Wyłączenie z opodatkowania podatkiem od towarów i usług kwoty rekompensaty z tytułu korzystania w latach ubiegłych z lokali w budynku (z wyłączeniem Gminy) ustalonej z współwłaścicielami w trybie ugodowym oraz kwoty rekompensaty z tytułu korzystania w latach ubiegłych z lokali w budynku (z wyłączeniem Gminy) naliczonej jednostronnie przez Gminę w sytuacji braku woli jej zapłaty przez współwłaścicieli.

Interpretacja indywidualna po wyroku sądu – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo:

1) ponownie rozpatruję sprawę Państwa wniosku z 21 października 2016 r. o wydanie interpretacji indywidualnej – uwzględniam przy tym wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 16 grudnia 2021 r. sygn. akt I SA/Kr 952/21 (data wpływu prawomocnego orzeczenia 2 kwietnia 2024 r.) oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 20 września 2023 r. sygn. akt I FSK 1537/22 (data wpływu 6 grudnia 2023 r.); i

2) stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

3 listopada 2016 r. wpłynął Państwa wniosek z 21 października 2016 r. o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie wyłączenia z opodatkowania podatkiem od towarów i usług kwoty rekompensaty z tytułu korzystania w latach ubiegłych z lokali w budynku (z wyłączeniem Gminy) ustalonej z współwłaścicielami w trybie ugodowym oraz kwoty rekompensaty z tytułu korzystania w latach ubiegłych z lokali w budynku (z wyłączeniem Gminy) naliczonej jednostronnie przez Gminę w sytuacji braku woli jej zapłaty przez współwłaścicieli.

Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 16 stycznia 2017 r. (wpływ 20 stycznia 2017 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Gmina (…) (Wnioskodawca) jest czynnym zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług. Ponadto Wnioskodawca wykonuje działalność, która nie podlega regulacji ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2016 r. poz. 710 z późn. zm.). Wnioskodawca podlega również regulacji ustawy o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 885 z późn. zm.).

Gmina nabyła udział wynoszący 1/8 części w działce nr 1 obręb (…) zabudowanej budynkiem przy ul. (…) w (…) na podstawie decyzji Wojewody (…) z (…) 2011 r. znak (…), przy czym wcześniej udział ten przysługiwał Skarbowi Państwa, który nabył go na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego (…) z dnia (…) 2010 r., sygn. akt (…). Nieruchomość pozostaje poza zarządem jednostki miejskiej. W budynku znajduje się 5 lokali, które wykorzystywane są przez współwłaścicieli nieruchomości. W związku z powyższym Gmina wezwała ww. współwłaścicieli do wydania przedmiotowych lokali celem ich wynajęcia skutkiem czego możliwe byłoby czerpanie dochodów przez wszystkich współwłaścicieli proporcjonalnie do posiadanego udziału w nieruchomości (w tym przez Gminę) lub w przypadku nie wydania lokali, rozliczania się z Gminą z korzyści wynikających z wyłącznego z nich korzystania.

Przedmiotowa nieruchomość nie jest objęta podziałem do korzystania. Ponadto Skarb Państwa, a później Gmina nigdy nie wyraził zgody na zajmowanie któregokolwiek z lokali znajdujących się w przedmiotowej nieruchomości do wyłącznego korzystania przez pozostałych współwłaścicieli, z wyłączeniem Skarbu Państwa, a następnie Gminie. Gmina pozbawiona była możliwości korzystania z nieruchomości, gdyż wszystkie lokale zajęte były przez pozostałych współwłaścicieli.

Wskazać należy również, iż w związku z powyższym Gmina nie uzyskuje dochodów z ww. kamienicy.

Obecnie Gmina prowadzi negocjacje z dwoma współwłaścicielkami ww. nieruchomości w celu ustalenia wysokości rekompensaty dla Gminy z tytułu korzystania z dwóch lokali w których prowadzona jest przez te współwłaścicielki działalność usługowa (hostel). Współwłaścicielki te wyraziły wstępnie wolę zapłaty Gminie rekompensaty z tytułu wyłącznego korzystania z ww. lokali w ubiegłych latach.

Współwłaścicielki zajmujące pozostałe trzy lokale, z których dwa wykorzystywane są na cele mieszkalne, a jeden na działalność usługową w oficjalnym piśmie skierowanym do Gminy uznały za bezpodstawne żądanie umożliwienia Gminie pobierania pożytków oraz przychodów wynikających z korzystania z ww. nieruchomości jak również wydania lokali w celu ich zagospodarowania umożliwiającego współposiadanie rzeczy/partycypowanie w pożytkach i przychodach przez wszystkich współwłaścicieli, wskazując równocześnie, że w ich ocenie realizacja uprawnienia wynikającego z art. 206 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2016 r. poz. 380 z późn. zm.) w żądanej przez Gminę formie nie może prowadzić do wyzucia ze zgodnego z prawem posiadania i korzystania z przedmiotu współwłasności.

Jeżeli nie dojdzie do zgodnych ustaleń w ww. zakresie i dobrowolnego świadczenia przez ww. współwłaścicieli określonych kwot tytułem wynagrodzenia za korzystanie z przedmiotu współwłasności z naruszeniem art. 206 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2016 r. poz. 380 z późn. zm.) Gmina podtrzymując uprzednio pisemnie wyrażony sprzeciw co do dalszego zajmowania lokali przez współwłaścicieli, będzie jednostronnie wskazywać i żądać zapłaty wynagrodzenia/rekompensaty, a w razie braku zapłaty będzie dochodziła przysługujących jej roszczeń na drodze postępowania sądowego, tj. rozliczania się z Gminą z korzyści wynikających z wyłącznego korzystania z poszczególnych lokali.

W momencie stwierdzenia decyzją Wojewody (…) z dnia (…) 2011 r. nabycia przez Gminę udziału 1/8 części w nieruchomości przy ul. (…) w (…) w budynku znajdowało się pięć lokali. Cztery lokale (nr 1, 2, 4, 5) pozostawały w dyspozycji współwłaścicieli, jeden (nr 3) zajęty był na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Wszystkie lokale w budynku pozostają w dyspozycji współwłaścicieli budynku od marca 2016 r. kiedy to lokal nr 3 zajęty na podstawie umowy cywilnoprawnej objęty został do dyspozycji współwłaścicielki Pani G.H. Ustalenie przedmiotowego faktu wynika ze sprawozdań z zarządu składanych w Wydziale (…) przez współwłaścicielkę Panią C.D., a także z korespondencji bieżącej prowadzonej z wyżej wymienioną współwłaścicielką.

Gmina od dnia nabycia posiadała wiedzę, że lokale zajmowane są przez współwłaścicieli, jednakże nigdy nie wyrażała zgody na ich objęcie.

Wezwania do wydania lokali skierowane zostały do:

   - A.B (lokal nr 5) – pismo z 15 stycznia 2014 r. zawierało wezwanie do umożliwienia Gminie pobierania pożytków oraz przychodów wynikających z korzystania z lokali, rozliczenie się z korzyści jakie czerpie z używania rzeczy wspólnej polegających na uzyskaniu pożytków z tytułu wynajmu lokalu osobom trzecim lub „korzyści osobistej” wynikającej z braku konieczności dokonywania opłaty czynszu najmu w przypadku bezpośredniego używania lokalu jak również wydanie lokalu w celu jego zagospodarowania umożliwiającego współposiadanie rzeczy/partycypowanie w pożytkach i przychodach przez wszystkich współwłaścicieli.

  - C.D. (lokale 4 i 5) – pismo z 25 lipca 2016 r. zawierało propozycję wysokości rekompensaty jakiej Gmina domaga się z tytułu utraconych pożytków z uwagi na samodzielne korzystanie z lokali w okresie od stycznia 2011 do VI 2016 r.

  - E.F. (lokal nr 2) – pismo z 25 lipca 2016 r. zawierało wezwanie do umożliwienia Gminie pobierania pożytków oraz przychodów wynikających z korzystania z lokali, rozliczenie się z korzyści jakie czerpie z używania rzeczy wspólnej polegających na uzyskaniu pożytków z tytułu wynajmu lokalu osobom trzecim lub „korzyści osobistej” wynikającej z braku konieczności dokonywania opłaty czynszu najmu w przypadku bezpośredniego używania lokalu jak również wydanie lokalu w celu jego zagospodarowania umożliwiającego współposiadanie rzeczy/partycypowanie w pożytkach i przychodach przez wszystkich współwłaścicieli.

  - G.H – (lokale nr 1 i 3) pismo z 25 lipca 2016 r. zawierało wezwanie do umożliwienia Gminie pobierania pożytków oraz przychodów wynikających z korzystania z lokali, rozliczenie się z korzyści jakie czerpie z używania rzeczy wspólnej polegających na uzyskaniu pożytków z tytułu wynajmu lokalu osobom trzecim lub „korzyści osobistej” wynikającej z braku konieczności dokonywania opłaty czynszu najmu w przypadku bezpośredniego używania lokalu jak również wydanie lokalu w celu jego zagospodarowania umożliwiającego współposiadanie rzeczy/partycypowanie w pożytkach i przychodach przez wszystkich współwłaścicieli.

Gmina wobec braku woli wydania lokali przez współwłaścicieli zgodnie z wezwaniami opisanymi w Ad. 4 w celu zagospodarowania ich umożliwiającego współposiadanie rzeczy/partycypowanie w pożytkach i przychodach przez wszystkich współwłaścicieli wystąpiła z wezwaniami do poszczególnych współwłaścicielek o wpłatę na rachunek bankowy Gminy kwot rekompensaty z tytułu utraconych przez Gminę pożytków z lokali w terminie 14 dni od daty otrzymania wezwania.

Wezwania wystosowane zostały do:

  - C.D. (lokale 4 i 5 wspólnie zajmowane z córką A.B) – pismo z 14 października 2016 r. – wysokość wyliczonej rekompensaty … zł za okres I 2011 r. – VI 2016 r. Ponadto ww. współwłaścicielka poinformowana została, że za kolejny okres tj. VII 2016 r. – XII 2016 r. i następne (co 6-mcy) rekompensata naliczana będzie za ww. lokal według stawki 25 zł/1m² z zastrzeżeniem możliwości zmiany ww. stawki w przypadku wystąpienia okoliczności uzasadniających dokonanie takiej czynności (np. z powodu istotnych zmian cen najmu na rynku nieruchomości). Równocześnie poinformowano, że brak wpłaty w terminie skutkować będzie naliczeniem odsetek ustawowych.

  - G.H. (lokal nr 1) – pismo z 16 listopada 2016 r. – wysokość wyliczonej rekompensaty … zł za okres XII 2006 – XI 2016 r. Ponadto ww. współwłaścicielka poinformowana została, że za kolejny okres tj. XII 2016 r. – VI 2017 r. i następne (co 6-mcy) rekompensata naliczana będzie za ww. lokal według stawki 25 zł/1m² z zastrzeżeniem możliwości zmiany ww. stawki w przypadku wystąpienia okoliczności uzasadniających dokonanie takiej czynności (np. z powodu istotnych zmian cen najmu na rynku nieruchomości). Równocześnie poinformowano, że brak wpłaty w terminie skutkować będzie naliczeniem odsetek ustawowych.

  - E.F. (lokal nr 2 i 3) pismo z 16 listopada 2016 r. – wysokość wyliczonej rekompensaty za lokal nr … zł za okres XII 2006 – XI 2016 r. natomiast za lokal nr … zł za okres III 2016 – XI 2016 r. Ponadto ww. współwłaścicielka poinformowana została, że za kolejny okres tj. XII 2016 r. – VI 2017 r. i następne (co 6-mcy) rekompensata naliczana będzie za ww. lokale według stawki 25 zł/1m² z zastrzeżeniem możliwości zmiany ww. stawki w przypadku wystąpienia okoliczności uzasadniających dokonanie takiej czynności (np. z powodu istotnych zmian cen najmu na rynku nieruchomości). Równocześnie poinformowano, że brak wpłaty w terminie skutkować będzie naliczeniem odsetek ustawowych.

W przypadku lokali o nr 1, 2, Wydział (…) nie posiada wiedzy od kiedy faktycznie pozostają w dyspozycji współwłaścicieli. Z tych też względów roszczenia Gminy wyliczone zostały za okres 10 lat wstecz. Wydział (…) od 5 stycznia 2011 r. posiadał wiedzę, że lokale o nr 1, 2, 4, 5 pozostają zajęte przez współwłaścicieli. Działania w stosunku do współwłaścicieli zajmujących ww. lokale podjęte zostały poprzez wezwania opisane w Ad. 4 i Ad. 5. tj. ok. 4 i 6 lat od powzięcia informacji o zajmowaniu lokali przez współwłaścicieli, natomiast w przypadku lokalu nr 3 po ok. jednym miesiącu od powzięcia informacji.

Gmina nadal zainteresowana jest możliwością uzyskania współposiadania i współkorzystania z wszystkich lokali (nr 1, 2, 3, 4, 5) w przypadku gdyby zostały one wydane przez współwłaścicieli w celu zagospodarowania ich umożliwiającego współposiadanie rzeczy/partycypowanie w pożytkach i przychodach przez wszystkich współwłaścicieli jednakże bez rezygnacji z roszczeń za czas zajmowania ich w okresie poprzedzającym ewentualne wydanie.

W przypadku braku wydania lokali, Gmina zainteresowana jest otrzymywaniem przychodów (wynagrodzenia) wynikających z wyłącznego korzystania z lokali przez współwłaścicieli w zamian za rozliczanie się z Gminą z korzyści wynikających z wyłącznego z nich korzystania.

Według informacji przekazanych przez zarządcę budynku w lokalu nr 4 od 2011 r. , a w lokalu nr 5 od 2014 r. prowadzona jest działalność gospodarcza pod firmą (…). Działalność ta polega na krótkotrwałym zakwaterowaniu, funkcjonuje jako obiekt turystyczny. Lokale nr 1, 2, 3, aktualnie wykazywane są przez zarządcę jako mieszkalne zajęte przez współwłaścicieli. Wydział (…) nie posiada wiedzy, czy faktycznie wykorzystywane są one na cele mieszkaniowe.

Gmina żąda rekompensaty z tytułu korzystania w latach ubiegłych z lokali w budynku z wyłączeniem Gminy od:

- C.D. (lokale 4 i 5 wspólnie zajmowane z córką A.B) okres I 2011 - VI 2016 r. z zastrzeżeniem naliczania kolejnych okresów (co 6 m-cy).

- G.H. (lokal nr 1) – za okres XII 2006 – XI 2016 r. z zastrzeżeniem naliczania kolejnych okresów (co 6 m-cy)

- E.F. (lokal nr 2 i 3) lokal nr 2 za okres XII 2006 – XI 2016 r., lokal nr 3 za okres III 2016 – XI 2016 r. z zastrzeżeniem naliczania kolejnych okresów (co 6 m-cy).

Pytania:

1. Czy kwota rekompensaty z tytułu korzystania w latach ubiegłych z lokali w budynku z wyłączeniem Gminy ustalona ze współwłaścicielami w trybie ugodowym podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, a jeśli tak to według jakiej stawki podatkowej?

2. Czy kwota rekompensaty z tytułu korzystania w latach ubiegłych z lokali w budynku z wyłączeniem Gminy naliczona jednostronnie przez Gminę z uwagi na brak woli jej zapłaty przez współwłaścicieli podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, a jeśli tak to według jakiej stawki podatkowej?

Państwa stanowisko w sprawie:

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2016 r. poz. 710 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Artykuł 5 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług mówi, że czynności, o których mowa w ust. 1 podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa. W myśl art. 7 ust. 1 ww. ustawy przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Natomiast zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, podatnikami podatku od towarów i usług są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. W świetle art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły do celów zarobkowych.

Sam fakt dokonania czynności przez podmiot zarejestrowany jako podatnik VAT nie oznacza, że podlega ona opodatkowaniu VAT, bowiem możliwe jest, że w danej transakcji sprzedawca nie występuje w tej właśnie roli. Zatem, aby daną czynność uznać za opodatkowaną VAT muszą zostać spełnione łącznie: zarówno przesłanka przedmiotowa, tzn. czynność musi się mieścić w przedmiotowym katalogu czynności opodatkowanych, jak i przesłanka podmiotowa, tzn. zaistniała czynność powinna być wykonana przez podmiot działający w charakterze podatnika VAT.

W odniesieniu do sytuacji przedstawionej przez Wnioskodawcę, Gmina nie działa w charakterze podatnika podatku od towarów i usług, o którym mowa w art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o podatku od towarów i usług i nie może być uznany za świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Ponadto, współwłaściciel, który pozbawia innego współwłaściciela posiadania rzeczy w sposób przewidziany w art. 206 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. (Dz. U. z 2016 r. poz. 380 z późn. zm.) zwanej dalej k.c. narusza jego uprawnienia wynikające ze współwłasności, będącej postacią własności i tym samym podlegające ochronie na podstawie art. 224 i 225 k.c. Podejmowanie zatem przez Gminę działań zmierzających do uzyskania wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości przez innych współwłaścicieli niezgodnie z brzmieniem art. 206 k.c. stanowi realizację roszczeń wynikających z ograniczenia prawa własności, a tym samym stanowi realizację przysługujących Gminie uprawnień właścicielskich. Nie jest to zatem działanie podejmowane w ramach działalności gospodarczej, a zatem nie jest dokonywane przez podatnika podatku od towarów i usług. W konsekwencji nie podlega ono opodatkowaniu, podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług pomimo zgodnych ustaleń co do określenia jej wysokości i tym samym akceptacji przez Gminę takiego sposobu korzystania z nieruchomości. Wynagrodzenie należne od współwłaścicieli pozbawiających innego współwłaściciela możliwości posiadania przedmiotu współwłasności na zasadach określonych w art. 206 k.c. nie stanowi wynagrodzenia za usługę. Zachowanie współwłaściciela niezgodne z brzmieniem art. 206 k.c. narusza uprawnienia wynikające ze współwłasności i w związku z tym jest działaniem bezprawnym. Wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości w związku z pozbawieniem możliwości korzystania z niej przez innego współwłaściciela ma zatem charakter odszkodowawczy, gdyż np. pozwala na zrekompensowanie korzyści, które można by było osiągnąć gdyby rzecz została wynajęta i jako takie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Reasumując:

1. Kwota rekompensaty z tytułu korzystania w latach ubiegłych z lokali w budynku (z wyłączeniem Gminy) ustalona ze współwłaścicielami w trybie ugodowym nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

2. Kwota rekompensaty z tytułu korzystania w latach ubiegłych z lokali w budynku (z wyłączeniem Gminy) naliczona jednostronnie przez Gminę w sytuacji braku woli jej zapłaty przez współwłaścicieli nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Interpretacja indywidualna

Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działający w imieniu Ministra Rozwoju i Finansów rozpatrzył Państwa wniosek – 9 lutego 2017 r. wydał interpretację indywidualną znak 2461-IBPP3.4512.769.2016.2.SR, w której uznał Państwa stanowisko za nieprawidłowe.

Interpretację indywidualną doręczono Państwu 15 lutego 2017 r.

Wezwanie do usunięcia naruszenia prawa

Pismem z 1 marca 2017 r. (wpływ 7 marca 2017 r.) wnieśli Państwo na ww. interpretację indywidualną wezwanie do usunięcia naruszenia prawa.

W odpowiedzi na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa – pismem z 30 marca 2017 r. znak 2461-IBPP3.4512.769.2016.3.SR stwierdziłem brak podstaw do zmiany ww.  interpretacji indywidualnej.

Odpowiedź na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa otrzymali Państwo 3 kwietnia 2017 r.

Skarga na interpretację indywidualną

2 maja 2017 r. wnieśli Państwo skargę na interpretację indywidualną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie. Skarga wpłynęła do mnie 4 maja 2017 r.

Wnieśli Państwo o:

 1. uchylenie zaskarżonej interpretacji,

 2. zasądzenie na rzecz strony skarżącej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych,

 3. przeprowadzenie uzupełniającego dowodu z dokumentu w postaci interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dniu 10 lutego 2017 r. (…) na okoliczność jego treści, w tym na okoliczność tego, że ten sam fakt organ w tej interpretacji ocenił odmiennie niż w niniejszej interpretacji.

Postępowanie przed sądami administracyjnymi

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie – wyrokiem z 8 grudnia 2017 r. sygn. akt I SA/Kr 565/17 – uchylił zaskarżoną interpretację indywidualną. 

Wniosłem skargę kasacyjną od tego wyroku do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny – wyrokiem z 31 sierpnia 2020 r. sygn. akt I FSK 844/18 uchylił zaskarżony wyrok w całości i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Krakowie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie – wyrokiem z 16 grudnia 2021 r. sygn. akt I SA/Kr 952/21 uchylił zaskarżoną interpretację indywidualną.

Wniosłem skargę kasacyjną od tego wyroku do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny – wyrokiem z 20 września 2023 r. sygn. akt I FSK 1537/22 oddalił skargę kasacyjną.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 16 grudnia 2021 r. sygn. akt I SA/Kr 952/21, który uchylił ww. interpretacją indywidualną, stał się prawomocny od 20 września 2023 r.

Prawomocny wyrok wraz z aktami sprawy wpłynął do mnie 2 kwietnia 2024 r.

Ponowne rozpatrzenie wniosku – wykonanie wyroku  

Zgodnie z art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.):

Wykonuję obowiązek, który wynika z tego przepisu, tj.:

  - uwzględniam ocenę prawną i wskazania dotyczące postępowania, które wyraził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 16 grudnia 2021 r. sygn. akt I SA/Kr 952/21 i Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 września 2023 r. sygn. akt I FSK 1537/22;

  - ponownie rozpatruję Państwa wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej – stwierdzam, że stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Na wstępie należy zaznaczyć, że interpretację oparto na przepisach prawa podatkowego obowiązujących w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym we wniosku stanie faktycznym, bowiem niniejsza interpretacja stanowi ponowne rozstrzygnięcie tej samej sprawy w wyniku orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 16 grudnia 2021 r. sygn. akt I SA/Kr 952/21 oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 września 2023 r. sygn. akt I FSK 1537/22.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2016 r. poz. 710 ze zm.), zwanej dalej ustawą:

Jak stanowi art. 7 ust. 1 ustawy:

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy:

Analiza treści art. 8 ust. 1 ustawy, wskazuje na bardzo szerokie pojęcie świadczenia usług obejmujące różnego rodzaju świadczenia niebędące dostawą towarów w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy).

Zauważyć również należy, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

Zatem czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Ponadto zauważyć należy, że aby dana czynność była opodatkowana podatkiem od towarów i usług, musi być wykonana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem jest podatnikiem podatku od towarów i usług.

Stosownie do treści art. 15 ust. 1 ustawy:

Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy, w brzmieniu obowiązującym do 31 marca 2013 r.:

Z kolei stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy, w brzmieniu obowiązującym od 1 kwietnia 2013 r.:

W myśl art. 15 ust. 6 ustawy:

Z treści powołanych przepisów art. 15 ust. 1 i ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że za podatnika podatku VAT będzie uznany tylko taki podmiot, który dokonuje czynności zmierzających do wykorzystania nabytych towarów i usług do celów działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy. Zatem jednostka samorządu terytorialnego działa w charakterze podatnika wykonując we własnym imieniu i na własny rachunek czynności spełniające definicję działalności gospodarczej, określone w art. 15 ust. 2 ustawy.

W przedmiotowej sprawie Państwa wątpliwości dotyczą ustalenia czy kwota rekompensaty z tytułu korzystania w latach ubiegłych z lokali w budynku z wyłączeniem Gminy ustalona ze współwłaścicielami w trybie ugodowym bądź też jednostronnie naliczona przez Gminę z uwagi na brak woli jej zapłaty przez współwłaścicieli, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega konkretna czynność (dostawa towaru lub usługa), a nie zapłata.

Przystępując do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy należy wskazać, że kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy m.in. art. 224, 225 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.).

Stosownie do art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego:

W myśl § 2 powołanego przepisu:

Jak wynika natomiast z art. 225 Kodeksu cywilnego:

Z ww. regulacji wynika, że w sytuacji wytoczenia powództwa – przeciwko samoistnemu posiadaczowi w złej wierze – jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz jest odpowiedzialny za jej stan. Ponadto, spoczywa na nim obowiązek zwrotu pobranych od powyższej chwili pożytków, których nie zużył, jak również winny jest uiścić wartość tych, które zużył.

Podkreślenia wymaga również, że przepisy podatkowe nie definiują pojęcia odszkodowania. Zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Zgodnie z treścią art. 471 Kodeksu cywilnego:

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Zasady rozliczania się współwłaścicieli reguluje natomiast art. 207 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

Wyrażona w tym przepisie zasada partycypacji przez współwłaścicieli w stosunku do wielkości przysługujących im udziałów dotyczy, po pierwsze, pożytków rzeczy wspólnej, oraz po drugie, innych przychodów z rzeczy wspólnej. Przez pożytki podlegające normie art. 207 Kodeksu cywilnego należy rozumieć pożytki naturalne oraz cywilne, o których mowa w art. 53 Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 53 § 1 Kodeksu cywilnego:

W myśl zaś art. 53 § 2 Kodeksu cywilnego:

Użyte w art. 207 Kodeksu cywilnego pojęcia pożytków i innych przychodów z rzeczy wspólnej nie obejmuje natomiast swymi zakresem korzyści osiąganych przez współwłaścicieli z tytułu posiadania lokalu we wspólnej nieruchomości.

Zasady korzystania z rzeczy wspólnej reguluje art. 206 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

A zatem sam ten przepis nie może uzasadniać możliwości żądania przez współwłaściciela od innych współwłaścicieli wynagrodzenia z tytułu posiadania przez nich wspólnej rzeczy „ponad udział”, ponieważ, jak jednoznacznie wynika z jego brzmienia, nie uprawnia on współwłaścicieli do korzystania z rzeczy wspólnej w granicach udziału (zob. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1963 r., III CO 33/62, OSNC 1964, nr 2, poz. 22, oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 października 1973 r., III CRN 247/73, OSNC 1974, nr 151, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2007 r., III CZP 94/07, OSNC - ZD 2008, nr D, poz. 96).

Współwłaściciel, który pozbawia innego współwłaściciela posiadania rzeczy w sposób przewidziany w art. 206 Kodeksu cywilnego, narusza jednak jego uprawnienie wynikające ze współwłasności, która jest postacią własności i tym samym podlega ochronie na podstawie art. 222 i następne Kodeksu cywilnego. W konsekwencji współwłaściciel, którego uprawnienie wynikające ze współwłasności zostało w ten sposób naruszone przez innego współwłaściciela, może m.in. dochodzić od niego w postępowaniu o zniesienie współwłasności roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy na zasadach określonych w art. 224 § 2 Kodeksu cywilnego w związku z art. 618 k.p.c. lub na zasadach określonych w art. 224 § 2 Kodeksu cywilnego w związku z art. 225 Kodeksu cywilnego i art. 618 k.p.c. (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2008 r., III CZP 3/08, OSNC 2009, nr 4, poz. 53).

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

Kluczowym elementem dla rozstrzygnięcia, czy czynność podlega opodatkowaniu, jest fakt istnienia zgody, chociażby nieformalnej, na korzystanie z przedmiotu, bądź wystąpienie przez jego właściciela na drogę sądową.

W sytuacji zatem, gdy osoba trzecia korzysta z nieruchomości bez zgody jej właściciela, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem nieruchomości i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne.

Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy korzystający z nieruchomości użytkuje ją za zgodą właściciela (nawet dorozumianą), a także sytuację, kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) – z różnych względów – toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy należy uznać za wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, które na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

W konsekwencji należy stwierdzić, że decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości bez zawiązywania stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Co do zasady, sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumianą, milczącą zgodę właściciela nieruchomości na jej użytkowanie przez dotychczasowego użytkownika – czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

Z okoliczności sprawy wynika, że nabyli Państwo udział wynoszący 1/8 części w działce nr 1 zabudowanej budynkiem na podstawie decyzji Wojewody z (…) 2011 r., przy czym wcześniej udział ten przysługiwał Skarbowi Państwa, który nabył go na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego z dnia (…) 2010 r. W budynku znajduje się 5 lokali, które wykorzystywane są przez współwłaścicieli nieruchomości. Cztery lokale (nr 1, 2, 4, 5) pozostawały w dyspozycji współwłaścicieli, jeden (nr 3) zajęty był na podstawie umowy cywilnoprawnej. Przedmiotowa nieruchomość nie jest objęta podziałem do korzystania. Gmina pozbawiona była możliwości korzystania z nieruchomości, gdyż wszystkie lokale zajęte były przez pozostałych współwłaścicieli. Gmina nie uzyskuje dochodów z ww. kamienicy. Gmina od dnia nabycia posiadała wiedzę, że lokale zajmowane są przez współwłaścicieli. Gmina wezwała ww. współwłaścicieli do wydania przedmiotowych lokali celem ich wynajęcia skutkiem czego możliwe byłoby czerpanie dochodów przez wszystkich współwłaścicieli proporcjonalnie do posiadanego udziału w nieruchomości (w tym przez Gminę) lub w przypadku nie wydania lokali, rozliczania się z Gminą z korzyści wynikających z wyłącznego z nich korzystania. Wezwania do wydania lokali skierowane zostały do: A.B. (lokal nr 5) – pismo z 15 stycznia 2014 r., C.D. (lokale 4 i 5) – pismo z 25 lipca 2016 r., E.F. (lokal nr 2) – pismo z 25 lipca 2016 r., G.H. – (lokale nr 1 i 3) pismo z 25 lipca 2016 r. Gmina wobec braku woli wydania lokali przez współwłaścicieli zgodnie z ww. wezwaniami w celu zagospodarowania ich umożliwiającego współposiadanie rzeczy/partycypowanie w pożytkach i przychodach przez wszystkich współwłaścicieli wystąpiła z wezwaniami do poszczególnych współwłaścicielek o wpłatę na rachunek bankowy Gminy kwot rekompensaty z tytułu utraconych przez Gminę pożytków z lokali w terminie 14 dni od daty otrzymania wezwania. Gmina żąda rekompensaty z tytułu korzystania w latach ubiegłych z lokali w budynku z wyłączeniem Gminy od: C.D. (lokale 4 i 5 wspólnie zajmowane z córką A.B.) za okres I 2011 – VI 2016 r. z zastrzeżeniem naliczania kolejnych okresów (co 6 m-cy), G.H (lokal nr 1) – za okres XII 2006 – XI 2016 r. z zastrzeżeniem naliczania kolejnych okresów (co 6 m-cy), E.F. (lokal nr 2 i 3) lokal nr 2 za okres XII 2006 – XI 2016 r., lokal nr 3 za okres III 2016 – XI 2016 r. z zastrzeżeniem naliczania kolejnych okresów (co 6 m-cy).

Dokonując rozstrzygnięcia Państwa wątpliwości, należy mieć na uwadze stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie wyrażone w zapadłym w niniejszej sprawie orzeczeniu z 16 grudnia 2021 r. sygn. akt I SA/Kr 952/21 oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego przedstawione w wyroku z 20 września 2023 r. sygn. akt I FSK 1537/22.

WSA w przedmiotowej sprawie uzasadniając wyrok wskazał, że:

WSA stwierdził, że:

Jak zaznaczył WSA:

Zdaniem WSA:

WSA wskazał, że:

Końcowo WSA, powołując orzecznictwo dotyczące podobnych do niniejszej spraw, stwierdził, że:

Ostatecznie WSA orzekł, że:

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 września 2023 r. sygn. akt I FSK 1537/22 podzielił stanowisko wyrażone przez WSA w ww. wyroku i wskazał, że:

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego:

Mając zatem na uwadze przywołane przepisy prawa, wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 16 grudnia 2021 r. sygn. akt I SA/Kr 952/21 i Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 września 2023 r. sygn. akt I FSK 1537/22, należy stwierdzić, że kwota rekompensaty z tytułu korzystania w latach ubiegłych z lokali w budynku, z wyłączeniem Gminy, zarówno ustalona ze współwłaścicielami w trybie ugodowym jak i naliczona jednostronnie przez Gminę, nie stanowi wynagrodzenia za jakiekolwiek świadczenie usług przez Gminę na rzecz pozostałych współwłaścicieli, a tym samym nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zatem Państwa stanowisko należało uznać za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego , które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

  - Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.

  - Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

 - Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”.  

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

  - w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

  - w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa w zw. z art. 223 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1948 ze zm.).