojdzie do odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy, tym samym transakcje te pozostają/pozostaną poza zakresem opodatkowania podatkiem od towarów i usług - nie stanowią/nie będą stanowić usługi w rozumieniu ustawy o VAT i nie podlegają/nie będą podlegać opodatkowaniu tym podatkiem.

Interpretacja indywidualna - stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

21 sierpnia 2024 r. wpłynął Państwa wniosek z 21 sierpnia 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy skutków podatkowych nabycia trudnych wierzytelności.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego

Wnioskodawca, A. (dalej: „Fundusz”, „Wnioskodawca”) jest osobą prawną, funduszem wierzytelności utworzonym na podstawie art. 183 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnym (Dz. U. z 2023 r. poz. 681 ze zm. dalej: „ustawa o FI”).

Fundusz zarządzany jest przez B. S.A. (dalej: „B.”).

Wnioskodawca działa w oparciu o przepisy ustawy o FI oraz Statut Funduszu (dalej: „Statut”). Zgodnie z postanowieniami Statutu wyłącznym zakresem działalności Wnioskodawcy jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze proponowania certyfikatów inwestycyjnych w wierzytelności, papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe określone w Statucie.

W ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności, nabywa on na podstawie umów cesji wierzytelności pieniężne, które są transferowane na Wnioskodawcę przez pierwotnego wierzyciela (dalej: „Umowy”). Przedmiotem Umów są wierzytelności już wymagalne stanowiące tzw. wierzytelności trudne, tj. wierzytelności, których dotychczasowa egzekucja była bezskuteczna i które cechują się wysokim ryzykiem nieściągalności (dalej: „Wierzytelności trudne”). Wszystkie Wierzytelności trudne nabywane przez Fundusz są wymagalne, bezsporne i pozbawione wad prawnych. Jednocześnie w stosunku do Wierzytelności trudnych mogą być prowadzone postępowania egzekucyjne lub sądowe. Transakcje nabycia wierzytelności przez Fundusz obejmują portfele wierzytelności różnej wielkości, które nabywane są w głównej mierze od podmiotów działających na rynku bankowym, ale również od podmiotów działających na innych rynkach. Fundusz skupuje portfele wierzytelności niezabezpieczonych i zabezpieczonych.

Wierzytelności trudne nabyte są przez Fundusz w jego własnym imieniu. Jednocześnie, Wnioskodawca nie dokonuje dalszej odsprzedaży nabytych Wierzytelności trudnych.

Z uwagi na zawarcie Umów Fundusz wstępuje w miejsce obecnych wierzycieli, tj. podmiotów przenoszących Wierzytelności trudne i przysługują mu wszelkie wynikające z tego prawa, w tym jest on uprawniony do otrzymywania kwot wynikających ze spłaty Wierzytelności trudnych. W efekcie, z przelewami Wierzytelności trudnych łączy się przejście na Wnioskodawcę ryzyk i korzyści ekonomicznych i prawnych związanych z Wierzytelnościami trudnymi.

Fundusz nabywa Wierzytelności trudne za określoną cenę, która jest zawsze równa lub niższa od wartości nominalnej tych wierzytelności. Przedmiotowa cena odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość nabywanych Wierzytelności trudnych w chwili ich nabycia przez Fundusz.

Poza przekazaniem tej ceny przez Fundusz nie dochodzi do żadnych innych płatności pomiędzy samym Funduszem a podmiotami przenoszącymi wierzytelności. W szczególności, na podstawie żadnej z Umów ani w oparciu o inne ustalenia pomiędzy Funduszem a przenoszącymi wierzytelności nie zostało przewidziane jakiekolwiek dodatkowe wynagrodzenie należne Funduszowi w związku z cesją Wierzytelności trudnych na Fundusz.

Umowy zawierane przez Fundusz zawierają klauzule o zwrotnym przeniesieniu Wierzytelności trudnych na zbywcę w przypadku np. oszustw, śmierci dłużnika czy spłaty zobowiązania wynikającego z wierzytelności przed dokonaniem nabycia przez Fundusz.

Opisywane powyżej transakcje będą również realizowane w przyszłości.

W związku z powyższym, Wnioskodawca powziął wątpliwość, czy odpłatne nabycie Wierzytelności trudnych przez Wnioskodawcę jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Pytanie

Czy odpłatne nabycie Wierzytelności trudnych przez Wnioskodawcę na podstawie zawieranych przez Fundusz Umów jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT?

Państwa stanowisko w sprawie

Zdaniem Wnioskodawcy odpłatne nabycie Wierzytelności trudnych przez Fundusz na podstawie Umów nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Stosownie do art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podatkiem VAT podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy o VAT - przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Natomiast zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, świadczeniem usług jest każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT, w tym również:

• przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej,
• zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji,
• świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa o VAT zalicza do usług każde świadczenie niebędące dostawą towarów.

Należy zauważyć, że pojęcie usługi zostało zdefiniowane bardzo szeroko. Taka konstrukcja definicji usługi pozwala na objęcie zakresem przedmiotowym podatku VAT wszelkich transakcji wykonywanych w ramach działalności gospodarczej. Pojęcie usługi według ustawy jest także szersze od definicji usługi w rozumieniu klasyfikacji statystycznych. Oznacza to, że w definicji tej mieszczą się również określone zachowania, które nie zostały sklasyfikowane w PKWiU jako klasyfikacji, o której mowa w art. 5a ustawy o VAT.

Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu. Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde powstrzymanie się od działania czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę, w rozumieniu przepisów ustawy o VAT.

Z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie. Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym, przepisy ustawy o VAT nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: „TSUE”) przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o VAT bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego.

Jednocześnie, skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym, pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę, wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Wobec powyższej analizy, dostawa towarów lub świadczenie usług podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wtedy, gdy są wykonane odpłatnie, oraz gdy pomiędzy dostawcą towaru lub świadczącym usługę i ich beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne.

Wnioskodawca wskazuje również, że wierzytelność jest prawem majątkowym, które może być przedmiotem obrotu gospodarczego. Kwestie związane z instytucją przelewu wierzytelności zostały uregulowane w przepisach ustawy z dnia 26 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (dalej: „k.c.”).

Zgodnie z art. 509 § 1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Natomiast stosownie do § 2 ww. artykułu wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. Ponadto, stosownie do dyspozycji wskazanej w art. 510 § 1 k.c. umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. Skutkiem przelewu wierzytelności jest więc przejście praw przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi na nabywcę wierzytelności, przy czym sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie. Nabywca wierzytelności, w zamian za nabywaną wierzytelność zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia na rzecz zbywcy wierzytelności.

Powyższe rozumienie przelewu wierzytelności jako usługi znajduje potwierdzenie w wyrokach polskich sądów administracyjnych.

Przykładowo, w wyroku WSA w Warszawie z 25 lutego 2010 r. sygn. akt 1766/99 wskazano: „Tymczasem w przypadku cesji wierzytelności podmiot, który wstąpił w prawa i obowiązki wierzyciela może dokonać na swoją rzecz windykacji nabytej należności, może też podjąć inne czynności takie jak potrącenie wierzytelności czy też konwersja wierzytelności na inne prawa majątkowe czy też wreszcie dokonać dalszej cesji wierzytelności. (...) Transakcja zawierana pomiędzy cedentem a cesjonariuszem dotyczy jedynie przelewu wierzytelności z cedenta na cesjonariusza. W żadnym razie z wniosku nie wynika natomiast, by Skarżąca zobowiązała się do jakichkolwiek działań polegających na ściąganiu długu na rzecz innego podmiotu. Jest to zresztą logiczne, skoro nabywając we własnym imieniu i na własny rachunek cudzą wierzytelność za własne środki finansowe podatnik wchodzi w miejsce dotychczasowego wierzyciela. Z tą chwilą wykonana zostaje transakcja pomiędzy cedentem a cesjonariuszem. Dalsze losy wierzytelności są poza tą transakcją. Ewentualne podjęcie przez Skarżącą działań zmierzających do ściągnięcia długu nie będzie już wynikało z transakcji zawartej wcześniej z cedentem. Istniejący nadal dług Skarżąca będzie ściągała dla siebie, a nie dla innego podmiotu”.

W orzeczeniu z 6 listopada 2009 r. sygn. akt I SA/Po 628/09 WSA w Poznaniu stwierdził: „Biorąc pod uwagę powyższe Sąd podziela pogląd organów podatkowych, że wierzytelność nie jest towarem, a zakup wierzytelności jest usługą. Istotą tej usługi jest zdjęcie z dotychczasowego wierzyciela (zbywcy) ciężaru egzekucji, czy też niewypłacalności dłużnika. Usługa ta wyraża się w tym, że usługodawca uzyskuje zysk generowany »kosztem zbywcy«. Zbywca w tym wypadku otrzymuje za wierzytelność cenę niższą od jej wartości nominalnej. Z drugiej strony zbywca uzyskuje konkretne świadczenie w postaci zdjęcia z niego: ryzyka niewypłacalności dłużnika, konieczności prowadzenia postępowania egzekucyjnego, czy też opóźnień związanych z egzekwowaniem gotówki. Przenosząc powyższe rozważania na grunt analizowanej sprawy należy podkreślić, że stosunek cywilnoprawny pomiędzy zbywcą i nabywcą wierzytelności kończy się po dokonaniu tej czynności prawnej. Po zbyciu wierzytelności, zbywca nie ma wpływu na dalszy byt wierzytelności i nie jest zainteresowany dalszym postępowaniem nabywcy w tym względzie. Nie można więc przyjąć, że usługa trwa od chwili nabycia wierzytelności do czasu jej zbycia albo wyegzekwowania”.

Natomiast w kwestii sprzedaży wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej wypowiedział się TSUE w wyroku z 27 października 2011 r. w sprawie C-93/10. W powyższym orzeczeniu TSUE wskazał, że artykuł 2 pkt 1 i art. 4 szóstej dyrektywy Rady 77/388/EWG z 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku, należy interpretować w ten sposób, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania ww. dyrektywy, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży.

Z powołanego wyżej orzeczenia wynika zatem, że o ile ustalona przez strony umów przelewu (cesji) wierzytelności cena wierzytelności jest niższa od jej wartości nominalnej i jednocześnie różnica między wartością nominalną tej wierzytelności a jej ceną, odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności nie możemy mówić o odpłatnym świadczeniu usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.

Jednocześnie w wyroku TSUE z 3 marca 1994 r. w sprawie C-16/93 R. J. Tolsma przyjmuje się, że do opodatkowania usługi podatkiem VAT niezbędne jest istnienie dwóch podmiotów - usługodawcy i usługobiorcy oraz istnienie stosunku prawnego pomiędzy tymi dwoma podmiotami z których jeden świadczy usługę a drugi płaci za nią wynagrodzenie, przy czym pomiędzy czynnością podlegającą opodatkowaniu, a wynagrodzeniem otrzymanym z tytułu jej spełnienia musi istnieć bezpośredni, czytelny i dostrzegalny związek.

Analogiczne wnioski wynikają również z orzecznictwa polskich sądów administracyjnych (tj. m. in. z wyroku WSA w Warszawie z 19 maja 2009 r. sygn. akt III SA/Wa 252/08, wyroku NSA z 19 marca 2012 r. sygn. akt I FPS 5/11 oraz wyroku NSA z 17 grudnia 2013 r. sygn. akt I FSK 29/13).

Podobnie również wskazał NSA w wyroku z 19 marca 2012 r. sygn. akt I FPS 5/11, w uzasadnieniu, do którego NSA stwierdził, że: „Należy zatem przyjąć, że podstawowym i koniecznym warunkiem uznania transakcji za odpłatną usługę, a więc czynność opodatkowaną, jest wystąpienie wynagrodzenia bezpośrednio związanego z tą czynnością, rzeczywiście otrzymanego (bądź należnego) jako świadczenia wzajemnego za wykonaną usługę. Badając zatem konkretną transakcję należy poszukiwać takiego ewentualnego bezpośredniego wynagrodzenia, które otrzymuje kupujący - cesjonariusz, jako świadczenie wzajemne za ewentualnie wykonaną na rzecz zbywcy - cedenta usługę. Plastyczniej rzecz ujmując, poszukiwać należy strumienia pieniędzy płynącego od zbywcy - cedenta do nabywcy cesjonariusza za wykonaną usługę, czyli płynącego odwrotnie niż w przypadku umowy kupna sprzedaży, kiedy zapłatę za wierzytelność otrzymuje zbywca od nabywcy. Podkreślenia bowiem wymaga, że dla rozstrzygnięcia, czy mamy do czynienia z odpłatną usługą, konieczne jest ustalenie, czy - obok transakcji kupna - sprzedaży wierzytelności - wystąpiło świadczenie usługi przez nabywcę wierzytelności na rzecz jej zbywcy za bezpośrednim wynagrodzeniem otrzymanym, co ważne, przez nabywcę. W omawianej sytuacji, kiedy występuje tylko zapłata ceny za wierzytelność, trudno uznać, że dochodzi do świadczenia takiej usługi. Wobec tego należy dojść do wniosku, że żadna transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 p.t.u”.

Jednocześnie, Wnioskodawca pragnie podkreślić, że czynności polegającej na nabyciu wierzytelności nie można uznać za dostawę towaru, gdyż wierzytelność stanowi prawo majątkowe, które nie mieści się w dyspozycji art. 2 pkt 6 ustawy o VAT, określającego co należy rozumieć na potrzeby podatku od towarów i usług, pod pojęciem towaru.

Jak wynika z opisu stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę nabywa on Wierzytelności trudne we własnym imieniu i na własne ryzyko po cenie równej lub niższej od wartości nominalnej tych wierzytelności. Jednocześnie z chwilą zawarcia Umów, na Wnioskodawcę przechodzą ryzyka i korzyści ekonomiczne i prawne związane z Wierzytelnościami trudnymi. Ponadto Wnioskodawca nie zobowiązał się względem podmiotów przenoszących Wierzytelności trudne do ściągnięcia długu na jego rzecz w zamian za wynagrodzenie. Fundusz nie świadczy jakichkolwiek usług dodatkowych na rzecz zbywców przedmiotowych wierzytelności, a co za tym idzie nie otrzymuje on jakiegokolwiek wynagrodzenia z tytułu nabytych Wierzytelności trudnych. Wszystkie nabywane wierzytelności są wymagalne oraz cechują się wysokim ryzykiem nieściągalności. Są również bezsporne i pozbawione wad prawnych.

W związku z nabywanymi wierzytelnościami, Fundusz nie świadczy żadnych usług na rzecz zbywców przedmiotowych wierzytelności, a co za tym idzie nabywanie przez Wnioskodawcę wierzytelności za cenę równą lub niższą od wartości nominalnej tych wierzytelności nie powoduje, że dochodzi do odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ustawy o VAT. Między Wnioskodawcą a zbywcami wierzytelności nie istnieje żaden odrębny stosunek prawny rodzący obowiązek zapłaty wynagrodzenia na rzecz Wnioskodawcy, a w konsekwencji Fundusz nie otrzymuje od zbywców wierzytelności żadnego przysporzenia (wynagrodzenia) w związku z zawarciem Umowy. Relacje ze zbywcami wierzytelności zakończą się w momencie zakupu wierzytelności i zapłaty ceny.

Mając zatem na względzie przedstawiony przez Wnioskodawcę stan faktyczny, Wnioskodawca stoi na stanowisku, że w związku z nabywaniem przez Wnioskodawcę Wierzytelności trudnych nie dochodzi do odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, bowiem samo nabycie wierzytelności trudnych prowadzi wyłącznie do zmiany osoby wierzyciela i wstąpienia nabywcy - cesjonariusza w miejsce zbywcy - cedenta. Jednocześnie nabycie tych wierzytelności nie stanowi również dostawy towarów w rozumieniu ustawy o VAT.

Jednocześnie Wnioskodawca wskazuje, iż stanowisko, które przedstawia Fundusz w zakresie braku opodatkowania podatkiem VAT nabycia wierzytelności trudnych było wielokrotnie potwierdzane przez DKIS w wydawanych interpretacjach indywidualnych, które dotyczyły zbliżonych stanów faktycznych, tj:

• interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (dalej: „DKIS”) z 24 maja 2019 r. nr 0112-KDIL2-3.4012.80.2019.3.IP, w której organ uznał, że czynności wykonywane przez Fundusz na rzecz Przenoszących Wierzytelności na podstawie Umowy (...), których przedmiotem będą wierzytelności już wymagalne, stanowiące tzw. wierzytelności trudne, nie będą stanowić ani dostawy towarów, ani świadczenia usług i w konsekwencji nie będą podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług,
• interpretacji indywidualnej DKIS z 1 marca 2021 r. nr 0111-KDIB3-1.4012.902.2020.6.ICZ, w której organ podatkowy wskazał, że czynności wykonywane przez Wnioskodawcę na rzecz Inicjatora na podstawie Umowy sekurytyzacji, których przedmiotem będą wierzytelności już wymagalne, zagrożone nieściągalnością, w stosunku do których prowadzone będą postępowania egzekucyjne oraz sądowe stanowiące tzw. wierzytelności trudne, nie będą stanowić ani dostawy towarów, ani świadczenia usług i w konsekwencji nie będą podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług,
• interpretacji indywidualnej z 7 lipca 2023 r. nr 0114-KDIP4-3.4012.240.2023.1.RK,
• interpretacji indywidualnej z 14 lipca 2023 r. nr 0111-KDIB3-1.4012.339.2023.6.ICZ.

Reasumując, w ocenie Wnioskodawcy odpłatne nabycie Wierzytelności trudnych przez Fundusz na podstawie Umów nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

Zakres tych czynności sformułowany został odpowiednio w art. 7 i w art. 8 ustawy.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy:

Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie).

Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do katalogu usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Zauważyć jednak należy, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym. W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym, związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności, musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Każde świadczenie niebędące dostawą towarów polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania stanowi zatem co do zasady usługę w rozumieniu ustawy, niemniej jednak muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

• w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,
• świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Należy podkreślić, że oba ww. warunki winny być spełnione łącznie, aby świadczenie podlegało jako usługa, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT. Przy czym z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie (z wyjątkiem przypadków ściśle określonych w art. 7 ust. 2 oraz w art. 8 ust. 2 cyt. ustawy).

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (np. wyrok z 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise), przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego.

Skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę, należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę, wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy, podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Zatem za czynność podlegającą opodatkowaniu VAT uważane mogą być takie sytuacje, w których:

• istnieje związek prawny między dostawcą i odbiorcą bądź między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne,
• wynagrodzenie otrzymane przez dostawcę/usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za dokonywane dostawy bądź świadczone usługi na rzecz odbiorcy/usługobiorcy,
• istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi,
• odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem,
• istnieje możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego.

Należy wskazać, że zakres opodatkowania podatkiem VAT wyznacza nie tylko czynnik przedmiotowy - opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług, ale także czynnik podmiotowy - czynności muszą być wykonywane przez podatnika.

Na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy:

Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy:

Definicja działalności gospodarczej zawarta w ustawie ma na tyle uniwersalny charakter, że pozwala na objęcie pojęciem „podatnika” te wszystkie podmioty, które prowadzą określoną działalność występując w profesjonalnym obrocie gospodarczym.

Wobec przytoczonych wyżej przepisów stwierdzić należy, że dostawa towarów lub świadczenie usług podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wyłącznie wówczas, gdy dokonywane będą przez podmiot mający status podatnika, a dodatkowo działającego w takim charakterze w odniesieniu do danej transakcji. Istotnym dla określenia, że w odniesieniu do konkretnej dostawy towarów lub świadczenia usług mamy do czynienia z podatnikiem podatku VAT jest stwierdzenie, że prowadzi on działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy.

Dla opodatkowania podatkiem od towarów i usług określonej czynności można uznać, że nie ma znaczenia, czy rodzaj takiej działalności został wymieniony jako główny przedmiot działalności. Status podatnika podatku od towarów i usług jest kategorią obiektywną, niezależną od tego, jakim zakresem objęta jest główna działalność.

Z opisu sprawy wynika, że są Państwo funduszem wierzytelności utworzonym na podstawie art. 183 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnym. Fundusz zarządzany jest przez B. S.A. Działają Państwo w oparciu o przepisy ustawy o FI oraz Statut Funduszu. Zgodnie z postanowieniami Statutu wyłącznym zakresem Państwa działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze proponowania certyfikatów inwestycyjnych w wierzytelności, papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe określone w Statucie.

W ramach prowadzonej przez Państwa działalności, nabywają Państwo na podstawie umów cesji wierzytelności pieniężne, które są transferowane na Państwa przez pierwotnego wierzyciela. Przedmiotem Umów są wierzytelności już wymagalne stanowiące tzw. wierzytelności trudne, tj. wierzytelności, których dotychczasowa egzekucja była bezskuteczna i które cechują się wysokim ryzykiem nieściągalności. Wszystkie Wierzytelności trudne nabywane przez Państwa są wymagalne, bezsporne i pozbawione wad prawnych. Jednocześnie w stosunku do Wierzytelności trudnych mogą być prowadzone postępowania egzekucyjne lub sądowe. Transakcje nabycia wierzytelności przez Państwa obejmują portfele wierzytelności różnej wielkości, które nabywane są w głównej mierze od podmiotów działających na rynku bankowym, ale również od podmiotów działających na innych rynkach. Skupują Państwo portfele wierzytelności niezabezpieczonych i zabezpieczonych.

Wierzytelności trudne nabyte są przez Państwa we własnym imieniu. Jednocześnie, nie dokonują Państwo dalszej odsprzedaży nabytych Wierzytelności trudnych.

Z uwagi na zawarcie Umów wstępują Państwo w miejsce obecnych wierzycieli, tj. podmiotów przenoszących Wierzytelności trudne i przysługują Państwu wszelkie wynikające z tego prawa, w tym są Państwo uprawnieni do otrzymywania kwot wynikających ze spłaty Wierzytelności trudnych. W efekcie, z przelewami Wierzytelności trudnych łączy się przejście na Państwa ryzyk i korzyści ekonomicznych i prawnych związanych z Wierzytelnościami trudnymi.

Nabywają Państwo Wierzytelności trudne za określoną cenę, która jest zawsze równa lub niższa od wartości nominalnej tych wierzytelności. Przedmiotowa cena odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość nabywanych Wierzytelności trudnych w chwili ich nabycia przez Państwa.

Poza przekazaniem przez Państwa ceny nie dochodzi do żadnych innych płatności pomiędzy Państwem a podmiotami przenoszącymi wierzytelności. W szczególności, na podstawie żadnej z Umów ani w oparciu o inne ustalenia pomiędzy Państwem a przenoszącymi wierzytelności nie zostało przewidziane jakiekolwiek dodatkowe wynagrodzenie należne Państwu w związku z cesją na Państwa Wierzytelności trudnych.

Umowy zawierane przez Państwa zawierają klauzule o zwrotnym przeniesieniu Wierzytelności trudnych na zbywcę w przypadku np. oszustw, śmierci dłużnika czy spłaty zobowiązania wynikającego z wierzytelności, przed dokonaniem nabycia przez Państwa.

Państwa wątpliwości dotyczą kwestii, czy odpłatne nabycie przez Państwa trudnych Wierzytelności na podstawie zawieranych Umów jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Odnosząc się do powyższych wątpliwości, w pierwszej kolejności wskazać należy, że wierzytelność jest prawem majątkowym, które może być przedmiotem obrotu gospodarczego. Instytucja przelewu wierzytelności została uregulowana przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.).

Stosownie do treści art. 509 § 1 tej ustawy:

W myśl art. 509 § 2 cyt. ustawy:

Z kolei art. 510 § 1 ww. ustawy stanowi, że:

Zatem wierzytelność jest prawem jednego podmiotu do żądania od drugiego podmiotu pewnego zachowania się zwanego świadczeniem (wyrażalnym pieniężnie). Wierzytelność jest więc prawem majątkowym, będącym przedmiotem obrotu gospodarczego. Przeniesienie wierzytelności z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku nabywcy wierzytelności jest skutkiem rozporządzenia tą wierzytelnością przez dotychczasowego wierzyciela i stanowi wykonanie przez niego przysługującego mu prawa własności.

W świetle powyższych przepisów stwierdzić należy, że czynności polegającej na zbyciu wierzytelności nie można uznać za dostawę towaru, gdyż wierzytelność stanowi prawo majątkowe, które nie mieści się w dyspozycji art. 2 pkt 6 ustawy o podatku od towarów i usług. Zbycie wierzytelności nie stanowi również świadczenia usługi, ponieważ jest ono jedynie przejawem wykonania prawa własności w stosunku do wierzytelności powstałej z innego tytułu (dostawy towaru lub świadczenia usługi). W tym miejscu wskazać należy, że w przypadku zbycia wierzytelności własnych o świadczeniu usług można mówić jedynie w odniesieniu do nabywcy tych wierzytelności.

W wyniku przelewu wierzytelności, prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi przechodzą na nabywcę wierzytelności, przy czym sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie. W zamian za nabywaną wierzytelność nabywca zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia na rzecz zbywcy. Spełnienie świadczenia, wynikającego z umowy przelewu nastąpi, gdy zbywca przeniesie wierzytelność na nabywcę, a on zapłaci mu cenę za przenoszoną wierzytelność (w sytuacji, kiedy transakcja ta będzie miała charakter odpłatny).

Nabycie wierzytelności wypełnia znamiona określone w art. 8 ust. 1 ustawy, polega bowiem na przeniesieniu prawa do wartości niematerialnych i prawnych, w związku z tym stanowi świadczenie usług w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Z punktu widzenia nabywcy wierzytelności do świadczenia usług dochodzi już w momencie samego nabycia wierzytelności, obojętnie czy nabycie zostało dokonane w celu windykacji tej wierzytelności przez samego nabywcę, czy też innego jej wykorzystania do celów prawno-gospodarczych. Zatem zakup wierzytelności stanowi usługę polegającą na przeniesieniu wierzytelności z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku osoby trzeciej na mocy umowy zawartej między zbywcą wierzytelności, a jej nabywcą. Jednakże jak wskazano na wstępie ww. usługa podlega opodatkowaniu wówczas, gdy jest świadczona odpłatnie.

W kwestii nabycia wierzytelności trudnych po cenie niższej od ich wartości nominalnej wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 27 października 2011 r. w sprawie C-93/10 Finanzamt Essen-NordOst przeciwko GFKL Financial Services AG. W powyższym orzeczeniu TSUE wskazał, że:

W pkt 25 ww. orzeczenia, Trybunał wskazał, że

Podkreślić należy, że ww. wyrok TSUE odwołuje się do wierzytelności „trudnych”, tj. wymagalnych, o wątpliwej perspektywie spłaty. Odnosząc się do sytuacji przedstawionej we wniosku wskazać należy, że przedmiotem zawieranych przez Państwa Umów są/będą wierzytelności już wymagalne stanowiące tzw. wierzytelności trudne, tj. wierzytelności, których dotychczasowa egzekucja była bezskuteczna i które cechują się wysokim ryzykiem nieściągalności. Wszystkie Wierzytelności trudne nabywane przez Państwa są wymagalne, bezsporne i pozbawione wad prawnych. Jednocześnie w stosunku do Wierzytelności trudnych mogą być prowadzone postępowania egzekucyjne lub sądowe. Wierzytelności są/będą nabyte w Państwa własnym imieniu. Nie dokonują Państwo dalszej odsprzedaży nabytych Wierzytelności trudnych. Wierzytelności trudne nabywają Państwo za określoną cenę, która jest zawsze równa lub niższa od wartości nominalnej tych wierzytelności. Cena ta odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość nabywanych Wierzytelności przez Państwa. Poza przekazaniem tej ceny przez Państwa nie dochodzi do żadnych innych płatności pomiędzy Państwem a podmiotami przenoszącymi wierzytelności. Na podstawie żadnej z Umów ani w oparciu o inne ustalenia pomiędzy Państwem a przenoszącymi wierzytelności nie zostało przewidziane jakiekolwiek dodatkowe wynagrodzenie należne Państwu w związku z cesją Wierzytelności trudnych na Państwa.

W konsekwencji powyższego, w opisanej sytuacji w związku z nabyciem opisanych Wierzytelności trudnych nie dochodzi/nie dojdzie do odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy, tym samym transakcje te pozostają/pozostaną poza zakresem opodatkowania podatkiem od towarów i usług - nie stanowią/nie będą stanowić usługi w rozumieniu ustawy o VAT i nie podlegają/nie będą podlegać opodatkowaniu tym podatkiem.

Państwa stanowisko jest prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia oraz zdarzenia przyszłego, które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Podkreślić należy, że Organ wydając interpretację przepisów prawa podatkowego nie prowadzi postępowania podatkowego w rozumieniu tej ustawy. Niniejsza interpretacja indywidualna ogranicza się wyłącznie do udzielenia pisemnej informacji co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego w okolicznościach przedstawionego przez Państwa opisu sprawy. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku opisem sprawy. W związku z powyższym, niniejsza interpretacja dotyczy wyłącznie nabycia przez Państwa „trudnych wierzytelności” o cechach wskazanych w opisie sprawy. W przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, wydana interpretacja traci swą aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935); dalej jako „PPSA”.

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).