Opodatkowanie czynności bezumownego odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji oraz sposób dokumentowania.

Interpretacja indywidualna

– stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

1 marca 2024 r. wpłynął Państwa wniosek z 21 lutego 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy opodatkowania czynności bezumownego odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji oraz sposobu dokumentowania.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Wnioskodawca (dalej: „Podatnik” lub „Spółka”) jest spółką prawa handlowego o charakterze użyteczności publicznej, której nadrzędnym celem jest zaspokajanie potrzeb mieszkańców miasta w zakresie dostawy wody, odprowadzania i oczyszczania ścieków, a ponadto utrzymanie w należytym stanie technicznym całego posiadanego majątku. Spółka jest czynnym podatnikiem VAT i podmiotem posiadającym nieograniczony obowiązek podatkowy w Polsce (jest polskim podatnikiem CIT).

Spółka jest właścicielem kanalizacji deszczowej służącej odprowadzaniu wód opadowych i roztopowych.

Spółka pobiera opłaty za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych ujętych w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacji deszczowej, służące do odprowadzenia opadów atmosferycznych do systemu kanalizacji należącego do Spółki. Wysokość opłat za dany rok ustalana jest uchwałą Rady Miasta (…).

W celu ustalenia wysokości opłaty, Spółka dokonuje identyfikacji nieruchomości (klientów), korzystających z usług i na bieżąco podpisuje umowy o świadczenie usług odprowadzania wód opadowych i roztopowych („Usługi”).

Umowy zawierane są na podstawie złożonych przez klientów oświadczeń, w których wskazują oni wielkość powierzchni utwardzonej bez dachów (lub w zależności od okoliczności również z powierzchni dachów), z której wody opadowe/roztopowe są odprowadzane do sieci Spółki.

W praktyce, w większości przypadków do zawarcia umów dochodzi po przedstawieniu klientowi projektu umowy uwzględniającego wielkość powierzchni odwadnianej, wyliczonej przez służby Podatnika. Klient podpisując umowę akceptuje wyliczenia Podatnika w zakresie powierzchni odwadnianej na jego nieruchomości. Po podpisaniu umowy wystawiane są faktury zgodnie z okresem rozliczeniowym dla danej nieruchomości, tj. łącznie z obciążeniem wynikającym z umów zaopatrzeniowych.

Część klientów odmawia podpisania umowy na świadczenie Usług. Klient nie odpowiada na przesłany projekt umowy ani na pisma wzywające go do podpisania umowy lub złożenia oświadczenia o wielkości powierzchni odwadnianej. W takim przypadku Spółka obciąża klienta opłatą z tytułu bezumownego odprowadzania wód opadowych i roztopowych, w oparciu o własne pomiary.

Pomiary powierzchni dokonywane są przy użyciu Systemu Informacji Geograficznej w oprogramowaniu (...). Identyfikacja nieruchomości korzystającej dokonywana jest na podstawie informacji z ksiąg wieczystych. Po określeniu wszystkich działek wchodzących w skład danej nieruchomości dla danej posesji nadawany jest identyfikator klienta pobrany z bazy danych klientów Podatnika.

Analiza nieruchomości pod kątem faktu oraz zakresu korzystania z sieci kanalizacji deszczowej dokonywana jest na podstawie map branżowych Spółki (głównie mapy kanalizacji deszczowej), geodezyjnej mapy numerycznej uzbrojenia terenu oraz budynków i działek, mapy kierunków spadku terenu (zarówno z powierzchni dachów, jak i utwardzeń), mapy kątów nachylenia terenu, ortofotomapy lotniczej, danych pochodzących z (...) oraz katastru miejskiego.

Gdy po dokonaniu powyższych analiz nadal istnieją wątpliwości, czy dana nieruchomość korzysta z systemu kanalizacji deszczowej należącej do Podatnika, Spółka dokonuje dalszych czynności, w tym analizy dokumentacji technicznej będącej w zasobach jej archiwum, przeprowadza wizję w terenie, w tym z wykorzystaniem dronu, zleca kontrolę specjalistycznym sprzętem np. poprzez zadymianie kanalizacji, itp.

Opłata za bezumowne odprowadzania wód opadowych i roztopowych ustalana jest w oparciu o powierzchnię utwardzoną, w tym z dachów [m²], z której odprowadzane są wody deszczowe oraz wskaźnika zakładanej średniorocznej ilości opadów [m³/m²/rok] wyliczonych dla miasta (…) na podstawie danych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowego Instytutu Badawczego przyjętą na dany rok. Stawkę opłaty z tytułu odprowadzania wód opadowych i roztopowych określa Uchwała Rady Miasta (…) i jest ona taka sama zarówno dla klientów którzy podpisali ze Spółką umowy o świadczenie Usług, jak i dla klientów którzy korzystają z Usług bezumownie.

Pytania

1)Czy bezumowne odprowadzanie wód opadowych i roztopowych stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu VAT?

2)Czy prawidłowym dokumentem jaki Wnioskodawca powinien wystawić w przypadku bezumownego odprowadzania wód opadowych i roztopowych jest faktura VAT?

Państwa stanowisko w sprawie

Stanowisko Spółki

Ad 1)

Zdaniem Spółki, bezumowne odprowadzanie wód opadowych i roztopowych stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu VAT.

Ad 2)

W przypadku bezumownego odprowadzania wód opadowych i roztopowych, świadczenie Usług powinno być udokumentowane fakturą VAT.

Uzasadnienie Stanowiska

Ad 1)

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu VAT podlega opłata dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, w tym również:

a)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

b)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

c)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o VAT, odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

W świetle powołanych wyżej przepisów oraz dotychczasowego orzecznictwa sądów administracyjnych, należy wskazać, że świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie oraz gdy pomiędzy świadczącym usługę i jej beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne.

W opinii Spółki decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z rzeczy bez zawiązywania stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne.

Jeżeli bowiem okoliczności wskazują, że klienci z którymi nie zostały podpisane umowy nadal odprowadzają wody opadowe i roztopowe do systemu kanalizacji deszczowej, to w praktyce pomimo braku zawartej umowy z klientami, Spółka faktycznie świadczy na ich rzecz usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych z wykorzystaniem swojego systemu kanalizacji deszczowej.

Ponadto, zgodnie z § 28 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, działka budowlana, na której sytuowane są budynki, powinna być wyposażona w kanalizację umożliwiającą odprowadzenie wód opadowych do sieci kanalizacji deszczowej lub ogólnospławnej. W przypadku natomiast budynków niskich lub budynków, dla których nie ma możliwości przyłączenia do sieci kanalizacji deszczowej lub ogólnospławnej, dopuszcza się odprowadzenie wód opadowych na własny teren nieutwardzony, do dołów chłonnych lub do zbiorników retencyjnych. Na tej podstawie można argumentować, że zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych jest obowiązkiem właściciela nieruchomości. W praktyce zatem, poza nielicznymi wyjątkami właściciel nieruchomości jest zobowiązany do korzystania z sieci kanalizacji deszczowej.

Co więcej, Spółka jest w stanie zidentyfikować nieruchomość korzystającą, jak również określić jej powierzchnię i na tej podstawie ustalić opłatę za korzystanie z kanalizacji deszczowej. Jak wskazano w opisie stanu faktycznego, identyfikacja nieruchomości korzystającej oraz ustalenie powierzchni odprowadzania wód opadowych dokonywane są na podstawie analizy dokumentów urzędowych oraz map i innych narzędzi, które pozwalają na dokonanie precyzyjnych pomiarów. Natomiast wysokość stawki za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do kanalizacji stanowiącej własność Spółki jest taka sama dla wszystkich podmiotów zarówno tych posiadających zawarte umowy jak i dla tych, którzy umów o świadczenie Usług nie podpisali. Opłata ustalana jest w oparciu o ustaloną powierzchnię z uwzględnieniem stawki określonej Uchwałą Rady Miasta (…).

Przepisy nie wymagają również zachowania określonej formy dla ważności umowy o świadczenie Usług. W konsekwencji brak zawarcia umowy w formie pisemnej pozostaje bez znaczenia dla kwalifikacji podatkowej świadczonych usług, tj. zarówno odprowadzanie wód opadowych i roztopowych na podstawie umowy pisemnej jak i odprowadzanie wód opadowych i roztopowych bez takiej umowy wywołują te same skutki podatkowe.

Mając na uwadze powyższe, w opinii Spółki w przedmiotowej sytuacji wystąpił element wzajemności, wystarczający do uznania, że naliczona kwota za bezumowne korzystanie z sieci kanalizacyjnej jest wynagrodzeniem za świadczoną Usługę.

Powyższe wnioski potwierdzają wydane ostatnio interpretacje podatkowe. Przykładowo w interpretacji z 30 marca 2021 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.989.2020.2.WN czytamy: „odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji, które zostało dokonane bez zawarcia pisemnej umowy z Wnioskodawcą stanowi czynność wymienioną w art. 5 ustawy o podatku od towarów i usług i podlega opodatkowaniu tym podatkiem. Wnioskodawca świadczy na rzecz kontrahentów usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji, wprawdzie bez zawartej umowy, jednak za czynność tę, żąda stosownej opłaty - wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z systemu kanalizacji. Bezumowne korzystanie z systemu kanalizacji deszczowej, za które Wnioskodawca żąda ekwiwalentu pieniężnego podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na tych samych zasadach, co świadczenie usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji deszczowej dokonywane na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej. W kwestii opodatkowania podatkiem od towarów i usług nie ma znaczenia, czy świadczenie to odbywa się na podstawie zawartej umowy pisemnej czy też nie. Zarówno odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji na podstawie umowy pisemnej jak i odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji bez takiej umowy w okolicznościach wskazanych we wniosku wywołuje te same skutki podatkowe”.

Analogiczne stanowisko przyjął organ w interpretacji z 23 stycznia 2020 r., nr 0112-KDIL1-2.4012.615.2019.2.PM oraz w interpretacji z 7 listopada 2019 r., nr 0113-KDIPT1-3.4012.517.2019.2.MJ.

W opinii Spółki, Wnioskodawca, pomimo braku zawartej umowy z kontrahentami świadczy na ich rzecz Usługi. W konsekwencji kwotę za bezumowne korzystanie z sieci kanalizacji deszczowej uznać należy za wynagrodzenie z tytułu odprowadzania wód opadowych i roztopowych, podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT.

Ad 2)

Zgodnie z art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, podatnik obowiązany jest wystawić fakturę dokumentującą dokonanie sprzedaży.

Zgodnie natomiast z art. 2 pkt 22 ustawy o VAT, przez sprzedaż rozumie się odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

W opinii Spółki należna Spółce kwota za bezumowne korzystanie z sieci kanalizacyjnej stanowiąca wynagrodzenie z tytułu odprowadzania wód opadowych i roztopowych, spełnia definicję sprzedaży określonej w art. 2 pkt 22 ustawy o VAT. Oznacza to, że Podatnik jest zobowiązany przepisami prawa do wystawienia faktury VAT dokumentującej wynagrodzenie z tytułu odprowadzania wód opadowych i roztopowych, na rzecz podmiotu będącego podatnikiem podatku VAT.

Natomiast w przypadku gdy podmiot nie jest podatnikiem podatku VAT, Spółka nie jest zobowiązana do wystawienia faktury VAT, niemniej jednak, przepisy ustawy o VAT nie zabraniają wystawienia w takim przypadku faktury.

Podatnik wykonuje Usługę, wprawdzie bez zawartej umowy z klientem, jednakże za czynność tę żąda stosownej opłaty - wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z sieci kanalizacji deszczowej. W konsekwencji, prawidłowe jest stanowisko Spółki, że transakcja powinna być udokumentowana fakturą VAT.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku, jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361), zwanej dalej „ustawą” lub „ustawą o VAT”:

Art. 7 ust. 1 ustawy:

Art. 8 ust. 1 ustawy:

Przez świadczenie usług należy rozumieć każde zachowanie się na rzecz innej osoby niebędące dostawą towarów. Na zachowanie to składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy).

Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie. Zauważyć jednak należy, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

Czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Pojęcie świadczenia – składającego się na istotę usługi – należy interpretować zgodnie  z jego cywilistycznym rozumieniem. Jak wskazuje art. 353 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.), zwanej dalej Kodeksem cywilnym:

Pojęcie usługi zostało zdefiniowane bardzo szeroko. Powyższa definicja jest niewątpliwie szersza niż zakres tego pojęcia w potocznym jego rozumieniu. Taka konstrukcja definicji usług pozwala na objęcie zakresem przedmiotowym podatku VAT wszelkich transakcji wykonywanych w ramach działalności gospodarczej.

Ustawa nie definiuje, co należy rozumieć przez czynność odpłatną. Dla uznania, że dostawa towarów oraz świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bezwzględnym warunkiem jest „odpłatność” za daną czynność, co wynika z ww. przepisu  art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Odpłatność oznacza wykonanie czynności (dostawy towarów oraz świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług i otrzymaną zapłatą.

Kwestia „odpłatności” była niejednokrotnie rozpatrywana przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

W wyroku z 1 kwietnia 1982 r. w sprawie C-89/81 Hong-Kong Trade Development Council, TSUE stwierdził, że wskazane w sprawie czynności podlegają opodatkowaniu jedynie wtedy, gdy zostały wykonane odpłatnie.

Jak zauważył Trybunał w wyroku z 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise:

Pojęcie „odpłatności” pojawiło się również w orzeczeniu z 5 lutego 1981 r. w sprawie C‑154/80, które zapadło na tle przepisów I Dyrektywy VAT z 11 kwietnia 1967 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich w zakresie podatków obrotowych (67/227/EWEC). Trybunał wskazał, że termin „zapłata” stanowi integralną część przepisów prawa wspólnotowego, które nie odwołuje się do prawa państw członkowskich dla ustalenia jego znaczenia i zakresu. Stąd też wykładnia tego wyrażenia nie może być pozostawiona dyskrecjonalnemu władztwu każdego państwa członkowskiego. Ponadto Trybunał przypomniał, że świadczenie podlega opodatkowaniu jedynie w wypadku, gdy podstawę opodatkowania stanowi świadczenie wzajemne otrzymane przez świadczącego usługę. Musi również istnieć możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego. W końcu – jak wskazał Trybunał – świadczenie wzajemne musi stanowić pewną wartość subiektywną, gdyż podstawą opodatkowania jest świadczenie wzajemne rzeczywiście otrzymane, nie zaś wartość otrzymana według kryteriów obiektywnych.

Na uwagę zasługuje także orzeczenie w sprawie C-16/93 pomiędzy R. J. Tolsma a Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden (Holandia), gdzie Trybunał wskazał, że:

Wobec powyższego należy wskazać, że dostawa towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wtedy, gdy są wykonane odpłatnie oraz gdy pomiędzy dostawcą towaru lub świadczącym usługę i ich beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne.

Zauważyć należy, że przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania. Kwestię odszkodowania reguluje Kodeks cywilny.

Art. 471 Kodeksu cywilnego:

Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto, między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Kodeks cywilny rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności:

• kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 Kodeksu cywilnego) oraz
• deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 Kodeksu cywilnego).

Z wyżej przywołanych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Zauważyć należy, że z cytowanych wyżej przepisów ustawy o podatku VAT wynika, że przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest określenie, czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonywania tego świadczenia miało być wypłacone.

O czynności dokonanej za wynagrodzeniem można mówić w sytuacji, gdy:

• istnieje ścisły związek pomiędzy wykonanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia, oparty na relacjach cywilnoprawnych pomiędzy podmiotami,
• wynagrodzenie może być wyrażone w pieniądzu,
• związek, o którym mowa powyżej ma charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można było powiedzieć, że odpłatność następuje za dane świadczenie.

Tym samym, czynność podlega opodatkowaniu wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

Kluczowym elementem dla rozstrzygnięcia, czy czynność bezumownego korzystania z rzeczy podlega opodatkowaniu, jest fakt istnienia zgody, chociażby nieformalnej, na korzystanie z przedmiotu, bądź wystąpienie przez jego właściciela na drogę sądową.

W przypadku, gdy osoba trzecia korzysta z rzeczy bez zgody jej właściciela zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem rzeczy i korzystającym bezumownie z tej rzeczy nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne.

Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania rzeczą i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy korzystający z rzeczy użytkuje ją za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację, kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) – z różnych względów – toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy.

W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy stanowi wynagrodzenie za świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

W konsekwencji należy stwierdzić, że decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z rzeczy bez zawiązywania stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Co do zasady, sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem VAT. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumianą, milczącą zgodę właściciela rzeczy na jej użytkowanie przez dotychczasowego użytkownika – czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

W zakresie, w jakim otrzymana należność stanowi wynagrodzenie za świadczoną usługę, podlega ona opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, w sytuacji zaś, gdy otrzymano świadczenie będące odszkodowaniem, to nie podlega ono regulacjom ustawy o podatku od towarów i usług, a tym samym nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega konkretna czynność (dostawa towaru lub usługa), a nie zapłata.

Wskazali Państwo, że są właścicielem kanalizacji deszczowej służącej odprowadzaniu wód opadowych i roztopowych. Pobierają Państwo opłaty za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych ujętych w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacji deszczowej, służące do odprowadzenia opadów atmosferycznych do systemu kanalizacji należącego do Państwa. W celu ustalenia wysokości opłaty, dokonują Państwo identyfikacji nieruchomości (klientów), korzystających z usług i na bieżąco podpisują Państwo umowy o świadczenie usług odprowadzania wód opadowych i roztopowych. Umowy zawierane są na podstawie złożonych przez klientów oświadczeń, w których wskazują oni wielkość powierzchni utwardzonej bez dachów (lub w zależności od okoliczności również z powierzchni dachów), z której wody opadowe/roztopowe są odprowadzane do Państwa sieci.

W praktyce, w większości przypadków do zawarcia umów dochodzi po przedstawieniu klientowi projektu umowy uwzględniającego wielkość powierzchni odwadnianej, wyliczonej przez Państwa służby. Klient podpisując umowę akceptuje Państwa wyliczenia w zakresie powierzchni odwadnianej na jego nieruchomości. Po podpisaniu umowy wystawiane są faktury zgodnie z okresem rozliczeniowym dla danej nieruchomości, tj. łącznie z obciążeniem wynikającym z umów zaopatrzeniowych. Część klientów odmawia podpisania umowy na świadczenie Usług. Klient nie odpowiada na przesłany projekt umowy ani na pisma wzywające go do podpisania umowy lub złożenia oświadczenia o wielkości powierzchni odwadnianej. W takim przypadku obciążają Państwo klienta opłatą z tytułu bezumownego odprowadzania wód opadowych i roztopowych, w oparciu o własne pomiary.

Pomiary powierzchni dokonywane są przy użyciu Systemu Informacji Geograficznej. Identyfikacja nieruchomości korzystającej dokonywana jest na podstawie informacji z ksiąg wieczystych. Po określeniu wszystkich działek wchodzących w skład danej nieruchomości dla danej posesji nadawany jest identyfikator klienta pobrany z Państwa bazy danych klientów. Analiza nieruchomości pod kątem faktu oraz zakresu korzystania z sieci kanalizacji deszczowej dokonywana jest na podstawie m.in. Państwa map branżowych (głównie mapy kanalizacji deszczowej). Gdy po dokonaniu powyższych analiz nadal istnieją wątpliwości, czy dana nieruchomość korzysta z systemu kanalizacji deszczowej należącej do Państwa, dokonują Państwo dalszych czynności, w tym analizy dokumentacji technicznej będącej w zasobach archiwum, przeprowadzają Państwo wizję w terenie, w tym z wykorzystaniem dronu, zlecają Państwo kontrolę specjalistycznym sprzętem np. poprzez zadymianie kanalizacji, itp.

Stawkę opłaty z tytułu odprowadzania wód opadowych i roztopowych określa Uchwała Rady Miasta i jest ona taka sama zarówno dla klientów, którzy podpisali z Państwem umowy o świadczenie usług, jak i dla klientów którzy korzystają z usług bezumownie.

Państwa wątpliwości dotyczą w pierwszej kolejności, kwestii czy bezumowne odprowadzanie wód opadowych i roztopowych podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji, które zostało dokonane bez zawarcia z Państwem pisemnej umowy stanowi czynność wymienioną w art. 5 ustawy o podatku od towarów i usług i podlega opodatkowaniu tym podatkiem. Świadczą Państwo na rzecz klientów usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji, wprawdzie bez zawartej umowy, jednak za czynność tę, żądają Państwo stosownej opłaty – wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z systemu kanalizacji. Bezumowne korzystanie z systemu kanalizacji deszczowej, za które żądają Państwo ekwiwalentu pieniężnego podlega opodatkowaniu podatkiem VAT na tych samych zasadach, co świadczenie usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji deszczowej dokonywane na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej. W kwestii opodatkowania podatkiem VAT nie ma znaczenia, czy świadczenie to odbywa się na podstawie zawartej umowy pisemnej czy też nie. Zarówno odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji na podstawie umowy pisemnej jak i odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji bez takiej umowy w okolicznościach wskazanych we wniosku wywołuje te same skutki podatkowe.

Wskazali Państwo, że stawkę opłaty z tytułu odprowadzania wód opadowych i roztopowych określa Uchwała Rady Miasta i jest ona taka sama zarówno dla klientów, którzy podpisali z Państwem umowy o świadczenie usług, jak i dla klientów którzy korzystają z usług bezumownie. Tym samym należną Państwu kwotę za bezumowne odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji deszczowej, uznać należy za wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług polegających na odprowadzaniu wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji. W tej sytuacji wystąpił konieczny element wzajemności, wystarczający do uznania, że uiszczona kwota za bezumowne odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji jest wynagrodzeniem za świadczoną usługę.

Wynagrodzenie, którego obowiązkiem zapłaty obciążają Państwo klientów bezumownie korzystających z systemu kanalizacji deszczowej ustalone w sposób tożsamy jak dla podmiotów posiadających zawarte umowy, stanowi formę odpłatności za świadczenie usług polegających na odprowadzaniu wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji, a tym samym podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Państwa stanowisko w zakresie pytania nr 1 jest prawidłowe.

Państwa wątpliwości dotyczą także kwestii, dokumentowania czynności bezumownego odprowadzania wód opadowych i roztopowych.

Art. 106b ust. 1 ustawy:

Art. 106b ust. 2 ustawy:

Art. 106b ust. 3 ustawy:

Art. 106i ust. 6 ustawy:

Art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy:

W załączniku nr 3 do ustawy o VAT wymienione zostały:

• w poz. 24 – usługi związane z uzdatnianiem i dostarczaniem wody za pośrednictwem sieci wodociągowych PKWiU 36.00.20.0,
• w poz. 25 – usługi związane z handlem wodą dostarczaną za pośrednictwem sieci wodociągowych PKWiU 36.00.30.0,
• w poz. 26 – usługi związane z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków PKWiU ex 37.

Art. 2 pkt 22 ustawy:

Jak wynika z przywołanych wyżej przepisów – co do zasady – podatnik VAT jest zobowiązany wystawiać fakturę dokumentującą sprzedaż towarów i usług na rzecz innego podatnika. Ustawodawca nie nakłada na podatników obowiązku wystawiania faktur dokumentujących sprzedaż zwolnioną od podatku na podstawie przepisów ustawy lub rozporządzeń wykonawczych do niej oraz sprzedaż realizowaną na rzecz podmiotów niebędących podatnikami VAT.

Należy przy tym mieć na uwadze wynikające z art. 106b ust. 3 pkt 1 ustawy wyłączenie obowiązku wystawiania na żądanie nabywcy faktur dokumentujących czynności, o których mowa w art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy. Wyłączenie to odnosi się jednak tylko do sytuacji, gdy nabywcą jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej (obowiązek wystawienia faktury dokumentującej takie czynności dla podatnika VAT wynika z art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy).

Jak już wyżej wskazano, należna Państwu kwota za bezumowne korzystanie z systemu kanalizacji deszczowej stanowi wynagrodzenie za świadczenie usług z tytułu odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji. Oznacza to, że w sprawie dojdzie do sprzedaży w rozumieniu art. 2 pkt 22 ustawy.

Skoro Państwo, pomimo braku zawartej umowy z klientami, świadczą na ich rzecz usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji deszczowej, to zobowiązani są Państwo przepisami prawa do wystawienia na rzecz klientów (będących podatnikami podatku VAT) faktury dokumentującej wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług w zakresie odprowadzania wód opadowych i roztopowych.

Natomiast nie będą Państwo mieli obowiązku wystawienia faktury klientom – nie będącym podatnikami podatku VAT - na żądanie (nie są Państwo zobowiązani przepisami prawa do wystawienia na rzecz podmiotów niebędących podatnikami podatku VAT faktur, dokumentujących czynności, o których mowa w art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy). Niemniej jednak przepisy ustawy o VAT nie zabraniają jej wystawienia.

Państwa stanowisko w zakresie pytania nr 2 jest prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy  z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”.  

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).