- Czy sprzedaż przez Fundację przedmiotów z Kolekcji będzie podlegać opodatkowaniu VAT oraz - czy Fundacji przysługuje prawo do odliczenia VAT z faktur dokumentujących zakupy związane z utrzymaniem Kolekcji?

Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

 31 stycznia 2024 r. wpłynął Państwa wniosek ORD-IN o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od towarów i usług w zakresie ustalenia:

- czy sprzedaż przez Fundację (1 i 2) z Kolekcji będzie podlegać opodatkowaniu VAT?

- czy Fundacji przysługuje prawo do odliczenia VAT z faktur dokumentujących zakupy związane z utrzymaniem Kolekcji?

Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 11 marca 2024 r.

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Fundacja rodzinna (dalej zamiennie „Wnioskodawca” lub „Fundacja”) jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT. Wynika to z faktu, że Fundacja jest właścicielem nieruchomości użytkowych i uzyskuje przychody z najmu, które są opodatkowane 23 proc. stawką VAT. Beneficjentami Fundacji są osoby fizyczne.

Fundator Fundacji jest właścicielem: 1) kolekcji (dalej „Kolekcja 1”, 2) kolekcji.(dalej „Kolekcja 2”). Kolekcja 1 oraz Kolekcja 2 dalej określane są jako „Kolekcje”. Kolekcja 1 składa się z (...) o wartości zabytkowej lub kolekcjonerskiej (wyprodukowanych w niewielkiej liczbie egzemplarzy, wyjątkowe wersje itp.). Kolekcja 2 składa się z (..) o wartości zabytkowej lub kolekcjonerskiej (wyprodukowanych w niewielkiej liczbie egzemplarzy, wyjątkowe wersje itp.).

Fundator Fundacji wniesie Kolekcje do Fundacji w drodze darowizny lub w tytułem mienia wnoszonego na powiększenie funduszu założycielskiego. Przedmioty składające się na Kolekcje nie będą traktowane jako przedmioty codziennego użytku. Beneficjenci będą mogli z nich nieodpłatnie korzystać w sytuacjach wyjątkowych, np. wypożyczyć dany egzemplarz (...) na wyjątkową uroczystość, w której będą brać udział. (...) składające się na Kolekcję 1 nie będą użytkowane na co dzień.

Beneficjenci od czasu do czasu będą z nich korzystać w sposób hobbystyczny lub reprezentacyjny, np. .... będą mogły być im udostępniane w celu wzięcia udziału w wyjątkowej uroczystości..... Priorytetem będzie jednak bezpieczeństwo Kolekcji oraz zachowanie składników kolekcji w jak najlepszym stanie technicznym. Fundacja powinna bowiem zarządzać mieniem w interesie beneficjentów, starając się, aby wartość mienia rosła. Fundacja będzie dbać o to, żeby ..... były wystawiane na różnego rodzaju pokazach i targach, ponieważ ma to korzystny wpływ na ich wartość (wartość .......kolekcjonerskich w znacznej mierze zależy od historii danego egzemplarza oraz tego, czy jest on znany innych kolekcjonerom). W związku z posiadaniem Kolekcji oraz jej udostępnianiem beneficjentom Fundacja będzie ponosić różnego rodzaju koszty. W przypadku (1) będą to przede wszystkim: koszty (...) . W przypadku (2) koszty utrzymania będą niższe. Także w tym przypadku konieczne jest jednak zapewnienie odpowiednich warunków przechowywania (zapewnienie odpowiedniej temperatury, wilgotności, zabezpieczenie przed kradzieżą) oraz (..).

W przyszłości, Fundacja od czasu do czasu będzie podejmować decyzję o sprzedaży poszczególnych eksponatów z Kolekcji. Przy podejmowaniu tych decyzji będą brane pod uwagę różne czynniki, w szczególności możliwość/konieczność uzyskania środków finansowych na funkcjonowanie Fundacji (np. sfinansowanie świadczeń dla beneficjentów w formie finansowania nauki lub leczenia) oraz możliwość uzyskania korzystnej ceny sprzedaży. W związku z opisanym zdarzeniami przyszłymi Wnioskodawca ma wątpliwości co do zasad rozliczania podatku od towarów i usług (dalej „VAT”).

W piśmie uzupełniającym z 11 marca 2024 r. uzupełnili Państwo opis sprawy i wyjaśnili co następuje:

W wezwaniu Dyrektor KIS wskazał, że: „Fundację Rodzinną tworzy się w celu zachowania aktywów i mienia dla potrzeb rodziny” i wskazał na konieczność uzupełnienia poniższych kwestii.

 1) Czy taki jest cel Państwa Fundacji?

Zgodnie ze statutem Fundacja została utworzona w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Statut określa zatem cele w sposób tożsamy, jak Ustawa o Fundacji rodzinnej. W ocenie Wnioskodawcy sformułowanie „gromadzenie mienia” ma charakter nieco szerszy niż „zachowanie aktywów i mienia". Działania w celu „gromadzenia mienia” obejmują bowiem także te, których celem jest zwiększenie jego wartości (z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z Ustawy o fundacji rodzinnej).

W statucie wskazano również, że Fundacja zarządza we własnym imieniu posiadanym majątkiem i zapewnia jego ochronę, w szczególności nabywa prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciąga zobowiązania, pozywa i jest pozywana.

Wśród szczegółowych celów Fundacji wskazano spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów poprzez:

   - zapewnienie środków utrzymania dla beneficjentów, w tym w szczególności zapewnienia zamieszkania, wyżywienia oraz pokrycia innych kosztów niezbędnych do pokrywania bieżących i zwyczajowych wydatków życia codziennego (media, opłaty telekomunikacyjne, opłaty publicznoprawne etc.);

   - ustanawianie ograniczonych praw rzeczowych na rzecz beneficjentów;

   - udostępnienie i oddawanie do korzystania beneficjentom mienia [to jest w szczególności nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego gruntów (zarówno niezabudowanego jak i z własnością stanowiących odrębną nieruchomość budynków, budowli i urządzeń), spółdzielczych własnościowych praw, ekspektatyw odrębnej własności lokali i innych rzeczy];

   - zapewnienie środków na kształcenie beneficjentów;

   - finansowanie wyjazdów zagranicznych beneficjentów;

   - zapewnienie środków na leczenie beneficjentów;

   - zapewnienie środków w celu dokonywania co miesięcznych świadczeń pieniężnych na rzecz beneficjentów;

   - zapewnienie środków godnego pochówku beneficjentów, zapewnianie środków, w celu pielęgnowania pamięci po zmarłych beneficjentach.

W statucie Fundacji wskazano m.in., że Fundacja może nabywać majątek w dowolny sposób, w tym w szczególności:

   - w drodze darowizn od Fundatora, beneficjenta lub dowolnych osób trzecich,

   - w drodze nabycia składników majątku finansowanego z zysku z prowadzonej działalności gospodarczej,

   - w formie nagród, konkursów, dotacji, dofinansowań.

W statucie Fundacji wskazano również, że Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów statutowych oraz w zakresie dozwolonym przez Ustawę o fundacji rodzinnej. Osiągnięty zysk Fundacja Rodzinna przeznacza na cele statutowe. W zakresie działalności gospodarczej Fundacja prowadzi gospodarkę finansową i ewidencję księgową zgodnie z obowiązującymi w tym względzie przepisami.

W statucie Fundacji wskazano, że dla pozyskiwania środków finansowych na realizację celów Fundacja może m.in. prowadzić działalność gospodarczą w następującym zakresie:

    - zbywanie mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia,

    - najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie,

    - przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach,

    - nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze.

Wnioskodawca wskazuje, że w ramach gromadzenia mienia Fundacja będzie zwiększać kolekcje o nowe eksponaty, czyli będzie kupować (1 i 2).

  2) Czy mienie („kolekcja 1", „kolekcja 2”) wniesione do Fundacji zostało wniesione w celu zbycia tego mienia?

Wniosek dotyczy zdarzenia przyszłego. Mienie („kolekcja 1”, „kolekcja 2") nie zostało jeszcze wniesione do Fundacji.

Mienie nie zostanie wniesione do Fundacji w celu zbycia. Należy wyjaśnić, że zgromadzenie kolekcji wymagało od Fundatora poświęcenia wielu sił i środków finansowych. Było to przede wszystkim realizowanie pasji Fundatora.

Fundator chciałby, aby kolekcje te przetrwały dla kolejnych pokoleń. Jednocześnie chciałby umożliwić beneficjentom realizację tej samej pasji, np. poprzez czasowe udostępnianie im eksponatów.

Co do zasady Fundator nie chciałby, aby jego spadkobiercy dokonali podziału Kolekcji i sprzedali poszczególne eksponaty. Nie chciałby również, aby między spadkobiercami doszło do sporów na tym tle. Z tego względu Fundator postanowił wnieść Kolekcje do Fundacji. W ocenie Fundatora instytucja Fundacji rodzinnej wpisuje się w jego cele. Jednym z tych celów jest: zachowania zebranych przez Fundatora kolekcji.

Za życia Fundatora Fundacja, co do zasady, nie zamierza zbywać eksponatów z kolekcji. Należy bowiem podkreślić, że Fundacja prowadzi działalność gospodarczą w zakresie najmu nieruchomości i to z niej zamierza uzyskiwać zyski na finansowanie funkcjonowania Fundacji oraz świadczenia dla beneficjentów.

We wniosku Fundacja wyjaśniła, że Fundacja od czasu do czasu będzie podejmować decyzję o sprzedaży poszczególnych eksponatów z Kolekcji. Przy podejmowaniu tych decyzji będą brane pod uwagę różne czynniki, w szczególności możliwość/konieczność uzyskania środków finansowych na funkcjonowanie Fundacj i (np . sfinansowanie świadczeń dla beneficjentów w formie finansowania nauki lub leczenia) oraz możiiwość uzyskania korzystnej ceny sprzedaży.

Należy zatem sprecyzować, że sprzedaż eksponatów za życia Fundatora nie jest planowana. Może wystąpić tylko w nadzwyczajnych okolicznościach (przedstawionych w odpowiedzi na kolejne pytanie). Celem Fundacji jest bardziej rozbudowa kolekcji niż zmniejszanie ogólnej liczby lub ogólnej wartości eksponatów.

Obecnie trwają prace nad doprecyzowaniem statutu Fundacji i jako jeden z celów zostanie wskazane utrzymanie oraz rozbudowa Kolekcji w celu umożliwienia korzystania z niej przez obecnych i przyszłych beneficjentów.

Fundacja podkreśla, że nie jest jej celem zbywanie kolekcji w przewidywalnym okresie, czyli za życia Fundatora

  3) Czy w Statucie Fundacji Rodzinnej (...) określono w sposób precyzyjny w jakich okolicznościach i w jakich przypadkach będzie dochodziło do sprzedaży przedmiotów kolekcjonerskich?

Obecnie statut nie zawiera takich postanowień. Do czasu ich wprowadzenia przedmioty z Kolekcji nie będą przedmiotem sprzedaży.

Obecnie trwają prace nad doprecyzowaniem statutu m.in. w tym zakresie. Do statutu zostanie wprowadzony zapis, że sprzedaż przedmiotu kolekcji może nastąpić:

- gdy sytuacja finansowa Fundacji będzie wymagać pozyskania środków na funkcjonowanie Fundacji lub finansowanie świadczeń dla beneficjentów, albo

- Fundacji zostanie przedstawiona wyjątkowo korzystna oferta zakupu danego przedmiotu - na kwotę znacznie wyższą niż wycena wynikająca z cenników i wycen.

Należy wyjaśnić, że rynek kolekcjonerskich (...) rządzi się swoimi, dość specyficznymi zasadami. Zdarzają się sytuacje, gdy dany kolekcjoner poszukuje ściśle określonego (...) ze względów emocjonalnych (np. on lub ktoś z jego rodziny posiadał taki przedmiot w przeszłości) i oferuje kwotę wykraczającą poza standardową wycenę i cenniki (mające zastosowanie, gdy czynnik emocjonalny nie ma zastosowania). W ocenie Fundacji przyjęcie takiej oferty będzie się mieściło w pojęciu zarządzania mieniem Fundacji. Należy jednak zaznaczyć, że takie sytuacje mają miejsce niezwykle rzadko.

Jednocześnie Fundacja wyjaśnia, że jako jeden z celów Fundacji w jej statucie zostanie wskazane utrzymanie oraz rozbudowa Kolekcji w celu umożliwienia korzystania z niej przez obecnych i przyszłych beneficjentów.

  4) Czy przedmioty z kolekcji (...) będą udostępniane odpłatnie, jeśli tak to komu i na jakich zasadach?

Nie. Fundacja nie przewiduje odpłatnego udostępniania (1) lub (2) z Kolekcji.

  5) Czy ww. przedmioty z kolekcji będą wykorzystywane przez Fundację do wykonywania czynności opodatkowanym podatkiem VAT?

Przedmioty z kolekcji będą przez Fundację wykorzystywane tylko poprzez nieodpłatne użyczanie beneficjentom. Jak wskazano we wniosku przedmioty składające się na Kolekcje nie będą traktowane jako przedmioty codziennego użytku. Beneficjenci będą mogli z nich nieodpłatnie korzystać w sytuacjach wyjątkowych, np. wypożyczyć dany egzemplarz (2) na wyjątkową uroczystość, w której będą brać udział. (1) składające się na Kolekcję (1) nie będą użytkowane na co dzień. Beneficjenci od czasu do czasu będą z nich korzystać w sposób hobbystyczny lub reprezentacyjny, np. (1) będą mogły być im udostępniane w celu wzięcia udziału w wyjątkowej uroczystości (...). Priorytetem będzie jednak bezpieczeństwo Kolekcji.

Należy zwrócić uwagę, że zadane pytanie („Czy ww. przedmioty z kolekcji będą wykorzystywane przez Fundację do wykonywania czynności opodatkowanym podatkiem VAT?”) nie jest pytaniem o opis zdarzenia przyszłego, ale o ocenę prawno-podatkową zdarzenia przyszłego. Wnioskodawca może na nie zatem odpowiedzieć jedynie jako uzupełnienie uzasadnienia swojego stanowiska (co nastąpiło w dalszej części niniejszego pisma).

  6) Czy przedmioty z kolekcji wystawiane na pokazach, targach będą reklamowały w jakikolwiek sposób działalność Fundacji, czy będą kształtowały wizerunek Fundacji, będą ją promowały?

Nie. Fundacja prowadzi działalność gospodarczą z zakresu wynajmu nieruchomość. Natomiast (...) będą brały udział w pokazach i targach, które są imprezami (...). (1) będą wystawiane na różnego rodzaju pokazach i targach, ponieważ ma to korzystny wpływ na ich wartość (wartość ....kolekcjonerskich w znacznej mierze zależy od historii danego egzemplarza oraz tego, czy jest on znany innym kolekcjonerom), a więc również wartość całej kolekcji. W ocenie Fundacji jest to istotny element zarządzania mieniem Fundacji, czyli dbania, aby wartość rynkowa mienia Fundacji była jak najwyższa.

  7) Z opisu sprawy wynika, że cyt. „W przyszłości, Fundacja od czasu do czasu będzie podejmować decyzję o sprzedaży poszczególnych eksponatów z Kolekcji”,

zatem należy wyjaśnić czy sprzedaż eksponatów z Kolekcji będzie miała charakter ciągły i zarobkowy?

Fundacja precyzuje, że za życia Fundatora nie planuje sprzedaży przedmiotów z Kolekcji. W tym okresie takie transakcje, o ile wystąpią, będą miały charakter incydentalny, nie częściej niż jedna na dwa lata i tylko w przypadku wystąpienia jednego z następujących przypadków:

- gdy sytuacja finansowa Fundacji będzie wymagać pozyskania środków na funkcjonowanie Fundacji lub finansowanie świadczeń dla beneficjentów, albo

- Fundacji zostanie przedstawiona wyjątkowo korzystna oferta zakupu danego przedmiotu - na kwotę znacznie wyższą niż wycena wynikająca z cenników i wycen.

Wnioskodawca wyjaśnia, że wystąpienie którejkolwiek z tych sytuacji wydaje się mało prawdopodobne. Działalność Fundacji jest bowiem finansowana z najmu nieruchomości.

Wolą Fundatora jest, żeby takie zasady działania były kontynuowane także w dalszej przyszłości.

Należy zwrócić uwagę, że zadane pytanie („(...) czy sprzedaż eksponatów z Kolekcji będzie miała charakter ciągły i zarobkowy?”) nie jest pytaniem o opis zdarzenia przyszłego, ale o ocenę prawno-podatkową zdarzenia przyszłego w kontekście art. 15 ust. 2 Ustawy o VAT. Wnioskodawca może na nie zatem odpowiedzieć jedynie jako uzupełnienie uzasadnienia swojego stanowiska (co nastąpiło w dalszej części niniejszego pisma).

  8) Proszę wyjaśnić jaki jest stan ilościowy kolekcji: tzn. ile (1) oraz (2) Państwo posiadają w swojej kolekcji?

Fundator wniesie do Fundacji 5 (2).

Wnioskodawca precyzuje, że Fundator wniesie do Fundacji 5 (1) w rozumieniu Ustawy o VAT (...).

Wnioskodawca precyzuje, że stosowane we Wniosku określenie „....” oznacza (...).

  9) Jaka będzie powtarzalność tych czynności, tzn. np. ile zostanie sprzedanych (1) i (2) w ciągu jednego roku?

Fundacja precyzuje, że za życia Fundatora nie planuje sprzedaży przedmiotów z Kolekcji. W tym okresie takie transakcje będą miały charakter incydentalny, nie częściej niż jedna na dwa lata i tylko w przypadku wystąpienia jednego z następujących przypadków:

- gdy sytuacja finansowa Fundacji będzie wymagać pozyskania środków na funkcjonowanie Fundacji lub finansowanie świadczeń dla beneficjentów, albo

- Fundacji zostanie przedstawiona wyjątkowo korzystna oferta zakupu danego przedmiotu - na kwotę znacznie wyższą niż wycena wynikająca z cenników i wycen.

Wnioskodawca wyjaśnia, że wystąpienie którejkolwiek z tych sytuacji wydaje się mało prawdopodobne. Działalność Fundacji jest bowiem finansowana z najmu nieruchomości.

10) Ile tych eksponatów będzie przedmiotem sprzedaży w najbliższym czasie np. w 2024 r. i 2025 r.?

Fundacja precyzuje, że za życia Fundatora nie planuje sprzedaży przedmiotów z Kolekcji. W latach 2024 - 2025 wystąpi nie więcej niż jedna transakcja sprzedaży (....) i tylko w przypadku wystąpienia jednego z następujących przypadków:

- gdy sytuacja finansowa Fundacji będzie wymagać pozyskania środków na funkcjonowanie Fundacji lub finansowanie świadczeń dla beneficjentów, albo

- Fundacji zostanie przedstawiona wyjątkowo korzystna oferta zakupu danego przedmiotu - na kwotę znacznie wyższą niż wycena wynikająca z cenników i wycen.

Wnioskodawca wyjaśnia, że wystąpienie którejkolwiek z tych sytuacji wydaje się mało prawdopodobne. Działalność Fundacji jest bowiem finansowana z najmu nieruchomości.

11)Ilu beneficjentów Państwa Fundacji w najbliższym czasie będzie potrzebowało środków finansowych np. na pokrycie kosztów kształcenia?

Instytucja fundacji rodzinnej przewidziana jest jako podmiot, który ma, co do zasady, funkcjonować przez wiele pokoleń.Tak też się dzieje w krajach, gdzie instytucja ta funkcjonuje od od lat. Dlatego przyjmowane rozwiązania rozwiązania muszą uwzględniać różne sytuacje.

Z obecnych zapisów statutu Fundacji wynika, że za życia Fundatora jest on jedynym beneficjentem Fundaj Rodzinnej. Natomiast po śmierci Fundatora beneficjentami będą jego spadkobiercy wskazani w testamencie.

Wydaje się, że w najbliższych kilku latach nie wystąpią świadczenia na pokrycie kosztów kształcenia. Natomiast konieczność pokrycia innych kosztów (np. leczenia) zależy od czynników losowych.

Należy podkreślić, że w najbliższym czasie beneficjentami Fundacji staną się także dzieci Fundatora.

12) Czy sprzedaż składników kolekcji w najbliższym czasie, np. w 2024 i 2025 roku, będzie spowodowana jedynie potrzebą zaspokojenia kosztów utrzymania funkcjonowania Fundacji Rodzinnej ?

Fundacja precyzuje, że za życia Fundatora nie planuje sprzedaży przedmiotów z Kolekcji. W latach 2024 - 2025 wystąpi nie więcej niż jedna transakcja sprzedaży (....) i tylko w przypadku wystąpienia jednego z następujących przypadków:

- gdy sytuacja finansowa Fundacji będzie wymagać pozyskania środków na funkcjonowanie Fundami lub finansowanie świadczeń dla beneficjentów, albo

- Fundacji zostanie przedstawiona wyjątkowo korzystna oferta zakupu danego przedmiotu - na kwotę znacznie wyższą niż wycena wynikająca z cenników i wycen.

Wnioskodawca wyjaśnia, że wystąpienie którejkolwiek z tych sytuacji wydaje się mało prawdopodobne. Działalność Fundacji jest bowiem finansowana z najmu nieruchomości.

13) Czy będą Państwo wystawiać przedmioty kolekcjonerskie, o których mowa we wniosku, na Aukcjach?

W przypadku konieczności uzyskania środków na sfinansowanie kosztów utrzymania funkcjonowania Fundacji Rodzinnej Fundacja będzie stosować typowe formy sprzedaży przewidziane dla przedmiotów kolekcjonerskich. Jedną z nich mogą być specjalistyczne aukcje, targi branżowe, ogłoszenia na specjalistycznych portalach. Są to metody stosowane przez wszystkich posiadaczy kolekcjonerskich(...) , także tych, którzy posiadają jeden czy kilka takich przedmiotów.

Jeśli nie zaistnieje konieczności uzyskania środków na sfinansowanie kosztów utrzymania funkcjonowania Fundacji Rodzinnej, Fundacja nie będzie podejmować aktywnych działań mających na celu sprzedaży.

14) Czy w przypadku sprzedaży przedmiotów kolekcjonerskich, o których mowa we wniosku, będą Państwo korzystać z usług pośrednika, który będzie dokonywać sprzedaży tych przedmiotów w Państwa imieniu?

Fundacja wyjaśnia, że jedną z powszechniejszych metod sprzedaży przedmiotów kolekcjonerskich jest korzystanie z domu aukcyjnego. Jeśli licytacja kończy się sukcesem, to dom aukcyjny dokonuje sprzedaży we własnym imieniu, czyli nabywa przedmiot od sprzedającego i sprzedaje osobie/podmiotowi, który zaoferował najwyższą cenę (o ile zostały spełnione wszystkie warunki dojścia transakcji do skutku, np. została przekroczona cena minimalna).

Taki sposób sprzedaży przedmiotów kolekcjonerskich jest powszechnie stosowany, w szczególności przez osoby prywatne, które sprzedają przedmioty z prywatnej kolekcji (nie mają salonu, gdzie mogą wystawić przedmiot; personelu, który będzie go prezentował ewentualnym zainteresowanym i negocjował cenę). Licytacja prowadzona przez renomowany dom aukcyjny to również najbardziej miarodajny sposób ustalenia ceny rynkowej danego przedmiotu.

15) Czy przedmioty z kolekcji – (...) stanowią towary wymienione w rozumieniu art. 120 ust. 1 pkt 4 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1570 ze zm.)?

Co do zasady (...)  spełniają kryteria art. 120 ust. 1 pkt 4 Ustawy o VAT (zgodnie z tym przepisem przez towary używane rozumie się ruchome dobra materialne nadające się do dalszego użytku w ich aktualnym stanie lub po naprawie, inne niż określone w pkt 1-3 oraz inne niż metale szlachetne lub kamienie szlachetne (CN 7102, 7103, 7106, 7108, 7110, 7112).

Niektóre przedmioty, ze względu na ich wartość historyczną lub etnograficzną, z kolekcji mogą spełniać kryteria do uznania za przedmioty kolekcjonerskie w rozumieniu art. 120 ust. 1 pkt 2 lit. b Ustawy o VAT.

16) Czy Fundacja nabyła kolekcję od podmiotu wymienionego w art. 120 ust. 10 ustawy o VAT (proszę wskazać od którego)?

We wniosku wskazano: „Fundator Fundacji wniesie Kolekcje do Fundacji w drodze darowizny lub w tytułem mienia wnoszonego na powiększenie funduszu założycielskiego"

Oznacza to, że:

- Kolekcje dopiero zostaną wniesione do Fundacji

- Kolekcje zostaną wniesione przez Fundatora, czyli osoba fizyczna wnosi do Fundacji prywatny majątek.

Przy czym istotny jest fakt, że Fundacja otrzyma Kolekcje nieodpłatnie oraz nie nabędzie ich w celu zbycia. Przedmioty nabywane w ramach rozbudowy Kolekcji Fundacja będzie kupować od podmiotów wskazanych w art. 120 ust. 10 ustawy o VAT.

Pytania:

1) Czy sprzedaż przez Fundację (1) i (2) z Kolekcji będzie podlegać opodatkowaniu VAT?

2) Czy Fundacji przysługuje prawo do odliczenia VAT z faktur dokumentujących zakupy związane z utrzymaniem Kolekcji?

Państwa stanowisko:

Sprzedaż przez Fundację (...)  z Kolekcji nie będzie podlegać opodatkowaniu VAT.

Fundacji nie przysługuje prawo do odliczenia VAT z faktur dokumentujących zakupy związane z utrzymaniem Kolekcji.

Uzasadnienie stanowiska Wnioskodawcy

Ad. 1

Podstawą prawną funkcjonowania Fundacji jest ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (tekst jedn. Dz.U. z 2023 poz. 326 ze zm. – dalej „Ustawa o Fundacji rodzinnej”). Zgodnie z art. 1 Ustawy o Fundacji rodzinnej: „Ustawa reguluje organizację i funkcjonowanie fundacji rodzinnej, w tym prawa i obowiązki fundatora i beneficjenta.”

Zgodnie z art. 2 ust. 1 Ustawy o Fundacji rodzinnej: „Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej.” Oznacza to, że podstawowym celem powołania i funkcjonowania fundacji rodzinnych jest gromadzenie mienia, zarządzania tym mieniem w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów.

W ocenie Wnioskodawcy przedstawione w opisie zdarzenia przyszłego sytuacje (nieodpłatne otrzymanie Kolekcji przez Fundację od fundatora; dbanie o zachowanie Kolekcji oraz remontowanie eksponatów, które tego wymagają) stanowią gromadzenie mienia oraz zarządzania tym mieniem w interesie beneficjentów.

Elementem zarządzania mieniem jest również sprzedaż niektórych eksponatów, gdy decyzja w tym zakresie będzie uzależniona od takich czynników, jak możliwość/konieczność uzyskania środków finansowych na funkcjonowanie Fundacji (np. sfinansowanie świadczeń dla beneficjentów) oraz możliwość uzyskania korzystnej ceny sprzedaży.

Podsumowując, opisane we Wniosku zdarzenia stanowią realizację celów fundacji rodzinnych określonych w art. 2 ust. 1 Ustawy o Fundacji rodzinnej.

Zgodnie z art. 2 ust. 2 Ustawy o Fundacji rodzinnej: „Przez świadczenie rozumie się składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów.”

Oznacza to, że ewentualne, incydentalne, nieodpłatne udostępnianie beneficjentom niektórych (...) do używania (np. podczas wyjątkowych uroczystości) stanowi świadczenie, o którym mowa w art. 2 ust. 2 Ustawy o Fundacji rodzinnej.

Zgodnie z art. 2 ust. 3 Ustawy o Fundacji rodzinnej: „Fundacja rodzinna w przypadku beneficjenta będącego osobą fizyczną może w szczególności pokrywać koszty jego utrzymania lub kształcenia, a w przypadku beneficjenta będącego organizacją pozarządową, o której mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2022 r. poz. 1327, 1265 i 1812), prowadzącą działalność pożytku publicznego wspierać działalność pożytku publicznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej ustawy.”

Przepis ten wskazuje przykładowe świadczenia fundacji rodzinnej na rzecz beneficjenta. To m.in. tego typu świadczenia będą finansowane ze środków uzyskanych ze sprzedaży (...) – gdy Fundacja uzna, że w ramach zarządzania mieniem sprzedaż jest działaniem najbardziej racjonalnym.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 Ustawy o Fundacji rodzinnej: „Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2023 r. poz. 221) tylko w zakresie: 1) zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia; 2) najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie; 3) przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach; 4) nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze; 5) udzielania pożyczek: a) spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje, b) spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik, c) beneficjentom; 6) obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej; 7) produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu; 8) gospodarki leśnej.”

Zgodnie z art. 5 ust. 2 Ustawy o Fundacji rodzinnej: „Działalność, o której mowa w ust. 1 pkt 7 i 8, fundacja rodzinna może wykonywać wyłącznie w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym.”

Zgodnie z art. 5 ust. 3 Ustawy o Fundacji rodzinnej: „Przepis ust. 1 pkt 1 nie dotyczy praw wynikających z przystąpienia do podmiotów, o których mowa w ust. 1 pkt 3, i uczestnictwa w tych podmiotach oraz składników mienia, o których mowa w ust. 1 pkt 4.”

Art. 5 Ustawy o Fundacji rodzinnej określa, w jakim zakresie fundacje rodzinne mogą prowadzić działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 Prawo przedsiębiorców.

Z kolei art. 3 Prawa przedsiębiorców wskazuje, że: „Działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły.”

W podobny sposób zdefiniowana jest działalność gospodarcza dla celów podatku od towarów i usług. Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2023 poz. 1570 ze zm. - dalej "Ustawa o VAT"): „Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody.

Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych”. Oznacza to, że wykonywanie przez fundacje rodzinne ich zasadniczych celów określonych w art. 2 ust. 1 Ustawy o Fundacji rodzinnej (gromadzenia mienia, zarządzania mieniem w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów) nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu Ustawy o VAT. Wykonując te zadania fundacje rodzinne nie działają bowiem jako producent, handlowiec lub usługodawca.

Wykonywanie czynności związanych z realizacją celów określonych w art. 2 ust. 1 Ustawy o Fundacji rodzinnej nie ma również celów zarobkowych. Celem jest bowiem gromadzenie mienia, zarządzania mieniem w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów – w sposób uszczegółowiony w statucie.

W praktyce oznacza to, że prawidłowe zarządzanie mieniem fundacji rodzinnych ma zapewnić środki na funkcjonowanie Fundacji oraz realizację celów statutowych. Są to cele, które realizuje każda fundacja rodzinna. Poza działaniami wynikającymi z art. 2 ust. 1 Ustawy o Fundacji rodzinnej (podejmowanymi przez każdą fundacje rodzinną) fundacje rodzinne mogą (ale nie muszą) prowadzić działalność gospodarczą w zakresie dopuszczonym przez art. 5 Ustawy o Fundacji rodzinnej. Jeśli te działania spełniają definicję określoną w art. 15 ust. 2 Ustawy o VAT, to Fundacja wykonuje działalność gospodarczą w rozumieniu Ustawy o VAT. W konsekwencji jest podatnikiem VAT.

W przypadku Fundacji działaniami podejmowanymi w charakterze podatnika VAT jest wynajem nieruchomości. W konsekwencji wynagrodzenie Fundacji za usługi najmu podlega opodatkowaniu VAT.

Jednocześnie Fundacji przysługuje prawo do odliczania VAT naliczonego zawartego w cenie towarów i usług wykorzystywanych do wykonywania działalności opodatkowanej VAT. Fakt posiadania przez Fundację statusu czynnego podatnika VAT nie oznacza, że wszelkie czynności podejmowane są przez Fundację w charakterze podatnika VAT. Katalog czynności opodatkowanych VAT został określony w art. 5 ust. 1 Ustawy o VAT. Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy VAT: „opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanym dalej „podatkiem”, podlegają (...) odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju”.

Z art. 7 ust. 1 Ustawy o VAT wynika, że przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. W konsekwencji należy uznać, że Ustawa o VAT obejmuje swoim zakresem przedmiotowym sprzedaż (...) zgromadzonych w Kolekcjach (ponieważ transakcje te stanowią dostawę towarów). Powyższe nie przesądza jednak, że transakcja sprzedaży podlega opodatkowaniu. Nie każda sprzedaż jest bowiem opodatkowana VAT.

Podatkowi temu nie podlega, np. sprzedaż majątku prywatnego przez osobę fizyczną. Wynika to z tego, że istotny jest bowiem nie tylko zakres przedmiotowy Ustawy o VAT, ale także jej zakres podmiotowy. Należy zatem przeprowadzić analizę, czy w analizowanej sytuacji Wnioskodawca, sprzedając przedmioty z Kolekcji będzie działał w charakterze podatnika VAT. Zgodnie z art. 15 ust. 1 Ustawy o VAT: „Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności”. Z kolei art. 15 ust. 2 Ustawy o VAT stanowi, że: „działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych”.

Orzecznictwa potwierdza, że nawet jeśli jakiś podmiot jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT, to nie powoduje to, że wszelka dokonywana przez taki podmiot sprzedaż podlega opodatkowaniu VAT.

Orzecznictwo to dotyczy przede wszystkim osób fizycznych, ale zawarta w nim argumentacja pozostaje aktualna w przypadku fundacji rodzinnych. W pierwszej kolejności należy wskazać na wyrok składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego (dalej „NSA”) z dnia 29 października 2007 r. (I FPS 3/07), w którym wskazano, że: „przepisy art. 15 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. 2004 r. Nr 54 poz. 535 ze zm.) powinny być rozumiane w ten sposób, że warunkiem sine qua non uznania, iż dany podmiot działa w charakterze podatnika podatku od towarów i usług, jest ustalenie, że działa on jako producent, handlowiec, usługodawca, pozyskujący zasoby naturalne, rolnik lub jako osoba wykonująca wolny zawód”. Sąd podkreślił również, że: „ani formalny status danego podmiotu jako podatnika zarejestrowanego, ani okoliczność, że dana czynność została wykonana wielokrotnie lub jednorazowo, lecz z zamiarem częstotliwości, nie mogą przesądzać o opodatkowaniu tej czynności bez każdorazowego ustalenia, że w odniesieniu do konkretnej czynności podmiot ten występował w charakterze podatnika podatku od towarów i usług”.

Fakt, że Fundacja jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej (w analizowanym przypadku wynajmu) nie powoduje zatem, że sprzedaż składników mienia niezwiązanego z prowadzoną działalnością gospodarczą (zarządzanego zgodnie z art. 2 Ustawy o Fundacji rodzinnej) również podlega opodatkowaniu. Zawsze należy bowiem zbadać, czy są podstawy do uznania, że konkretna transakcja jest dokonywana w charakterze podatnika VAT.

W analizowanejsytuacji Wnioskodawca jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT. Prowadzi on bowiem działalność gospodarczą w rozumieniu Ustawy o VAT w zakresie najmu. Działalność ta nie ma jednak żadnego związku ze sprzedażą składników Kolekcji zarządzanych na zasadach określonych w art. 2 Ustawy o Fundacji rodzinnej.

W ocenie Wnioskodawcy okoliczności transakcji jednoznacznie wskazują, że sprzedając w przyszłości składniki Kolekcji Fundacja nie będzie działała w charakterze podatnika VAT. Będzie to bowiem jeden z elementów zarządzania mieniem Fundacji, w szczególności polegającego na zapewnieniu środków pieniężnych na funkcjonowanie Fundacji (np. koszty obsługi księgowej i prawnej; wynagrodzenie lub zwrot kosztów dla członków zarządu) oraz wynikające ze statutu Fundacji świadczenia dla beneficjentów, np. pokrycie kosztów kształcenia.

W ocenie Wnioskodawcy status Fundacji rodzinnej w zakresie VAT wykazuje pewne podobieństwa do statusu osoby fizycznej. Działania Fundacji w zakresie gromadzenia mienia i zarządzania nim, a także realizacji świadczeń dla beneficjentów można porównać do działań osoby fizycznej dotyczących majątku prywatnego oraz realizacji prywatnych potrzeb. Nie podlegają one VAT nawet jeśli osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą, w ramach której działa w charakterze podatnika VAT.

Podsumowując, orzecznictwo jednoznacznie potwierdza, że sprzedaż przez Wnioskodawcę składników kolekcji w ramach zarządzania majątkiem Fundacji nie podlega opodatkowaniu VAT, ponieważ w tym zakresie Wnioskodawca nie działa w charakterze podatnika VAT w rozumieniu Ustawy o VAT (a jedynie zarządzał majątkiem w sposób umożliwiający funkcjonowanie Fundacji oraz wykonywanie świadczeń dla beneficjentów).

Stanowisko Wnioskodawcy znajduje potwierdzenie w uzasadnieniu interpretacji indywidualnej z 20 listopada 2023 r. (0112-KDIL1-3.4012.425.2023.1.KK). Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wskazał w niej, że: „Określając skutki podatkowe, jakie rodzą na gruncie podatku od towarów i usług, czynności wykonywane przez fundacje rodzinne, należy brać pod uwagę specyfikę funkcjonowania takich fundacji. Fundacja rodzinna jest bowiem osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Przez świadczenie natomiast rozumie się składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów. Jednocześnie fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 Prawa przedsiębiorców tylko w zakresie wskazanym w art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej, m.in. w zakresie najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie. Zatem cel działania fundacji rodzinnej jest stricte majątkowy i polega na kumulowaniu majątku rodzinnego w jednym podmiocie (fundacji rodzinnej) i takim zarządzaniu tym majątkiem, aby możliwe było spełnienie świadczeń na rzecz określonych podmiotów (beneficjentów). Jak się podkreśla w piśmiennictwie, fundacja rodzinna jest osobą prawną o charakterze prywatnym. Ma ona służyć fundatorowi i wskazanym przez niego w statucie fundacji rodzinnej beneficjentom, stanowiąc jednocześnie ochronę majątku wniesionego przez fundatora do fundacji rodzinnej.

Wskazać należy, że przepisy ustawy oraz dyrektywy w zakresie uznania podmiotu za podatnika prowadzącego działalność gospodarczą stanowią o realizacji zasady powszechności opodatkowania VAT, wynikającej zarówno z przedmiotowego opodatkowania tym podatkiem, który obejmuje wszelkie dostawy towarów i świadczenie usług za wynagrodzeniem, jak i zakresu podmiotowego z uwagi na szeroko zakreślony krąg podmiotów uznawanych za podatników VAT. Definicja działalności gospodarczej zawarta w art. 15 ust. 2 ustawy ma charakter autonomiczny, oparty na przepisach dyrektywy i winna być rozpatrywana niezależnie od innych przepisów krajowych, gdyż mogłoby to spowodować naruszenia funkcjonalności systemu VAT. Z przytoczonych wyżej przepisów wynika, że dla uznania danego podmiotu za podatnika w rozumieniu art. 15 ust. 1 i ust. 2 ustawy nie ma znaczenia rezultat prowadzonej działalności a sam fakt jej wykonywania.

Oznacza to, że aby uznać działalność podmiotu za działalność gospodarczą nie jest konieczne, aby przyniosła ona jakiekolwiek efekty, wystarczy aby było to takie wykorzystywanie składników majątku, które charakteryzuje się powtarzalnością lub długim okresem trwania. Zatem czerpanie dochodów ze składnika majątku wskazuje na prowadzenie działalności gospodarczej. Z założenia fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów, dodatkowo przepisy ustawy o fundacji rodzinnej precyzują zakres prowadzenia przez nią działalności gospodarczej wymieniając szereg czynności jakie fundacja rodzinna może wykonywać w ramach swojej działalności. Zatem w sytuacji wykonywania czynności wpisujących się w definicje dostawy towarów czy świadczenia usług – w rozumieniu art. 5 ustawy – w tym również udostępniania odpłatnego zewnętrznym podmiotom na podstawie umów najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie, gdy Wnioskodawca będzie dokonywał tych czynności w sposób ciągły dla celów zarobkowych, bez względu na cel czy rezultat tej działalności, będzie On uznany za podatnika prowadzącego działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 1 i 2 ustawy.

(…) Odnosząc się z kolei do wątpliwości Wnioskodawcy czy będzie On działał w charakterze podatnika VAT wykonując nieodpłatne świadczenia na rzecz Beneficjentów (Świadczenia), należy wskazać, że nie stanowią one działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy. Jak wskazał bowiem Wnioskodawca, Aktywa (nieruchomości) Fundacji będą udostępniane nieodpłatnie na potrzeby prywatne Beneficjentów (a zatem są one udostępniane do celów innych niż działalność gospodarcza Fundacji).” W powyższej interpretacji Dyrektor KIS zgodził się zatem, że zarządzanie mieniem w ramach art. 2 Ustawy o Fundacji rodzinnej nie podlega opodatkowaniu VAT. Podatkowi temu podlega natomiast wykonywanie działalności gospodarczej na zasadach określonych w art. 5 Ustawy o Fundacji rodzinnej.

Uzupełnienie uzasadnienia Wnioskodawcy (w związku z pyt. 5 Wezwania)

Uzupełniając uzasadnienie swojego stanowiska dotyczącego pyt. 1 Wnioskodawca wskazuje, że w ocenie Wnioskodawcy przedmioty z kolekcji nie będą wykorzystywane przez Fundację do wykonywania czynności opodatkowanych podatkiem VAT, w szczególności za takie wykorzystanie nie można uznać nieodpłatnego incydentalnego użyczania (...) beneficjentom w ramach świadczeń dla beneficjentów.

Uzupełnienie uzasadnienia Wnioskodawcy (w związku z pyt. 7 Wezwania)

Uzupełniając uzasadnienie swojego stanowiska dotyczącego pyt. 1 Wnioskodawca wskazuje, że działalność w zakresie najmu nieruchomości niewątpliwie ma charakter ciągły i zarobkowy. W tym zakresie Fundacja prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 2 Ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem: „Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców iub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych."

To zyski z tej działalności mają, co do zasady, finansować funkcjonowanie Fundacji i świadczenia dla beneficjentów. Natomiast okoliczności i rozmiar transakcji związanych ze sprzedażą przedmiotów z Kolekcji powodują, że sprzedaż eksponatów z Kolekcji nie będzie miała charakteru ciągłego i zarobkowego. W szczególności nie można mówić o charakterze ciągłym. Działanie Fundacji w tym zakresie będą miały taki sam charakter, jak działania będącej kolekcjonerem osoby fizycznej, która incydentalnie dokupuje nowe przedmioty albo sprzedaje te posiadane i jej celem jest zachowanie i rozbudowa kolekcji.

W konsekwencji działania te nie będą dokonywane w ramach działalności gospodarczej Fundacji w rozumieniu art. 15 ust. 2 Ustawy o VAT.

Ad. 2

Podstawowa zasada odliczania VAT naliczonego zawarta jest w art. 86 ust. 1 Ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem: „W zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.”

W ocenie Wnioskodawcy Kolekcje nie są wykorzystywane do działalności opodatkowanej VAT. Argumentacja w tym zakresie została przedstawiona w stanowisku Wnioskodawcy do pytania 1. W konsekwencji Wnioskodawcy nie przysługuje prawo do odliczenia VAT związanego z ich utrzymaniem. W przypadku uznania przez Dyrektora KIS, że sprzedaż składników kolekcji podlega opodatkowaniu VAT (czyli w przypadku uznania stanowiska Wnioskodawcy w zakresie pytania 1 za nieprawidłowe) należy uznać, że Fundacji przysługuje prawo do odliczania VAT związanego z utrzymaniem Kolekcji – na zasadach określonych w art. 86 Ustawy o VAT, czyli przede wszystkim pod warunkiem odpowiedniego udokumentowania.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które Państwo przedstawili we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361), zwanej dalej ustawą lub ustawą o VAT:

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Stosownie do art. 2 pkt 6 ustawy:

Przepis art. 2 pkt 22 ustawy stanowi, że:

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

Natomiast zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy:

Jak stanowi art. 8 ust. 2 ustawy:

Zatem opodatkowaniu podlegać powinno, jako odpłatne świadczenie usług, użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza (w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników), jeżeli przysługiwało mu prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego, w całości lub w części, przy nabyciu tych towarów, ich imporcie lub wytworzeniu tych towarów lub ich części składowych. Tylko łączne zaistnienie ww. przesłanek umożliwia zastosowanie fikcji prawnej i objęcie zakresem opodatkowania VAT usług świadczonych nieodpłatnie. Jeśli jeden z tych warunków nie jest spełniony, podatnik nie powinien opodatkowywać takiego nieodpłatnego świadczenia usług.

Zauważyć należy, że dla ustalenia, czy konkretne nieodpłatne świadczenie usług podlega opodatkowaniu na mocy cytowanego wyżej przepisu, istotne jest ustalenie celu takiego świadczenia. Jeżeli nieodpłatne świadczenie wpisywało się będzie w cel prowadzonej działalności gospodarczej wtedy przesłanka uznania takiej nieodpłatnej czynności za odpłatne świadczenie usług, podlegające opodatkowaniu nie zostanie spełniona. Stwierdzenie takie uzależnione jednak jest od konkretnych okoliczności, jakie w danej sprawie występują.

Za usługi świadczone do celów innych niż działalność gospodarcza należy uznać wszelkie usługi, których świadczenie odbyło się bez związku z potrzebami prowadzonej działalności gospodarczej. Niedopełnienie któregokolwiek z warunków określonych w art. 8 ust. 2 ustawy, jest podstawą do traktowania nieodpłatnej usługi jako niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Przepisy ustawy formułują zatem zasadę, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega co do zasady odpłatne świadczenie usług, a nieodpłatne ich świadczenie traktuje się jako odpłatne w przypadkach określonych w ww. art. 8 ust. 2 ustawy.

Nie każda jednak czynność stanowiąca dostawę towarów, w rozumieniu art. 7 ustawy, bądź świadczenie usług zdefiniowane w art. 8 ustawy, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, ponieważ aby dana czynność podlegała opodatkowaniu tym podatkiem, musi być wykonana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem jest podatnikiem podatku od towarów i usług.

Stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy:

Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy:

Określony w ustawie zakres opodatkowania podatkiem od towarów i usług wskazuje, że do tego, aby faktycznie zaistniało opodatkowanie danej czynności, konieczne jest, aby czynność podlegającą opodatkowaniu wykonał podmiot, który dla tej właśnie czynności będzie działał jako podatnik. Definicja działalności gospodarczej zawarta w ustawie, ma charakter uniwersalny, pozwalający na objęcie pojęciem „podatnik” tych wszystkich podmiotów, które prowadzą określoną działalność, występując w profesjonalnym obrocie gospodarczym. Ponadto, działalność gospodarczą stanowi wykorzystywanie towarów w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Przez ciągłe wykorzystywanie składników majątku należy rozumieć takie wykorzystywanie majątku, które charakteryzuje się powtarzalnością lub długim okresem trwania. Zatem czerpanie dochodów ze składnika majątku wskazuje na prowadzenie działalności gospodarczej.

Na mocy art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 347 z 11 grudnia 2006 r. s. 1 ze zm.):

Analizując powyższe przepisy należy stwierdzić, że dostawa towarów bądź świadczenie usługi podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wyłącznie wówczas, gdy dokonywana będzie przez podmiot mający status podatnika, a dodatkowo działającego w takim charakterze w odniesieniu do danej transakcji. Istotnym dla określenia, że w odniesieniu do konkretnej dostawy/usługi mamy do czynienia z podatnikiem podatku VAT jest stwierdzenie, że prowadzi on działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy.

Z opisu sprawy wynika, że Fundacja rodzinna jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT. Wynika to z faktu, że Fundacja jest właścicielem nieruchomości użytkowych i uzyskuje przychody z najmu, które są opodatkowane 23 proc. stawką VAT. Beneficjentami Fundacji są osoby fizyczne.

Fundator Fundacji jest właścicielem: 1) kolekcji (dalej „Kolekcja”, 2) kolekcji.(dalej „Kolekcja”). Kolekcja 1 składa się z (…) o wartości zabytkowej lub kolekcjonerskiej (wyprodukowanych w niewielkiej liczbie egzemplarzy, wyjątkowe wersje itp.). Kolekcja 2 składa się z (…) o wartości zabytkowej lub kolekcjonerskiej (wyprodukowanych w niewielkiej liczbie egzemplarzy, wyjątkowe wersje itp.).

Fundator Fundacji wniesie Kolekcje do Fundacji w drodze darowizny lub w tytułem mienia wnoszonego na powiększenie funduszu założycielskiego. Przedmioty składające się na Kolekcje nie będą traktowane jako przedmioty codziennego użytku. Beneficjenci będą mogli z nich nieodpłatnie korzystać w sytuacjach wyjątkowych, np. wypożyczyć dany egzemplarz na wyjątkową uroczystość, w której będą brać udział. (1) składające się na Kolekcję nie będą użytkowane na co dzień.

Beneficjenci od czasu do czasu będą z nich korzystać w sposób hobbystyczny lub reprezentacyjny, np. s(…) będą mogły być im udostępniane w celu wzięcia udziału w wyjątkowej uroczystości (…). Priorytetem będzie jednak bezpieczeństwo Kolekcji oraz zachowanie składników kolekcji w jak najlepszym stanie technicznym. Fundacja powinna bowiem zarządzać mieniem w interesie beneficjentów, starając się, aby wartość mienia rosła. Fundacja będzie dbać o to, żeby (1) były wystawiane na różnego rodzaju pokazach i targach, ponieważ ma to korzystny wpływ na ich wartość (wartość (…) kolekcjonerskich w znacznej mierze zależy od historii danego egzemplarza oraz tego, czy jest on znany innych kolekcjonerom). W związku z posiadaniem Kolekcji oraz jej udostępnianiem beneficjentom Fundacja będzie ponosić różnego rodzaju koszty. W przypadku (1) będą to przede wszystkim: koszty (…). W przypadku (2) koszty utrzymania będą niższe. Także w tym przypadku konieczne jest jednak zapewnienie odpowiednich warunków przechowywania (zapewnienie odpowiedniej temperatury, wilgotności, zabezpieczenie przed kradzieżą).

W przyszłości, Fundacja od czasu do czasu będzie podejmować decyzję o sprzedaży poszczególnych eksponatów z Kolekcji. Przy podejmowaniu tych decyzji będą brane pod uwagę różne czynniki, w szczególności możliwość/konieczność uzyskania środków finansowych na funkcjonowanie Fundacji (np. sfinansowanie świadczeń dla beneficjentów w formie finansowania nauki lub leczenia) oraz możliwość uzyskania korzystnej ceny sprzedaży.

Państwa wątpliwości, objęte pytaniem nr 1, dotyczą kwestii czy sprzedaż przez Fundację (1) i (2) z Kolekcji będzie podlegać opodatkowaniu VAT.

Mając na uwadze przedstawiony opis sprawy należy odnieść się do przepisów regulujących zasady tworzenia i funkcjonowania podmiotu prawnego jakim jest fundacja rodzinna.

Działalność fundacji rodzinnej uregulowana została przepisami ustawy z dnia 21 lutego 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz. U. z 2023 r. poz. 326), zwanej dalej ustawą o fundacji rodzinnej.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 ustawy o fundacji rodzinnej:

W myśl art. 5 ust. 1 ww. ustawy o fundacji rodzinnej:

Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 221) tylko w zakresie:

 1) zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;

 2) najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;

 3) przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;

 4) nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;

 5) udzielania pożyczek:

a) spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,

b) spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,

c) beneficjentom;

  6) obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;

  7) produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;

  8) gospodarki leśnej. 

Z kolei stosownie do art. 5 ust. 3 ustawy o fundacji rodzinnej:

Z cytowanych przepisów ustawy o fundacji rodzinnej wynika, że fundacja rodzinna tworzona jest w celu gromadzenia majątku rodzinnego przedsiębiorstwa, zarządzania nim oraz  zabezpieczenia potrzeb finansowych beneficjentów tej fundacji. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji, dodatkowo przepisy ustawy o fundacji rodzinnej określają również zakres w jakim fundacja może prowadzić działalność gospodarczą.

Określając skutki podatkowe, jakie rodzą na gruncie podatku od towarów i usług, czynności wykonywane przez fundacje rodzinne, należy brać pod uwagę specyfikę funkcjonowania takich fundacji. Fundacja rodzinna jest bowiem osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Przez świadczenie natomiast rozumie się składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów. Jednocześnie fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 Prawa przedsiębiorców tylko w zakresie wskazanym w art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej.

Zatem cel działania fundacji rodzinnej jest stricte majątkowy i polega na kumulowaniu majątku rodzinnego w jednym podmiocie (fundacji rodzinnej) i takim zarządzaniu tym majątkiem, aby możliwe było spełnienie świadczeń na rzecz określonych podmiotów (beneficjentów). Jak się podkreśla w piśmiennictwie, fundacja rodzinna jest osobą prawną o charakterze prywatnym. Ma ona służyć fundatorowi i wskazanym przez niego w statucie fundacji rodzinnej beneficjentom, stanowiąc jednocześnie ochronę majątku wniesionego przez fundatora do fundacji rodzinnej.

Wskazać należy, że przepisy ustawy oraz dyrektywy w zakresie uznania podmiotu za podatnika prowadzącego działalność gospodarczą stanowią o realizacji zasady powszechności opodatkowania VAT, wynikającej zarówno z przedmiotowego opodatkowania tym podatkiem, który obejmuje wszelkie dostawy towarów i świadczenie usług za wynagrodzeniem, jak i zakresu podmiotowego z uwagi na szeroko zakreślony krąg podmiotów uznawanych za podatników VAT. Definicja działalności gospodarczej zawarta w art. 15 ust. 2 ustawy ma charakter autonomiczny, oparty na przepisach dyrektywy i winna być rozpatrywana niezależnie od innych przepisów krajowych, gdyż mogłoby to spowodować naruszenia funkcjonalności systemu VAT.

Z przytoczonych wyżej przepisów wynika, że dla uznania danego podmiotu za podatnika w rozumieniu art. 15 ust. 1 i ust. 2 ustawy nie ma znaczenia rezultat prowadzonej działalności a sam fakt jej wykonywania. Oznacza to, że aby uznać działalność podmiotu za działalność gospodarczą nie jest konieczne, aby przyniosła ona jakiekolwiek efekty, wystarczy aby było to takie wykorzystywanie składników majątku, które charakteryzuje się powtarzalnością lub długim okresem trwania. Zatem czerpanie dochodów ze składnika majątku wskazuje na prowadzenie działalności gospodarczej.

Zgodnie z cytowanym wyżej stanem prawnym, należy stwierdzić, że analiza przesłanek, czy fundacja rodzinna w konkretnym stanie faktycznym spełnia definicję podatnika, czy wykonuje samodzielnie działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług powinna być dokonywana indywidualnie, z uwzględnieniem warunków wynikających z art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT oraz okoliczności opisanej sprawy.

Zgodnie z ustawą o podatku od towarów i usług żeby mówić o podatniku VAT musi być spełniona definicja z art. 15 ustawy: wykonywanie samodzielnie działalności gospodarczej, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Biorąc pod uwagę przepisy ustawy o fundacji rodzinnej – ustawodawca definiuje fundację, jako osobę prawną, która ma na celu zarządzanie majątkiem w interesie beneficjentów.

Jeśli więc fundacja prowadzi działalność zgodnie z jej statutem i ta działalność jest prowadzona w sposób powtarzalny dla celów zarobkowych, fundację należy uznać za podatnika VAT.

W statucie Fundacji wskazano, że może ona nabywać majątek w sposób dowolny. W ramach jej funkcjonowania Fundacja będzie gromadzić mienie przez zwiększanie kolekcji o nowe eksponaty, czyli będzie kupować ( 1) i (2).

Pozornie można wnioskować z opisu sprawy, że czynność sprzedaży kolekcji będzie wykonywana w sposób okazjonalny, bowiem wyjaśniają Państwo, że mienie przekazane do Fundacji nie jest wnoszone w celu jego zbycia, oraz że za życia Fundatora, co do zasady, nie zamierzacie Państwo zbywać eksponatów z Kolekcji.

Niemniej jednak Państwo nie wykluczają okoliczności zbycia tego mienia. Wyjaśniają Państwo, że Fundacja od czasu do czasu będzie podejmować decyzję o sprzedaży poszczególnych eksponatów z Kolekcji. Przy podejmowaniu tych decyzji będą brane pod uwagę różne czynniki, w szczególności możliwość/konieczność uzyskania środków finansowych na funkcjonowanie Fundacji oraz możliwość uzyskania korzystnej ceny sprzedaży.

Należy wyjaśnić, że każdy podmiot prawa, który dokonuje sprzedaży towarów lub usług może to czynić bez względu na cel lub rezultat tej czynności ale staje się z tego tytułu podatnikiem podatku VAT w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT.

Zatem należy uznać, że czynności dokonywane przez Fundację w celu gromadzenia oraz zbywania mienia Fundacji wpisują się w aktywność „handlową”, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT. Wyjaśnili Państwo, że celem Fundacji będzie nabywanie (gromadzenie przedmiotów kolekcjonerskich) i zbywanie tego mienia. Zbywanie mienia odbywać się będzie np. w sytuacji gdy Fundacji zostanie przedstawiona wyjątkowo korzystna oferta zakupu danego przedmiotu - na kwotę znacznie wyższą niż wycena wynikająca z cenników i wycen.

W przypadku konieczności uzyskania środków na sfinansowanie kosztów utrzymania funkcjonowania Fundacji Rodzinnej, Fundacja będzie stosować typowe formy sprzedaży przewidziane dla przedmiotów kolekcjonerskich. Jedną z nich mogą być specjalistyczne aukcje, targi branżowe, ogłoszenia na specjalistycznych portalach. Są to metody stosowane przez wszystkich posiadaczy kolekcjonerskich (...) lub (...), także tych, którzy posiadają jeden czy kilka takich przedmiotów.

Ponadto z opisu sprawy wynika, że (1) będą brały udział w pokazach i targach, które są imprezami (...).(1) będą wystawiane na różnego rodzaju pokazach i targach, ponieważ ma to korzystny wpływ na ich wartość (wartość (...) kolekcjonerskich, w znacznej mierze zależy od historii danego egzemplarza oraz tego, czy jest on znany innym kolekcjonerom), a więc również wartość całej kolekcji.

Mając na uwadze przedstawione okoliczności należy wyjaśnić, że opisane czynności przekraczają czynności związane ze zwykłym wykonywaniem prawa własności i należy je uznać za prowadzenie działalności gospodarczej.

Wyjaśnili Państwo, że Fundator wniesie do Fundacji 5 (...) oraz 5 (...). Precyzując opis sprawy wskazują Państwo, że za życia Fundatora nie planują sprzedaży przedmiotów z Kolekcji. W tym okresie takie transakcje będą miały charakter incydentalny, nie częściej niż jedna na dwa lata i tylko w przypadku wystąpienia jednego z następujących przypadków - gdy sytuacja finansowa Fundacji będzie wymagać pozyskania środków na funkcjonowanie Fundacji lub finansowanie świadczeń dla beneficjentów, albo Fundacji zostanie przedstawiona wyjątkowo korzystna oferta zakupu danego przedmiotu - na kwotę znacznie wyższą niż wycena wynikająca z cenników i wycen.

Odnosząc się do powyższego należy wyjaśnić, iż liczba czy zakres transakcji sprzedaży nie stanowi podstawowego kryterium rozróżnienia między czynnościami dokonywanymi prywatnie, które znajdują się poza zakresem zastosowania przepisów ustawy o VAT, a czynnościami stanowiącymi działalność gospodarczą w rozumieniu tej ustawy.

Powyższe czynności dokonane przez Fundację, które będą zmierzać do sprzedaży majątku Fundacji zostaną uznane za działalność handlową, bowiem działania te będą przekraczać zakres zwykłego zarządu majątkiem prywatnym, czyniąc jednocześnie Fundację podatnikiem podatku od towarów i usług .

W sytuacji wykonywania czynności wpisujących się w definicję dostawy towarów, w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT, można przyjąć że Fundacja rodzinna dokonuje czynności opodatkowanych w rozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, tak jak każda inna osoba prawna i na takich samych zasadach. Z uwagi na specyfikę podatku VAT sama definicja działalności gospodarczej funkcjonuje w pewien sposób autonomicznie i nie jest rozpatrywana z perspektywy innych przepisów krajowych.

Wobec powyższego wskazać należy, że opisane okoliczności, przemawiają za uznaniem, że działania które będą podejmowane przez Fundację rodzinną będą przekraczały zwykły zarząd majątkiem prywatnym i będą się wpisywały w działania podejmowane przez podmioty prowadzące działalność handlową, w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, które uznawane są za podmioty prowadzące działalność gospodarczą w myśl art. 15 ust. 2 ustawy.

Bez wpływu na podjęte rozstrzygnięcie pozostaje kwestia, że Fundacja prowadzi już działalność gospodarczą z zakresu wynajmu nieruchomości.

Odpowiadając zatem na Państwa pytanie nr 1, należy stwierdzić, że dokonując odpłatnej sprzedaży (…) z Kolekcji w okolicznościach wskazanych we wniosku, Fundacja będzie występować w charakterze podatnika w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, prowadzącego działalność gospodarczą w myśl art. 15 ust. 2 ustawy. W konsekwencji sprzedaż (1 i 2) z Kolekcji będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT.

Wobec powyższego Państwa stanowisko, w kwestii objętej pytaniem nr 1, jest nieprawidłowe.

Przechodząc do oceny Państwa stanowiska, w kwestii objętej pytaniem nr 2, należy wskazać, że podstawowe zasady dotyczące odliczania podatku naliczonego zostały sformułowane w art. 86 ust. 1 ustawy o VAT.

W myśl art. 86 ust. 1 ustawy:

Stosownie do art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy:

Z powołanego art. 86 ust. 1 ustawy wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług, a towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego). Przedstawiona zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystania do czynności zwolnionych od podatku oraz niepodlegających temu podatkowi.

Ponadto należy podkreślić, że ustawodawca zapewnił podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Ten ostatni przepis określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Stosownie do cytowanych wyżej przepisów prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje zarejestrowany, czynny podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi.

Należy zauważyć, że formułując w art. 86 ust. 1 ustawy warunek związku ze sprzedażą opodatkowaną, ustawodawca nie uzależnia prawa do odliczenia od związku zakupu z obecnie wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. Wystarczającym jest, że z okoliczności towarzyszących nabyciu towarów lub usług przy uwzględnieniu rodzaju prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej wynika, że zakupy te dokonane są w celu ich wykorzystania w ramach jego działalności opodatkowanej. Przy czym związek dokonywanych zakupów z działalnością gospodarczą może mieć charakter pośredni lub bezpośredni.

O związku bezpośrednim dokonywanych zakupów z działalnością podatnika można mówić wówczas, gdy nabywane towary służą, np. dalszej odsprzedaży (towary handlowe) lub też nabywane towary i usługi są niezbędne do wytworzenia towarów lub usług będących przedmiotem dostawy. Bezpośrednio wiążą się więc z czynnościami opodatkowanymi wykonywanymi przez podatnika. Natomiast pośredni związek nabywanych towarów i usług z działalnością przedsiębiorcy występuje wówczas, gdy ponoszone wydatki wiążą się z całokształtem funkcjonowania przedsiębiorstwa – mają pośredni związek z działalnością gospodarczą, a tym samym z osiąganym przez podatnika obrotem opodatkowanym. Aby jednak można było wskazać, że określone zakupy mają chociażby pośredni związek z działalnością podmiotu, istnieć musi związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy dokonanymi zakupami towarów i usług, a powstaniem obrotu. O pośrednim związku dokonanych zakupów z działalnością podatnika można mówić wówczas, gdy zakup towarów i usług nie przyczynia się bezpośrednio do uzyskania obrotu przez podatnika, np. poprzez ich odsprzedaż, lecz poprzez wpływ na ogólne funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości, przyczynia się do generowania przez podmiot obrotu.

Powyższe regulacje oznaczają, że aby stwierdzić, czy podatnikowi podatku od towarów i usług przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o podatek naliczony, należy zbadać wyłącznie związek ponoszonych wydatków z wykonywanymi przez podatnika czynnościami opodatkowanymi, przy czym związek ten musi mieć charakter niewątpliwy, lecz niekoniecznie bezpośredni. Podatnik musi jednak wykazać związek zakupów z wykonanymi czynnościami opodatkowanymi, tzn. których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).

Zatem niezbędnym warunkiem odliczenia VAT jest istnienie związku pomiędzy zakupami a konkretną transakcją opodatkowaną. Prawo do odliczenia podatku naliczonego powinno przysługiwać podatnikowi w takim zakresie, w jakim działalność podatnika daje to prawo. Aby odliczenie podatku było dopuszczalne, transakcja powodująca naliczenie podatku winna pozostawać w ścisłym związku z transakcjami, które rodzą prawo do odliczenia. W ten sposób prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego przy nabyciu towarów i usług zakłada, że poczynione wydatki stanowią element cenotwórczy transakcji obciążonych podatkiem należnym, rodzącym prawo do jego odliczenia.

Z opisu sprawy wynika, że Fundacja rodzinna jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku VAT. W związku z posiadaniem Kolekcji oraz jej udostępnianiem beneficjentom Fundacja będzie ponosić różnego rodzaju koszty. W przypadku (1) będą to przede wszystkim: koszty. W przypadku (2) koszty utrzymania będą niższe. Także w tym przypadku konieczne jest jednak zapewnienie odpowiednich warunków przechowywania (zapewnienie odpowiedniej temperatury, wilgotności, zabezpieczenie przed kradzieżą).

Państwa wątpliwości dotyczą ustalenia czy Fundacji przysługuje prawo do odliczenia VAT z faktur dokumentujących zakupy związane z utrzymaniem Kolekcji.

Jak zostało wyżej wskazane, warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest niewątpliwy i bezsporny związek zakupów z wykonanymi czynnościami opodatkowanymi, tzn. których następstwem jest określenie podatku należnego. Przy czym istotna jest intencja nabycia, tzn. jeśli dany towar/usługa ma służyć wykonywaniu czynności opodatkowanych, wówczas po spełnieniu wymienionych w art. 86 ustawy wymogów formalnych, odliczenie jest prawnie dozwolone, pod warunkiem, że nie wyłączają go inne przepisy ustawy lub aktów wykonawczych. W każdym przypadku należy dokonać oceny, czy intencją określonej czynności, z którą łączą się skutki podatkowo-prawne było wykonywanie czynności opodatkowanych.

W opisie sprawy doprecyzowali Państwo, że za życia Fundatora nie planują sprzedaży przedmiotów z Kolekcji. W tym okresie takie transakcje, o ile wystąpią, będą miały charakter incydentalny, nie częściej niż jedna na dwa lata i tylko w przypadku wystąpienia konkretnych dwóch przypadków opisanych we wniosku. Ponadto z podanych przez Państwa informacji nie wynika, aby przedmioty Kolekcji miały być wykorzystane do wykonywania czynności opodatkowanych podatkiem VAT.

W świetle przedstawionego we wniosku opisu zdarzenia przyszłego i przywołanych przepisów należy stwierdzić, że w kontekście celu w jakim Fundator wniesie do Fundacji Kolekcję, okoliczności w jakich wykorzystywane będą przedmioty Kolekcji oraz wydatków związanych z utrzymaniem tej Kolekcji, nie będzie Państwu przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego wynikającego z faktur związanych z utrzymaniem przedmiotów Kolekcji. Prawo do odliczenia podatku naliczonego nie będzie przysługiwało z faktur dokumentujących bieżące zakupy związane z utrzymaniem Kolekcji, gdyż z wniosku nie wynika, aby przedmioty z Kolekcji były wykorzystywane do czynności opodatkowanych.

Przedmioty z Kolekcji będą przez Fundację wykorzystywane tylko poprzez nieodpłatne użyczanie beneficjentom. Jak jednoznacznie wskazano we wniosku przedmioty składające się na Kolekcje nie będą traktowane jako przedmioty codziennego użytku. Beneficjenci będą mogli z nich nieodpłatnie korzystać w sytuacjach wyjątkowych, np. wypożyczyć dany egzemplarz (2) na wyjątkową uroczystość, w której będą brać udział. (1) składające się na Kolekcję nie będą użytkowane na co dzień. Beneficjenci od czasu do czasu będą z nich korzystać w sposób hobbystyczny lub reprezentacyjny, np. (…) będą mogły być im udostępniane w celu wzięcia udziału w wyjątkowej uroczystości. Priorytetem będzie jednak bezpieczeństwo kolekcji. Przedmioty z Kolekcji nie będą reklamowały w jakikolwiek sposób działalności Fundacji, czy też kształtowały wizerunek Fundacji lub ją promowały. Wskazali Państwo, że Fundacja prowadzi działalność gospodarczą z zakresu wynajmu nieruchomości. Natomiast (1) będą brały udział w pokazach i targach, które są imprezami (…). (1) będą wystawiane na różnego rodzaju pokazach i targach, ponieważ ma to korzystny wpływ na ich wartość (wartość …kolekcjonerskich w znacznej mierze zależy od historii danego egzemplarza oraz tego, czy jest on znany innym kolekcjonerom), a więc również wartość całej kolekcji. Jednakże opisany sposób wykorzystania przedmiotów kolekcji nie będzie związany w sposób bezpośredni ani pośredni z Państwa działalnością opodatkowaną. Zatem nie można przyjąć, że zostanie spełniony podstawowy warunek odliczenia podatku naliczonego wynikający z art. 86 ust. 1 ustawy tj. związek z wykonywaniem czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług. Tym samym nie będą mieli Państwo prawa do odliczenia podatku naliczonego od wydatków związanych z utrzymaniem Kolekcji.

Wobec powyższego Państwa stanowisko, w kwestii objętej pytaniem nr 2, jest nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Państwo przedstawili i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym podanym w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Jednocześnie należy podkreślić, że niniejsza interpretacja została wydana na podstawie przedstawionego we wniosku opisu sprawy co oznacza, że w przypadku gdy w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej zostanie określony odmienny stan sprawy, interpretacja nie wywoła w tym zakresie skutków prawnych.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

  - Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Aby interpretacja mogła pełnić funkcję ochronną: Państwa sytuacja musi być zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i muszą się Państwo zastosować do interpretacji.

  - Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

  - w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

  - w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.