Prawo do odliczenia podatku naliczonego w związku z nabyciem usług/towarów nieudokumentowanych fakturą.

Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

7 lutego 2024 r. wpłynął Państwa wniosek z 7 lutego 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej w zakresie podatku od towarów i usług, który dotyczy prawa do odliczenia podatku naliczonego w związku z nabyciem usług/towarów nieudokumentowanych fakturą.

Treść wniosku jest następująca:

Opis zaistniałego stanu faktycznego

Sprzedawca - firma T. Sp. z o.o. był Generalnym Wykonawcą zadania pn. „…”.

Firma T Sp. z o.o. wystąpiła do P. Sp. z o.o. w (...) 2021 r. o udzielenie gwarancji zapłaty na podstawie art. 649(1)Kodeksu Cywilnego. Następnie pismem z dnia (...) 2021 r. poinformowała o odstąpieniu od umowy nr ... w związku z nieotrzymaniem żądanej gwarancji zapłaty na podstawie art. 649(1) Kodeksu Cywilnego. Wnioskodawca pismem z dnia (...) 2021 r. powiadomił, że uznaje odstąpienie Generalnego Wykonawcy od umowy za nieuzasadnione i pozbawione podstaw prawnych, gdyż Wnioskodawca dołożył należytej staranności aby pozyskać gwarancję dla Generalnego Wykonawcy pomimo, iż termin na jej przedłożenie (wyznaczony przez Generalnego Wykonawcę) był bardzo krótki (minimalny z ustawy) uwzględniając ilość czynności jakie musiały być podjęte tak, aby można było pozyskać gwarancję. W świetle powyższej argumentacji Wnioskodawca wezwał Generalnego Wykonawcę do natychmiastowego powrotu na plac budowy. Pomimo upływu czasu Generalny Wykonawca nie wznowił prac na oczyszczalni. Zważywszy, iż Generalny Wykonawca nie powrócił na plac budowy jak również mając na uwadze fakt, że oczyszczalnia nie pracowała w sposób prawidłowy i do środowiska dostawały się substancje szkodliwe ze ścieków, co groziło katastrofą ekologiczną, Wnioskodawca pismem z dnia (...) 2021 r. odstąpił od umowy.

Następnie pozwem z dnia (...) 2021 r. Generalny Wykonawca wystąpił do Sądu Okręgowego o zapłatę kwoty (...) zł, wskazując, że kwota ta dotyczy zapłaty za roboty wykonane i rozpoczęte, ale niezakończone oraz za dokonane dostawy, za które Generalny Wykonawca nie otrzymał zapłaty (prace i dostawy wykonywane w miesiącach (...) 2021 r.) i które nie zostały odebrane przez Wnioskodawcę oraz za prace objęte fakturą nr … z dnia (...) 2021 r.

Sprawa o zapłatę toczyła się przed Sądem Okręgowym ... W toku postępowania sądowego, po dokończeniu montażu dostaw i dokonaniu odbioru wykonanych robót, Wnioskodawca uznał za zasadne roszczenie Generalnego Wykonawcy w części dotyczącej kwoty (...) zł netto tj. (...) zł brutto i złożył do Sądu Okręgowego … wniosek o wydanie wyroku częściowego w zakresie nakazania Wnioskodawcy zapłaty na rzecz Generalnego Wykonawcy ww. kwoty. Kwota uznania obejmowała wynagrodzenie za roboty wykonane i odebrane, co do których nie było wątpliwości komu należy się zapłata (tj. Generalnemu Wykonawcy czy Podwykonawcy).

Sąd Okręgowy w X wyrokiem częściowym z dnia 16 maja 2023 r. zasądził od Wnioskodawcy na rzecz Generalnego Wykonawcy kwotę (...) zł brutto. Wskazać jednak należy, iż tylko na część z zasądzonej kwoty brutto - (...) zł, Sprzedawca wystawił fakturę VAT nr … z dnia (...) 2021 r., która została załączona do pozwu.

Z uwagi na fakt, że ww. wyrok nie ma charakteru odszkodowawczego, a jest zapłatą za roboty wykonane, to zastosowanie znajduje art. 106a pkt 2 Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Mając na uwadze, iż wyrokowi nadany został rygor natychmiastowej wykonalności, Wnioskodawca dokonał zapłaty zasądzonej kwoty, przy czym kwota VAT została przekazana Generalnemu Wykonawcy zgodnie z mechanizmem split payment. Jednocześnie Wnioskodawca wystąpił do Generalnego Wykonawcy o dostarczenie faktur VAT na zasądzoną kwotę pomniejszoną o wartość faktury nr ... Pomimo wezwania Generalny Wykonawca nie przedłożył Wnioskodawcy faktur za roboty nieobjęte fakturą …, za które otrzymał zapłatę na mocy ww. wyroku częściowego.

Pytanie

Czy Wnioskodawca jest uprawniony do odliczenia podatku od towarów i usług dla robót budowlanych, których wysokość została określona w umowie z dnia (...) 2018 r. na wykonanie zamówienia w systemie „zaprojektuj i wybuduj” polegającego na opracowaniu dokumentacji projektowej i na jej podstawie wykonaniu robót budowlanych obejmujących … w ramach projektu …, których zapłata nastąpiła na podstawie wyroku częściowego z dnia (...) 2023 r. mechanizmem podzielonej płatności split payment, a dla których Sprzedawca nie wystawił dokumentu F_VAT?

Państwa stanowisko

W ocenie Wnioskodawcy jest on uprawniony do odliczenia podatku od towarów i usług dla robót budowlanych ujętych w umowie z dnia 21 maja 2018 r., dla których zapłata nastąpiła na podstawie wyroku częściowego z dnia (...) 2023 r., a dla których Sprzedawca nie wystawił dokumentu F_VAT.

Podnieść należy, że wyrokiem zasądzona została kwota brutto, a Wnioskodawca dokonał zapłaty kwoty VAT zgodnie z mechanizmem split payment.

Tym samym brak udokumentowania transakcji w postaci faktury VAT nie może pozbawiać Wnioskodawcy prawa do odliczenia podatku VAT.

Dokonując analizy art. 86 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o podatku od towarów i usług nie można pominąć przepisów dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej oraz ich wykładni przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (Trybunał, TSUE). Należy zauważyć, że system odliczeń ma na celu całkowite uwolnienie przedsiębiorcy od ciężaru VAT należnego lub zapłaconego w ramach całej działalności gospodarczej tego przedsiębiorcy. Wspólny system VAT zapewnia zatem całkowitą neutralność obciążeń podatkowych działalności gospodarczej, bez względu na cel, czy rezultaty tej działalności, pod warunkiem że działalność ta co do zasady sama podlega opodatkowaniu VAT (por. wyroki TSUE z dnia: 15 września 2016 r. Barlis 06 - lnvestimentos Imobiliarios e Turisticos, C-516/14: 19 października 2017 r. Paper Consult, C-101/16).

Odliczenie VAT naliczonego wymaga spełnienia materialnych i formalnych przesłanek, uregulowanych odpowiednio w art. 168 lit a) i art. 178 lit. a) dyrektywy Rady 2006/112/WE. W odniesieniu do przesłanek materialnych wymaganych do powstania prawa do odliczenia art. 168 lit. a) dyrektywy stanowi, że dany podmiot musi być podatnikiem w rozumieniu tejże dyrektywy, oraz towary i usługi, które mają być podstawą tego prawa, powinny być wykorzystywane przez podatnika na późniejszym etapie obrotu na potrzeby jego własnych opodatkowanych transakcji, a owe towary i usługi powinny być dostarczone przez innego podatnika znajdującego się na wcześniejszym etapie obrotu. W odniesieniu do przesłanek formalnych dotyczących tego prawa z art. 178 lit. a) dyrektywy wynika, że jego wykonanie jest uzależnione od posiadania faktury sporządzonej zgodnie z art. 226 tej dyrektywy. W orzecznictwie TSUE zwrócono uwagę, że podstawowa zasada neutralności wymaga, by prawo do odliczenia naliczonego VAT zostało przyznane w razie spełnienia podstawowych wymagań, nawet jeśli podatnicy nie spełnili niektórych wymagań formalnych. W konsekwencji, jeżeli organy podatkowe posiadają informacje niezbędne do ustalenia, że spełnione są przesłanki materialne, to nie mogą one wprowadzać dodatkowych warunków w zakresie przysługującego podatnikowi prawa do odliczenia tego podatku, które to warunki mogłyby w efekcie praktycznie uniemożliwić wykonanie tego prawa (por. wyroki TSUE z dnia: 21 października 2010 r. Nidera Handelscompagnie, C-385/09; 9 lipca 2015 r. Salomie i Oltean, C-183/14). Ograniczenie prawa do odliczenia, o którym mowa w art. 86 ust. 1 ustawy VAT gdy podatnik naruszył wymogi formalne, wynikające z przepisów tej ustawy, może wystąpić wówczas gdy te naruszenia uniemożliwiają dostarczenie dowodów na spełnienie wymagań materialnych do przyznania prawa do odliczenia (wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 10 stycznia 2023 r., sygn akt I SA/Bd 592/22). W niniejszym stanie faktycznym, z racji spełnienia przez Wnioskodawcę przesłanek materialnych do odliczenia podatku naliczonego, brak jest podstaw do pozbawienia go możliwości odliczenia podatku naliczonego.

Uzasadnienie spełnienia przesłanek materialnych:

  1. Wnioskodawca jest podatnikiem VAT,

  2. Nabyte towary, za które zapłata nastąpiła na mocy wyroku częściowego są wykorzystywane przez podatnika na potrzeby jego własnych opodatkowanych transakcji (tj. sprzedaż usługi odbioru i oczyszczania ścieków),

  3. Nabyte towary dostarczone zostały przez innego podatnika (Sprzedawcę – T. Sp. o.o.), który znajdował się na wcześniejszym etapie obrotu.

W odniesieniu do przesłanki formalnej dotyczącej posiadania faktur sporządzonych zgodnie z art. 226 tej dyrektywy, Wnioskodawca wskazuje, iż nie została ona spełniona z przyczyn leżących po stronie Sprzedawcy. Powyższe w ocenie Wnioskodawcy, podpartej ww. orzecznictwem, nie może przesądzać o pozbawieniu prawa do odliczenia podatku VAT. Jednocześnie wskazać należy, że brak spełnienia przesłanki formalnej nie uniemożliwia organowi podatkowemu weryfikacji dowodów na spełnienie wymagań materialnych do przyznania prawa do odliczenia. Dodatkowo wskazać należy, że na część robót budowlanych objętych wyrokiem częściowym wykonawca wystawił fakturę VAT, podobnie jak wystawiał faktury dla innych robót wykonanych w ramach kontraktu. Faktury opłacane były z zachowaniem mechanizmu split payment i odliczany był podatek VAT przez Wnioskodawcę.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiliście Państwo we wniosku w zakresie podatku od towarów i usług jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361), zwana dalej „ustawą” lub „ustawą o VAT”:

Stosownie do art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy:

Kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:

a) nabycia towarów i usług,

b) dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi.

Z powyższego przepisu wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. Przedstawiona powyżej zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z usługami i towarami, które nie są wykorzystywane do czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystywania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.

Co istotne, ustawodawca umożliwił podatnikom skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego w określonych terminach, pod warunkiem niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Natomiast stosownie do art. 86 ust. 10b pkt 1 ww. ustawy:

Powołane powyżej przepisy stanowią odzwierciedlenie przepisów unijnych. Zgodnie bowiem z treścią art. 168 lit. a) dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 347 z 11 grudnia 2006 r., s. 1, ze zm.), zwanej dalej „dyrektywą 2006/112/WE”:

Trzeba również mieć na względzie przepisy regulujące korzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego, tj. art. art. 178 lit. a) ww. dyrektywy, z którego wynika, że:

Zatem na gruncie podatku od towarów i usług istotne jest posiadanie faktur dokumentujących nabycie towarów i usług. Faktury te są bowiem dokumentami źródłowymi potwierdzającymi rzeczywiste transakcje gospodarcze, na podstawie których podatnik podatku VAT odlicza podatek naliczony.

Zgodnie z art. 2 pkt 31 ustawy:

Na podstawie art. 2 pkt 32 ustawy:

Stosownie do art. 106b ust. 1 ustawy:

Podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:

   1) sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem;

   2) wewnątrzwspólnotową sprzedaż towarów na odległość, chyba że podatnik korzysta z procedury szczególnej, o której mowa w dziale XII w rozdziale 6a;

   3) wewnątrzwspólnotową dostawę towarów na rzecz podmiotu innego niż wskazany w pkt 1;

   4) otrzymanie przez niego całości lub części zapłaty przed dokonaniem czynności, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyjątkiem przypadku, gdy zapłata dotyczy:

a) wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów,

b) czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4,

c) dostaw towarów, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 1b.

W świetle przepisów dotyczących podatku od towarów i usług, faktury są dokumentami potwierdzającymi rzeczywiste transakcje gospodarcze dokonywane przez podatnika. Faktura pełni szczególną rolę dowodową w prawidłowym wymiarze podatku VAT, dlatego też niezwykle istotne jest prawidłowe oznaczenie wszystkich elementów faktury.

Faktura jest dokumentem potwierdzającym zaistnienie zdarzenia gospodarczego (potwierdzeniem nabycia określonych towarów i usług lub też otrzymania zaliczki). Wystawienie faktury należy rozumieć jako sporządzenie ww. dokumentu oraz jego przekazanie innemu podmiotowi (nabywcy), a przez to wprowadzenie faktury do obrotu prawnego.

Zasady dotyczące wystawiania faktur zostały określone w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług. Elementy, jakie powinna zawierać faktura, zostały wymienione w art. 106e ustawy.

Zgodnie z brzmieniem art. 106e ust. 1 ustawy:

Faktura powinna zawierać m.in.:

   1) datę wystawienia;

   2) kolejny numer nadany w ramach jednej lub więcej serii, który w sposób jednoznaczny identyfikuje fakturę;

   3) imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy;

   4) numer, za pomocą którego podatnik jest zidentyfikowany na potrzeby podatku, z zastrzeżeniem pkt 24 lit. a;

   5) numer, za pomocą którego nabywca towarów lub usług jest zidentyfikowany na potrzeby podatku lub podatku od wartości dodanej, pod którym otrzymał on towary lub usługi, z zastrzeżeniem pkt 24 lit. b;

   6) datę dokonania lub zakończenia dostawy towarów lub wykonania usługi lub datę otrzymania zapłaty, o której mowa w art. 106b ust. 1 pkt 4, o ile taka data jest określona i różni się od daty wystawienia faktury;

   7) nazwę (rodzaj) towaru lub usługi;

   8) miarę i ilość (liczbę) dostarczonych towarów lub zakres wykonanych usług;

   9) cenę jednostkową towaru lub usługi bez kwoty podatku (cenę jednostkową netto);

10) kwoty wszelkich opustów lub obniżek cen, w tym w formie rabatu z tytułu wcześniejszej zapłaty, o ile nie zostały one uwzględnione w cenie jednostkowej netto;

11) wartość dostarczonych towarów lub wykonanych usług, objętych transakcją, bez kwoty podatku (wartość sprzedaży netto);

12) stawkę podatku albo stawkę podatku od wartości dodanej w przypadku korzystania z procedur szczególnych, o których mowa w dziale XII w rozdziałach 6a, 7 i 9;

13) sumę wartości sprzedaży netto, z podziałem na sprzedaż objętą poszczególnymi stawkami podatku i sprzedaż zwolnioną od podatku;

14) kwotę podatku od sumy wartości sprzedaży netto, z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku;

15) kwotę należności ogółem;

16) w przypadku dostawy towarów lub świadczenia usług, w odniesieniu do których:

a) obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 lub art. 21 ust. 1, lub

b) w przepisach wydanych na podstawie art. 19a ust. 12 określono termin powstania obowiązku podatkowego z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty

       - wyrazy „metoda kasowa”;

 17) w przypadku faktur, o których mowa w art. 106d ust. 1 - wyraz „samofakturowanie”;

 18) w przypadku dostawy towarów lub wykonania usługi, dla których obowiązanym do rozliczenia podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze jest nabywca towaru lub usługi - wyrazy ,,odwrotne obciążenie'';

18a) w przypadku faktur, w których kwota należności ogółem przekracza kwotę 15 000 zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej, obejmujących dokonaną na rzecz podatnika dostawę towarów lub świadczenie usług, o których mowa w załączniku nr 15 do ustawy - wyrazy ,,mechanizm podzielonej płatności'', przy czym do przeliczania na złote kwot wyrażonych w walucie obcej stosuje się zasady przeliczania kwot stosowane w celu określenia podstawy opodatkowania;

 19) w przypadku dostawy towarów lub świadczenia usług zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1, art. 113 ust. 1 i 9 albo przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3 - wskazanie:

a) przepisu ustawy albo aktu wydanego na podstawie ustawy, na podstawie którego podatnik stosuje zwolnienie od podatku,

b) przepisu dyrektywy 2006/112/WE, który zwalnia od podatku taką dostawę towarów lub takie świadczenie usług, lub

c) innej podstawy prawnej wskazującej na to, że dostawa towarów lub świadczenie usług korzysta ze zwolnienia;

 20) w przypadku, o którym mowa w art. 106c - nazwę i adres organu egzekucyjnego lub imię i nazwisko komornika sądowego oraz jego adres, a w miejscu określonym dla podatnika - imię i nazwisko lub nazwę dłużnika oraz jego adres;

 21) w przypadku faktur wystawianych w imieniu i na rzecz podatnika przez jego przedstawiciela podatkowego - nazwę lub imię i nazwisko przedstawiciela podatkowego, jego adres oraz numer, za pomocą którego jest on zidentyfikowany na potrzeby podatku;

 22) w przypadku gdy przedmiotem wewnątrzwspólnotowej dostawy są nowe środki transportu - datę dopuszczenia nowego środka transportu do użytku oraz:

   a) przebieg pojazdu - w przypadku pojazdów lądowych, o których mowa w art. 2 pkt 10 lit. a,

   b) liczbę godzin roboczych używania nowego środka transportu - w przypadku jednostek pływających, o których mowa w art. 2 pkt 10 lit. b, oraz statków powietrznych, o których mowa w art. 2 pkt 10 lit. c;

 23) w przypadku faktur wystawianych przez drugiego w kolejności podatnika, o którym mowa w art. 135 ust. 1 pkt 4 lit. b i c, w wewnątrzwspólnotowej transakcji trójstronnej (procedurze uproszczonej) - dane określone w art. 136;

 24) w przypadkach, o których mowa w art. 97 ust. 10 pkt 2 i 3:

   a) numer, za pomocą którego podatnik jest zidentyfikowany na potrzeby podatku, poprzedzony kodem PL,

   b) numer, za pomocą którego nabywca towaru lub usługi jest zidentyfikowany na potrzeby podatku od wartości dodanej w danym państwie członkowskim, zawierający dwuliterowy kod stosowany na potrzeby podatku od wartości dodanej właściwy dla tego państwa członkowskiego.

Z kolei art. 106g ust. 1 ustawy stanowi, że:

Jednocześnie trzeba mieć na względzie, że obowiązujące przepisy prawa nie dopuszczają możliwości zastąpienia faktury innym dokumentem. Krajowe przepisy ustawy o VAT nie wskazują bowiem na inny dokument, który mógłby pełnić rolę faktury.   

Faktura jest dokumentem, którego wystawienie wywołuje określone skutki w sferze materialnoprawnych uprawnień i obowiązków podatnika podatku VAT. Dlatego też podatnicy podatku VAT są obowiązani dokumentować sprzedaż towarów lub usług na rzecz innych podatników poprzez wystawienie faktury. Podatnik nie może wybrać sposobu, w jaki na potrzeby podatku VAT, będzie dokumentował sprzedaż w rozumieniu art. 2 pkt 22 ustawy o VAT. Wystawienie faktury dokumentującej czynność opodatkowaną VAT jest jednym z podstawowych obowiązków podatnika VAT. Natomiast poprzez wystawienie faktury należy rozumieć sporządzenie odpowiedniego, zgodnego z ww. przepisami, dokumentu oraz jego przekazanie innemu podmiotowi (nabywcy), a przez to wprowadzenie faktury do obrotu prawnego.

Trzeba również mieć na uwadze, że faktura dokumentująca dokonanie dostawy towarów/świadczenia usług pełni funkcję kontrolną (umożliwia bowiem administracji podatkowej realizację czynności kontrolnych i weryfikację poprawności zadeklarowanej przez podatnika sprzedaży), ale z perspektywy podatnika najistotniejszą funkcją faktury jest zapewnienie neutralności opodatkowania poprzez umożliwienie odliczenia podatku naliczonego na poprzednim etapie obrotu od podatku należnego. Faktura jest niejako „nośnikiem” podatku naliczonego, w związku z czym zasadniczo realizacja prawa do odliczenia podatku naliczonego nie może obyć się bez faktury. Wynika to wprost z treści art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a) ustawy o VAT.

W konsekwencji podatnik może dokonać odliczenia podatku naliczonego w oparciu o posiadane faktury. Prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony związane jest z otrzymaniem przez podatnika faktury, w której określana jest kwota podatku naliczonego. Podatnik jest zobowiązany posiadać fakturę jako warunek niezbędny do realizacji przysługującego prawa do odliczenia podatku naliczonego. O ile bowiem prawo to powstaje w związku z dokonaniem określonych czynności wywołujących skutek w zakresie podatku od towarów i usług, to realizacja tego prawa następuje tylko w wyniku dysponowania przez podatnika fakturą VAT potwierdzającą zakup towarów lub usług.

Na uwarunkowanie prawa do odliczenia podatku naliczonego od posiadania faktury wskazuje w orzeczeniach Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W wyroku z 14 lipca 1988 r. w sprawach połączonych 123/87 i 330/87 TSUE stwierdził, że aby być uprawnionym do odliczenia podatku od wartości dodanej podatnik musi posiadać fakturę sporządzoną zgodnie z art. 22(3) VI Dyrektywy. Zgodnie z tym przepisem faktura musi wyraźnie określać kwotę bez VAT oraz odpowiadający jej podatek VAT w podziale na poszczególne stawki, a także wszelkie zwolnienia, zaś Państwa Członkowskie ustalą kryteria ustalenia, czy dany dokument stanowi fakturę. Podobnie w wyroku z 13 grudnia 1989 r. w sprawie C-342/87 Trybunał uznał, że w celu skorzystania z prawa do odliczeń podatnik musi posiadać fakturę. Wskazanie kwoty podatku od towarów i usług jest elementem faktury, od którego zależy skorzystanie z prawa do odliczenia.     

Natomiast w wyroku C-152/02 Trybunał wskazał, że z art. 18 ust. 1 lit. a) czytanego w związku z art. 22 ust. 3 VI Dyrektywy jasno wynika, że skorzystanie z prawa do odliczenia, o którym mowa w art. 17 ust. 2 lit. a) uzależnione jest zwykle od posiadania oryginału faktury lub dokumentu, który na podstawie kryteriów ustalonych przez dane Państwo Członkowskie, może pełnić rolę faktury. Co się tyczy zasady proporcjonalności, nie jest ona naruszona poprzez wymaganie od podatnika, aby skorzystał z prawa do odliczenia podatku naliczonego w stosunku do okresu rozliczeniowego, w którym warunek posiadania faktury lub dokumentu uważanego za fakturę oraz warunek wymagalności podatku podlegającego odliczeniu są spełnione. Po pierwsze, wymóg ten jest zgodny z jednym z celów VI Dyrektywy, tj. zapewnienia, aby VAT był nakładany i inkasowany pod nadzorem organów podatkowych, a po drugie zapłata za dostawę towarów lub wyświadczenie usługi, a tym samym zapłata podatku naliczonego nie jest zwykle dokonywana w chwili otrzymania faktury.

Z opisu sprawy wynika, że w wyniku wyroku, który nie ma charakteru odszkodowawczego, a jest zapłatą za roboty wykonane, zapłacili Państwo zasadzoną kwotę na rzecz kontrahenta. Jednocześnie wystąpili Państwo do kontrahenta o dostarczenie faktur VAT na zasądzoną kwotę pomniejszoną o wartość z innej faktury. Pomimo wezwania Kontrahent nie przedłożył Państwu faktur za roboty, za które otrzymał zapłatę na mocy ww. wyroku.

Państwa wątpliwości dotyczą kwestii prawa do odliczenia podatku naliczonego w związku z nabyciem usług/towarów nieudokumentowanych fakturami.

Zgodnie z przepisami ustawy o VAT podatnicy zobowiązani są do wystawiania faktur dokumentujących dokonane transakcje. Przepisy ustawy o VAT ani dyrektywy 2006/112/WE, nie zawierają szczególnych postanowień pozwalających na brak faktury dokumentujących nabycie towarów/usług.

Zgodnie z art. 167 dyrektywy 2006/112/WE:

Z analizy zarówno przywołanych regulacji prawnych, jak i całokształtu przepisów ustawy wynika, że podatek od towarów i usług ze względu na jego konstrukcję, tzn. opodatkowanie wartości dodanej na poszczególnych etapach obrotu gospodarczego, jest podatkiem sformalizowanym i prawo do odliczenia podatku naliczonego jest ograniczone. Podstawę do odliczenia podatku naliczonego mogą stanowić bowiem wyłącznie dokumenty wymienione w ustawie, przy czym dokumenty te muszą spełniać wymogi określone w ustawie i rozporządzeniu wykonawczym do niej.

Podstawowym dokumentem wystawianym, zgodnie z art. 106b ustawy, przez podatników podatku od towarów i usług są faktury VAT. Są one dokumentami, którymi czynni podatnicy tego podatku dokumentują swoją sprzedaż, przez którą stosownie do art. 2 pkt 22 ustawy rozumie się odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony nie jest jednak związane tylko z otrzymaniem faktury, choćby od strony formalnej poprawnej, bowiem przysługuje ono w związku z nabyciem towarów i usług. Uprawnienie to może dotyczyć wyłącznie tych czynności, które faktycznie zostały dokonane. Samo posiadanie faktury nie tworzy bowiem prawa do odliczenia podatku na niej wykazanego. Przysługuje ono wyłącznie wówczas, gdy doszło do rzeczywistego nabycia towaru/wyświadczenia usługi oraz gdy podatek naliczony związany jest z faktycznie dokonanymi czynnościami opodatkowanymi.

W analizowanej sprawie nie został spełniony jeden z wymogów umożliwiający odliczenie podatku naliczonego. Nie są Państwo bowiem w posiadaniu faktur, które dokumentują wykonanie na Państwa rzecz przez Sprzedawcę robót budowlanych, w odniesieniu do których nastąpiła zapłata na podstawie wyroku częściowego Sądu. Sam fakt, że w sprawie wydany został wyrok Sądu opatrzony klauzulą natychmiastowej wykonalności oraz że Państwo, stosując się do tego wyroku dokonali zapłaty określonej kwoty na rzecz Generalnego Wykonawcy przy wykorzystaniu mechanizmu split payment, nie uprawnia Państwa do odliczenia podatku naliczonego z tego tytułu. Przepisy ustawy o VAT nie zawierają bowiem szczególnych postanowień pozwalających na zastępowanie „tradycyjnych” faktur innymi dokumentami, nawet jeżeli zawierają one określone przepisami dane i informacje.

Dodatkowo trzeba mieć na uwadze, że Państwa wątpliwości dotyczą możliwości odliczenia podatku naliczonego dla robót budowlanych, których zapłata nastąpiła Generalnemu Wykonawcy na podstawie wyroku częściowego z 16 maja 2023 r. Natomiast w wyroku tym została zasądzona płatność na rzecz Sprzedawcy z tytułu wykonanych robót budowlanych, która obejmuje kwoty wynikające z wystawionej przez Sprzedawcę faktury ... Tym samym Państwa wątpliwości dotyczą  prawa do odliczenia podatku naliczonego z tytułu zasądzonej na podstawie wyroku częściowego kwoty należności pomniejszonej o należność wynikającą z ww. faktury. W konsekwencji kwota podatku naliczonego przysługującego Państwu do odliczenia musiałaby zostać wyliczona na podstawie kwot wynikających z wyroku Sądu i wystawionej uprzednio faktury. Kwota ta nie wynikałaby z wydanego przez Sąd wyroku częściowego.

Mając na uwadze przedstawiony stan prawny i opis sprawy należy stwierdzić, że nie przysługuje Państwu odliczenie podatku VAT od zasądzonych kwot, ponieważ nie otrzymali Państwo faktur, które dokumentowałyby nabycie usług/towarów. Faktura stanowi dla nabywcy towaru lub usługi podstawę do odliczenia podatku naliczonego, zgodnie z art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy, gdyż podatkiem naliczonym jest kwota podatku wynikająca z tej faktury.

Tym samym Państwa stanowisko jest nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Państwa i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Odnosząc się do powołanych wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy przede wszystkim wskazać należy, że organ nie neguje orzecznictwa, jako cennego źródła w zakresie wskazywania kierunków wykładni norm prawa podatkowego. Stwierdzić jednakże należy, że zapadły one w odmiennych od przedstawionego we wniosku stanach faktycznych, gdyż orzeczenie TSUE C-516/14 dotyczyło prawa do odliczenia z faktur, na których, wg organu podatkowego państwa członkowskiego, opis na fakturach był niewystarczający. Zaś orzeczenie TSUE C-101/16 dotyczy prawa do odliczenia podatku od wartości dodanej z faktury wystawionej, przez podmiot, który został uznany przez organ podatkowy państwa członkowskiego za nieaktywny. Z kolei wyroki TSUE C-385/09 i C-183/14 wskazują, że prawo do odliczenia powstaje w momencie, w którym podatek ten stał się należny, a jego powstanie nie jest w żaden sposób uzależnione od formalnego uznania statusu podatnika przez organ skarbowy, ale od zaistnienia po stronie podatnika zamiaru, potwierdzonego obiektywnymi dowodami, prowadzenia działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów dotyczących VAT.

Zatem przedmiotem rozważań TSUE było, co do zasady, prawo do odliczenia podatku naliczonego. Ale w innym zakresie, aniżeli przedstawiony w niniejszym wniosku.

Z kolei wyrok I SA/Bd 592/22 jest wyrokiem nieprawomocnym. 

Zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Pełna weryfikacja przedstawionych we wniosku okoliczności możliwa jest jedynie w toku postępowania podatkowego lub kontrolnego, prowadzonego przez uprawnione do tego organy, będącego poza zakresem instytucji interpretacji indywidualnej. Postępowanie w sprawie dotyczącej wydania interpretacji indywidualnej jest postępowaniem szczególnym, mającym charakter uproszczony, odrębny od postępowania podatkowego, uregulowanego w dziale IV Ordynacji podatkowej. Wydając bowiem interpretację indywidualną Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej przedstawia jedynie swój pogląd dotyczący wykładni treści analizowanych przepisów i sposobu ich zastosowania w odniesieniu do przedstawionego we wniosku stanu faktycznego bądź zdarzenia przyszłego (którego elementy przyjmuje, jako podstawę rozstrzygnięcia bez weryfikacji).

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

  - Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r., poz. 2383 ze zm.). Aby interpretacja mogła pełnić funkcję ochronną: Państwa sytuacja musi być zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i muszą się Państwo zastosować do interpretacji.

  - Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”.  

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

    - w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

    - w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.