Ustalenie czy Wydzierżawiający prawidłowo zastosował fakturę z wykazaną stawką i kwotą podatku z tytułu bezumownego korzystania z gruntu oraz brak prawa do odliczenia podatku naliczonego z ww. faktury.

Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

23 lipca 2024 r. wpłynął Państwa wniosek z 23 lipca 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy:

-ustalenia czy Wydzierżawiający prawidłowo zastosował fakturę z wykazaną stawką i kwotą podatku z tytułu bezumownego korzystania przez Państwa z gruntu,

-braku prawa do odliczenia podatku naliczonego z ww. faktury.

Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 3 października 2024 r. (wpływ 3 października 2024 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

… Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w … (dalej: Wnioskodawca) będąca czynnym zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług, zawarła w dniu 1 grudnia 2015 r. umowę z … Spółdzielnią … (dalej: Wydzierżawiający) dotyczącą dzierżawy gruntu o powierzchni 12,60 m² celem posadowienia altany śmietnikowej. Z tytułu umowy dzierżawy Wydzierżawiający wystawiał fakturę z naliczonym podatkiem od towarów i usług według stawki 23%. Umowa była zawarta na czas określony i wygasła z dniem 30 grudnia 2018 r.

Zgodnie z § 7 ust. 1 umowy dzierżawy przedmiot umowy dzierżawy podlegał zwrotowi najpóźniej pierwszego dnia następującego po okresie wygaśnięcia lub rozwiązania umowy. Mimo wygaśnięcia umowy dzierżawy przedmiot tej umowy nie został zwrócony Wydzierżawiającemu. Zgodnie z § 7 ust. 2 umowy dzierżawy „Nieprzekazanie przedmiotu dzierżawy w terminie określonym w ust. 1 spowoduje, że Dzierżawca zobowiązany będzie do uiszczenia odszkodowania za bezumowne korzystanie z przedmiotu dzierżawy, w potrójnej wysokości dotychczasowego czynszu, za każdy rozpoczęty miesiąc.”.

Pismem z dnia 24 kwietnia 2024 r. Wydzierżawiający przesłał pismo Wnioskodawcy, w którym powołując się na fakt braku zwrotu przedmiotu dzierżawy w terminie umownym powołał się na roszczenie odszkodowawcze z tego tytułu w oparciu o wskazany powyżej § 7 ust. 2 umowy dzierżawy: „W związku z powyższym Spółdzielnia obciąża … sp. z o.o. odszkodowaniem za bezumowne korzystanie z przedmiotowej nieruchomości za okres 3 lat w łącznej wysokości … zł + VAT (… zł [potrójna wysokość miesięcznego czynszu; … zł x 3] x 36 miesięcy = … zł + VAT).”.

Wydzierżawiający zastosował zatem sankcyjną kwotę wynikającą z umowy, która stanowiła podstawę do żądania od Wnioskodawcy odszkodowania i z tego tytułu wystawił fakturę VAT z wykazaną stawką podatku w wysokości 23% i kwotą podatku w wysokości … zł. Przedmiot czynności opodatkowanej VAT został wskazany jako: „0058 – Odszkodowanie za bezumowne korzystanie”.

Wnioskodawca zakwestionował prawidłowość wystawienia faktury uznając, że w przedmiotowym przypadku nie ma zastosowania faktura VAT z naliczonym podatkiem bowiem roszczenie odszkodowawcze nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W wyniku wymiany korespondencji Wydzierżawiający wystawił fakturę korygującą zmieniając wskazany powyżej opis czynności na „B_U - Bezumowne korzystanie z terenu”.

W nowo zawartej umowie dzierżawy z dnia 22 kwietnia 2024 r. na przedmiotowy teren ustalono wynagrodzenie na poziomie … zł netto/m² w miejsce … zł netto/m², która obowiązywała na bazie poprzedniej umowy dzierżawy, która wygasła dnia 30 grudnia 2018 r. i w miejsce … zł za m² w odniesieniu do odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomość.

W powyżej zarysowanym stanie faktycznym Wnioskodawca w stosunku do Wydzierżawiającego konsekwentnie stoi na stanowisku, że kwota za brak zwrotu przedmiotu dzierżawy ma charakter odszkodowania w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego i jako taka nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, a co za tym idzie właściwym dokumentem nie jest faktura VAT, jak również niezasadne jest naliczanie od kwoty odszkodowania kwoty podatku.

Jednocześnie Wnioskodawca stoi na stanowisku, że wystawienie faktury z wykazaną kwotą podatku z tytułu odszkodowania uniemożliwia odliczenie tej kwoty jako kwoty podatku naliczonego na podstawie art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r., który to przepis zakazuje odliczenia podatku naliczonego z faktury dokumentującej zdarzenie niepodlegające opodatkowaniu, takiej jak odszkodowanie cywilnoprawne z tytułu niewywiązywania się z zawartej umowy. Nadto Wnioskodawca stoi na stanowisku, że zmiana opisu na fakturze nie ma żadnego wpływu na powyższe zagadnienie bowiem o zakresie opodatkowania podatkiem od towarów i usług decyduje przedmiot zdarzenia, a nie opis na fakturze. Wnioskodawca nie kwestionuje swojej odpowiedzialności na zasadzie szkody i związanej z tym zapłaty sumy pieniężnej tytułem odszkodowania.

W uzupełnieniu wniosku udzielono odpowiednio następujących odpowiedzi na zadane w wezwaniu pytania:

1.„Czy jesteście Państwo zarejestrowanym czynnym podatkiem podatku od towarów i usług?”

Odpowiedź: Tak, jak wskazano we wniosku, Spółka jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług.

2.„Czy Wydzierżawiający jest zarejestrowanym czynnym podatkiem podatku od towarów i usług?”

Odpowiedź: Tak, Wydzierżawiający jest czynnym podatkiem podatku od towarów i usług.

3.„Czy Wydzierżawiający wynajmował Państwu grunt we własnym imieniu i na własny rachunek?”

Odpowiedź: Tak.

4.„Czy w momencie zakończenia umowy najmu gruntu Wydzierżawiający miał możliwość zablokowania dostępu do gruntu i korzystania z gruntu przez Państwa?”

Odpowiedź: Tak, miał możliwość zablokowania dostępu do gruntu. Jednak w miejsce takiego działania zdecydował się zażądać odszkodowania w sankcyjnej wysokości.

5.„Czy bezumownie użytkowali Państwo grunt za wiedzą i zgodą Wydzierżawiającego?”

Odpowiedź: Wnioskodawca nie posiada wiedzy czy korzystanie z gruntu odbywało się za wiedzą i zgodą Wydzierżawiającego. Wnioskodawca nie otrzymał żadnych informacji od Wydzierżawiającego w tym zakresie jak i żadnych roszczeń, poza roszczeniem odszkodowawczym, przed podpisaniem nowej umowy dzierżawy.

6.„Czy Wydzierżawiający miał świadomość o bezumownym użytkowaniu gruntu?”

Odpowiedź: Wnioskodawca nie posiada wiedzy czy korzystanie z gruntu odbywało się ze świadomością bezumownego korzystania z gruntu. Wnioskodawca nie otrzymał żadnych informacji od Wydzierżawiającego w tym zakresie.

7.„W jakich okolicznościach i kiedy (proszę wskazać datę) doszło do ujawnienia faktu dalszego (bezumownego) wykorzystywania gruntu przez Państwa?”

Odpowiedź: Do ujawnienia do doszło w kwietniu 2024 r. poprzez wystawienie faktury tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Okolicznością było wystawienie faktury przez Wydzierżawiającego.

8.„Czy w sytuacji ujawnienia faktu dalszego (bezumownego) wykorzystywania gruntu przez Państwa, Wydzierżawiający zaakceptował zaistniałą sytuację i zmierzał do prawnego uregulowania ujawnionego stanu, tj. podpisania kolejnej umowy najmu, czy Wydzierżawiający dążył do odzyskania gruntu?”

Odpowiedź: Wydzierżawiający nie zaakceptował zaistniałej sytuacji, nie godził się na potraktowanie okresu bezumownego korzystania z nieruchomości jako „normalnego” okresu dzierżawy, zażądał zapłaty sankcyjnej kwoty („kary”), która nie ma związku z wysokością czynszu dzierżawnego zarówno na podstawie nieobowiązującej umowy jak i nowej umowy i ostatecznie w 2024 r. Wydzierżawiający wyszedł z inicjatywą podpisania nowej umowy, która jak wskazano w stanie faktycznym rzeczywiście została podpisana i reguluje kwestię dzierżawy.

9.„Czy Wydzierżawiający występował do Państwa o wydanie przedmiotowego gruntu oraz jakie dokumenty to potwierdzają? Jeżeli tak, to proszę wskazać kiedy Wydzierżawiający występował do Państwa (należy podać datę)?”

Odpowiedź: Nie, nie występował o wydanie gruntu zażądał jednakże zapłaty sankcyjnej („kary”) kwoty należności, która nie miała związku z czynszem dzierżawnym.

10.Czy Wydzierżawiający występował na drogę sądową o wydanie gruntu (proszę wskazać datę złożenia pozwu)?

Odpowiedź: Nie, nie występował zażądał jedynie odszkodowania, które nie było kwestionowane przez Wnioskodawcę.

11.„Czy - w przypadku, gdy Wydzierżawiający wystąpił na drogę sądową o wydanie gruntu - do momentu wniesienia pozwu, Wydzierżawiający podejmował jakiekolwiek czynności w celu odzyskania dzierżawionego przez Państwa gruntu, o którym mowa we wniosku? Jeśli tak, to jakie są to czynności i jakie dokumenty to potwierdzają?”

Odpowiedź: Według wiedzy Wnioskodawcy nie były podejmowane czynności, jednocześnie Wydzierżawiający nie był zainteresowany potraktowaniem bezumownego okresu jako okresu dzierżawy bowiem zażądał zapłaty sankcyjnej kwoty (odszkodowania) w oderwaniu od wysokości czynszu dzierżawnego. Należy podkreślić, że kwota odszkodowania nie była tożsama z kwotą czynszu dzierżawnego bowiem była znacząco wyższa co szczegółowo zostało opisane w stanie faktycznym wniosku.

12.„Czy podatek naliczony wynikający z faktur wystawionych przez Wydzierżawiającego za bezumowne korzystanie z gruntu jest związany wyłącznie z wykonywanymi przez Państwa czynnościami opodatkowanymi podatkiem od towarów i usług i niekorzystającymi ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT? Jeżeli nie, to proszę wskazać z jakimi czynnościami jest związany podatek naliczony wynikający z ww. faktur?”

Odpowiedź: Podatek naliczony wynikający z faktur wystawionych przez Wydzierżawiającego za bezumowne korzystanie z gruntu jest związany wyłącznie z wykonywanymi przez Wnioskodawcę czynnościami opodatkowanymi podatkiem od towarów i usług.

Pytania

1.Czy Wydzierżawiający prawidłowo zastosował fakturę VAT z wykazaną stawką i kwotą podatku z tytułu odszkodowania należnego z tytułu niewywiązywania się Wnioskodawcy z zawartej umowy dzierżawy? (ostatecznie sformułowane w uzupełnieniu wniosku)

2.Czy Wnioskodawcy przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury, o której mowa w pytaniu nr 1?

Państwa stanowisko w sprawie (ostatecznie sformułowane w uzupełnieniu wniosku)

Wnioskodawca stoi na stanowisku, że w przedmiotowej sprawie Wydzierżawiający nieprawidłowo zastosował fakturę VAT z wykazaną stawką i kwotą podatku z tytułu odszkodowania należnego z tytułu niewywiązywania się Wnioskodawcy z zawartej umowy dzierżawy bowiem odszkodowanie cywilnoprawne nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji powyższego Wnioskodawca stoi na stanowisku, że nie przysługuje mu prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury dokumentującej odszkodowanie należne z tytułu niewywiązywania się Wnioskodawcy z zawartej umowy dzierżawy.

Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają:

1)odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;

2)eksport towarów;

3)import towarów na terytorium kraju;

4)wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;

5)wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Czynności opodatkowane podatkiem VAT dotyczą dostawy towarów oraz świadczenia usług. Odszkodowanie nie może być kwalifikowane jako dostawa towarów (nie występuje tu towar w związku z którym następuje przeniesienie prawa do jego dysponowaniem).

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. przez odpłatne świadczenie usług należy rozumieć każde świadczenie, które nie stanowi dostawy towarów w tym również:

1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Do świadczenia usług konieczne jest występowanie stosunku zobowiązaniowego, na podstawie którego jedna ze stron zobligowana jest spełnić umówione świadczenia, druga zaś zobowiązana jest za to świadczenie zapłacić wynagrodzenie. Otrzymane wynagrodzenie powinno być rezultatem wykonania świadczenia – czynności, która jest wynikiem osiągnięcia korzyści w wyniku działania lub zaniechania innego podmiotu.

W opozycji do powyższego odszkodowanie jest roszczeniem za wyrządzone szkody i straty i jako takie nie jest związane z żadnym świadczeniem, nie podlega zatem opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zgodnie z definicją słownikową odszkodowanie stanowi wynagrodzenie za poniesione przez inny podmiot straty lub wyrządzoną szkodę służące zadośćuczynieniu poniesionym stratom lub utraconym korzyściom.

Ponadto należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 471 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Na mocy art. 361 kodeksu cywilnego, zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego – bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Umowa dzierżawy łącząca strony przewidywała odszkodowanie w postaci zapłaty określonej sumy pieniężnej.

W świetle powyższego nie ma żadnych podstaw faktycznych jak i prawnych, aby wywodzić, że kwota o której mowa w stanie faktycznym ma związek ze świadczeniem Wydzierżawiającego na rzecz Wnioskodawcy bowiem:

a)Umowa przewiduje sankcję za niewywiązanie się z zobowiązania do zwrotu nieruchomości - odszkodowanie dotyczy zatem braku zwrotu nieruchomości,

b)Strony wprost określiły, że kwota należna ma charakter odszkodowawczy,

c)Strony ustaliły sankcyjny (trzy razy wyższą od czynszu) poziom odszkodowania w stosunku do czynsz dzierżawnego zarówno w stosunku do umowy stanowiącej podstawę do zapłaty odszkodowania jak i „nowej” umowy podpisanej w 2024 r.

Należne odszkodowanie, którego zasadności Wnioskodawca nie kwestionuje, nie stanowi zatem wynagrodzenia z tytułu czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług, ponieważ nie występuje tu wzajemność świadczeń, a należna zapłata jest konsekwencją spowodowania zdarzenia skutkującego powstaniem szkody po stronie Wydzierżawiającego, którą to szkodę spowodował Wnioskodawca i jej nie kwestionuje. W tym stanie rzeczy odszkodowanie winno być udokumentowane notą księgową, a nie fakturą VAT.

Jednocześnie wystawiona przez Wydzierżawiającego faktura jako niedokumentująca faktycznie wykonanej czynność nie daje Spółce prawa do odliczenia podatku naliczonego bowiem nie spełnia dyspozycji art. 86 ust. 1 i art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.) – zwanej dalej „ustawą”:

Stosownie do art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy:

W myśl art. 87 ust. 1 ustawy:

Zasady dokonywania zwrotu różnicy podatku na rachunek bankowy podatnika zostały określone w art. 87 ust. 2-6 ustawy.

Jak wynika z powołanych przepisów prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi, tzn. których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).

Przedstawiona wyżej zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.

Należy zauważyć, że formułując w art. 86 ust. 1 ustawy warunek związku ze sprzedażą opodatkowaną, ustawodawca nie uzależnia prawa do odliczenia od związku zakupu z obecnie wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. Wystarczającym jest, że z okoliczności towarzyszących nabyciu towarów lub usług przy uwzględnieniu rodzaju prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej wynika, że zakupy te dokonane są w celu ich wykorzystania w ramach jego działalności opodatkowanej. W każdym przypadku należy dokonać oceny, czy intencją podatnika wykonującego określone czynności, z którymi łączą się skutki podatkowo-prawne, było wykonywanie czynności opodatkowanych.

Ponadto, należy podkreślić, że ustawodawca stworzył podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych  w art. 88 tej ustawy.

Zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy:

Stosownie do art. 88 ust. 4 ustawy:

Zgodnie z powyższymi przepisami, z prawa do odliczenia podatku skorzystać mogą wyłącznie podatnicy, którzy są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, a transakcja udokumentowana fakturą podlega opodatkowaniu i nie jest zwolniona od podatku.

Aby podmiot mógł skorzystać z prawa do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony związany z dokonanym nabyciem towarów i usług, powinien spełnić również przesłanki umożliwiające uznanie go – dla tej czynności – za podatnika podatku od towarów i usług, działającego w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Według art. 15 ust. 1 ustawy:

Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy:

Definicja działalności gospodarczej zawarta w ustawie ma charakter uniwersalny, pozwalający na objęcie pojęciem „podatnik” tych wszystkich podmiotów, które prowadzą określoną działalność występując w profesjonalnym obrocie gospodarczym. Przy czym, w świetle przytoczonych wyżej przepisów status podatnika podatku od towarów i usług wynika z okoliczności dokonania czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem.

Z opisu sprawy wynika, że w dniu 1 grudnia 2015 r. zawarli Państwo umowę z … Spółdzielnią … (Wydzierżawiający) dotyczącą dzierżawy gruntu celem posadowienia altany śmietnikowej. Z tytułu umowy dzierżawy Wydzierżawiający wystawiał fakturę z naliczonym podatkiem od towarów i usług według stawki 23%. Umowa była zawarta na czas określony i wygasła z dniem 30 grudnia 2018 r. Zgodnie z § 7 ust. 1 umowy dzierżawy przedmiot umowy dzierżawy podlegał zwrotowi najpóźniej pierwszego dnia następującego po okresie wygaśnięcia lub rozwiązania umowy. Mimo wygaśnięcia umowy dzierżawy przedmiot tej umowy nie został zwrócony Wydzierżawiającemu. Pismem z 24 kwietnia 2024 r. Wydzierżawiający przesłał Państwu pismo, w którym powołując się na fakt braku zwrotu przedmiotu dzierżawy w terminie umownym powołał się na roszczenie odszkodowawcze z tego tytułu. Wydzierżawiający zastosował zatem sankcyjną kwotę wynikającą z umowy, która stanowiła podstawę do żądania od Państwa odszkodowania i z tego tytułu wystawił fakturę z wykazaną stawką podatku w wysokości 23% i kwotą podatku. Przedmiot czynności opodatkowanej VAT został wskazany jako: „0058 – Odszkodowanie za bezumowne korzystanie”. Zakwestionowali Państwo prawidłowość wystawienia faktury uznając, że w przedmiotowym przypadku nie ma zastosowania faktura z naliczonym podatkiem bowiem roszczenie odszkodowawcze nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W wyniku wymiany korespondencji Wydzierżawiający wystawił fakturę korygującą zmieniając wskazany powyżej opis czynności na „B_U - Bezumowne korzystanie z terenu”.

Wydzierżawiający miał możliwość zablokowania dostępu do gruntu. Jednak w miejsce takiego działania zdecydował się zażądać odszkodowania w sankcyjnej wysokości. Nie posiadają Państwo wiedzy czy korzystanie z gruntu odbywało się za wiedzą i zgodą Wydzierżawiającego. Nie otrzymali Państwo żadnych informacji od Wydzierżawiającego w tym zakresie jak i żadnych roszczeń, poza roszczeniem odszkodowawczym, przed podpisaniem nowej umowy dzierżawy. Wydzierżawiający nie godził się na potraktowanie okresu bezumownego korzystania z nieruchomości jako „normalnego” okresu dzierżawy, zażądał zapłaty sankcyjnej kwoty („kary”), która nie ma związku z wysokością czynszu dzierżawnego zarówno na podstawie nieobowiązującej umowy, jak i nowej umowy i ostatecznie w 2024 r. Wydzierżawiający wyszedł z inicjatywą podpisania nowej umowy, która jak wskazano w stanie faktycznym rzeczywiście została podpisana i reguluje kwestię dzierżawy. Wydzierżawiający nie występował o wydanie gruntu zażądał jednakże zapłaty sankcyjnej („kary”) kwoty należności, która nie miała związku z czynszem dzierżawnym. Wydzierżawiający nie występował na drogę sądową o wydanie gruntu, zażądał jedynie odszkodowania, które nie było kwestionowane przez Państwa.

Odnosząc się do kwestii objętych zakresem zadanych pytań wskazać należy, że zgodnie z powyższymi przepisami, z prawa do odliczenia podatku skorzystać mogą wyłącznie podatnicy, którzy są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, a transakcja udokumentowana fakturą podlega opodatkowaniu i nie jest zwolniona od podatku.

Aby ocenić, czy w rozpatrywanej sprawie przysługuje Państwu prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury wystawionej przez Wydzierżawiającego należy w pierwszej kolejności ustalić, czy bezumowne korzystanie przez Państwa z gruntu stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 ustawy.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy:

Jak wynika z art. 5 ust. 2 ustawy:

Powyższe oznacza, że istotny jest przede wszystkim faktyczny przebieg dalszej czynności i osiągnięty rezultat zgodny z zamiarem umawiających się stron.

Zgodnie z art. 2 pkt 6 ustawy:

W myśl art. 2 pkt 22 ustawy:

Stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy:

Na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy:

Z tak szeroko sformułowanej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy przede wszystkim rozumieć określone zachowanie podatnika na rzecz odrębnego podmiotu, które zasadniczo wynika z dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę.

Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu.

Natomiast stosownie do art. 8 ust. 2a ustawy:

Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde powstrzymanie się od działania, czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy.

Szeroki charakter świadczenia usługi potwierdzają także zapisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964  r. Kodeks cywilny (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.).

W świetle art. 353 § 2 Kodeksu cywilnego:

Tak więc na świadczenie może składać się zachowanie polegające na działaniu (dokonanie czynności na rzecz innego podmiotu) albo na zaniechaniu (zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji). Na świadczenie mogą się również składać jednocześnie zachowania polegające na działaniu oraz na zaniechaniu.

Z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie (z wyjątkiem przypadków ściśle określonych w art. 7 ust. 2 oraz w art. 8 ust. 2 ustawy).

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego. Skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę, należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę, wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy, podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Wobec powyższych rozważań, dostawa towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wtedy, gdy są wykonane odpłatnie, oraz gdy pomiędzy dostawcą towaru lub świadczącym usługę i ich beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne.

Zauważyć należy, że przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania, zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego.

Na gruncie prawa cywilnego, odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto, między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą, musi istnieć związek przyczynowy.

Kodeks cywilny rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 Kodeksu cywilnego) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 Kodeksu cywilnego).

Zgodnie z treścią art. 471 Kodeksu cywilnego:

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych, szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Przepisy Kodeksu cywilnego regulują również kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy.

Zgodnie z art. 222 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:

Na podstawie art. 224 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:

W oparciu natomiast o art. 225 cyt. Kodeksu cywilnego:

Z ww. regulacji wynika, że w sytuacji wytoczenia powództwa – przeciwko samoistnemu posiadaczowi w złej wierze – jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz jest odpowiedzialny za jej stan. Ponadto, spoczywa na nim obowiązek zwrotu pobranych od powyższej chwili pożytków, których nie zużył, jak również winny jest uiścić wartość tych, które zużył.

Zgodnie z dyspozycją art. 230 Kodeksu cywilnego:

W myśl powołanego wyżej art. 230 Kodeksu cywilnego, przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub utraty rzeczy, jak również przepisy dotyczące roszczeń samoistnego posiadacza o zwrot nakładów na rzecz, stosuje się odpowiednio do stosunku między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego.

Stosownie do art. 336 Kodeksu cywilnego:

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości lub gruntu podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

Zauważyć należy, że z cytowanych wyżej przepisów ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest określenie, czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonywania tego świadczenia miało być wypłacone.

Analiza ww. przepisów ustawy prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy usługą i otrzymaną zapłatą.

Kolejnym czynnikiem decydującym o tym, czy mamy do czynienia z wynagrodzeniem jest ustalenie, czy wynagrodzenie takie było należne z tytułu danego świadczenia. Czynność opodatkowana powstaje w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami. Zatem wystąpić musi bezpośredni związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia, oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

Kluczowym elementem dla rozstrzygnięcia czy czynność podlega opodatkowaniu jest fakt istnienia zgody, chociażby nieformalnej, na korzystanie z przedmiotu.

W sytuacji zatem, gdy osoba trzecia korzysta z nieruchomości bez zgody jej właściciela, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem nieruchomości i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne.

Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy korzystający z nieruchomości użytkuje ją za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację, kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) – z różnych względów – toleruje sytuację, w  której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy stanowi wynagrodzenie za świadczenie usług w  rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji należy stwierdzić, że decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości bez zawiązywania stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Co do zasady, sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na  dorozumianą, milczącą zgodę właściciela nieruchomości na jej użytkowanie przez dotychczasowego użytkownika – czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

Zgodnie z art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy:

W okolicznościach niniejszej sprawy, stwierdzić należy, że po wygaśnięciu z dniem 30 grudnia 2018 r. umowy dzierżawy, bezumowne użytkowanie przez Państwa gruntu odbywało się za domniemaną, dorozumianą zgodą Wydzierżawiającego. Wskazać bowiem należy, iż Wydzierżawiający udostępnił przedmiotowy grunt bez tytułu prawnego, tj. bez zawartej pisemnej umowy cywilnoprawnej. Wydzierżawiający zatem akceptował fakt zajmowania przez Państwa gruntu bez tytułu prawnego. Nie podejmował przeciwko Państwu jakichkolwiek działań prawnych zmierzających do odzyskania ww. gruntu. Należy również zauważyć, że Wydzierżawiający wystawił Państwu fakturę z tytułu bezumownego korzystania z gruntu przez Państwa. Wobec powyższego uznać należy, że w tym stanie rzeczy, wystąpiła dorozumiana zgoda Wydzierżawiającego na korzystanie z gruntu.

Tym samym, Wydzierżawiający świadczył na rzecz Państwa usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, które ze względu na ich odpłatny charakter podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem, świadczenie pieniężne z tytułu bezumownego korzystania z gruntu jest w rzeczywistości wynagrodzeniem za świadczoną przez Wydzierżawiającego usługę, dającą wypłacającemu je wyraźne i bezpośrednie korzyści w postaci możliwości korzystania w oznaczonym zakresie z gruntu.

W analizowanym przypadku związek między żądaną płatnością, a świadczeniem na rzecz Państwa ma charakter na tyle bezpośredni i wyraźny, że można stwierdzić, że żądana płatność następuje w zamian za to świadczenie, tj. za świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy. Wbrew zatem Państwa twierdzeniom, świadczenie pieniężne należne Wydzierżawiającemu od Państwa nie stanowi odszkodowania za bezumowne korzystanie z gruntu. W konsekwencji, należy stwierdzić, że powyższa sytuacja wyczerpuje zapisy art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy i wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z gruntu jest opodatkowane podatkiem od towarów i usług.

Jednocześnie zaznaczyć należy, że ani przepisy ustawy, ani też rozporządzeń wykonawczych do ustawy nie przewidują zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT oraz obniżonych stawek podatku VAT dla świadczenia usług opisanych we wniosku.

Wobec powyższego wystawienie przez Wydzierżawiającego faktury z wykazaną stawką i kwotą podatku z tytułu bezumownego korzystania z gruntu znajduje oparcie w obowiązujących przepisach prawa.

Z opisu sprawy wynika, że jesteście Państwo zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. Podatek naliczony wynikający z faktury wystawionej przez Wydzierżawiającego za bezumowne korzystanie z gruntu jest związany wyłącznie z wykonywanymi przez Państwa czynnościami opodatkowanymi podatkiem od towarów i usług.

Wskazać należy, że w przedmiotowej sprawie nie zaistnieją przesłanki wyłączające prawo do odliczenia podatku naliczonego przewidziane w art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy, gdyż – jak wyżej stwierdzono – bezumowne korzystanie przez Państwa z gruntu polega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji, mając na uwadze opis sprawy oraz obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa, należy stwierdzić, że przysługuje Państwu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z faktury wystawionej przez Wydzierżawiającego z tytułu bezumownego korzystania z gruntu na podstawie art. 86 ust. 1 ustawy, gdyż – jak Państwo wskazali – bezumowne korzystanie z gruntu jest związane wyłącznie z wykonywanymi przez Państwa czynnościami opodatkowanymi podatkiem VAT. Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, przysługuje pod warunkiem niewystąpienia pozostałych przesłanek negatywnych określonych w art. 88 ustawy.

Tym samym uznałem Państwa stanowisko w zakresie pytania nr 1 i 2 wniosku za nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Informuję, iż wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytania). Inne kwestie przedstawione we wniosku, które nie zostały objęte pytaniem, nie mogą być – zgodnie z art. 14b § 1 ustawy Ordynacja podatkowa – rozpatrzone.

Podkreślam, że wydając interpretację przepisów prawa podatkowego Organ nie prowadzi postępowania podatkowego w rozumieniu tej ustawy. Niniejsza interpretacja indywidualna ogranicza się wyłącznie do udzielenia pisemnej informacji co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego w okolicznościach przedstawionego przez Państwa opisu sprawy. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku opisem sprawy. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, wydana interpretacja traci swą aktualność.

Należy zauważyć, że stosownie do art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej, Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, na wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną). W przedmiotowej sprawie powyższa interpretacja indywidualna dotyczy tylko Państwa i nie wywołuje skutków podatkowych dla Wydzierżawiającego.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem sprawy i zastosują się Państwo do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 ustawy Ordynacja podatkowa:

·Stosownie do art. 14na § 2 ustawy Ordynacja podatkowa:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA),

albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy Ordynacja podatkowa.