Brak obowiązku odprowadzania podatku VAT z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia za realizację świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Interpretacja indywidualna– stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

5 lutego 2024 r. wpłynął Pana wniosek z 5 lutego 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od towarów i usług w zakresie braku obowiązku odprowadzania podatku VAT z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia za realizację świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Uzupełnił go Pan – w odpowiedzi na wezwanie – pismami z 21 marca 2024 r. (wpływ 21 marca 2024 r. i 27 marca 2024 r.). Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Aktualnie wykonuje Pan zawód radcy prawnego. Jest Pan wpisany na listę radców prawnych wykonujących zawód prowadzoną przez Okręgową Izbę Radców Prawnych w (...) pod nr wpisu (…).

Od (...) 2018 r. prowadzi Pan jednoosobową działalność gospodarczą pod firmą Kancelaria Radcy Prawnego (…), której przedmiotem jest działalność prawnicza (69.10.Z). Jest Pan czynnym podatnikiem podatku VAT.

W roku 2019 ukończył Pan kurs na doradcę obywatelskiego. Po odbyciu wskazanego kursu oraz zdaniu egzaminu z wynikiem pozytywnym uzyskał Pan tytuł doradcy obywatelskiego. Zaświadczenie potwierdzające posiadanie wiedzy i umiejętności z zakresu świadczenia poradnictwa obywatelskiego wydane zostało (...) 2019 r. przez (…).

Instytucja doradcy obywatelskiego została opisana szczegółowo w art. 11 ust. 3a ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej. Nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie udzielane są przez: (…), które realizują zadanie zlecone przez odpowiednie Starostwa Powiatowe w tym przypadku (…) na podstawie zawartych z nimi umów zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej.

W dniu (...) 2023 r. zawarł Pan umowę o wykonywanie świadczeń z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego, mediacji, będącej umową zlecenia w której zleceniodawca – Stowarzyszenie (…), KRS (…), zobowiązał Pana jako zleceniobiorcę do realizacji ww. świadczeń na podstawie ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz aktów wykonawczych do ww. ustawy. Realizacja świadczeń, o których mowa w umowie, odbywa się na terenie, lokalizacji oraz wymiarze i przedziale czasowym określonym przez (…) w odrębnym harmonogramie lub uzgadnianym w miarę potrzeb wymiarze czasowym doraźnych, przyjętych przez Zleceniobiorcę do realizacji zastępstw. Zgodnie z harmonogramem dyżurów na rok 2024 (…), świadczy Pan nieodpłatną pomoc obywatelską 3 razy w tygodniu – we wtorek, czwartek, piątek, każdorazowo w ustalono sztywnych ramach, tj. w godzinach 15-19.

Zgodnie z harmonogramem dyżurów na rok 2024 (…), świadczy Pan nieodpłatną pomoc obywatelską 2 razy w tygodniu – w poniedziałek i środę, każdorazowo w ustalono sztywnych ramach, tj. w godzinach 9-13. Świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej pomocy prawnej odbywa się według kolejności zgłoszeń, po umówieniu terminu wizyty, ewentualnie w przypadku wolnych terminów także poprzez bezpośrednie przyjęcie zainteresowanego klienta w punkcie, który przyszedł z tzw. ulicy. Tytułem wynagrodzenia zleceniodawca zobowiązał się zapłacić na Pana rzecz kwotę stałą, niezależną od ilości udzielonych porad.

W dniu (...) 2023 r. zawarł Pan z Fundacją (…) umowę zlecenia, w której zleceniodawca zlecił, a Pan jako zleceniobiorca zobowiązał się do świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w ramach Punktu Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego, zlokalizowanego (…) w każdy wtorek i piątek miesiąca w godz. od 9.00 – 13.00. Zgodnie z treścią umowy zlecenia nieodpłatne poradnictwo obywatelskie udzielane w punkcie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego obejmuje zgodnie z treścią ustawy działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, zmierzające do podniesienia świadomości tej osoby o przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach oraz wsparcia w samodzielnym rozwiązywaniu problemu, w tym, w razie potrzeby, sporządzenie wspólnie z osobą uprawnioną planu działania i pomoc w jego realizacji. Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje w szczególności porady dla osób zadłużonych i porady z zakresu spraw mieszkaniowych oraz zabezpieczenia społecznego. W przypadku, gdy liczba osób uprawnionych, którym ma zostać udzielone nieodpłatne, poradnictwo obywatelskie uniemożliwi sprawne umawianie terminów wizyt w wyżej wymienionym punkcie, czas trwania dyżuru zostanie wydłużony do co najmniej 5 godzin dziennie. Wydłużenie czasu trwania dyżuru nie spowoduje zwiększenia wynagrodzenia należnego Zleceniobiorcy z tytułu świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Zleceniobiorca zobowiązuje się do odebrania od osób uprawnionych do uzyskania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oświadczenia, o którym mowa w art. 4 ust. 2 ustawy oraz dokumentowania udzielanego poradnictwa w karcie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Zgodnie z zawarta umową zobowiązał się Pan, że w przypadku niemożności osobistego udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, wyznaczy Pan na swoje miejsce zastępcę na swoim dyżurze, tak aby zapewnić ciągłość udzielania świadczenia. Jako zleceniobiorca zobowiązał się Pan przekazać zleceniodawcy karty nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego wraz z oświadczeniami osób korzystających ze świadczenia do 5 dnia każdego miesiąca. Obecność na dyżurach potwierdza Pan podpisem na liście obecności oraz w karcie czasu pracy. Dokumenty oraz całą obsługę administracyjną prowadzi fundacja. Tytułem wynagrodzenia zleceniodawca zobowiązał się zapłacić na Pana rzecz kwotę stałą, tj. stawkę wynikającą z oferty na powierzenie realizacji zadania publicznego z zakresu świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz edukacji prawnej. Łączne wynagrodzenie odpowiada rzeczywistej liczbie zrealizowanych godzin poradnictwa obywatelskiego w danym miesiącu. Wysokość wynagrodzenia nie jest zależna od ilości udzielonych porad. Wynagrodzenie płatne jest na podstawie faktury wystawionej przez Pana w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania przez zleceniodawcę, po przedłożeniu także przez Pana jako zleceniobiorcę za poprzedni miesiąc kalendarzowy 2024 roku wypełnionych kart nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz oświadczeń, o których mowa w art. 4 ust. 2 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz edukacji prawnej.

Zgodnie z ustawą o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej Powiat powierza połowę punktów do prowadzenia adwokatom i radcom prawnym z przeznaczeniem na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, a połowę organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego, zwanej dalej „organizacją pozarządową”, z przeznaczeniem na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Organizację pozarządową wyłania się corocznie w otwartym konkursie ofert, o którym mowa w ustawie z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, przeprowadzanym jednocześnie na powierzenie prowadzenia punktów przeznaczonych na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Organizacja pozarządowa zapewnia udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umowy zawartej z powiatem, do której stosuje się odpowiednio przepisy art. 6 ust. 2 pkt 1, 1a i 3-6b. Organizacja pozarządowa zapewnia udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w art. 5 ust. 2-5, art. 7 oraz art. 8 ust. 2-13 (art. 11 ust. 1-1a, ust. 2, ust. 7, ust. 10). Zgodnie z art. 4 ww. ustawy, nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie przysługują osobie uprawnionej, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, w tym osobie fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającej innych osób w ciągu ostatniego roku. Osoba uprawniona, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, składa pisemne oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Osoba korzystająca z nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej dodatkowo składa oświadczenie o niezatrudnianiu innych osób w ciągu ostatniego roku. Oświadczenie składa się osobie udzielającej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczącej nieodpłatne poradnictwo obywatelskie.

W myśl art. 3 ww. ustawy, nieodpłatna pomoc prawna obejmuje:

1)poinformowanie osoby fizycznej, zwanej dalej „osobą uprawnioną”, o obowiązującym stanie prawnym oraz przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach, w tym w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, administracyjnym, sądowym lub sądowo administracyjnym lub

2)wskazanie osobie uprawnionej sposobu rozwiązania jej problemu prawnego, lub

3)sporządzenie projektu pisma w sprawach, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowo administracyjnym, lub

3a) nieodpłatną mediację, lub

4)sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowo administracyjnym oraz poinformowanie o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.

Stosownie do art. 3a ust. 1 ww. ustawy, nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, zmierzające do podniesienia świadomości tej osoby o przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach oraz wsparcia w samodzielnym rozwiązywaniu problemu, w tym, w razie potrzeby, sporządzenie wspólnie z osobą uprawnioną planu działania i pomoc w jego realizacji. Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje w szczególności porady dla osób zadłużonych i porady z zakresu spraw mieszkaniowych oraz zabezpieczenia społecznego. Każdy przypadek udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego dokumentuje się w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zwanej dalej „kartą pomocy”, przez podanie w szczególności informacji dotyczących zgłoszonej sprawy i udzielonej pomocy, dziedziny prawa, której dotyczyła ta pomoc, kategorii sprawy, formy udzielonej pomocy, czasu poświęconego na jej udzielenie i liczby wizyt osoby uprawnionej w tej samej sprawie, ogólnych informacji o osobie uprawnionej dotyczących w szczególności wieku, płci, wykształcenia, dochodu, gospodarstwa domowego i miejsca zamieszkania oraz danych dotyczących punktu, osoby udzielającej pomocy i daty jej udzielenia. Karta pomocy zawiera część obejmującą opinię osoby uprawnionej o udzielonej pomocy. Wypełnienie przez osobę uprawnioną tej części karty pomocy, w tym podanie numeru telefonu w celu zasięgnięcia dalszej opinii, jest uzależnione od zgody osoby uprawnionej. W karcie pomocy nie podaje się danych osobowych osoby uprawnionej, które mogą bezsprzecznie identyfikować osobę.

Zgodnie z art. 3 ustawy, nieodpłatna pomoc prawna obejmuje:

1)poinformowanie osoby fizycznej, zwanej dalej „osobą uprawnioną”, o obowiązującym stanie prawnym oraz przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach, w tym w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, administracyjnym, sądowym lub sądowoadministracyjnym lub

2)wskazanie osobie uprawnionej sposobu rozwiązania jej problemu prawnego, lub

3)sporządzenie projektu pisma w sprawach, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowoadministracyjnym, lub

3a) nieodpłatną mediację, lub

4)sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowoadministracyjnym oraz poinformowanie o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.

Zgodnie z zawartą z X umową działając jako zleceniobiorca korzysta Pan ze wskazanego i wyposażonego pomieszczenia, sprzętu i materiałów, zaplecza technicznego oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do dokumentowania świadczeń, na potrzeby realizacji świadczeń. Ponadto jest Pan zobowiązany do korzystania ze wsparcia organizacyjnego i administracyjnego od przedstawicieli X oraz wnioskowania do X w sprawach związanych z organizacją wykonywania świadczeń i świadczoną przez przedstawicieli X obsługą administracyjną. Do Pana obowiązków należy:

a)przestrzeganie ustawy oraz aktów wykonawczych wydanych na jej podstawie, a także stosowania otrzymywanych od X wewnętrznych procedur dotyczących realizacji świadczeń i ich dokumentowania;

b)osobista obecność w wyznaczonym miejscu i godzinach wykonywania świadczeń, zgodnie z podpisanym harmonogramem lub uzgodnionym zastępstwem (chyba że samorząd lokalny zdecyduje o realizacji świadczeń w innym trybie);

c)punktualne logowania się do programu MS, w momencie rozpoczęcia dyżuru i wylogowywania w momencie zakończenia dyżuru, a także obsługiwania klientów zgodnie z harmonogramem rejestracji lub – w przypadku pracy poza punktem lub zdalnej – podejmowania kontaktu z klientem w wyznaczonym terminie i formie.

d)informowanie X o wystąpieniu problemów z logowaniem lub użytkowaniem programu (w tym spowodowanych przerwami w dostępie do internetu) w terminie do 15 minut od wystąpienia problemu, poprzez przesłanie informacji e-mailowej lub SMS-owej do koordynatora projektu;

e)prowadzenie na bieżąco w programie MS dokumentacji każdego przypadku udzielenia świadczeń (wprzypadku zaistnienia przeszkód technicznych – po ich ustąpieniu), zgodnie z wytycznymi zawartymi w ustawie oraz otrzymywanymi zaleceniami;

f)prowadzenie kart czasu pracy wg wzoru otrzymanego od X (dotyczy wykonawców realizujących świadczenie w trybie stałym, z którymi podpisano harmonogramy oraz zastępców, z którymi zostało to uzgodnione mailowo);

g)zweryfikowanie wszystkich dokonanych wpisów w programie MS i niezwłocznego usunięcia zakomunikowanych błędów w programie, a także wskazanych przez przedstawiciela X lub pracownika samorządu terytorialnego;

h)do następnego dnia roboczego po ostatnim dniu dyżuru w każdym miesiącu – elektronicznego przekazania do X miesięcznego zestawienia udzielonych świadczeń oraz karty czasu pracy.

Zgodnie z zawartą z fundacją Y umową zlecenia doradztwo obywatelskie świadczy Pan w punkcie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w (…), który jest wyposażony przez Starostwo Powiatowe w (…) w niezbędny sprzęt do jego działania i udzielania porad w tym zakresie, w tym oprogramowania niezbędnego do logowania się do ministerialnej strony potwierdzającej obecność na dyżurze, rejestrującej także rodzaj i ilość udzielonych porad. Klienci przyjmowani są wg kolejności zgłoszeń, a także bezpośrednio z tzw. ulicy, jeżeli nie ma nikogo w kolejce oczekujących po złożenia oświadczenia, o którym mowa wyżej.

Uzupełnienie opisu sprawy

1.Świadcząc usługi w ramach danej umowy wyraża Pan oświadczenia woli w imieniu i na rzecz Stowarzyszenia/Fundacji. Jest Pan zleceniobiorcą ww.

2.Wynagrodzenie, które otrzymuje Pan od Stowarzyszenia/Fundacji za wykonywane usługi, będące przedmiotem wniosku, nie stanowi przychodów, o których mowa w przepisach art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 2647 ze zm.).

3.Wynagrodzenie, które otrzymuje Pan od Stowarzyszenia/Fundacji za wykonywane usługi, będące przedmiotem wniosku, stanowi przychód, o którym mowa w przepisach art. 13 pkt 8 lit. „a” ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

4.Ryzyko gospodarcze, ekonomiczne za czynności wykonywane przez Pana z tytułu wykonywanej umowy ponosi Stowarzyszenie/Fundacja. Udzielając pomocy prawnej lub poradnictwa obywatelskiego nie ponosi Pan odpowiedzialności za świadczone usługi, gdyż w myśl ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej z dnia 5 sierpnia 2015 r. – obciąża ona Stowarzyszenie/Fundację, które dobierają sobie kadrę w sposób indywidualny i jednostronny. Pan obsługując osoby zainteresowane pomocą prawną/doradztwem obywatelskim tworzy dla nich m. in. projekty pism, których nie podpisuje Pan własnym imieniem i nazwiskiem. Wypełniając kartę pomocy „A” w części obejmującej punkt i dyżur wyraźnie jest wskazane, iż punkt jest prowadzony przez Fundację Y lub Stowarzyszenie X.

5.W umowie nie zawarto wprost zapisów, z których wynika, że Stowarzyszenie/Fundacja biorą na siebie odpowiedzialność wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Pana na ich rzecz.

6.Umowa stron nie zawiera postanowień dotyczących odpowiedzialności stron wobec osób trzecich. Stowarzyszenie/Fundacja nie zobowiązały Pana do zawarcia umów ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich, w związku z powyższym odpowiedzialność wobec osób trzecich ponosi Stowarzyszenie/Fundacja, z którymi ma Pan zawarte umowy.

7.Umowa zawarta z Fundacją Y nic nie mówi na temat korzystania z wyposażenia, ale de facto korzysta Pan na podstawie ww. umowy z infrastruktury stanowiącej własność Starostwa Powiatowego w (…), ponieważ punkt nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego jest wyposażony w urządzenia stanowiące własność Starostwa Powiatowego w (…) – telefon, drukarka, komputer, łącza Internetowe, a zgodnie z zawartą umową z Fundacją, „zleceniodawca (Fundacja) zleca a zleceniobiorca (ja w ramach prowadzonej działalności gospodarczej) zobowiązuje się do świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w ramach Punktu Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego, zlokalizowanego w (…) w każdy wtorek i piątek miesiąca, w godz. od 9.00 - 13.00”, a to jest miejsce gdzie świadczy Pan usługi w ramach nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

W ramach współpracy ze Stowarzyszeniem X z umowy wynika, iż ma Pan prawo do korzystania z infrastruktury w postaci – pomieszczeń, sprzętu i materiałów zaplecza technicznego. Powyższe jest zapewniane przez Stowarzyszenie X oraz Starostwa Powiatowe odpowiednie do miejsca świadczenia usług w ramach wykonywania umowy. Podkreślić w tym miejscu należy, iż wszelkie sprawy administracyjne (np. zamiany na dyżurach, zgłaszanie problemów z działaniem systemu obsługującego np. zapotrzebowanie na papier, długopisy, zszywki, toner do drukarki, koperty itp.) załatwiane są za pośrednictwem Stowarzyszenia X. Z zawartej umowy wynika wprost, iż zleceniobiorca, czyli Pan, ma prawo „korzystać ze wskazanego i wyposażonego pomieszczenia, sprzętu i materiałów, zaplecza technicznego oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do dokumentowania świadczeń (zwanego dalej programem MS), na potrzeby realizacji świadczeń oraz do korzystania ze wsparcia organizacyjnego i administracyjnego od przedstawicieli X”. Do Stowarzyszenia zwraca się Pan we wszelkich problematycznych sprawach związanych ze świadczeniem nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. We własnym zakresie korzysta Pan tylko z laptopa.

Pytanie

Czy wobec tak przedstawionego stanu faktycznego jest Pan zobowiązany odprowadzić podatek od towarów i usług z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia z umowy o wykonywanie świadczeń, która jest umową zlecenia, zawartej ze Stowarzyszeniem X oraz umowy zlecenia zawartej z Fundacją Y w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w ustawie z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej?

Pana stanowisko w sprawie

Pana zdaniem, mając na uwadze przedstawiony stan faktyczny, w świetle rodzaju czynności, warunków ich świadczenia i zasad przyznawania wynagrodzenia, dokonywane w ramach umowy zlecenia czynności nie stanowią wykonywania samodzielnej działalności gospodarczej, stąd podlegają wyłączeniu z opodatkowania podatkiem VAT, wobec faktu, że za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia. W Pana ocenie, przychody otrzymywane od:

a)Stowarzyszenia X z tytułu realizacji umowy o wykonywanie świadczeń, która jest de facto umową zlecenia, ponieważ zgodnie z jej brzmieniem X zleca, a Pan jako zleceniobiorca zobowiązuje się do realizacji świadczeń z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego mediacji na podstawie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej,

b)Fundacji Y z tytułu realizacji umowy zlecenia, za realizację świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz aktach wykonawczych do ustawy,

na terenie, w lokalizacji oraz w zakresie czasowym określonych w umowie – mieszczą się w zakresie przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o których mowa w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r., tj. będą to przychody wymienione w pkt 8 – przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia uzyskiwane wyłącznie od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej. W związku z wykonywaniem czynności w ramach zlecenia nie dysponuje Pan niezależnością i samodzielnością pozwalającą na uznanie, iż działa Pan jako profesjonalny podmiot gospodarczy. Wykonywanie czynności, o których mowa w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, w szczególności nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, nieodpłatna pomoc prawna nie mieści się w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Realizując ww. umowy nie ma Pan możliwości swobodnego zorganizowania m.in. wyboru godzin, dni dyżuru, lokalu, infrastruktury, osób uprawnionych. Nie ponosi Pan ryzyka gospodarczego i ekonomicznego, rozumianego jako możliwość wystąpienia takich zdarzeń, które mają w konsekwencji negatywny wpływ na wynik prowadzonej działalności gospodarczej lub niosą ze sobą niebezpieczeństwo poniesienia straty. Do wykonywania czynności wynikających z ww. umów wykorzystuje Pan lokale i infrastrukturę zapewnioną przez Powiaty oraz organizację wewnętrzne Stowarzyszenia X oraz Fundacji Y.

Kwestię zapewnienia infrastruktury reguluje § 5 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego z dnia 21 grudnia 2018 r. Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecających powoduje, że jako zleceniobiorca nie ponosi Pan ryzyka ekonomicznego. Nie ma Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez Stowarzyszenie oraz Fundację. Umowy zlecenia przewidują stałe, zryczałtowane wynagrodzenie, niezależnie od liczby osób uprawnionych, które zgłoszą się na dyżur oraz efektu świadczonych usług.

Zasady przyznawania wynagrodzenia zostały opisane powyżej. Od osób uprawnionych nie pobiera się żadnego wynagrodzenia za pomoc, której są beneficjentami. Jako osoba świadcząca pomoc nie może Pan pobierać jakichkolwiek środków pieniężnych od osób obsługiwanych. W rezultacie, skoro umowy przewidują stałe wynagrodzenie nie można mówić o ponoszeniu przez Pana ryzyka ekonomicznego.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również: przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej; zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji; świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno, jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania. Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa o podatku od towarów i usług zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 tej ustawy.

Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym. W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

W Pana ocenie wynagrodzenie, które otrzymuje od Stowarzyszenia X oraz Fundacji Y za wykonane czynności stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przemawia za tym fakt, że w związku z wykonywaniem czynności w ramach zlecenia nie dysponuje Pan niezależnością i samodzielnością pozwalającą na uznanie, iż działam jako profesjonalny podmiot gospodarczy. Ponadto świadcząc usługi w ramach wskazanej umowy nie ponosi Pan ryzyka gospodarczego i ekonomicznego związanego z prowadzoną działalnością.

Świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie zawartych umów, nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie powinien Pan być z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania podatku VAT. W związku z powyższym wynagrodzenie z tytułu wykonywania umowy o wykonywanie świadczeń, która jest umową zlecenia zawartej z X oraz umowy zlecenia zawartej z Y nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zatem nie powstanie obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od wynagrodzenia otrzymanego na podstawie ww. umów zlecenia.

Podobne stanowisko zwarte jest również w interpretacjach 0114-KDIP4-2.4012.88.2023.2.WH – interpretacja indywidualna z 26 kwietnia 2023 r., 0111-KDIB3-1.4012.111.2023.2.IO – interpretacja indywidualna z 20 kwietnia 2023 r., 0114-KDIP4-2.4012.401.2023.1.MC – interpretacja indywidualna z 10 sierpnia 2023 r., z których wynika, że tak nieodpłatna pomoc prawna, jak i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie winno być wyłączone z opodatkowania VAT w zakresie prowadzonej przez siebie działalności.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361), zwanej dalej „ustawą”:

Na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy:

Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy:

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa o podatku od towarów i usług zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 tej ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność winna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy:

Na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy:

Stosownie do art. 15 ust. 3 ustawy:

W myśl art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):

Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11 grudnia 2006, Nr 347, str. 1, ze zm.) zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady:

W akapicie pierwszym, artykuł 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE Rady wskazano, że:

W myśl art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE Rady:

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w orzeczeniach sprecyzował, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla a Recandadores de Tributos de las Zonas primera y Segunda, C-235/85 pomiędzy Komisją Europejską a Królestwem Holandii).

Z opisu sprawy wynika, że aktualnie wykonuje Pan zawód radcy prawnego. Od (...) 2018 r. prowadzi Pan jednoosobową działalność gospodarczą, i jest Pan czynnym podatnikiem podatku VAT. W roku 2019 ukończył Pan kurs na doradcę obywatelskiego. Po odbyciu wskazanego kursu oraz zdaniu egzaminu z wynikiem pozytywnym uzyskał Pan tytuł doradcy obywatelskiego. Nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie udzielane są przez: Stowarzyszenie X, Fundację Y, które realizują zadanie zlecone przez odpowiednie Starostwa Powiatowe, na podstawie zawartych z nimi umów zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej. (...) 2023 r. zawarł Pan umowę o wykonywanie świadczeń z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego, mediacji, będącej umową zlecenia, w której zleceniodawca – Stowarzyszenie X, zobowiązał Pana jako zleceniobiorcę do realizacji ww. świadczeń na podstawie ustawy z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz aktów wykonawczych do ww. ustawy. Realizacja świadczeń, o których mowa w umowie, odbywa się na terenie, lokalizacji oraz w wymiarze i przedziale czasowym określonym przez X w odrębnym harmonogramie lub uzgadnianym w miarę potrzeb wymiarze czasowym doraźnych, przyjętych przez Zleceniobiorcę do realizacji zastępstw. Świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej pomocy prawnej odbywa się według kolejności zgłoszeń, po umówieniu terminu wizyty, ewentualnie w przypadku wolnych terminów także poprzez bezpośrednie przyjęcie zainteresowanego klienta w punkcie, który przyszedł z tzw. ulicy. Tytułem wynagrodzenia zleceniodawca zobowiązał się zapłacić na Pana rzecz kwotę stałą, niezależną od ilości udzielonych porad.

(...) 2023 r. zawarł Pan z Fundacją Y umowę zlecenia, w której zleceniodawca zlecił, a Pan jako zleceniobiorca zobowiązał się do świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w ramach Punktu Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego. Zgodnie z treścią umowy zlecenia nieodpłatne poradnictwo obywatelskie udzielane w punkcie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego obejmuje zgodnie z treścią ustawy działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, zmierzające do podniesienia świadomości tej osoby o przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach oraz wsparcia w samodzielnym rozwiązywaniu problemu, w tym, w razie potrzeby, sporządzenie wspólnie z osobą uprawnioną planu działania i pomoc w jego realizacji.

Zgodnie z zawartą umową zobowiązał się Pan, że w przypadku niemożności osobistego udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, wyznaczy Pan na swoje miejsce zastępcę na swoim dyżurze, tak aby zapewnić ciągłość udzielania świadczenia. Jako zleceniobiorca zobowiązał się Pan przekazać zleceniodawcy karty nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego wraz z oświadczeniami osób korzystających ze świadczenia do 5 dnia każdego miesiąca. Obecność na dyżurach potwierdza Pan podpisem na liście obecności oraz w karcie czasu pracy. Dokumenty oraz całą obsługę administracyjną prowadzi Fundacja. Tytułem wynagrodzenia zleceniodawca zobowiązał się zapłacić na Pana rzecz kwotę stałą, tj. stawkę wynikającą z oferty na powierzenie realizacji zadania publicznego z zakresu świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz edukacji prawnej. Łączne wynagrodzenie odpowiada rzeczywistej liczbie zrealizowanych godzin poradnictwa obywatelskiego w danym miesiącu. Wysokość wynagrodzenie nie jest zależna od ilości udzielonych porad. Wynagrodzenie płatne jest na podstawie faktury wystawionej przez Pana w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania przez zleceniodawcę, po przedłożeniu także przez Pana jako zleceniobiorcę za poprzedni miesiąc kalendarzowy roku 2024 wypełnionych kart nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz oświadczeń, o których mowa w art. 4 ust. 2 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz edukacji prawnej.

Stosownie do art. 3a ust. 1 ww. ustawy, nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, zmierzające do podniesienia świadomości tej osoby o przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach oraz wsparcia w samodzielnym rozwiązywaniu problemu, w tym, w razie potrzeby, sporządzenie wspólnie z osobą uprawnioną planu działania i pomoc w jego realizacji. Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje w szczególności porady dla osób zadłużonych i porady z zakresu spraw mieszkaniowych oraz zabezpieczenia społecznego. Każdy przypadek udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego dokumentuje się w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zwanej dalej „kartą pomocy”, przez podanie w szczególności informacji dotyczących zgłoszonej sprawy i udzielonej pomocy, dziedziny prawa, której dotyczyła ta pomoc, kategorii sprawy, formy udzielonej pomocy, czasu poświęconego na jej udzielenie i liczby wizyt osoby uprawnionej w tej samej sprawie, ogólnych informacji o osobie uprawnionej dotyczących w szczególności wieku, płci, wykształcenia, dochodu, gospodarstwa domowego i miejsca zamieszkania oraz danych dotyczących punktu, osoby udzielającej pomocy i daty jej udzielenia. Karta pomocy zawiera część obejmującą opinię osoby uprawnionej o udzielonej pomocy. Wypełnienie przez osobę uprawnioną tej części karty pomocy, w tym podanie numeru telefonu w celu zasięgnięcia dalszej opinii, jest uzależnione od zgody osoby uprawnionej. W karcie pomocy nie podaje się danych osobowych osoby uprawnionej, które mogą bezsprzecznie identyfikować osobę.

Świadcząc usługi w ramach danej umowy wyraża Pan oświadczenia woli w imieniu i na rzecz Stowarzyszenia/Fundacji. Jest Pan zleceniobiorcą ww. usług.

Wynagrodzenie, które otrzymuje Pan od Stowarzyszenia/Fundacji za wykonywane usługi, będące przedmiotem wniosku, nie stanowi przychodów, o których mowa w przepisach art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób.

Wynagrodzenie, które otrzymuje Pan od Stowarzyszenia/Fundacji za wykonywane usługi, będące przedmiotem wniosku, stanowi przychód, o którym mowa w przepisach art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ryzyko gospodarcze, ekonomiczne za czynności wykonywane przez Pana z tytułu wykonywanej umowy ponosi Stowarzyszenie/Fundacja. Udzielając pomocy prawnej lub poradnictwa obywatelskiego nie ponosi Pan odpowiedzialności za świadczone usługi, gdyż w myśl ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej z 5 sierpnia 2015 r. – obciąża ona Stowarzyszenie/Fundację, które dobierają sobie kadrę w sposób indywidualny i jednostronny. Pan obsługując osoby zainteresowane pomocą prawną/doradztwem obywatelskim tworzy dla nich m. in. projekty pism których nie podpisuje Pan własnym imieniem i nazwiskiem. Wypełniając kartę pomocy „A” w części obejmującej punkt i dyżur wyraźnie jest wskazane, iż punkt jest prowadzony przez Fundację (…) lub Stowarzyszenie (…).

W umowie nie zawarto wprost zapisów, z których wynika, że Stowarzyszenie/Fundacja biorą na siebie odpowiedzialność wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Pana na ich rzecz.

Umowa stron nie zawiera postanowień dotyczących odpowiedzialności stron wobec osób trzecich. Stowarzyszenie/Fundacja nie zobowiązały Pana do zawarcia umów ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich, w związku z powyższym odpowiedzialność wobec osób trzecich ponosi Stowarzyszenie/Fundacja, z którymi ma Pan zawarte umowy.

Umowa zawarta z Fundacją Y nic nie mówi na temat korzystania z wyposażenia, ale de facto korzysta Pan na podstawie ww. umowy z infrastruktury stanowiącej własność Starostwa Powiatowego w (…), ponieważ punkt nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego jest wyposażony w urządzenia stanowiące własność Starostwa Powiatowego w (…) – telefon, drukarka, komputer, łącza internetowe, a zgodnie z zawartą umową z Fundacją, zleceniodawca (Fundacja) zleca a zleceniobiorca (Pan w ramach prowadzonej działalności gospodarczej) zobowiązuje się do świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w ramach Punktu Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego, zlokalizowanego w (…) w każdy wtorek i piątek miesiąca, w godz. od 9.00 - 13.00, a to jest miejsce gdzie świadczy Pan usługi w ramach nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

W ramach współpracy ze Stowarzyszeniem X z umowy wynika, iż ma Pan prawo do korzystania z infrastruktury w postaci – pomieszczeń, sprzętu i materiałów zaplecza technicznego. Powyższe jest zapewniane przez Stowarzyszenie X oraz Starostwa Powiatowe odpowiednie do miejsca świadczenia usług w ramach wykonywania umowy. Podkreślić w tym miejscu należy, iż wszelkie sprawy administracyjne (np. zamiany na dyżurach, zgłaszanie problemów z działaniem systemu obsługującego np. zapotrzebowanie na papier, długopisy, zszywki, toner do drukarki, koperty itp.) załatwiane są za pośrednictwem Stowarzyszenia X. Z zawartej umowy wynika wprost, iż zleceniobiorca, czyli Pan, ma prawo „korzystać ze wskazanego i wyposażonego pomieszczenia, sprzętu i materiałów, zaplecza technicznego oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do dokumentowania świadczeń (zwanego dalej programem MS), na potrzeby realizacji świadczeń oraz do korzystania ze wsparcia organizacyjnego i administracyjnego od przedstawicieli X”. Do Stowarzyszenia zwraca się Pan we wszelkich problematycznych sprawach związanych ze świadczeniem nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Pana wątpliwości dotyczą ustalenia, czy wobec tak przedstawionego stanu faktycznego jest Pan zobowiązany odprowadzić podatek od towarów i usług z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia z umowy o wykonywanie świadczeń, która jest umową zlecenia, zawartej ze Stowarzyszeniem X oraz umowy zlecenia zawartej z Fundacją Y w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w ustawie z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej.

Z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy o podatku od towarów i usług, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:

• wykonywania tych czynności,
• wynagrodzenia oraz
• odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.

Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawno-podatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej nie powodującej powstania podmiotowości prawno-podatkowej na gruncie ww. ustawy.

W uzupełnieniu opisu sprawy wskazał Pan, że wynagrodzenie, które otrzymuje Pan od Stowarzyszenia, za wykonywanie czynności na podstawie będącej przedmiotem wniosku umowy, nie stanowi przychodów, o których mowa w przepisach art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jednocześnie wskazał Pan, że wynagrodzenie, które otrzymuje Pan od Stowarzyszenia za wykonywanie czynności na podstawie zawartej umowy, stanowi przychody, o których mowa w przepisach art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zatem należy przeanalizować, czy w analizowanej sprawie zostały spełnione pozostałe warunki, o których mowa w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy.

Zauważyć należy, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać winno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.

Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy zleceniobiorcą – Panem a zleceniodawcą – Stowarzyszeniem oraz Fundacją wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki, o których mowa w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, to nie można uznać Pana za podatnika podatku od towarów i usług. Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że występuje Pan w charakterze podatnika podatku od towarów i usług.

Warunek pierwszy – warunki wykonywania czynności. Należy uznać, że co do zasady w istotę typowej umowy zlecenia, której przedmiotem jest pomoc prawna – świadczona przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego – w niniejszej sprawie Stowarzyszenia, Fundacji oraz Starostwa.

W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie – warunek drugi).

Warunek drugi – wynagrodzenie. Zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony, w praktyce sprowadza się do weryfikacji czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie nie można mówić o ponoszeniu ryzyka ekonomicznego przez zleceniobiorcę.

Warunek trzeci – odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich. Warunek będzie spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy – zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Zatem mając na uwadze przedstawione we wniosku okoliczności sprawy oraz obowiązujące przepisy prawa podatkowego należy stwierdzić, że w analizowanym przypadku, świadczenie przez Pana usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie zawartej (...) 2023 r. ze Stowarzyszeniem X oraz (...) 2023 r. z Fundacją Y umowy wykonywania świadczeń (umowy zlecenia), nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie jest Pan z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku.

W rozpatrywanej sprawie, zgodnie z zawartą ze Stowarzyszeniem umową wykonywania świadczeń działając jako zleceniobiorca ma prawo Pan do korzystania z infrastruktury w postaci – pomieszczeń, sprzętu i materiałów zaplecza technicznego. Powyższe jest zapewniane przez Stowarzyszenie X oraz Starostwa Powiatowe odpowiednie do miejsca świadczenia usług w ramach wykonywania danej umowy. Z zawartej umowy wynika, że ma Pan prawo „korzystać ze wskazanego i wyposażonego pomieszczenia, sprzętu i materiałów, zaplecza technicznego oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do dokumentowania świadczeń (zwanego dalej programem MS), na potrzeby realizacji świadczeń oraz do korzystania ze wsparcia organizacyjnego i administracyjnego od przedstawicieli X”.

Z kolei umowa zawarta z Fundacją – jak wynika z opisu sprawy – nie reguluje kwestii korzystania z wyposażenia, ale korzysta Pan na podstawie ww. umowy z infrastruktury stanowiącej własność Starostwa Powiatowego, ponieważ punkt nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego jest wyposażony w urządzenia stanowiące własność Starostwa Powiatowego – telefon, drukarka, komputer, łącza internetowe.

Zatem w analizowanej sprawie, do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia ze Stowarzyszeniem oraz Fundacją wykorzystuje Pan lokale i infrastrukturę (sprzęt i materiały, zaplecze techniczne) zapewnione przez Starostwo oraz Stowarzyszenie.

Zawarta umowa wykonywania świadczeń ze Stowarzyszeniem dotyczy realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnego poradnictwa prawnego oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na danym terenie, w wyznaczonej lokalizacji oraz zakresie czasowym określonym w stałym harmonogramie. Ponadto jest Pan zobowiązany do korzystania ze wsparcia organizacyjnego i administracyjnego od przedstawicieli Stowarzyszenia oraz wnioskowania do Stowarzyszenia w sprawach związanych z organizacją wykonywania świadczeń i świadczoną przez przedstawicieli Stowarzyszenia obsługą administracyjną. Z kolei Fundacja prowadzi dokumenty oraz całą obsługę administracyjną. Zatem wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego – Stowarzyszenia i Fundacji powoduje, że nie ponosi Pan w tym zakresie ryzyka ekonomicznego.

Jednocześnie, tytułem wynagrodzenia Stowarzyszenie (zleceniodawca) zobowiązało się zapłacić na Pana rzecz kwotę stałą, niezależną od ilości udzielonych porad. Z kolei Fundacja zobowiązała się zapłacić na Pana rzecz kwotę stałą, tj. stawkę wynikającą z oferty na powierzenie realizacji zadania publicznego z zakresu świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz edukacji prawnej. Łączne wynagrodzenie odpowiada rzeczywistej liczbie zrealizowanych godzin poradnictwa obywatelskiego w danym miesiącu. Wysokość wynagrodzenia nie jest zależna od ilości udzielonych porad.

Skoro ww. umowy przewiduje stałe wynagrodzenie nie można mówić o ponoszeniu ryzyka gospodarczego. Z tytułu pełnienia dyżurów otrzymuje Pan zryczałtowaną kwotę. Wynagrodzenie jest niezależne od ilości udzielonych świadczeń.

Jednocześnie, jak wskazano w opisie sprawy, w zawartej ze Stowarzyszeniem oraz Fundacją umowie nie zawarto postanowień dotyczących odpowiedzialności wobec osób trzecich za czynności wykonywane przeze Pana na ich rzecz.

Równocześnie wskazał Pan w opisie sprawy, że ryzyko gospodarcze, ekonomiczne za czynności wykonywane przez Pana z tytułu wykonywanej umowy ponosi Stowarzyszenie oraz Fundacja. Udzielając pomocy prawnej lub poradnictwa obywatelskiego nie ponosi Pan odpowiedzialności za świadczone usługi, gdyż w myśl ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej obciąża ona Stowarzyszenie oraz Fundację, które dobierają sobie kadrę w sposób indywidualny i jednostronny. Pan obsługując osoby zainteresowane pomocą prawną oraz doradztwem obywatelskim tworzy dla nich m. in. projekty pism, których nie podpisuje Pan własnym imieniem i nazwiskiem. Wypełniając kartę pomocy „A” w części obejmującej punkt i dyżur wyraźnie jest wskazane, iż punkt jest prowadzony przez Fundację lub Stowarzyszenie.

W konsekwencji należy wskazać, że zawarcie opisanych we wniosku umów zlecenia powoduje powstanie stosunku prawnego posiadającego cechy zbliżone do stosunku pracy, w ramach którego jest Pan związany ze zleceniodawcą (Stowarzyszeniem oraz Fundacją) więzami prawnymi co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia, a także odpowiedzialności zleceniodawcy wobec osób trzecich.

Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wykonywane przez Pana czynności na rzecz Stowarzyszenia oraz Fundacji, tj. usługi nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zlecenia, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Tym samym, otrzymane z tego tytułu wynagrodzenie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem, w analizowanej sprawie nie powstaje obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od świadczonych na podstawie umów zlecenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Zatem mając na uwadze opis sprawy oraz obowiązujące przepisy prawa podatkowego należy stwierdzić, że z tytułu świadczenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umowy zlecenia, za które otrzymuje Pan od Stowarzyszenia X oraz Fundacji Y wynagrodzenie, nie jest Pan zobowiązany do odprowadzenia podatku od towarów i usług.

Tym samym Pana stanowisko należało uznać za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem zdarzenia przyszłego podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosuje się Pan do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).