Brak obowiązku odprowadzenia podatku od towarów i usług w związku ze świadczeniem usług nieodpłatnej pomocy prawnej.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

5 lutego 2024 r. wpłynął Pani wniosek z 5 lutego 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, która dotyczy braku obowiązku odprowadzenia podatku od towarów i usług w związku ze świadczeniem usług nieodpłatnej pomocy prawnej. Uzupełniła go Pani pismami z 9 kwietnia 2024 r. (wpływ 10 kwietnia 2024 r.) oraz 11 kwietnia 2024 r. (data wpływu 11 kwietnia 2024 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Prowadzi Pani jednoosobową działalność gospodarczą pod firmą Usługi Doradcze (…), której przedmiotem jest działalność prawnicza (69.10.Z) oraz 55.90.Z Pozostałe zakwaterowanie, 82.11.Z Działalność usługowa związana z administracyjną obsługą biura, 82.19.Z Wykonywanie fotokopii, przygotowywanie dokumentów i pozostała specjalistyczna działalność wspomagająca prowadzenie biura, 85.59.B Pozostałe pozaszkolne formy edukacji, gdzie indziej niesklasyfikowane, 88.99.Z Pozostała pomoc społeczna bez zakwaterowania, gdzie indziej niesklasyfikowana.

Posiada Pani wykształcenie prawnicze - jest magistrem prawa. W ramach prowadzonej działalności zamierza Pani zawrzeć umowę o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej z organizacjami pozarządowym prowadzącymi działalność pożytku publicznego - Stowarzyszeniami i/lub Fundacjami. Przedmiotem umowy będzie realizacja świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnej mediacji na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz aktach wykonawczych do ustawy, na terenie, w lokalizacji oraz zakresie czasowym określonych w odrębnym harmonogramie.

Na mocy art. 11 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, prowadzenie punktów nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w różnych lokalizacjach kraju jest powierzane organizacjom pozarządowym prowadzącym działalność pożytku publicznego.

W ramach wskazanej powyżej umowy zamierza Pani pełnić dyżury w punktach Nieodpłatnej Pomocy Prawnej w dniach i godzinach wyznaczonych przez powiaty w porozumieniu z gminami albo samodzielnie, zgodnie z art. 8 ust. 1 i 10 ww. ustawy. Świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej odbywa się według kolejności zgłoszeń, po umówieniu terminu wizyty. Zgłoszeń dokonuje się telefonicznie pod numerem telefonu wskazanym przez starostę. Starosta oprócz dokonywania zgłoszeń telefonicznych może również umożliwić dokonywanie zgłoszeń za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej.

Nieodpłatna pomoc prawna udzielana jest przez organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego, realizujące zadania zlecone przez odpowiednie Starostwa Powiatowe na podstawie zawartych z nimi umów zgodnie z art. 8 ust. 1 z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej. Zadania polegające na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej, świadczeniu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz edukacji prawnej, o których mowa w art. 11 ust. 7 zdanie drugie, są zadaniami zleconymi z zakresu administracji rządowej realizowanymi przez powiat w porozumieniu z gminami albo samodzielnie.

Powiat powierza połowę punktów do prowadzenia adwokatom i radcom prawnym z przeznaczeniem na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, a połowę organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego, z przeznaczeniem na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Jeżeli na powiat przypadają dwa punkty, adwokatom lub radcom prawnym powierza się prowadzenie jednego punktu, a prowadzenie drugiego powierza się organizacji pozarządowej, która udziela nieodpłatnej pomocy prawnej i świadczy nieodpłatne poradnictwo obywatelskie w tym punkcie w zakresie czasowym wskazanym w umowie.

Organizację pozarządową wyłania się corocznie w otwartym konkursie ofert, o którym mowa w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, przeprowadzanym jednocześnie na powierzenie prowadzenia punktów przeznaczonych na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Organizacja pozarządowa zapewnia udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umowy zawartej z powiatem, do której stosuje się odpowiednio przepisy art. 6 ust. 2.

Organizacja pozarządowa zapewnia świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach określonych w art. 3, art. 4, art. 4a, art. 7 oraz art. 8, art. 11.

Zgodnie z art. 4 ww. ustawy, nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie przysługują osobie uprawnionej, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, w tym osobie fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającą innych osób w ciągu ostatniego roku. Osoba uprawniona, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, składa pisemne oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Osoba korzystająca z nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej dodatkowo składa oświadczenie o niezatrudnianiu innych osób w ciągu ostatniego roku. Oświadczenie składa się osobie udzielającej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczącej nieodpłatne poradnictwo obywatelskie.

Stosownie do art. 3 ww. ustawy, nieodpłatna pomoc prawna obejmuje poinformowanie osoby fizycznej, zwanej dalej „osobą uprawnioną” o obowiązującym stanie prawnym oraz przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach, w tym w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, administracyjnym, sądowym lub sądowoadministracyjnym lub wskazanie osobie uprawnionej sposobu rozwiązania jej problemu prawnego, lub sporządzenie projektu pisma w sprawach w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, administracyjnym, sądowym lub sądowoadministracyjnym, z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowoadministracyjnym, lub nieodpłatną mediację, lub sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowoadministracyjnym oraz poinformowanie o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.

Każdy przypadek udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego dokumentuje się w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zwanej dalej „kartą pomocy”, przez podanie w szczególności informacji dotyczących zgłoszonej sprawy i udzielonej pomocy, dziedziny prawa, której dotyczyła ta pomoc, kategorii sprawy, formy udzielonej pomocy, czasu poświęconego na jej udzielenie i liczby wizyt osoby uprawnionej w tej samej sprawie, ogólnych informacji o osobie uprawnionej dotyczących w szczególności wieku, płci, wykształcenia, dochodu, gospodarstwa domowego i miejsca zamieszkania oraz danych dotyczących punktu, osoby udzielającej pomocy i daty jej udzielenia. Karta pomocy zawiera część obejmującą opinię osoby uprawnionej o udzielonej pomocy. Wypełnienie przez osobę uprawnioną tej części karty pomocy, w tym podanie numeru telefonu w celu zasięgnięcia dalszej opinii jest uzależnione od zgody osoby uprawnionej. W karcie pomocy nie podaje się danych osobowych osoby uprawnionej, które mogą bezsprzecznie identyfikować osobę.

Działając jako zleceniobiorca lub usługodawca lub wykonawca usługi świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej zamierza Pani korzystać ze wskazanego przez Starostwo wyposażonego pomieszczenia, sprzętu i materiałów (meble, drukarka, materiały papiernicze), zaplecza technicznego (media, Internet) oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do ewidencjonowania świadczeń na potrzeby realizacji świadczeń.

Na podstawie umowy z organizacją pozarządową prowadzącą działalność pożytku publicznego będzie miała Pani obowiązek do przestrzegania ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz aktów wykonawczych wydanych na jej podstawie, a także stosowania procedur dotyczących realizacji świadczeń, w tym czasu i miejsca wykonywania świadczeń określonych w harmonogramie.

Ponadto, do Pani obowiązków będzie należało w szczególności: prowadzenie karty czasu pracy, osobista obecność w wyznaczonym miejscu i godzinach wykonywania świadczeń zgodnie z ustalonym harmonogramem, logowanie się do udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości w Internecie systemu informatycznego do ewidencjonowania świadczeń, prowadzenie wynikającej z ustawy dokumentacji każdego przypadku udzielenia świadczeń określonych w ustawie przy użyciu systemu informatycznego do ewidencjonowania świadczeń, wysłanie do organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego do wskazanego przez tę organizację dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni comiesięcznych kart czasu pracy, zachowanie w tajemnicy informacji związanych ze świadczoną nieodpłatną pomocą prawną.

Umowa z organizacją pozarządową prowadzącą działalność pożytku publicznego nie będzie obligowała Pani do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich. Kwestii tej nie regulują ani umowy, ani ustawa.

Z tytułu pełnienia ww. dyżurów będzie Pani otrzymywała zryczałtowane wynagrodzenie, w zależności od ilości dyżurów w tygodniu. Wynagrodzenie będzie niezależne od ilości udzielonych świadczeń. Wynagrodzenie będzie przekazywane po każdym przepracowanym miesiącu przelewem na Pani rachunek bankowy na podstawie wystawianego przez niego dokumentu księgowego (faktura VAT). Podstawą wypłaty wynagrodzenia będzie każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zgodnie z podpisaną listą obecności.

W związku z realizacją umowy będzie Pani ponosiła wydatki w postaci kosztów dojazdu do miejsca dyżuru oraz koszty doręczenia dokumentacji sprawozdawczej. W związku z realizacją wskazanej umowy nie poniesie Pani żadnych innych wydatków. Za świadczenie usług będzie Pani wystawiała faktury VAT w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, gdyż w przeciwnym razie Fundacja lub Stowarzyszenie lub Powiat odmówiłoby wypłaty wynagrodzenia.

Jednocześnie, zawarta umowa będzie dotyczyła realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej na danym terenie, w wyznaczonej lokalizacji oraz zakresie czasowym określonym w stałym harmonogramie. Świadcząc usługi nieodpłatnej pomocy prawnej nie będzie Pani działać jako przedsiębiorca, lecz jako Magister prawa pozostający w dyspozycji Fundacji/Stowarzyszenia i Starostwa/Urzędu Miasta na prawach powiatu.

Realizując umowę o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej nie poniesie Pani ryzyka gospodarczego i ekonomicznego, rozumianego jako możliwość wystąpienia takich zdarzeń, które mają w konsekwencji negatywny wpływ na wynik prowadzonej działalności gospodarczej lub niosą ze sobą niebezpieczeństwo poniesienia straty. Do wykonywania czynności wynikających z umowy będzie Pani korzystała z lokalu i infrastruktury (sprzęt i materiały, zaplecze techniczne) zapewnionej przez powiat i organizację wewnętrzną organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego. W związku z realizacją umowy, będzie on ponosił wydatki w postaci kosztów dojazdu do miejsca dyżuru oraz koszty doręczenia dokumentacji sprawozdawczej. W związku z realizacją umowy nie poniesie innych wydatków.

Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej powiatu spowoduje, że nie poniesie Pani również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego. Nie będzie miała Pani wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która zostanie narzucona przez organizację pozarządową prowadzącą działalność pożytku publicznego. Umowa o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej przewiduje stałe miesięczne wynagrodzenie. Skoro umowa przewiduje stałe wynagrodzenie nie można mówić o ponoszeniu ryzyka gospodarczego.  Nie będzie miała Pani wpływu na wysokość przyznanego wynagrodzenia wynikającego z umowy. Z tytułu pełnienia dyżurów otrzyma Pani zryczałtowaną, stałą kwotę. Wynagrodzenie będzie niezależne od ilości udzielonych świadczeń. Podstawą wypłaty wynagrodzenia będzie każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej zgodnie z podpisaną listą obecności.

Przychody otrzymywane od organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego z tytułu ww. umowy o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz aktach wykonawczych do ustawy, na terenie, w lokalizacji oraz zakresie czasowym określonych w odrębnym harmonogramie - mieszczą się w zakresie przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o których mowa w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r., tj. będą to przychody wymienione w pkt 8 - przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia uzyskiwane wyłącznie od osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej.

Uzupełnienie i doprecyzowanie opisu zdarzenia przyszłego

W umowie zawartej przez Panią z organizacją pozarządową nie zostaną zawarte postanowienia, w ramach których poniesie Pani odpowiedzialność wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w czasie wykonywania przeze mnie przedmiotu umowy - nie poniesie Pani odpowiedzialności wobec osób trzecich za świadczone usługi w zakresie nieodpłatnej pomocy prawnej.

W umowie zawartej przez Panią z organizacją pozarządową nie będą zawarte postanowienia, w ramach których zleceniodawca wziąłby na siebie jakąkolwiek odpowiedzialność wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Panią.

Zgodnie z art. 11 ust. 3 pkt. 2 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 945), nieodpłatnej pomocy prawnej w punktach powierzonych do prowadzenia organizacji pozarządowej może udzielać osoba, która:

a)ukończyła wyższe studia prawnicze i uzyskała tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej,

b)posiada co najmniej trzyletnie doświadczenie w wykonywaniu wymagających wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej,

c)korzysta z pełni praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych,

d)nie była karana za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe.

Zgodnie z art. 11 ust. 4 powołanej ustawy, w przypadku, o którym mowa w art. 11 ust. 3 pkt 2, osoba uprawniona, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej składa pisemne oświadczenie, że jest świadoma uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej od osoby niebędącej adwokatem, radcą prawnym albo doradcą podatkowym. Wzór oświadczenia stanowi załącznik nr 2 do ustawy i przewiduje zastrzeżenie, że beneficjent „został poinformowany, że jakakolwiek odpowiedzialność odszkodowawcza osoby udzielającej nieodpłatnej pomocy prawnej jest wyłączona, z wyjątkiem wyrządzenia szkody z winy umyślnej” - wzór oświadczenia w załączniku.

Natomiast żądanie przez beneficjenta odszkodowania od organizacji pozarządowej prowadzącej dany punkt pomocy prawnej z tytułu odpowiedzialności kontraktowej w pełnym zakresie nie jest wykluczone, gdyż to organizacja staje do konkursu, organizuje punkt, zawiera umowy z osobami, które będą udzielały porad, i zawiera umowę z jednostką samorządu terytorialnego, zatem ponosi odpowiedzialność na zasadach ogólnych przewidzianych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny - art. 430 - Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności.

Pytanie

Czy będzie Pani zobowiązana odprowadzić podatek od towarów i usług z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia z umowy o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej, na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz aktach wykonawczych do ustawy, zawartej z organizacją pozarządową prowadzącą działalność pożytku publicznego?

Pani stanowisko w sprawie

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2023 r. poz. 1570), zwanej dalej „ustawą”: Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ww. ustawy: Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy: Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie).

Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa o podatku od towarów i usług zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 tej ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność winna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy: Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy: Pod pojęciem działalności gospodarczej rozumie się wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody.

Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Z kolei art. 15 ust. 3 ustawy stanowi, że: Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:

1)z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych;

2)(uchylony);

3)z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

W myśl art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.): Za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się:

1)(uchylony);

2)przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, przychody z tytułu udziału w badaniach i eksperymentach prowadzonych przez podmioty tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych;

3)przychody z działalności duchownych, osiągane z innego tytułu niż umowa o pracę;

4)przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi;

5)przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7;

6)przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9;

7)przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych;

7a) przychody otrzymywane przez członków Rady Mediów Narodowych;

8)przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:

a)osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,

b)  właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora - jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością

c)  przedsiębiorstwa w spadku - z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów, o których mowa w pkt 9;

9)przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej - z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7.

Wynagrodzenie, które Wnioskodawca otrzyma za świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy o podatku od towarów i usług, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym, a wykonującym zlecane czynności co do warunków:

• wykonywania tych czynności,
• wynagrodzenia
• oraz odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko winny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in. czy działanie wykonawcy/zleceniobiorcy/usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi.

Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich. Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.

Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawno-podatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej nie powodującej powstania podmiotowości prawno-podatkowej na gruncie ww. ustawy. Istotna jest w tym przypadku analiza istoty odpowiedzialności, wynikającej z charakteru stosunku prawnego łączącego Wnioskodawcę oraz Stowarzyszenie/Fundację lub Powiat.

Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11.12.2006, Nr 347, str. 1, ze zm.), zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE. W myśl tego artykułu: Działalnością gospodarczą jest wszelka działalność producentów, handlowców lub usługodawców, włącznie z górnictwem, działalnością rolniczą i wykonywaniem wolnych zawodów. Przepis ten stwierdza, że wykorzystywanie własności dóbr materialnych lub niematerialnych do celów zarobkowych w sposób ciągły, należy w szczególności uznać za działalność gospodarczą. W akapicie pierwszym, artykuł 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE, określa osobę, która może stać się podatnikiem, jako każdą osobę, która niezależnie prowadzi w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności. Artykuł 10 Dyrektywy 2006/112/WE wyjaśnia znaczenie terminu „samodzielnie” użytego w art. 9 (1).

W myśl ww. art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE: Warunek, o którym mowa w art. 9 ust. 1, przewidujący, że działalność gospodarcza jest prowadzona samodzielnie wyklucza opodatkowanie VAT pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą umową o pracę lub jakimikolwiek innymi więzami prawnymi tworzącymi stosunek prawny między pracodawcą a pracownikiem w zakresie warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

W celu określenia granic pojęcia „działalności gospodarczej” i „podatnika” należy przypomnieć art. 9 (2) i 12 (1) Dyrektywy 2006/112/WE. Artykuł 9 (2) Dyrektywy 2006/112/WE stwierdza, że: Poza osobami, o których mowa w ust. 1, za podatnika uznawana jest każda osoba, która okazjonalnie dokonuje dostawy nowego środka transportu wysyłanego lub transportowanego do nabywcy przez sprzedawcę, przez nabywcę albo na rzecz sprzedawcy lub nabywcy, do miejsca przeznaczenia znajdującego się poza terytorium państwa członkowskiego, ale na terytorium Wspólnoty.

Przy czym, artykuł 12 (1) stanowi, że: Państwa członkowskie mogą uznać za podatnika każdego, kto okazjonalnie dokonuje transakcji związanej z działalnością, o której mowa w art. 9 ust. 1 akapit drugi (...). Dyrektywa 2006/112/WE wskazuje na bardzo szeroki zakres działalności gospodarczej, obejmujący wszystkie etapy produkcji, dystrybucji i dostarczania towarów i usług.

To, że działalność gospodarcza, która ma być traktowana jako taka, nie jest działalnością wykonywaną okazjonalnie, nie oznacza, że działalność ta, aby mieścić się w zakresie podatku VAT, musi osiągnąć pewną liczbę operacji lub osiągnąć określony poziom dochodu.

Decydującym elementem jest wola lub zamiar osoby dokonującej czynności, aby brać udział w produkcji, dystrybucji lub dostarczaniu dóbr lub usług. Elementem definiującym działalność gospodarczą na gruncie przepisów Dyrektywy jest to, że osoba, w celu wykonywania swoich działań, wykorzystuje zasoby ludzkie lub rzeczowe w taki sam sposób, jak są one wykorzystywane przez producenta, handlowca lub osoby świadczące usługi.

Działalność gospodarcza w rozumieniu Dyrektywy będzie miała miejsce, gdy zaistnieje zamiar wykorzystania i zorganizowania środków w celu wzięcia udziału w produkcji, dystrybucji towarów lub świadczeniu usług. Przedmiotowe zagadnienie było również przedmiotem rozważań Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla przeciwko Recaudadores de Tributos de las Zonas primera y segunda, C-235/85 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Królestwu Niderlandów). TSUE w ww. orzeczeniach wskazał, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością. Ponadto, zgodnie z opinią RG M.G. Tesauro z dnia 4 czerwca 1991 r. do sprawy C-202/90, co się tyczy warunków pracy należy przeanalizować czy pracownik jest niejako zintegrowany z organizacją pracodawcy (...) czy i w jakim zakresie może swobodnie zorganizować swoją działalność. Jest oczywistym, że możliwość swobodnego zorganizowania (wybór współpracowników, struktury niezbędne do wykonywania zadań, godziny pracy), jak też brak zintegrowania w przedsiębiorstwie czy w administracji stanowią elementy typowe dla działalności wykonywanej w sposób samodzielny.

Jednakże poddanie się niektórym dyrektywom jak też pewnej kontroli czy władzy dyscyplinarnej pracodawcy, które odnajdujemy również w stosunku pracy nie wykluczają charakteru samodzielnego działalności. Co się tyczy warunków wynagrodzenia, okoliczność, że wynagrodzenie (także to określone ustawą) jest proporcjonalne do usług i charakter przypadkowy, który z tego wynika stanowią jasne wskaźniki istnienia stosunku samodzielnej pracy. Nie ma wątpliwości, że ryzyko w ramach stosunku pracy podporządkowanej spoczywa tylko na pracodawcy. W zakresie odpowiedzialności wskazano, że należy badać czy pracownik jest odpowiedzialny wobec osób trzecich za czynności i działania, które można mu przypisać (pkt 6).

Zauważyć też należy, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający.

Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać winno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.

Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy Zleceniobiorcą - Wnioskodawcą a Zleceniodawcą - wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki to nie można uznać Wnioskodawcy za podatnika VAT. Warunek pierwszy - warunki wykonywania czynności.

Należy uznać, że co do zasady w istotę typowej umowy zlecenia, której przedmiotem jest pomoc prawna oraz poradnictwo obywatelskie świadczone przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej Zlecającego. W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej Zlecającego powoduje, że Zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie - warunek drugi).

Warunek drugi - wynagrodzenie. Zakładając, że umowa przewiduje, że Zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej Zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony w praktyce sprowadza się do weryfikacji czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie.

Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, nie można mówić o ponoszeniu ryzyka ekonomicznego przez Zleceniobiorcę. Warunek trzeci - odpowiedzialność Zlecającego wobec osób trzecich. Warunek będzie spełniony, jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie Zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy - Zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Prowadzi Pani jednoosobową działalność gospodarczą, której przedmiotem jest m. in. działalność prawnicza.

W ramach prowadzonej działalności zamierza Pani zawrzeć umowę o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej z organizacjami pozarządowym prowadzącymi działalność pożytku publicznego - Stowarzyszeniami i/lub Fundacjami i/lub z Powiatami. Przedmiotem umowy będzie realizacja świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz aktach wykonawczych do ustawy, na terenie, w lokalizacji oraz zakresie czasowym określonych w odrębnym harmonogramie.

W ramach wskazanej powyżej umowy zamierza Pani pełnić dyżury w punktach Nieodpłatnej Pomocy Prawnej w dniach i godzinach wyznaczonych przez powiaty w porozumieniu z gminami albo samodzielnie.

Nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie przysługują osobie uprawnionej, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, w tym osobie fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającą innych osób w ciągu ostatniego roku.

Działając jako zleceniobiorca lub usługodawca lub wykonawca usługi świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, zamierza Pani korzystać ze wskazanego przez Starostwo wyposażonego pomieszczenia, sprzętu i materiałów, zaplecza technicznego oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do ewidencjonowania świadczeń na potrzeby realizacji świadczeń.

Umowa z organizacjami pozarządowymi prowadzącymi działalność pożytku publicznego lub powiatami nie będzie obligować Pani do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich. Kwestii tej nie regulują ani umowy, ani ustawa.

Z tytułu pełnienia ww. dyżurów będzie Pani otrzymywać zryczałtowane wynagrodzenie, w zależności od ilości dyżurów w tygodniu. Wynagrodzenie będzie niezależne od ilości udzielonych świadczeń. Wynagrodzenie będzie przekazywane po każdym przepracowanym miesiącu na podstawie wystawianego przez Panią dokumentu księgowego (faktury). Podstawą wypłaty wynagrodzenia będzie każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej zgodnie z podpisaną listą obecności.

W związku z realizacją umowy będzie Pani ponosić wydatki w postaci kosztów dojazdu do miejsca dyżuru oraz koszty doręczenia dokumentacji sprawozdawczej.

W związku z realizacją wskazanej umowy nie poniesie Pani żadnych innych wydatków. Realizując umowę o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej nie poniesie Pani ryzyka gospodarczego i ekonomicznego, rozumianego jako możliwość wystąpienia takich zdarzeń, które mają w konsekwencji negatywny wpływ na wynik prowadzonej działalności gospodarczej lub niosą ze sobą niebezpieczeństwo poniesienia straty.

Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej powiatu spowoduje, że nie poniesie Pani również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego. Nie będzie miała Pani wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która zostanie narzucona przez organizację pozarządową prowadzącą działalność pożytku publicznego lub powiat.

Przychody otrzymywane od organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego lub powiatu z tytułu ww. umowy o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej mieszczą się w zakresie przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o których mowa w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. będą to przychody wymienione w pkt 8 - przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia uzyskiwane wyłącznie od osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej.

Mając powyższe na uwadze, na gruncie powołanych przepisów należy stwierdzić, że w tak przedstawionym opisie sprawy, świadczenie przez Panią usług nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie zawartej umowy, nie będzie się mieściło w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie będzie Pani z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku.

Nie ponosi bowiem Pani odpowiedzialności wobec osób trzecich za wykonywane czynności oraz nie ponosi ryzyka gospodarczego i ekonomicznego związanego z prowadzoną działalnością.

Nie została Pani zobowiązana do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich.

Powyższe wskazuje, że zawarcie opisanej umowy zlecenia będzie powodować powstanie stosunku prawnego posiadającego cechy zbliżone do stosunku pracy, w ramach którego Wnioskodawca - Zleceniobiorca związany jest ze Zleceniodawcą więzami prawnymi co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia, a także odpowiedzialności Zleceniodawcy wobec osób trzecich.

Jak bowiem wskazano wyżej, warunek ten będzie także spełniony gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 cyt. ustawy, wykonywane przez Panią czynności, tj. usługi pomocy prawnej na podstawie przedmiotowej umowy, nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zatem, w analizowanej sprawie nie powstanie obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od świadczonej na podstawie umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej.

Podsumowując, świadczenie przez Panią usług nieodpłatnej pomocy prawnej nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Tym samym nie będzie Pani zobowiązana do odprowadzenia podatku VAT z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia w związku ze świadczeniem tych usług.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361), zwanej dalej „ustawą”:

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

W świetle art. 8 ust. 1 ustawy:

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa o podatku od towarów i usług zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 tej ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność winna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy:

Na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy:

Stosownie art. 15 ust. 3 ustawy:

W myśl art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):

Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11 grudnia 2006, Nr 347, str. 1, ze zm.) zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE:

W akapicie pierwszym, artykuł 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE wskazano, że:

W myśl art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE:

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w orzeczeniach sprecyzował, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla a Recandadores de Tributos de las Zonas primera y Segunda, C-235/85 pomiędzy Komisją Europejską a Królestwem Holandii).

Z opisu sprawy wynika, że w ramach prowadzonej działalności zamierza Pani zawrzeć umowę o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej z organizacjami pozarządowymi prowadzącymi działalność pożytku publicznego – Stowarzyszeniami i/lub Fundacjami. W ramach umowy zamierza Pani pełnić dyżury w punktach Nieodpłatnej Pomocy Prawnej w dniach i godzinach wyznaczonych przez powiaty w porozumieniu z gminami albo samodzielnie. Świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej odbywa się według kolejności zgłoszeń, po umówieniu terminu wizyty. Działając jako zleceniobiorca lub usługodawca lub wykonawca usługi świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej zamierza Pani korzystać ze wskazanego przez Starostwo wyposażonego pomieszczenia, sprzętu i materiałów (meble, drukarka, materiały papiernicze), zaplecza technicznego (media, Internet) oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do ewidencjonowania świadczeń na potrzeby realizacji świadczeń. Umowa z organizacją pozarządową prowadzącą działalność pożytku publicznego nie będzie obligowała Pani do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich. Kwestii tej nie regulują ani umowy, ani ustawa. Z tytułu pełnienia dyżurów otrzymywać Pani będzie zryczałtowane wynagrodzenie, w zależności od ilości dyżurów w tygodniu. Wynagrodzenie będzie niezależne od ilości udzielonych świadczeń. Realizując umowę o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej nie poniesie Pani ryzyka gospodarczego i ekonomicznego, rozumianego jako możliwość wystąpienia takich zdarzeń, które mają w konsekwencji wpływ na wynik prowadzonej działalności gospodarczej lub niosą ze sobą niebezpieczeństwo poniesienia straty. Nie poniesie Pani odpowiedzialności wobec osób trzecich za świadczone usługi w zakresie nieodpłatnej pomocy prawnej.

Pani wątpliwości dotyczą tego, czy będzie Pani zobowiązana zapłacić podatek od towarów i usług z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia.

Z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy o podatku od towarów i usług, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:

• wykonywania tych czynności,
• wynagrodzenia oraz
• odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, tylko i  wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.

Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawno-podatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej nie powodującej powstania podmiotowości prawno-podatkowej na gruncie ww. ustawy.

Wskazała Pani, że otrzymywane przychody stanowić będą przychody wymienione w pkt 8 - przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia uzyskiwane wyłącznie od osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej.

A zatem należy przeanalizować pozostałe warunki, o których mowa w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy.

Zauważyć też należy, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać winno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.

Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy zleceniobiorcą – Panią a zleceniodawcą – Stowarzyszeniami i/lub Fundacjami wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki to nie można uznać Panią za podatnika VAT. Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że występuje Pani w charakterze podatnika VAT.

Warunek pierwszy – warunki wykonywania czynności. Należy uznać, że co do zasady w istotę typowej umowy o świadczenie usług (do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu), której przedmiotem jest udzielanie porad konsumenckich, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego – w niniejszej sprawie Fundacji.

W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie – warunek drugi).

Warunek drugi – wynagrodzenie. Zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony, w praktyce sprowadza się do weryfikacji czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie nie można mówić o ponoszeniu ryzyka ekonomicznego przez zleceniobiorcę.

Warunek trzeci – odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich. Warunek będzie spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy – zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Mając powyższe na uwadze, na gruncie powołanych przepisów należy stwierdzić, że w analizowanym przypadku, świadczenie przez Panią usług polegających na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w  ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie będzie Pani z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku.

W rozpatrywanej sprawie, do wykonywania czynności wynikających z umowy będzie Pani korzystała z lokalu i infrastruktury (sprzęt, materiały, zaplecze techniczne) zapewnionej przez powiat i organizację wewnętrzną organizacji prowadzącej działalność pożytku publicznego oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do ewidencjonowania świadczeń na potrzeby realizacji świadczeń. Zatem w analizowanej sprawie, do wykonywania czynności wynikających z umowy o świadczenie usług wykorzystuje Pani lokal i infrastrukturę zapewnione przez Stowarzyszenia/i lub Fundacje.

Z tytułu pełnienia dyżurów otrzyma Pani zryczałtowaną, stałą kwotę. Wynagrodzenie będzie niezależne od ilości udzielonych świadczeń.

Ponadto, realizując umowę zlecenia nie ponosi Pani ryzyka gospodarczego i ekonomicznego za czynności wykonywane z tytułu zawartej umowy ze Stowarzyszeniami i/lub Fundacjami.

Do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia wykorzystuje Pani lokal i infrastrukturę zapewnione powiat i organizację wewnętrzną organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego. Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że nie ponosi Pani w tym zakresie ryzyka ekonomicznego. W umowie zawartej przez Panią z organizacją pozarządową nie zostaną zawarte postanowienia, w ramach których poniesie Pani odpowiedzialność wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w czasie wykonywania przeze mnie przedmiotu umowy - nie poniesie Pani odpowiedzialności wobec osób trzecich za świadczone usługi w zakresie nieodpłatnej pomocy prawnej. W umowie zawartej przez Panią z organizacją pozarządową nie będą zawarte postanowienia, w ramach których zleceniodawca wziąłby na siebie jakąkolwiek odpowiedzialność wobec osób trzecich za czynności wykonywane przeze mnie.

Powyższe wskazuje, że zawarcie opisanej we wniosku umowy o świadczenie usług powoduje powstanie stosunku prawnego posiadającego cechy zbliżone do stosunku pracy, w ramach którego jest Pani związana ze zleceniodawcą (Stowarzyszeniami i/lub Fundacjami) więzami prawnymi co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia, a także odpowiedzialności zleceniodawcy wobec osób trzecich.

Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wykonywane przez Panią czynności na rzecz Stowarzyszeń i/lub Fundacji, tj. usługi nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy o świadczenie usług, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Tym samym, otrzymane z tego tytułu wynagrodzenie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem, w analizowanej sprawie nie powstaje obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od świadczonych na podstawie umowy o świadczenie usług, usługi nieodpłatnej pomocy prawnej.

Mając na uwadze opis sprawy oraz obowiązujące przepisy, należy stwierdzić, że z tytułu świadczenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy o świadczenie usług, za które otrzymuje Pani wynagrodzenie, nie jest Pani zobowiązana do odprowadzenia podatku od towarów i usług.

Wobec powyższego Pani stanowisko uznałem za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Ponadto informujemy, że wszystkie informacje niezbędne z punktu widzenia przepisów, których interpretacji Pani oczekuje powinny wynikać z opisu zdarzenia przyszłego, a nie z załączonych dokumentów. W ramach wydawania interpretacji prawa podatkowego Dyrektor KIS nie prowadzi postępowania dowodowego i nie analizuje załączników.

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Aby interpretacja mogła pełnić funkcję ochronną: Pani sytuacja musi być zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i musi się Pani zastosować do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).