Interpretacja indywidualna z dnia 2 maja 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 2461-IBPP3.4512.771.2016.16.ASZ
Temat interpretacji
Wyłączenie z opodatkowania podatkiem VAT kwot rekompensaty z tytułu korzystania z lokali za lata 2006-2016 oraz bieżących kwot otrzymywanych rekompensat.
Interpretacja indywidualna po wyroku sądu – stanowisko prawidłowe
Szanowni Państwo:
1) ponownie rozpatruję sprawę Państwa wniosku z 21 października 2016 r. o wydanie interpretacji indywidualnej – uwzględniam przy tym prawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 16 grudnia 2021 r. sygn. akt I SA/Kr 951/21 (data wpływu prawomocnego orzeczenia 1 marca 2024 r.) oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 20 września 2023 r. sygn. akt I FSK 1536/22 (data wpływu 9 listopada 2023 r.);
2) stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.
Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej
3 listopada 2016 r. wpłynął Państwa wniosek z 21 października 2016 r. o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie wyłączenia z opodatkowania podatkiem VAT kwot rekompensaty z tytułu korzystania z lokali za lata 2006-2016 oraz bieżących kwot otrzymywanych rekompensat. Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 23 stycznia 2017 r. (wpływ 26 stycznia 2017 r.).
Treść wniosku jest następująca:
Opis stanu faktycznego
Wnioskodawca (Gmina) jest czynnym, zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług. Ponadto Wnioskodawca wykonuje działalność, która nie podlega regulacji ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2016 r. poz. 710 ze zm.) m.in. działając jako organ władzy publicznej. Wnioskodawca podlega również regulacji ustawy o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 885 ze zm.).
Gmina nabyła udział wynoszący 1/4 części w działce nr x zabudowanej budynkiem na podstawie decyzji Wojewody znak: xxx, przy czym wcześniej udział ten przysługiwał Skarbowi Państwa, który nabył go na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego Wydział Cywilny z dnia 22 marca 2011 r. sygn. akt xxx w przedmiocie nabycia spadku po L. J. zmarłej 12 grudnia 1978 r.
Pismem z 18 października 2011 r. Gmina zwróciła się (zgodnie z przepisami art. 208 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny – Dz. U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.) do współwłaścicieli nieruchomości o przesłanie rachunku z prowadzonego zarządu ww. budynkiem. Mimo potwierdzenia odebrania przedmiotowego pisma, rachunek z zarządu nie został złożony. Na kolejne pismo w powyższej sprawie, tj. pismo z 13 lutego 2012 r. skierowane do współwłaścicieli, odpowiedział Pan A. D. – administrator przedmiotowej nieruchomości, który w piśmie z dnia 15 marca 2012 r. poinformował Skarb Państwa, że z uwagi na prowadzone w sądzie postępowanie z wniosku pozostałych współwłaścicieli o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie prawa własności udziału w wysokości 1/4 części, stanowiącej własność Skarbu Państwa w ww. realności – nie złoży rachunku z zarządu przedmiotowym budynkiem.
W związku z powyższym, Skarb Państwa w celu uzyskania rachunku z zarządu nieruchomością wspólną, został zmuszony wystąpić na drogę postępowania sądowego.
Na podstawie wyroku Sądu Rejonowego Wydział Cywilny z 4 stycznia 2013 r. sygn. akt xxx oraz wyroku Sądu Okręgowego Wydział Cywilny Odwoławczy z 28 maja 2014 r. Pan A. D. przedłożył sprawozdanie finansowe z prowadzonego zarządu nieruchomością za okres 1 stycznia 2004 r. – 31 grudnia 2015 r., które stało się przedmiotem analizy i weryfikacji.
W związku z ustaleniami na podstawie złożonych oświadczeń i dokumentów, że wszystkie lokale mieszczące się w ww. budynku znajdują się w dyspozycji pozostałych współwłaścicieli nieruchomości, Gmina wystąpiła pisemnie 18 maja 2016 r. do współwłaścicieli korzystających z poszczególnych części nieruchomości wspólnej, manifestując swoje uprawnienia do współposiadania oraz współkorzystania z przedmiotu współwłasności, wzywając do wydania ich lub rozliczania się z Gminą z korzyści wynikających z wyłącznego korzystania z nich.
Przedmiotowa nieruchomość nie jest objęta podziałem do korzystania. Ponadto Skarb Państwa, a później Gmina nigdy nie wyrazili zgody na zajmowanie któregokolwiek z lokali znajdujących się w przedmiotowej nieruchomości do wyłącznego korzystania przez pozostałych współwłaścicieli, z wyłączeniem Skarbu Państwa, a następnie Gminy. Gmina pozbawiona jest możliwości korzystania z nieruchomości, gdyż wszystkie lokale zajęte są przez pozostałych współwłaścicieli.
W odpowiedzi na wystąpienie Gminy z 18 maja 2016 r. współwłaściciele poinformowali, że w dniu 7 stycznia 2008 r. została zawarta umowa o podział do korzystania i w związku z powyższym uważają, że skierowane wobec nich żądanie rozliczenia w stosunku do Gminy pożytków i przychodów z nieruchomości wspólnej, nie ma podstaw faktycznych i prawnych.
W kolejnej korespondencji Gmina podtrzymała swoje stanowisko w przedmiocie utraconych przez Gminę pożytków związanych z nieuprawnionym korzystaniem przez współwłaścicieli z wyłączeniem Gminy z lokali mieszczących się w ww. nieruchomości i zaproponowała poszczególnym współwłaścicielom miesięczne rekompensaty dla Gminy z tytułu wyłącznego korzystania z lokali za lata 2006-2016, opierając się na uśrednionych wolnorynkowych kwotach czynszu najmu za lokale mieszkalne o podobnej wielkości i zbliżonej lokalizacji.
Natomiast w przypadku, gdy nie dojdzie do zgodnych ustaleń w ww. zakresie i dobrowolnego świadczenia przez współwłaścicieli określonych kwot tytułem wynagrodzenia za korzystanie przez nich z przedmiotu współwłasności z naruszeniem art. 206 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.), Gmina podtrzymując sprzeciw wyrażony w piśmie z 18 maja 2016 r. co do dalszego zajmowania lokali przez innych niż Gmina współwłaścicieli, będzie jednostronnie wskazywać i żądać zapłaty ww. wynagrodzenia, a w razie braku zapłaty będzie dochodziła przysługujących jej roszczeń na drodze postępowania sądowego, tj. rozliczania się z Gminą z korzyści wynikających z wyłącznego korzystania z lokali bądź zwolnienia lokali, tak aby pożytki z nich mogli pobierać wszyscy współwłaściciele.
W piśmie z 23 stycznia 2017 r. Wnioskodawca wskazał, że w związku z centralizacją od dnia 1 stycznia 2017 r. nazwa Wnioskodawcy uległa zmianie. Ponadto Wnioskodawca wskazał, że:
Pomiędzy Wnioskodawcą a pozostałymi współwłaścicielami lokali nigdy nie doszło do zawarcia jakiejkolwiek umowy (np. najmu, dzierżawy, użyczenia) na korzystanie przez tych właścicieli z tej części nieruchomości, której współwłaścicielem jest Wnioskodawca, a tym samym nie zostało określone wynagrodzenie za korzystanie z tej nieruchomości. Wprawdzie współwłaściciele inni niż Wnioskodawca twierdza, że Skarb Państwa/Gmina będąc spadkobiercą L. J., w ramach sukcesji generalnej „odziedziczył” ustalenia dokonane przez jego poprzedników w zakresie sposobu korzystania z nieruchomości, jednak pogląd ten nie zasługuje na aprobatę.
W ocenie Wnioskodawcy wskazywany przez współwłaścicieli podział nieruchomości do używania (dokonany rzekomo w 1998 r. i zatwierdzony w 2008 r.) był nieskuteczny. Zgodnie z art. 199 k.c. do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. Taka czynnością jest bez wątpienia podział nieruchomości do używania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2002 r. III CKN 521/01). Trudno wyobrazić sobie, żeby większość współwłaścicieli mogła wbrew chociażby jednemu współwłaścicielowi postanowić o podziale rzeczy do oddzielnego korzystania i pozbawić go w ten sposób korzyści z nieruchomości. A tak sugerują pozostali współwłaściciele nieruchomości. W niniejszej sprawie brak było zgody wszystkich współwłaścicieli na dokonanie takiego podziału. Przy czynności tej nie byli bowiem prawidłowo reprezentowani spadkobiercy L. J. Zmarła ona w dniu 12 grudnia 1978 r. Postanowieniem z dnia 27 stycznia 1995 r. (sygn. akt xxx) kuratorem spadku po niej został ustanowiony S. G. Został jednak zwolniony z tej funkcji postanowieniem z dnia 10 lipca 1998 r. (sygn. akt xxx) i na mocy tego samego postanowienia kuratorem spadku po L. J. został ustanowiony J. B. Na przedłożonym przez współwłaścicieli protokole z 7 stycznia 2008 r. podpisany jest S. G. ze wskazaniem „były kurator spadku po L. J.”. Jest to prawda, bowiem S. G. był kuratorem spadku po L. J. w okresie 1995 r. – 1998 r. W późniejszym okresie, a zwłaszcza w 2008 r. kuratorem dla L. J. był J. B.
Zresztą nawet gdyby prawidłowo ustanowiony kurator spadku wyraził zgodę na dokonanie podziału nieruchomości do używania, to do skuteczności takiej zgody wymagane byłyby zezwolenie sądu, co wynika z art. 667 § 2 k.p.c. w związku z art. 935 § 3 k.p.c. Przy braku takiego zezwolenia, zgoda kuratora nie wywołałaby skutków prawnych.
Mając na uwadze powyższe okoliczności stwierdzić należy, że umowa o podziale nieruchomości do korzystania, na którą powołują się współwłaściciele nieruchomości inni niż Skarb Państwa/Gmina, jako dokonana bez zgody wszystkich współwłaścicieli jest nieważna. Ponadto należy wziąć pod uwagę, że prawa i obowiązki wynikające z umowy określającej sposób korzystania z rzeczy wspólnej przez współwłaścicieli, nie mają charakteru majątkowego i nie wchodzą w skład spadku, tym samym nie obciążają spadkobiercy. W opinii tut. Wydziału ustalenia/umowy nie wywołują skutku względem osób trzecich, a jedynie rodzą roszczenia skuteczne między współwłaścicielami, którzy je zawarli.
Żądanie Gminy o złożenie rachunku z zarządu nie wynikało z umowy, lecz z przepisów kodeksu cywilnego uprawniających współwłaściciela do żądania w określonych terminach rachunku z zarządu.
Zgodnie z art. 208 k.c. każdy ze współwłaścicieli nie sprawujących zarządu rzeczą wspólną może żądać z odpowiednich terminach rachunku zarządu.
Z uwagi na chęć uczestniczenia w zarządzie nieruchomością, a co za tym idzie rozliczenia przychodów i kosztów ww. nieruchomości, Wydział Mieszkalnictwa UM reprezentujący wówczas interesy Skarbu Państwa – współwłaściciela nieruchomości, wystąpił do współwłaścicieli o rachunek z prowadzonego zarządu. Należy nadmienić, że nieruchomość została zaewidencjonowana przez tut. Wydział 11 października 2011 r. w rejestrach nieruchomości stanowiących współwłasność Skarbu Państwa, na podstawie przekazanego przez Wydział Geodezji UM za pismem z 11 października 2011 r. znak: xxx postanowienia z 22 marca 2011 r. Sądu Rejonowego Wydział Cywilny, sygn. akt xxx stwierdzającego nabycie przez Skarb Państwa na podstawie ustawy spadku po L. J. 1/4 cz. udziałów w ww. realności.
Jednak odnotowanie przedmiotowego budynku w prowadzonym rejestrze, nie było równoznaczne z uczestniczeniem w zarządzaniu ww. nieruchomością/użytkowaniem czy partycypowaniem w pożytkach pochodzących z ww. nieruchomości. W licznej korespondencji kierowanej do współwłaścicieli w sprawie przekazania rachunku z zarządu nieruchomością, znajdują się pisma z 18 października 2011 r. i 13 lutego 2012 r. znak: xxx adresowane do współwłaścicieli. Pomimo skutecznego doręczenia wezwanie – żaden ze współwłaścicieli nie udzielił informacji, o które Wydział wnosił. Mimo zainteresowania uczestniczeniem Wydziału reprezentującego interesy wówczas Skarbu Państwa w zarządzie przedmiotową nieruchomością, również A. D. – administrator nieruchomości, a obecnie zarządca realności nie rozliczał się ze Skarbem Państwa, nie przedstawiał żadnych rozliczeń finansowych. Skarb Państwa, z którym ww. nie konsultował swoich działań, nie godził się zarówno na obejmowanie lokali w wyłączne posiadanie współwłaścicieli, jak i na sposób w jaki gospodarowano nieruchomością. Dopiero w piśmie z 15 marca 2012 r. A. D. jako administrator nieruchomości poinformował Wydział, że z uwagi na prowadzone w sądzie postępowanie z wniosku pozostałych współwłaścicieli o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie prawa własności udziału w wysokości 1/4 części, stanowiącego własność Skarbu Państwa w ww. realności, nie złoży rachunku z zarządu przedmiotowym budynkiem.
Zaznaczyć należy, że postanowieniem z dnia 13 września 2012 r. Sąd Rejonowy sygn. akt xxx oddalił wniosek współwłaścicieli innych niż Skarb Państwa o zasiedzenie udziału w wysokości 1/4 w przedmiotowej nieruchomości.
W związku z powyższym, z wniosku Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta wszczęte zostało postępowanie sądowe o przedłożenie rachunku z zarządu. Dopiero na podstawie wyroku Sądu Rejonowego Wydział Cywilny z 4 stycznia 2013 r. sygn. akt xxx oraz z wyroku Sądu Okręgowego Wydział Cywilny Odwoławczy z 28 maja 2014 r. sygn. akt xx ze stwierdzeniem prawomocności, Pan A. D. za pismem z 27 czerwca 2016 r. przedłożył do tut. Wydziału sprawozdanie finansowe z gospodarowania przedmiotową realnością, na podstawie którego Wydział Mieszkalnictwa mógł zapoznać się z ww. realnością.
Gmina domaga się rekompensaty z tytułu korzystania z lokali za okres 2006-2016. W powyższym okresie zawierają się lata, w którym współwłaścicielem nieruchomości był Skarb Państwa oraz Gmina po decyzji komunalizacyjnej stwierdzającej nabycie przedmiotowej nieruchomości przez Gminę. Zatem Gmina Miejska wnosi o przyznanie rekompensaty za 10 lat jako następca prawny Skarbu Państwa. Nadmienić należy, że orzeczenie w sprawie spadkowej zostało wydane w dniu 22 marca 2011 r., natomiast spadkodawczyni Skarbu Państwa Pani L. J. zmarła 12 grudnia 1978 r.
Na podstawie przekazanego przez Wydział Geodezji UM za pismem z 11 października 2011 r. znak: xxx postanowienia z 22 marca 2011 r. Sądu Rejonowego Wydział Cywilny, sygn. akt VI Ns 108/07/S stwierdzającego nabycie przez Skarb Państwa na podstawie ustawy spadku po L. J. 1/4 części udziałów w nieruchomość, ww. nieruchomość zaewidencjonowana przez Wydział 11 października 2011 r. w rejestrach nieruchomości stanowiących współwłasność Skarbu Państwa. Przed wydaniem decyzji komunalizacyjnej Wydział Mieszkalnictwa występował do współwłaścicieli reprezentując Skarb Państwa. Decyzja Wojewody z 8 sierpnia 2014 r. stwierdziła w sposób deklaratoryjny komunalizację z mocy prawa na rzecz Gminy.”
Gmina wobec braku woli wydania lokali przez współwłaścicieli zgodnie z wezwaniami z 18 maja 2016 r. w celu zagospodarowania ich umożliwiającego współposiadanie rzeczy/partycypowanie w pożytkach i przychodach przez wszystkich współwłaścicieli wystąpiła w korespondencji z 6 lipca 2016 r. do poszczególnych współwłaścicieli, w której podtrzymuje swoje dotychczasowe stanowisko w przedmiocie utraconych przez Gminę pożytków w związku z wyłączonym zajmowaniem przez poszczególnych współwłaścicieli lokali mieszczących się w budynku. W kolejnych pismach Wydział w związku z utrzymującym się stanem faktycznym, równocześnie dążąc do ugodowego sposobu załatwienia sprawy rozliczeń między współwłaścicielami z tytułu posiadania lokali, zaproponował, by z tego tytułu na rzecz Gminy Miejskiej uiszczana była rekompensata finansowa:
- M. S., I. S. (lokal oznaczony nr xx – pismo z 20 września 2016 r. znak: xxx wysokość miesięcznej rekompensaty wyniosła 354,83 zł. Powyższa kwota miesięcznej rekompensaty za korzystanie z ww. nieruchomości w okresie od IX 2006 r. – VIII 2016 r. ustalona została w następujący sposób: 65,80 m2 (powierzchnia lokalu mieszkalnego nr xx) x 21,57 zł/m2 (średnia stawka najmu lokalu mieszkalnego za 1 m2 powierzchni) = 1.419,31 x 1/4 (udział Gminy) = 354,83 zł. Równocześnie Wydział poinformował, że wynagrodzenie powyższe nie zawiera kosztów opłat za media i kosztów związanych z utrzymaniem ww. lokalu.
- A. D., M. D. (lokal oznaczony nr xx, A. D. (lokal oznaczony nr xxx), J. D. (lokal oznaczony nr xx) i P. D. (lokal oznaczony nr 1-2) reprezentowani przez pełnomocnika W.C. – pismo z 23 września 2016 r. znak: xxxx wysokość miesięcznej rekompensaty wyniosła:
- 358,60 zł dla lokalu oznaczonego nr 3 za korzystanie z nieruchomości w okresie od VII 2015 r. – IX 2016 r.,
- 381,25 zł dla lokalu oznaczonego numerem 5 za korzystanie z nieruchomości w okresie od X 2006 r. – IX 2016 r.,
- 381,25 zł dla lokalu oznaczonego numerem 9 za korzystanie z nieruchomości w okresie od X 2006 r. – IX 2016 r.,
- 231,88 zł dla lokalu oznaczonego numerem 1-2 za korzystanie z nieruchomości w okresie od X 2006 r. – IX 2016 r.
Powyższe kwoty miesięcznych rekompensat za korzystanie z przedmiotowej nieruchomości za ww. okres ustalone zostały jako iloczyn powierzchni lokalu mieszkalnego, średniej stawki najmu lokalu mieszkalnego za 1m2 powierzchni w wysokości 21,57 zł/m2 i udziału Gminy Miejskiej. Równocześnie Wydział poinformował, że wynagrodzenie powyższe nie zawiera kosztów opłat za media i kosztów związanych z utrzymaniem ww. lokalu.
- E. D. (lokal oznaczony nr xx) – pismo z 23 września 2016 r. znak: xxx wysokość miesięcznej rekompensaty wyniosła 381,25 zł tj.: (70,70 zł x 21,57 zł/m2 x 1/4). Równocześnie Wydział poinformował, że wynagrodzenie powyższe nie zawiera kosztów opłat za media i kosztów związanych z utrzymaniem ww. lokalu.
- S. P. (lokal oznaczony nr xx) – pismo z 23 września 2016 r. znak: xxx wysokość miesięcznej rekompensaty wyniosła 354,83 zł tj. (65,80 zł x 21,57 zł/m x 1/4). Równocześnie Wydział poinformował, że wynagrodzenie powyższe nie zawiera kosztów opłat za media i kosztów związanych z utrzymaniem ww. lokalu.
- W. K. (lokal oznaczony nr xx) – pismo z 23 września 2016 r. znak: xxx wysokość miesięcznej rekompensaty wyniosła 354,83 zł tj. (65,80 zł x 21,57 zł/m z 1/4). Równocześnie Wydział poinformował, że wynagrodzenie powyższe nie zawiera kosztów opłat za media i kosztów związanych z utrzymaniem ww. lokalu.
Gmina nadal zainteresowana jest możliwością uzyskania współposiadania i współkorzystania z wszystkich lokali nr: xxxxxxxx. W przypadku gdyby zostały one wydane przez współwłaścicieli w celu zagospodarowania ich umożliwiającego współposiadanie rzeczy czy partycypowanie w pożytkach i przychodach przez wszystkich współwłaścicieli, jednakże bez rezygnacji z roszczeń za czas zajmowania ich w okresie poprzedzającym ewentualne wydanie. W przypadku dalszej odmowy wydania lokali, Gmina zainteresowana jest otrzymywaniem przychodów (wynagrodzenia) wynikających z wyłącznego korzystania z lokali przez współwłaścicieli w zamian za rozliczenie się z Gminą z korzyści wynikających z wyłącznego z nich korzystania.
Administrujący nieruchomością A. D za pismem z 27 czerwca 2016 r. przedłożył do Wydziału sprawozdania finansowe z prowadzonego zarządu przedmiotową nieruchomością za okres 1 stycznia 2004 r. – 31 grudnia 2015 r. na podstawie których zaistniała możliwość zapoznania się z ww. realnością. Otrzymawszy rachunek z zarządu, Wydział Mieszkalnictwa UM w korespondencji z 18 maja 2016 r. zamanifestował swoje uprawnienie do współposiadania oraz współkorzystania z przedmiotu współwłasności.
Gmina nie występowała z pozwem o wydanie rzeczy wobec współwłaścicieli posiadających nieruchomość. W związku ze złożeniem 8 grudnia 2016 r. przez współwłaścicieli: A. D., A.D., i M. D. do Sądu Rejonowego Wydział Cywilny (sygn. akt I Ns 2166/16/K) wniosku o zniesienie współwłasności nieruchomości, Wydział Mieszkalnictwa UM mając na względzie treść art. 618 k.p.c. zgodnie z którym w postępowaniu o zniesienie współwłasności nieruchomości sąd rozstrzyga również spory o wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy, zgłoszone zostały roszczenia wobec współwłaścicieli: A.D. i P.D., J. D., A i M D., M. S. i I. S., W. K., S. P. oraz E. D. z tytułu utraconych pożytków w związku z ich nieuprawnionym korzystaniem z lokali usytuowanych w ww. budynku w piśmie procesowym z 22 grudnia 2016 r.
W odpowiedzi na wniosek uczestnika postępowania o zniesienie współwłasności nieruchomości, pełnomocnik Gminy 22 grudnia 2016 r. wniósł o zasądzenie na rzecz Gminy wskazanych kwot (wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pisma do dnia zapłaty) tytułem wynagrodzenia za korzystanie przez: A. D., P. D., J. D., A. i M. D., M. S. i Ingi S., W. K., S. P. oraz E. D.
Pytanie
Czy do kwoty rekompensaty z tytułu korzystania z lokali (z wyłączeniem Gminy Miejskiej) za lata 2006-2016 zgodnie ustalonej pomiędzy Gminą Miejską a współwłaścicielami, tj. P. D., A. D., W. K., A. i M. D., S. P., E. D., M. S. i J. D., a także do zgodnie ustalonych bieżących kwot z ww. tytułu podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2016 r. poz. 710 ze zm.), a jeśli tak to według jakiej stawki podatkowej?
Państwa stanowisko w sprawie
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2016 r. poz. 710 ze zm.) opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Artykuł 5 ust. 2 ww. ustawy mówi, że czynności o których mowa w ust. 1 podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa. W myśl art. 7 ust. 1 ww. ustawy przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Natomiast zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.
Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, podatnikami podatku od towarów i usług są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. W świetle art. 15 ust. 2 ww. ustawy działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły do celów zarobkowych. Sam fakt dokonania czynności przez podmiot zarejestrowany jako podatnik VAT nie oznacza, że podlega ona opodatkowaniu VAT, bowiem możliwe jest, że w danej transakcji sprzedawca nie występuje w tej właśnie roli. Zatem, aby daną czynność uznać za opodatkowaną VAT muszą zostać spełnione łącznie: zarówno przesłanka przedmiotowa, tzn. czynność musi się mieścić w przedmiotowym katalogu czynności opodatkowanych, jak i przesłanka podmiotowa, tzn. zaistniała czynność powinna być wykonana przez podmiot działający w charakterze podatnika VAT.
W odniesieniu do sytuacji przedstawionej przez Wnioskodawcę, Gmina nie działa w charakterze podatnika podatku od towarów i usług, o którym mowa w art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o podatku od towarów i usług i nie może być uznany za świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług.
Ponadto, współwłaściciel, który pozbawia innego współwłaściciela posiadania rzeczy w sposób przewidziany w art. 206 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.) zwanej dalej k.c. narusza jego uprawnienia wynikające ze współwłasności i tym samym podlegające ochronie na podstawie art. 224 i 225 k.c. Podejmowanie zatem przez Gminę działań zmierzających do uzyskania wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości przez innych współwłaścicieli niezgodnie z brzmieniem art. 206 k.c. stanowi realizację roszczeń wynikających z ograniczenia prawa własności, a tym samym stanowi realizację przysługujących Wnioskodawcy uprawnień właścicielskich. Nie jest to zatem działanie podejmowane w ramach działalności gospodarczej, a zatem nie jest dokonywane przez podatnika podatku od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. W konsekwencji nie podlega ono opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, pomimo zgodnych ustaleń co do określenia jej wysokości i tym samym akceptacji przez Gminę takiego sposobu korzystania z nieruchomości.
Powyższe rozważania znajdują także zastosowanie do sytuacji, w której nie dojdzie do zgodnego ustalania przysługującej Gminie rekompensaty, przy jednoczesnym podtrzymaniu sprzeciwu Gminy co do korzystania z nieruchomości przez pozostałych współwłaścicieli z jej wyłączeniem. Wynagrodzenie należne od współwłaścicieli pozbawiających innego współwłaściciela możliwości posiadania przedmiotu współwłasności na zasadach określonych w art. 206 k.c. nie stanowi wynagrodzenia za usługę. Zachowanie współwłaściciela niezgodne z brzmieniem art. 206 k.c. narusza uprawnienia wynikające ze współwłasności i w związku z tym jest działaniem bezprawnym. Wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości w związku z pozbawieniem możliwości korzystania z niej przez innego współwłaściciela ma zatem charakter odszkodowawczy, gdyż np. pozwala na zrekompensowanie korzyści, które można by było osiągnąć gdyby rzecz została wynajęta i jako takie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Reasumując:
W opinii Wnioskodawcy kwoty rekompensaty z tytułu korzystania z lokali z wyłączeniem Gminy za lata 2006-2016 zgodnie ustalone pomiędzy Gminą a współwłaścicielami nieruchomości oraz do dalszego, comiesięcznego dobrowolnego świadczenia przez współwłaścicieli na rzecz Gminy nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.
Interpretacja indywidualna
Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działający w imieniu Ministra Rozwoju i Finansów rozpatrzył Państwa wniosek – 10 lutego 2017 r. wydał interpretację indywidualną znak: 2461-IBPP3.4512.771.2016.2.EJ, w której uznał Państwa stanowisko za nieprawidłowe.
Interpretację indywidualną doręczono Państwu 15 lutego 2017 r.
Wezwanie do usunięcia naruszenia prawa
Pismem z 1 marca 2017 r. (wpływ 7 marca 2017 r.) wnieśli Państwo na ww. interpretację indywidualną wezwanie do usunięcia naruszenia prawa.
W odpowiedzi na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa – pismem z 30 marca 2017 r. znak 2461-IBPP3.4512.771.2016.3.EJ stwierdziłem brak podstaw do zmiany ww. interpretacji indywidualnej.
Odpowiedź na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa otrzymali Państwo 3 kwietnia 2017 r.
Skarga na interpretację indywidualną
2 maja 2027 r. wnieśli Państwo skargę na interpretację indywidualną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Skarga wpłynęła do mnie 4 maja 2017 r.
Wnieśli Państwo o:
1) uchylenie zaskarżonej interpretacji,
2) zasądzenie na rzecz strony skarżącej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.
Postępowanie przed sądami administracyjnymi
Wojewódzki Sąd Administracyjny– wyrokiem z 8 grudnia 2017 r. sygn. akt I SA/Kr 566/17 – uchylił zaskarżoną interpretację indywidualną.
Wniosłem skargę kasacyjną od tego wyroku do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Naczelny Sąd Administracyjny – wyrokiem z 31 sierpnia 2020 r. sygn. akt I FSK 845/18 uchylił zaskarżony wyrok w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu.
Wojewódzki Sąd Administracyjny– wyrokiem z 16 grudnia 2021 r. sygn. akt I SA/Kr 951/21 – uchylił zaskarżoną interpretację indywidualną.
Wniosłem skargę kasacyjną od tego wyroku do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Naczelny Sąd Administracyjny – wyrokiem z 20 września 2023 r. sygn. akt I FSK 1536/22 oddalił skargę kasacyjną.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 16 grudnia 2021 r. sygn. akt I SA/Kr 951/21 stał się prawomocny od 20 września 2023 r.
Prawomocny wyrok wraz z aktami sprawy wpłynął do mnie 1 marca 2024 r.
Ponowne rozpatrzenie wniosku – wykonanie wyroku
Zgodnie z art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.):
Ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie organy, których działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia, a także sądy, chyba że przepisy prawa uległy zmianie.
Wykonuję obowiązek, który wynika z tego przepisu, tj.:
- uwzględniam ocenę prawną i wskazania dotyczące postępowania, które wyraził Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z 16 grudnia 2021 r. sygn. akt I SA/Kr 951/21 i Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 września 2023 r. sygn. akt I FSK 1536/22;
- ponownie rozpatruję Państwa wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej – stwierdzam, że stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej
Na wstępie należy zaznaczyć, że niniejszą interpretację oparto na przepisach prawa podatkowego obowiązujących w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym we wniosku stanie faktycznym, bowiem niniejsza interpretacja stanowi ponowne rozstrzygnięcie tej samej sprawy w wyniku orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 16 grudnia 2021 r. sygn. akt I SA/Kr 951/21 oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 września 2023 r. sygn. akt I FSK 1536/22.
Rozpatrując kwestie poruszone we wniosku w pierwszej kolejności należy wskazać, że
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz.U. z 2016 r., poz. 710, ze zm.), zwanej dalej ustawą:
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.
Jak stanowi art. 7 ust. 1 ustawy:
Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).
Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy:
Przez świadczenie usług, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:
1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej,
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji,
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
Analiza treści art. 8 ust. 1 ustawy, wskazuje na bardzo szerokie pojęcie świadczenia usług obejmujące różnego rodzaju świadczenia niebędące dostawą towarów w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy).
Zauważyć również należy, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.
Zatem czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.
Ponadto zauważyć należy, że aby dana czynność była opodatkowana podatkiem od towarów i usług, musi być wykonana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem jest podatnikiem podatku od towarów i usług.
Stosownie do treści art. 15 ust. 1 ustawy:
Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy, w brzmieniu obowiązującym do 31 marca 2013 r.:
Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
Z kolei stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy, w brzmieniu obowiązującym od 1 kwietnia 2013 r.:
Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
W myśl art. 15 ust. 6 ustawy:
Nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.
Z treści powołanych przepisów art. 15 ust. 1 i ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że za podatnika podatku VAT będzie uznany tylko taki podmiot, który dokonuje czynności zmierzających do wykorzystania nabytych towarów i usług do celów działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy. Zatem jednostka samorządu terytorialnego działa w charakterze podatnika wykonując we własnym imieniu i na własny rachunek czynności spełniające definicję działalności gospodarczej, określone w art. 15 ust. 2 ustawy.
W przedmiotowej sprawie Państwa wątpliwości dotyczą ustalenia czy kwota rekompensaty z tytułu korzystania w latach 2006-2016 z lokali w budynku z wyłączeniem Gminy zgodnie ustalona ze współwłaścicielami nieruchomości, a także zgodnie ustalone bieżące kwoty z ww. tytułu, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
W pierwszej kolejności należy wskazać, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega konkretna czynność (dostawa towaru lub usługa), a nie zapłata.
Przystępując do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy należy wskazać, że kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy m.in. art. 224, 225 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz.U. z 2016 r., poz. 380 ze zm.).
Stosownie do art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego:
Samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.
W myśl § 2 powołanego przepisu:
Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.
Jak wynika natomiast z art. 225 Kodeksu cywilnego:
Obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.
Z ww. regulacji wynika, że w sytuacji wytoczenia powództwa – przeciwko samoistnemu posiadaczowi w złej wierze – jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz jest odpowiedzialny za jej stan. Ponadto, spoczywa na nim obowiązek zwrotu pobranych od powyższej chwili pożytków, których nie zużył, jak również winny jest uiścić wartość tych, które zużył.
Podkreślenia wymaga również, że przepisy podatkowe nie definiują pojęcia odszkodowania. Zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.
Zgodnie z treścią art. 471 Kodeksu cywilnego:
Dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.
Zasady rozliczania się współwłaścicieli reguluje natomiast art. 207 Kodeksu cywilnego zgodnie z którym:
Pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów. W takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.
Wyrażona w tym przepisie zasada partycypacji przez współwłaścicieli w stosunku do wielkości przysługujących im udziałów dotyczy, po pierwsze, pożytków rzeczy wspólnej, oraz po drugie, innych przychodów z rzeczy wspólnej. Przez pożytki podlegające normie art. 207 Kodeksu cywilnego należy rozumieć pożytki naturalne oraz cywilne, o których mowa w art. 53 Kodeksu cywilnego.
Zgodnie z art. 53 § 1 Kodeksu cywilnego:
Pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody (np. przychówek zwierząt, zboże) i inne odłączone od niej części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy (np. piasek, glina).
W myśl zaś art. 53 § 2 Kodeksu cywilnego:
Pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego (np. czynsz najmu, czynsz dzierżawy).
Użyte w art. 207 Kodeksu cywilnego pojęcia pożytków i innych przychodów z rzeczy wspólnej nie obejmuje natomiast swymi zakresem korzyści osiąganych przez współwłaścicieli z tytułu posiadania lokalu we wspólnej nieruchomości.
Zasady korzystania z rzeczy wspólnej reguluje art. 206 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:
Każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli.
A zatem sam ten przepis nie może uzasadniać możliwości żądania przez współwłaściciela od innych współwłaścicieli wynagrodzenia z tytułu posiadania przez nich wspólnej rzeczy „ponad udział”, ponieważ, jak jednoznacznie wynika z jego brzmienia, nie uprawnia on współwłaścicieli do korzystania z rzeczy wspólnej w granicach udziału (zob. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1963 r., III CO 33/62, OSNC 1964, nr 2, poz. 22, oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 października 1973 r., III CRN 247/73, OSNC 1974, nr 151, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2007 r., III CZP 94/07, OSNC - ZD 2008, nr D, poz. 96).
Współwłaściciel, który pozbawia innego współwłaściciela posiadania rzeczy w sposób przewidziany w art. 206 Kodeksu cywilnego, narusza jednak jego uprawnienie wynikające ze współwłasności, która jest postacią własności i tym samym podlega ochronie na podstawie art. 222 i następne Kodeksu cywilnego. W konsekwencji współwłaściciel, którego uprawnienie wynikające ze współwłasności zostało w ten sposób naruszone przez innego współwłaściciela, może m.in. dochodzić od niego w postępowaniu o zniesienie współwłasności roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy na zasadach określonych w art. 224 § 2 Kodeksu cywilnego w związku z art. 618 k.p.c. lub na zasadach określonych w art. 224 § 2 Kodeksu cywilnego w związku z art. 225 Kodeksu cywilnego i art. 618 k.p.c. (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2008 r., III CZP 3/08, OSNC 2009, nr 4, poz. 53).
O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.
Kluczowym elementem dla rozstrzygnięcia, czy czynność podlega opodatkowaniu, jest fakt istnienia zgody, chociażby nieformalnej, na korzystanie z przedmiotu, bądź wystąpienie przez jego właściciela na drogę sądową.
W sytuacji zatem, gdy osoba trzecia korzysta z nieruchomości bez zgody jej właściciela, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem nieruchomości i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne.
Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.
Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy korzystający z nieruchomości użytkuje ją za zgodą właściciela (nawet dorozumianą), a także sytuację, kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) – z różnych względów – toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy należy uznać za wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, które na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, podlega opodatkowaniu tym podatkiem.
W konsekwencji należy stwierdzić, że decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości bez zawiązywania stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Co do zasady, sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumianą, milczącą zgodę właściciela nieruchomości na jej użytkowanie przez dotychczasowego użytkownika – czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.
Z okoliczności sprawy wynika, że Gmina nabyła udział wynoszący 1/4 części w działce nr x zabudowanej budynkiem przy na podstawie decyzji Wojewody z 8 sierpnia 2014 r., przy czym wcześniej udział ten przysługiwał Skarbowi Państwa, który nabył go na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 22 marca 2011 r. w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku. W budynku znajduje się 9 lokali, które wykorzystywane są przez współwłaścicieli nieruchomości. W związku z ustaleniem, że wszystkie lokale mieszczące się w ww. budynku znajdują się w dyspozycji współwłaścicieli nieruchomości, Gmina wystąpiła pisemnie 18 maja 2016 r. do współwłaścicieli korzystających z poszczególnych części nieruchomości wspólnej, manifestując swoje uprawnienia do współposiadania oraz współkorzystania z przedmiotu własności, wzywając do wydania ich lub rozliczenia się z Gminą z korzyści wynikających z wyłącznego korzystania z nich. Gmina pozbawiona jest możliwości korzystania z nieruchomości, gdyż wszystkie lokale zajęte są przez pozostałych współwłaścicieli. Wezwania do wydania lokali skierowane zostały do: M. S. i I. S. (lokal nr xx) – pismo z 20 września 2016 r., A. D. i M. D. (lokal xx), A. D. (lokal nr xx), J. D. (lokal nr xx i P. D. (lokal nr xx) – pismo z 23 września 2016 r., E. D. (lokal nr xx) – pismo z 23 września 2016 r., S. P. (lokal nr xx) pismo z 23 września 2016 r., W. K. (lokal nr xx) – pismo z 23 września 2016 r.
Gmina domaga się rekompensaty z tytułu korzystania z lokali za okres 2006-2016. Gmina nadal zainteresowana jest możliwością współposiadania i współkorzystania ze wszystkich ww. lokali. W przypadku dalszej odmowy wydania lokali, Gmina zainteresowana jest otrzymywaniem przychodów (wynagrodzenia) wynikających z wyłącznego korzystania z lokali przez współwłaścicieli w zamian za rozliczanie się z Gminą z korzyści wynikających z wyłącznego z nich korzystania.
Dokonując rozstrzygnięcia kwestii będącej przedmiotem Państwa wątpliwości, należy mieć na uwadze stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wyrażone w zapadłym w niniejszej sprawie orzeczeniu z 16 grudnia 2021 r. sygn. akt I SA/Kr 951/21 oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego przedstawione w wyroku z 20 września 2023 r. sygn. akt I FSK 1536/22.
WSA w przedmiotowej sprawie uzasadniając wyrok wskazał, że:
Jak wynika zatem z art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług nie każde zaniechanie czy tolerowanie czynności lub sytuacji może być uważane za świadczenie usług. Podlega ono opodatkowaniu jedynie w sytuacji, kiedy wykonywane jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może być uznana za bezpośredniego beneficjenta usługi. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością, a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.
W świetle przedstawionych przez stronę skarżącą okoliczności faktycznych, brak jest po jej stronie takiego zaniechania lub tolerowania czynności lub stanów. Natomiast kwestia podlegania rekompensaty za bezumowne korzystanie z rzeczy podatkowi od towarów i usług zależy w każdym przypadku od konkretnych okoliczności sprawy. W tym zakresie niezbędne staje się ustalenie, czy między stronami istniał jakiś jawny lub dorozumiany stosunek prawny, w ramach którego spełnione były świadczenia wzajemne.
WSA stwierdził, że:
Ze strony Gminy nie można dopatrywać konkludentnego oświadczenia woli co do korzystania i pobierania pożytków przez pozostałych współwłaścicieli nieruchomości ponad swój udział, o czym świadczą okoliczności podane we wniosku o interpretację indywidualną (której stanem faktycznym zarówno organ, jak i sąd jest w tej sprawie związany), a mianowicie Gmina: a) występowała do innych współwłaścicieli, manifestując swoje uprawnienia do współposiadania oraz współkorzystania z przedmiotu współwłasności, była i jest nadal zainteresowania wykonywaniem tych uprawnień, b) wzywała do zapłaty wynagrodzenia z tytułu wyłącznego korzystania z lokali, podkreślając że w braku zgodnych ustaleń i dobrowolnej zapłaty przez współwłaścicieli tego wynagrodzenia będzie dochodzić swych roszczeń sądownie, c) przejawiała zainteresowanie i wolę współposiadania i korzystania z nieruchomości (czerpania korzyści, partycypowania w kosztach utrzymania), d) interesowała się istnieniem i wysokością dochodów i należności obciążających nieruchomość i w tym celu występowała o dokonanie rozliczeń z zarządu, f) deklarowała, że podjęte przez nią działania stanowią realizację uprawnień właścicielskich i nie następują w ramach działalności gospodarczej, h) wobec braku woli wydania lokali przez współwłaścicieli skierowała do nich wezwania do zapłaty wynagrodzenia. Nie można również twierdzić, jak to czyni organ, że dopiero w 2016 r. zostały podjęte kroki mające na celu zamanifestowanie swoich właścicielskich uprawnień.
Jak zaznaczył WSA:
(…) między Skarbem Państwa a pozostałymi współwłaścicielami istniał uzewnętrzniony spór dotyczący korzystania z rzeczy wspólnej. Gmina bezskutecznie usiłowała porozumieć się z resztą współwłaścicieli co do rozliczenia nakładów i pożytków, zatem nie sposób stwierdzić, że doszło do ukrytej akceptacji dla rozliczenia przychodów i korzystania z nieruchomości z wyłączeniem Gminy. Pozostali współwłaściciele odmówili złożenia rachunku z zarządu spornym budynkiem na dwukrotne wezwanie z 18 października 2011 r. i 13 lutego 2012r. Ponadto pozostali współwłaściciele wystąpili z pozwem o zasiedzenia prawa własności udziału w wysokości 1/4 części stanowiący własność Skarbu Państwa.
Postanowieniem z dnia 13 września 2012 r. Sąd Rejonowy, sygn. akt xxx oddalił wniosek współwłaścicieli innych niż Skarb Państwa o zasiedzenie udziału w wysokości % cz. w przedmiotowej nieruchomości.
WSA wskazał, że:
Co jednak najbardziej istotne w kwestii istnienia dorozumianej zgody Gminy na administrowanie nieruchomością i pobierania pożytków cywilnych przez pozostałych, wyłączających ją współwłaścicieli jest zawarte we wniosku o wydanie interpretacji (a zatem stanowiącym element przedstawianego stanu faktycznego) kategoryczne i jednoznaczne stwierdzenie Gminy, iż nigdy nie wyrażała zgody na korzystanie przez pozostałych współwłaścicieli z nieruchomości, z wyłączeniem Gminy. Znajduje to odzwierciedlenie w działaniach Gminy. W związku z odmową złożenia z rachunku z wniosku Skarbu Państwa-Prezydenta Miasta wszczęte zostało postępowanie sądowe o przedłożenie rachunku z zarządu. Dopiero na podstawie wyroku Sądu Rejonowego Wydział Cywilny z 4 stycznia 2013 r. sygn. akt xxx oraz z wyroku Sądu Okręgowego Wydział II Cywilny Odwoławczy z 28 maja 2014 r. sygn. xxx ze stwierdzeniem prawomocności, 27 czerwca 2016 r. A. D. przedłożył do Wydziału sprawozdanie finansowe z gospodarowania przedmiotową realnością, na podstawie którego Wydział Mieszkalnictwa mógł zapoznać się z ww. realnością.
Na przestrzeni lat, od 2011 do 2016 r były zatem podejmowane liczne kroki mające na celu wyjaśnienie sytuacji prawnej i finansowej w zakresie zarządzania wspólną własnością. Przez ten okres trwały sprawy sądowe zainicjowane również przez Skarb Państwa a zakończone wyrokiem z 28 maja 2014 r.
Następnie w dniu 18 maja 2016 r. 6 lipca 2016 r. 20 września i 23 września 2016 . w związku z utrzymującym się stanem faktycznym, równocześnie dążąc do ugodowego sposobu załatwienia sprawy rozliczeń między współwłaścicielami z tytułu posiadania lokali, Wydział zaproponował, by z tego tytułu na rzecz Gminy Miejskiej uiszczana była rekompensata finansowa. I ostatecznie związku ze złożeniem 8 grudnia 2016 r. przez współwłaścicieli wniosku o zniesienie współwłasności nieruchomości położonej, Wydział Mieszkalnictwa UM zgłoszone zostały w dniu 22 grudnia 2016 r. roszczenia wobec współwłaścicieli z tytułu utraconych pożytków w związku z ich nieuprawnionym korzystaniem z lokali usytuowanych w ww. budynku.
Ponadto WSA wskazał, że:
Na kanwie podobnych do niniejszej spraw, w których pojawiał się problem opodatkowania podatkiem VAT kwot wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w związku z przekroczeniem granic wynikłych z przysługującego udziału we współwłasności, przyjęto w orzecznictwie administracyjnym, że sytuacja ta nie może być traktowana jako świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT, tj. przez pryzmat zobowiązania do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji (por. wyrok NSA z dnia 15 stycznia 2015 r., sygn. akt. I FSK 1980/13, wyrok WSA w Warszawie z 24 lipca 2015 r., III SA/Wa 231/15, wyrok WSA w Krakowie z dnia 20 grudnia 2017 r., sygn. akt I SA/Kr 914/17 - wszystkie orzeczenia powołane w uzasadnieniu są dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych na stronie internetowej NSA). Przykładowo WSA w Krakowie w wyroku z dnia 20 grudnia 2017 r., sygn. akt I SA/Kr 914/17 – na tle podobnego do niniejszego stanu faktycznego - uznał, że „zgodzić należy się ze skarżącą, że nie wyraziła ona zgody na korzystanie z lokali przez pozostałych współwłaścicieli z wyłączeniem (pominięciem) Skarbu Państwa. Wskazuje na to całokształt przedstawionej przez stronę faktografii, mimo, iż organ stwierdził, że „od momentu nabycia udziału w nieruchomości, tj. od 2002 r. wnioskodawca nie podjął działań mających na celu uregulowanie stanu rzeczy a jedynie ograniczył się do kierowania pism do pozostałych współwłaścicieli”. Powyższe rozstrzygnięcia świadczą o ukształtowaniu jednolitej linii orzeczniczej, zgodnie z którą nie można domniemywać istnienia zgody na korzystanie i pobieranie pożytków ponad swój udział, nawet jeśli współwłaściciel wyłączony nie występuje na drogę sądową celem dopuszczenia do posiadania, a dopiero później zgłasza swoje roszczenia. Poglądy te w pełni podziela Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę.
Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela także pogląd Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażony w wyroku z dnia 6.09.2013 r., sygn. akt I FSK 1315/12, że wbrew stanowisku organu udzielającego indywidualnej interpretacji, decydującego znaczenia dla stwierdzenia, czy istnieje dorozumiana zgoda Gminy na dalsze korzystanie z nieruchomości przez dotychczasowych kontrahentów, nie będzie miała okoliczność, że Gmina nie wytoczyła, w każdym z opisanych przypadków, powództwa o wydanie rzeczy. Różne mogą być przyczyny takiego działania Wnioskodawcy (chociażby chęć polubownego załatwienia sporu), a konieczność wystąpienia z takim roszczeniem do Sądu nie zawsze z punktu widzenia Wnioskodawcy może być korzystne i uzasadnione.
WSA stwierdził, że:
Z okoliczności niniejszej sprawy wynika, że Gmina dążyła do uzyskania sprawozdania zarządu, od którego były uzależnione dalsze kroki w zakresie dysponowania rzeczą wspólną, a dopiero fiasko tych działań spowodowało, że Gmina skorzystała z możliwości wytoczenia wzajemnego roszczenia w sprawie z wniosku pozostałych współwłaścicieli.
Ostatecznie WSA orzekł, że:
Organ bezzasadnie zatem przyjął w szczególności, ze wnioskodawca akceptuje formę wzajemnego rozliczania w drodze otrzymywania przychodów (wynagrodzenia) w zamian za czerpanie korzyści wynikających z wyłącznego korzystania z lokali przez współwłaścicieli, a zatem w rozpatrywanej sprawie występuje dorozumiana zgoda strony wnioskującej na korzystanie z nieruchomości przez innych współwłaścicieli ponad przysługujący im w prawie własności udział, a skoro tak, to umożliwienie przez wnioskodawcę korzystania pozostałym współwłaścicielom z nieruchomości będącej we współwłasności wnioskodawcy, z wyłączeniem wnioskodawcy należy traktować, jako dorozumiany stosunek prawny o charakterze umownym.
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 września 2023 r. sygn. akt I FSK 1536/22 podzielił stanowisko wyrażone przez WSA w ww. wyroku i wskazał, że:
(…) ocena opisanych szeroko i szczegółowo przez Gminę działań podejmowanych wobec współwłaścicieli w celu realizacji swoich uprawnień właścicielskich, uprawniała do wniosku, że wyłączenie Skarżącej z możliwości korzystania ze wspólnej nieruchomości, odbywało się bez jakiejkolwiek aprobaty z jej strony.
W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego:
(…) na tle przedstawionych przez Skarżącą we wniosku istotnych okoliczności faktycznych dotyczących wspólnej nieruchomości nie znajdowało uzasadnienia stanowisko Organu, który stwierdził, że okoliczności pozwalały uznać, że Gmina milcząco akceptowała bezumowne korzystanie z jej nieruchomości przez pozostałych współwłaścicieli, co pozwalało zakwalifikować taki stan za świadczenie usługi w rozumieniu art. 5 ust 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT. Sam bowiem fakt, że Gmina nie skorzystała z sądowej drogi dochodzenia roszczeń o współposiadanie i współkorzystanie z nieruchomości i nie była inicjatorem postępowania o zniesienie współwłasności nie może być jeszcze zrównany z całkowitą biernością czy zaniechaniem Gminy, zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę całokształt okoliczności sprawy. Działania podejmowane przez Stronę były wyrazem braku ugodowego porozumienia między współwłaścicielami i braku aprobaty dla wyłączenia Skarżącej z procesu korzystania z rzeczy wspólnej.
Mając zatem na uwadze przywołane przepisy prawa, wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 16 grudnia 2021 r. sygn. akt I SA/Kr 951/21 oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 września 2023 r. sygn. akt I FSK 1536/22, należy stwierdzić, że kwota rekompensaty z tytułu korzystania w latach ubiegłych z lokali w budynku, z wyłączeniem Gminy, nie stanowi wynagrodzenia za jakiekolwiek świadczenie usług przez Gminę na rzecz pozostałych współwłaścicieli, a tym samym nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Zatem Państwa stanowisko należało uznać za prawidłowe.
Dodatkowe informacje
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Interpretacja dotyczy stanu faktycznego , które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.
Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.
- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
1) z zastosowaniem art. 119a;
2) w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3) z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację
Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”.
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa w zw. z art. 223 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1948 ze zm.).