Uznanie aportu obligacji za odpłatne świadczenie usług korzystające ze zwolnienia od podatku.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku wspólnego o wydanie interpretacji indywidualnej

22 grudnia 2023 r. wpłynął Państwa wniosek wspólny z 20 grudnia 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy m.in. podatku od towarów i usług w zakresie uznania aportu obligacji za odpłatne świadczenie usług korzystające ze zwolnienia od podatku.

Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie - pismem z 1 marca 2024 r.

Treść wniosku wspólnego jest następująca:

Zainteresowani, którzy wystąpili z wnioskiem

1) Zainteresowany będący stroną postępowania: P.

 2) Zainteresowany niebędący stroną postępowania: Fundusz

Opis zaistniałego stanu faktycznego

P. (dalej jako: „P" lub „Spółka") należy do grupy P (dalej: Grupa P lub Grupa) i jest polską spółką kapitałową, która prowadzi działalność gospodarczą w zakresie ... Przedmiotem działalności Spółki jest m.in. produkcja …

Spółka jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług (dalej jako: „VAT") oraz podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych (dalej jako: „CIT"), posiadającym nieograniczony obowiązek podatkowy w Rzeczpospolitej Polskiej na podstawie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej jako: „ustawa o CIT").

W ramach podjętych działań zmierzających do uproszczenia struktury Grupy P mającej na celu jej konsolidację, jak również zwiększenie kapitałów własnych Spółki dokonano podwyższenia kapitału zakładowego Spółki poprzez wniesienie do Spółki aportem przez Fundusz (dalej: „Fundusz”) obligacji wyemitowanych przez Fundusz P.

Fundusz posiada status funduszu inwestycyjnego i jest zarejestrowany jako podatnik VAT zwolniony. Fundusz prowadzi w sposób profesjonalny, zorganizowany i ciągły działalność gospodarczą w obszarze rynku finansowego i transakcji finansowych polegającą m.in. na lokowaniu środków pieniężnych w określone papiery wartościowe/instrumenty finansowe, w tym obligacje. Fundusz dokonywał w przeszłości i planuje dokonywać także w przyszłości podobnych transakcji na rynku finansowym polegających m.in. na nabywaniu obligacji i uzyskiwaniu odsetek z tego tytułu i zbywaniu obligacji na rynku wtórnym przed terminem wykupu obligacji, a także innych transakcji na rynku finansowym, w tym np. dotyczących udzielania pożyczek, obrotu innymi papierami wartościowymi i instrumentami finansowymi, itp.

Wkład niepieniężny w postaci obligacji będących w posiadaniu Funduszu (wyemitowanych przez Fundusz P.) został wyceniony na moment jego wniesienia przez niezależnego rzeczoznawcę w wartości rynkowej i o taką wartość podwyższony został kapitał zakładowy Spółki. Wycena obligacji będących przedmiotem opisanej transakcji aportu zawiera wyraźnie wyszczególnienie wartości obligacji bez odsetek, czyli określenie tzw. ceny „czystej” obligacji i odrębne wycenę odsetek narosłych od początku danego okresu odsetkowego (płatności ostatniego kuponu odsetkowego) do dnia wyceny obligacji (łącznie tzw. cena „brudna”).

Dla potrzeb niniejszego wniosku wspólnego Spółka i Fundusz nazywani będą łącznie Wnioskodawcami.

W uzupełnieniu do wniosku wskazano, że:

Jak wskazano w opisie stanu faktycznego „Wkład niepieniężny w postaci obligacji będących w posiadaniu Funduszu (wyemitowanych przez Fundusz P.) został wyceniony na moment jego wniesienia przez niezależnego rzeczoznawcę w wartości rynkowej i o taką wartość podwyższony został kapitał zakładowy Spółki. Wycena obligacji będących przedmiotem opisanej transakcji aportu zawiera wyraźnie wyszczególnienie wartości obligacji bez odsetek, czyli określenie tzw. ceny „czystej" obligacji i odrębnie wycenę odsetek narosłych od początku danego okresu odsetkowego (płatności ostatniego kuponu odsetkowego) do dnia wyceny obligacji (łącznie tzw. cena „brudna”).”

Celem wytłumaczenia powyższego (w kontekście zadanego przez Organ pytania o odpłatność) Wnioskodawcy pragną wskazać, iż obligacje są przedmiotem wtórnego obrotu na rynku regulowanym (są odsprzedawane), co w konsekwencji prowadzi m.in. do specyficznego sposobu kalkulowania wartości wynagrodzenia u poszczególnych obligatariuszy, a tym samym wyceny obligacji.

Zgodnie z metodologią dotyczącą wyceny obligacji, w przypadku obrotu obligacjami na rynku wtórnym wynagrodzenie poszczególnych obligatariuszy za fakt finansowania przez danego obligatariusza emitenta obligacji w odniesieniu do okresu, w którym dany obligatariusz był „posiadaczem”, określane jest przede wszystkim poprzez określenie w procesie wyceny dwóch parametrów:

- tzw. „ceny czystej” obligacji, która stanowi bieżącą wartość (kurs) obligacji wyrażoną w procencie wartości nominalnej, oraz

- wartość odsetek, które narosły od momentu nabycia obligacji lub daty ostatniej płatności kuponu do dnia sprzedaży.

Wskazane elementy tworzą tzw. „cenę brudną” obligacji, funkcjonującą w ramach transakcji zbycia obligacji. Oznacza to, iż taka cena uwzględnia nie tylko wartość udostępnionego kapitału, ale także wartość tzw. zakupionych odsetek. Efektywnie zatem taka „wartość” otrzymywana przez zbywcę obligacji (podmiot wnoszący aport w analizowanej sytuacji) stanowi jego przysporzenie, w którym ujęte są zarówno „cena czysta”, jak i stosowna wartość odsetek.

Jak wskazano we wniosku (cytowany fragment powyżej), wycena analizowanych obligacji przeprowadzona przez niezależnego rzeczoznawcę została dokonana na podstawie ww. metodologii, tj. określona została tzw. „cena czysta” oraz odrębnie zostały wycenione w ramach tzw. „ceny brudnej” odsetki, które są należne Funduszowi za fakt finansowania przez Fundusz emitenta obligacji w odniesieniu do okresu, w którym Fundusz był „posiadaczem” tych obligacji.

Kwestia oceny charakteru opisanej transakcji, w tym w szczególności uznania czy w analizowanej sytuacji dokonanie aportu obligacji (wyemitowanych przez Fundusz P.) przez Fundusz do Spółki stanowi odpłatne świadczenie usług, których przedmiotem są instrumenty finansowe i jednocześnie korzysta ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 41 ustawy o VAT, jest przedmiotem pytania VAT zadanego we Wniosku, tym samym zaś przedmiotem interpretacji jakiej dokonać ma Organ.

Jak przy tym wskazano we wniosku (w części przedstawiającej stanowisko Wnioskodawców), w opinii Wnioskodawców wskazana wartość odsetek uwzględniona w wycenie obligacji (w ramach tzw. ceny brudnej) ma charakter wynagrodzenia Funduszu związanego z faktem posiadania obligacji i ich odpłatnego zbycia na rynku wtórnym (przed terminem wymagalności), a więc stanowi efektywnie odpłatność z tytułu realizacji analizowanego świadczenia tj. aportu obligacji.

2. Co w zamian za obligacje wniesione aportem przez „Fundusz" otrzyma od „P" „Fundusz"?

Jak wskazano w opisie stanu faktycznego:

„W ramach podjętych działań zmierzających do uproszczenia struktury Grupy P mającej na celu jej konsolidację, jak również zwiększenie kapitałów własnych Spółki dokonano podwyższenia kapitału zakładowego Spółki poprzez wniesienie do Spółki aportem przez Fundusz obligacji wyemitowanych przez Fundusz P.

W związku z powyższym w wyniku podwyższenia kapitału zakładowego Spółki i wniesienia aportem obligacji przez Fundusz, Fundusz otrzyma w zamian za aport obligacji akcje Spółki.

Pytanie w zakresie podatku od towarów i usług

Czy w świetle przedstawionego stanu faktycznego, dokonanie aportu obligacji wyemitowanych przez Fundusz P. przez Fundusz do Spółki stanowi odpłatne świadczenie usług, których przedmiotem są instrumenty finansowe i jednocześnie korzysta ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 41 ustawy o VAT?

Stanowisko

Zdaniem Wnioskodawców dokonanie aportu obligacji wyemitowanych przez Fundusz P przez Fundusz do Spółki stanowi odpłatne świadczenie usług, których przedmiotem są instrumenty finansowe i jednocześnie, korzysta ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 41 ustawy o VAT.

Uzasadnienie stanowiska Wnioskodawcy

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu VAT podlega m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Należy jednak wskazać, iż nie każde zdarzenie spełniające kryterium odpłatnej dostawy towarów/odpłatnego świadczenia usług podlega VAT, a jedynie takie, które realizowane jest przez podatnika działającego w takim charakterze.

Zatem w kontekście powyższego, aby transakcja aportu obligacji podlegała opodatkowaniu VAT, korzystając jednocześnie ze zwolnienia przedmiotowego, konieczne jest spełnienie następujących warunków:

1) transakcji dokonuje podmiot działający w charakterze podatnika VAT;

2) czynność aportu stanowi transakcję w rozumieniu przepisów VAT, tj. spełnia definicję dostawy towarów lub świadczenia usług.

Status Funduszu jako podatnika VAT dla pierwotnej transakcji nabycia obligacji i transakcji aportu obligacji do Spółki

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy VAT podatnikiem jest osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna, wykonująca samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza, według art. 15 ust. 2 ustawy, obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Określony w ustawie zakres opodatkowania podatkiem od towarów i usług wskazuje, że do tego, aby faktycznie zaistniało opodatkowanie danej czynności konieczne jest, aby czynność podlegającą opodatkowaniu wykonał podmiot, który dla tej właśnie czynności działa jako podatnik.

Na temat statusu VAT funduszu inwestycyjnego / spółki inwestycyjnej jako podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów o VAT i jako podatnika VAT wypowiedział się TSUE w wyroku z 21.10.2004 r. w sprawie C-8/03 Banque Bruxelles Lambert SA. W wyroku tym TSUE potwierdził, że:

                - (...) transakcje dotyczące papierów wartościowych mogą pozostawać w zakresie przedmiotowym podatku VAT. Trybunał orzekł już, że transakcje, o których mowa w tym przepisie, to te, Które polegają na działalności zarobkowej wykonywanej w sposób ciągły, która wykracza poza ramy samego nabywania i sprzedaży papierów wartościowych, takie jak transakcje wykonywane w ramach działalności handlowej obrotu papierami wartościowymi oraz

                - Działalność taka, która wykracza poza ramy samego nabywania i sprzedaży papierów wartościowych i zmierza w sposób ciągły do uzyskiwania zysku, stanowi działalność gospodarczą w rozumieniu art. 4 ust. 2 szóstej dyrektywy. Wynika z tego, że spółki inwestycyjne posiadają przymiot podatnika w rozumieniu art. 4 szóstej dyrektywy.

Z powyższego wynika, iż samo nabycie obligacji wyłącznie w celu lokowania posiadanych nadwyżek środków pieniężnych nie stanowi działalności gospodarczej na gruncie VAT. Aby zostać uznanym za podatnika VAT prowadzącego działalność gospodarczą w obszarze rynku finansowego i transakcji finansowych należy działać w tym obszarze w sposób profesjonalny, zorganizowany i ciągły.

Takie stanowisko potwierdzają także polskie organy podatkowe w wydawanych interpretacjach indywidualnych dla podmiotów z branży finansowej, w tym np.:

         - interpretacji indywidualnej z 12.07.2016 r., sygn. IPPP1/4512-358/16-2/KC,

         - interpretacji indywidualnej z dnia 23.10.2018 r., sygn. 0114-KDIP4.4012.621.2018.l.AK, w której Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (dalej: „ DKIS") wskazał, że: Analiza przedstawionych okoliczności, powołanych regulacji prawnych oraz ww. orzeczenia TSUE prowadzi do stwierdzenia, że przedmiotem działalności Wnioskodawcy jest lokowanie środków pieniężnych w określone papiery wartościowe - obligacje. Wnioskodawca nie nabywa obligacji w celu lokowania wolnych środków pieniężnych na własne potrzeby. Nabywanie m.in. obligacji stanowi czynność, dla której Fundusz został powołany. Zatem należy zgodzić się z Wnioskodawcą, że zakup obligacji stanowi przejaw działalności, która prowadzona jest przez Fundusz w sposób profesjonalny, zorganizowany, ciągły i w związku z którą Wnioskodawca posiada przymiot podatnika w rozumieniu art. 15 ustawy o podatku od towarów i usług. A zatem, biorąc pod uwagę prowadzoną przez Wnioskodawcę działalność oraz cel nabycia obligacji stwierdzić należy, że Wnioskodawca działa jako podatnik podatku VAT w tym zakresie, a czynność polegająca na nabyciu obligacji jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT jako odpłatne świadczenie usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług,

         - interpretacji indywidualnej z dnia 29.11.2021 r., sygn. 0114-KDIP4-3.4012.523.2021.6.IG, w której DKIS wyjaśnił, że: W przypadku planowanej transakcji nie ulega wątpliwości, że Fundusz będzie występował w roli podmiotu wykonującego czynności w ramach własnej działalności gospodarczej. Fundusz, dokonując czynności w ramach obrotu nabytymi instrumentami finansowymi, w tym papierami wartościowymi w formie obligacji, będzie bowiem występował jako podmiot działający zawodowo i oferujący swoje usługi Wnioskodawcy w zakresie sprzedaży obligacji, a transakcje te stanowią świadczenie usług podlegające opodatkowaniu VAT.

Zgodnie z przedstawionym opisem stanu faktycznego, Fundusz jest funduszem inwestycyjnym prowadzącym w sposób profesjonalny, zorganizowany i ciągły działalność gospodarczą w obszarze rynku finansowego i transakcji finansowych. W ramach prowadzonej działalności zawiera transakcje na rynku finansowym polegające m.in. na nabywaniu obligacji i uzyskiwaniu odsetek z tego tytułu oraz zbywaniu obligacji na rynku wtórnym przed terminem wykupu obligacji, a także innych transakcji na rynku finansowym, w tym np. dotyczących udzielania pożyczek, obrotu innymi papierami wartościowymi i instrumentami finansowymi. Ponadto Fundusz jest zarejestrowany jako podatnik VAT zwolniony.

Celem działania Funduszu nie jest zatem wyłącznie lokowanie posiadanych nadwyżek środków na własne potrzeby w poszczególne instrumenty. Zarówno nabycie obligacji jak i ich zbycie w formie wniesienia aportu wpisuje się w przedmiot prowadzonej przez Fundusz działalności gospodarczej.

Przytoczone orzeczenia TSUE oraz interpretacje indywidualne nie dotyczą wprost operacji aportu obligacji, a jedynie nabycia lub sprzedaży obligacji na rynku wtórnym. Jednakże, zdaniem Wnioskodawców, wynikające z nich wnioski powinny znaleźć zastosowanie również do operacji aportu obligacji, która jest niewątpliwie formą odpłatnego zbycia obligacji przed terminem ich zapadalności.

Biorąc pod uwagę przedstawiony stan faktyczny i powyższe uwagi, w opinii Wnioskodawców, zarówno na moment nabycia obligacji, jaki ich zbycia (w formie aportu) Fundusz powinien być traktowany jako podmiot prowadzący działalność gospodarczą w obszarze rynku finansowego i transakcji finansowych i podmiot działający w charakterze podatnika VAT.

W konsekwencji, w ocenie Wnioskodawców pierwszy z ww. warunków, tj. uznanie, iż analizowana transakcja aportu obligacji dokonywana jest / była przez Fundusz w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, czyli przez podmiot działający w charakterze podatnika VAT, należy uznać za spełniony.

Aport obligacji jako transakcja w rozumieniu VAT korzystająca ze zwolnienia z VAT

W myśl art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT pod pojęciem świadczenia usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1) przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2) zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3) świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z tak szeroko sformułowanej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy przede wszystkim rozumieć określone zachowanie podatnika na rzecz odrębnego podmiotu, które zasadniczo wynika z dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę.

Co do zasady, w orzecznictwie i praktyce organów podatkowych przyjmuje się, iż aby tak się stało muszą zostać spełnione łącznie trzy następujące warunki:

- powinno istnieć określone świadczenie,

- powinien istnieć bezpośredni beneficjent świadczenia,

- świadczeniu usługodawcy powinno odpowiadać świadczenie wzajemne ze strony nabywcy, tj. beneficjenta świadczenia (wynagrodzenie).

Odnosząc powyższe do transakcji, których przedmiotem są obligacje należy wskazać, iż zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach (tekst jedn. Dz.U. 2015 poz. 238 ze zm.) obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji, zwanego dalej „obligatariuszem”, i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia.

Obligacja jest dłużnym papierem wartościowym, który może być przedmiotem obrotu / odsprzedaży na rynku wtórnym. Z punktu widzenia emitenta obligacji, stanowią one alternatywną do kredytu lub pożyczki formę pozyskania kapitału w celu finansowania działalności. Z kolei obligatariusz pełni niejako rolę pożyczkodawcy, który udostępnia czasowo swoje środki finansowe na rzecz emitenta (pełniącego niejako rolę pożyczkobiorcy), co czyni transakcję podobną do udzielenia finansowania w formie pożyczki lub kredytu.

Od papierów wartościowych takich jak obligacje, w okresach ustalonych w ich treści, wypłacane są odsetki naliczane według określonego sposobu, dla danego okresu odsetkowego (tzw. kupon odsetkowy). Obligatariusz jest więc uprawniony do otrzymywania określonej płatności odsetkowej w ustalonym terminie. Zatem analogicznie jak w przypadku kredytu czy pożyczki, w zamian za udzielenie finansowania obligatariusz otrzymuje wynagrodzenie.

W związku z powyższym, o świadczeniu usług w odniesieniu do obligacji przez obligatariusza (który jest podatnikiem VAT dla tej operacji np. jest instytucją finansową) należy mówić zarówno w przypadku uzyskiwaniu przez niego odsetek z tytułu faktu posiadania obligacji i utrzymywania ich do terminu wymagalności (wykupu), jak i w przypadku zbycia obligacji na rynku wtórnym przed terminem ich wymagalności (także w drodze aportu). W procesie zbycia obligacji na rynku wtórnym również realizowana jest przez obligatariusza usługa w rozumieniu VAT, ponieważ podmiot ten w dalszym ciągu wynagradzany jest za fakt udostępnienia kapitału. W takiej sytuacji, wynagrodzenie otrzymywane przez ten podmiot obejmuje odsetki za okres, w którym był on „posiadaczem" zbywanych obligacji.

Podsumowując, w opinii Wnioskodawców przedstawiona charakterystyka obligacji prowadzi do konkluzji, iż zarówno nabycie obligacji przez obligatariusza (dającego finansowanie) w procesie emisji (bezpośrednio od emitenta) jak i ewentualny dalszy obrót obligacjami na rynku wtórnym spełniają kryteria dla uznania tych operacji za świadczenie usług w rozumieniu VAT polegających na udostępnieniu kapitału w zamian za wynagrodzenie np. w postaci odsetek (o ile świadczone są w ramach działalności gospodarczej w rozumieniu VAT i przez podmiot działający w charakterze podatnika VAT dla tych czynności).

Jednocześnie należy wskazać, iż zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 41 ustawy o VAT zwalnia się od podatku: „usługi, których przedmiotem są instrumenty finansowe, o których mowa w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2021 r. poz. 328, 355, 680, 1505, 1595 i 2140), z wyłączeniem przechowywania tych instrumentów i zarządzania nimi, oraz usługi pośrednictwa w tym zakresie".

Powyższe zwolnienie znajdzie zastosowanie pod warunkiem, że dana usługa nie stanowi czynności wymienionej w katalogu wyłączeń wskazanych art. 43 ust. 15 i 16 ustawy o VAT, w tym m.in.

         - czynności ściągania długów, w tym factoringu,

         - usług doradztwa,

         - usług w zakresie leasingu,

         - usług dotyczących praw i udziałów odzwierciedlających tytuł prawny do towarów, tytuł własności nieruchomości, prawa rzeczowe dające ich posiadaczowi prawo do korzystania z nieruchomości, udziały i inne tytuły prawne dające ich posiadaczowi prawne lub faktyczne prawo własności lub posiadania nieruchomości lub jej części, prawa majątkowe, których instrumentami bazowymi są towary, mierniki i limity wielkości produkcji oraz uprawnienia do emisji zanieczyszczeń, i które mogą być zrealizowane poprzez dostawę towarów lub świadczenie usług innych niż zwolnione z podatku.

Zgodnie z wcześniejszymi uwagami, przytoczone interpretacje indywidualne dotyczą nabycia lub sprzedaży obligacji na rynku wtórnym i nie odnoszą się literalnie do operacji aportu obligacji, jednak w ocenie Wnioskodawców wynikające z nich wnioski i konkluzje powinny znaleźć zastosowanie również do operacji aportu obligacji. Jest ona bowiem niewątpliwie formą odpłatnego zbycia obligacji przed terminem ich zapadalności, podobnie jak sprzedaż.

Mając na uwadze powyższe, należy ponownie zwrócić uwagę na cytowaną interpretację indywidualną z dnia 29.11.2021 r., sygn. 0114-KDIP4-3.4012.523.2021.6.IG dotyczącą właśnie sprzedaży na rynku wtórnym obligacji przez Fundusz do spółki, która nabywając obligacje występuje jako podmiot wyłącznie lokujący własne wolne środki finansowe. W interpretacji tej DKIS odnosząc się do operacji realizowanej przez Fundusz wskazał, że: Ponieważ sprzedaż obligacji (które zaliczają się do instrumentów finansowych) przez Fundusz będzie wykonana w ramach działalności gospodarczej Funduszu, to powinna być uznana za zwolnioną z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 41 ustawy jako transakcja dot. instrumentów finansowych - obligacji wyemitowanych przez polską spółkę kapitałową, i korzystać ze zwolnienia od podatku

Za uznaniem transakcji aportu obligacji za czynność podlegającą pod VAT i korzystającą ze zwolnienia z VAT przemawia także aspekt odpłatności świadczenia (określenia wynagrodzenia i podstawy opodatkowania VAT na tej transakcji), bowiem opodatkowaniu VAT podlega zasadniczo odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Obligacje są przedmiotem wtórnego obrotu na rynku regulowanym, w związku z czym, gdy dochodzi do odsprzedaży obligacji na rynku wtórnym, emitent jest efektywnie finansowany przez każdego kolejnego obligatariusza, w odniesieniu do okresu, w którym kolejny obligatariusz był posiadaczem obligacji.

Jak wynika ze stanowisk organów podatkowych prezentowanych w interpretacji indywidualnych, o które wnioskowały banki, podstawą opodatkowania VAT dla transakcji dotyczących obligacji są generalnie odsetki należne obligatariuszowi (pełniącemu niejako rolę pożyczkodawcy), a w przypadku sprzedaży (zbycia) obligacji na rynku wtórnym powinno być to:

         - w przypadku pierwszej sprzedaży obligacji na rynku wtórnym - wartość odsetek narosłych od początku danego okresu odsetkowego (od płatności ostatniego kuponu odsetkowego) do dnia wyceny/zbycia obligacji,

         - w przypadku kolejnych operacji sprzedaży obligacji - wartość odsetek uwzględnionych w aktualnej wycenie obligacji pomniejszona o wartość tzw. zakupionych odsetek,

         - w przypadku wykupu obligacji nabytych przez podatnika VAT (dla tej transakcji) na rynku wtórnym - wartość odsetek należna od emitenta na dzień ich wykupu/płatności kuponu odsetkowego pomniejszona o wartość tzw. zakupionych odsetek.

Konsekwencją powyższego jest specyficzny sposób kalkulowania wartości wynagrodzenia u poszczególnych obligatariuszy, a tym samym wyceny obligacji.

Zgodnie z metodologią, do której banki odnosiły się we wnioskach o wydanie interpretacji, na cenę obligacji na rynku wtórnym składają się przede wszystkim następujące elementy:

- tzw. „cena czysta", którą jest bieżąca wartością (kursem) obligacji, wyrażoną w procencie wartości nominalnej, oraz

- odsetki, które narosły od momentu nabycia obligacji lub daty ostatniej płatności kuponu do dnia sprzedaży.

Tak ustalona cena, uwzględniająca wycenę obligacji bez odsetek i odrębnie wycenę tzw. zakupionych odsetek, czyli odsetek narosłych od początku danego okresu odsetkowego (płatności ostatniego kuponu odsetkowego) do dnia wyceny/zbycia obligacji stanowiącej element określana jest jako tzw. „cena brudna” obligacji.

Przedstawione powyżej stanowisko dotyczące ustalenia podstawy opodatkowania VAT (wynagrodzenia) na transakcji zbycia obligacji na rynku wtórnych potwierdzone zostało m.in.:

- w interpretacji indywidualnej z dnia 01.09.2010 r., sygn. IPPP1-443-603/10-2/EK,

- w interpretacji indywidualnej z dnia 25.01.2011 r., sygn. IPPP3/443-1109/10-3/Mpe,

- w interpretacji indywidualnej z dnia 10.02.2011 r., sygn. IPPP2/443-948/10-2/MM,

- w interpretacji indywidualnej z dnia 16.10.2012 r., sygn. IPPP1/443-652/12-2/AS,

- w interpretacji indywidualnej z dnia 30.12.2013 r., sygn. IPPP1/443-1072/13-2/Mpe,

- w interpretacji indywidualnej z dnia 17.01.2017 r., sygn. 3063-ILPP2-2.4512.237.2016.l.AO.

W ostatniej z wskazanych interpretacji DKIS wyjaśnił, że: Z chwilą sprzedaży lub realizacji obligacji Bank otrzymuje od nabywcy lub emitenta kwotę obejmującą zarówno spłatę udostępnionego przez Bank kapitału jak i wartość odsetek (stanowiącą wynagrodzenie za wyświadczoną przez Bank usługę). Zwrot Bankowi udostępnionego usługobiorcy kapitału nie może być traktowany jako element świadczenia należnego w zamian (wynagrodzenia) za usługę wyświadczoną przez Bank, gdyż nie gwarantuje on Bankowi nic ponad to, co posiadałby, gdyby danej usługi w ogóle nie wyświadczył. Tym samym, powrotne przeniesienie na Bank własności środków udostępnionych w ramach usługi udostępnienia środków pieniężnych nie przesądza o odpłatnym charakterze świadczonej usługi. Korzyść z tytułu wyświadczonej usługi zapewniają natomiast Bankowi należne mu odsetki. Reasumując, należy uznać, że w przypadku nabycia przez Bank obligacji przeznaczonych do obrotu po „cenie brudnej” (tj. cenie uwzględniającej wartość tzw. zakupionych odsetek), a następnie otrzymania przez Bank odsetek w związku z wypłatą kuponu, obrotem dla celów podatku VAT po stronie Banku jest wartość otrzymanego przez Bank kuponu pomniejszona o wartość tzw. zakupionych odsetek.

Wnioskodawcy pragną wskazać, iż zgodnie z opisem stanu faktycznego, posiadane przez Fundusz obligacje wyemitowane przez Fundusz P zostały wycenione w wartości rynkowej i zawierają wyszczególnienie wartości obligacji bez odsetek, czyli określenie tzw. ceny czystej obligacji oraz wycenę odsetek narosłych od początku danego okresu odsetkowego (płatności ostatniego kuponu odsetkowego) do dnia wyceny/zbycia obligacji.

Mając na uwadze powyższe, w związku z tym, że transakcja odpłatnego zbycia obligacji (które zaliczają się do instrumentów finansowych) przez Fundusz w ramach operacji aportu będzie wykonana w ramach działalności gospodarczej Funduszu, w ocenie Wnioskodawców (analogicznie jak w przypadku transakcji sprzedaży obligacji) należy uznać ją za transakcję odpłatnego świadczenia usług w rozumieniu VAT, której przedmiotem są instrumenty finansowe, a więc transakcję zwolnioną z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 41 ustawy o VAT.

Ocena stanowiska

Stanowisko Państwa w zakresie podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 361), zwanej dalej ustawą lub ustawą o VAT:

Stosownie do art. 7 ust. 1 ww. ustawy:

Na podstawie art. 8 ust. 1 ww. ustawy:

Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1) przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2) zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3) świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

W powyższym przepisie przyjęto generalną zasadę, zgodnie z którą, usługami są wszelkie odpłatne świadczenia, niebędące dostawą towarów. Stąd też stwierdzić należy, że definicja „świadczenia usług” ma charakter dopełniający definicję „dostawy towarów” i jest wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług, transakcji wykonywanych przez podatników w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Określeniem „usługi” w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług objęto obszerny krąg czynności, obejmujący swym zakresem zarówno czynności określone przez stosowne klasyfikacje statystyczne, jak i cały szereg innych świadczeń, które nie są ujęte w tych klasyfikacjach.

Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy zatem rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie, bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy).

Aport to wkład na utworzenie lub powiększenie majątku spółki, który daje prawo do udziału w jej zyskach. Przedmiotem aportu mogą być pieniądze (aport pieniężny), rzeczy lub prawa (aport rzeczowy) oraz umiejętności, kompetencje techniczne czy zawodowe.

Czynność wniesienia aportu (w zależności od jego przedmiotu) może zatem spełniać przesłanki uznania jej za dostawę towarów w myśl art. 7 (przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel) lub za świadczenie usług w świetle art. 8 (każde świadczenie, które nie jest dostawą towarów, w szczególności przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych).

Z odpłatnością za dostawę towarów lub świadczenie usług mamy do czynienia w sytuacji, gdy pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usługi a zapłatą istnieje adekwatny związek.

Odpłatność może przybierać różne formy – nie jest warunkiem to, aby została ustalona lub dokonana w pieniądzu. Odpłatność jako świadczenie wzajemne może również przybrać postać rzeczową – zapłata w innym towarze lub usłudze albo mieszana – zapłata w części pieniężna i w części rzeczowa. Innymi słowy, dla uznania czynności za odpłatną, wystarczające jest, by istniała możliwość określenia ceny wyrażonej w pieniądzu w stosunku do świadczenia wzajemnego stanowiącego wynagrodzenie za tę czynność. Odpłatnością jest więc także, np. otrzymanie akcji/udziałów spółki, w związku z którym, wnoszący aport uzyskuje pewną, wymierną korzyść.

O czynności dokonanej za wynagrodzeniem można zatem mówić w sytuacji, gdy:

- istnieje ścisły związek pomiędzy wykonanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia, oparty na relacjach cywilnoprawnych pomiędzy podmiotami,

- wynagrodzenie może być wyrażone w pieniądzu,

- związek, o którym mowa powyżej ma charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można było powiedzieć, że odpłatność następuje za dane świadczenie.

Z orzecznictwa TSUE wynika, że zapłata musi być wyrażalna w formie pieniężnej, choć niekoniecznie w jednostkach pieniężnych (może to być, np. świadczenie usługi lub dostawa towarów). Podstawą opodatkowania jest zapłata faktycznie otrzymana (którą ma otrzymać podatnik), a nie wartość oszacowana według obiektywnych kryteriów (m.in. wyroki w sprawie C-33/93, czy C-154/80).

Nie każda czynność stanowiąca dostawę towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Aby dana czynność podlegała opodatkowaniu tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika.

Na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o VAT:

W myśl art. 15 ust. 2 ustawy o VAT:

Określony w ustawie o podatku od towarów i usług zakres opodatkowania podatkiem od towarów i usług wskazuje, że do tego, aby faktycznie zaistniało opodatkowanie danej czynności konieczne jest, aby czynność podlegającą opodatkowaniu wykonał podmiot, który dokonując tej czynności będzie działał jako podatnik. Definicja działalności gospodarczej, zawarta w ustawie o podatku od towarów i usług, ma charakter uniwersalny, pozwalający na objęcie pojęciem „podatnika” tych wszystkich podmiotów, które prowadzą określoną działalność, występując w profesjonalnym obrocie gospodarczym.

Należy uznać, że dla opodatkowania podatkiem od towarów i usług określonej czynności, nie ma znaczenia, czy rodzaj takiej działalności został wymieniony jako główny przedmiot działalności podmiotu. Status podatnika podatku od towarów i usług jest kategorią obiektywną, niezależną od tego, jakim zakresem objęta jest główna działalność.

Stosownie do art. 3 pkt 1 lit. a) ustawy z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 646 ze zm.):

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z 15 stycznia 2015 r. o obligacjach (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2244 ze zm.):

Jak wynika z art. 5 ust. 1 ww. ustawy o obligacjach:

Z powyżej cytowanej definicji wynika, że obligacje, są to papiery wartościowe o charakterze dłużnym. Dłużny papier wartościowy oznacza papier wartościowy wyemitowany na podstawie właściwego aktu prawnego, w którym emitent wyraża zobowiązanie do zapłaty właścicielowi dłużnego papieru wartościowego należności głównej i należności ubocznej (odsetek). Zatem nabycie obligacji, dla sprzedawcy, emitenta tych papierów wartościowych stanowi formę pozyskania kapitału, w zamian za którą nabywca otrzyma wynagrodzenie (odsetki).

Należy zauważyć, że odnośnie uznania za podatnika podatku od towarów i usług podmiotu lokującego kapitał w obligacje wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 6 lutego 1997 r., w sprawie C-80/95 Harnas & Helm, w której wskazał, że „(…) nabycie na własność i posiadanie obligacji, które nie służą innej działalności przedsiębiorstwa oraz otrzymywanie z tego tytułu dochodu nie stanowi działalności gospodarczej, która przyznaje wykonawcy tych czynności status podatnika. W konsekwencji działalność posiadacza obligacji może być zdefiniowana jako forma lokaty kapitału mieszcząca się w pojęciu zwykłego zarządzania majątkiem i jeśli generuje ona dochód w postaci odsetek, to wynikają one ze zwykłego posiadania obligacji. Jednakże nie mogą być one uważane za wynagrodzenie w zamian za dokonanie czynności lub wykonywanie działalności gospodarczej przez tego, kto takie odsetki otrzymuje”.

Z opisu sytuacji wynika, że dokonano podwyższenia kapitału zakładowego Spółki poprzez wniesienie do Spółki aportem przez Fundusz obligacji wyemitowanych przez Fundusz P. Fundusz posiada status funduszu inwestycyjnego. Fundusz prowadzi w sposób profesjonalny, zorganizowany i ciągły działalność gospodarczą w obszarze rynku finansowego i transakcji finansowych polegającą m.in. na lokowaniu środków pieniężnych w określone papiery wartościowe/instrumenty finansowe, w tym obligacje. Fundusz dokonywał w przeszłości i planuje dokonywać także w przyszłości podobnych transakcji na rynku finansowym polegających m.in. na nabywaniu obligacji i uzyskiwaniu odsetek z tego tytułu i zbywaniu obligacji na rynku wtórnym przed terminem wykupu obligacji, a także innych transakcji na rynku finansowym, w tym np. dotyczących udzielania pożyczek, obrotu innymi papierami wartościowymi i instrumentami finansowymi, itp.

W wyniku podwyższenia kapitału zakładowego Spółki i wniesienia aportem obligacji przez Fundusz, Fundusz otrzyma w zamian za aport obligacji akcje Spółki.

W świetle powyższego, Fundusz występuje w roli podmiotu wykonującego czynności w ramach własnej działalności gospodarczej. Fundusz, dokonując czynności w ramach obrotu nabytymi instrumentami finansowymi, w tym papierami wartościowymi w formie obligacji, występuje jako podmiot działający zawodowo i oferujący swoje usługi Spółce w zakresie sprzedaży obligacji, a transakcje te stanowią świadczenie usług podlegające opodatkowaniu VAT.

Zarówno w treści ustawy, jak i w przepisach wykonawczych do niej, ustawodawca przewidział zastosowanie do niektórych czynności zwolnienia od podatku.

Zakres i zasady zwolnienia od podatku dostawy towarów lub świadczenia usług zostały określone między innymi w art. 43 ustawy.

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 41 ustawy:

Z przepisów tych wynika, że usługi, których przedmiotem są instrumenty finansowe – tu obligacje - korzystają ze zwolnienia od podatku.

Ponieważ sprzedaż obligacji (które zaliczają się do instrumentów finansowych) przez Fundusz będzie wykonana w ramach działalności gospodarczej Funduszu, to powinna być uznana za zwolnioną z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 41 ustawy jako transakcja dot. instrumentów finansowych - obligacji wyemitowanych przez polską spółkę kapitałową, i korzystać ze zwolnienia od podatku.

W myśl art. 43 ust. 15 ustawy:

Zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 7, 12 i 37–41, nie mają zastosowania do:

1) czynności ściągania długów, w tym factoringu;

2) usług doradztwa;

3) usług w zakresie leasingu.

Należy podkreślić, że pojęcia używane do oznaczenia zwolnień, o których mowa w art. 43 ustawy, winny być interpretowane w sposób ścisły, gdyż zwolnienia te stanowią odstępstwa od ogólnej zasady, zgodnie z którą podatek od towarów i usług pobierany jest od każdej usługi świadczonej odpłatnie przez podatnika.

Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, że zbycie obligacji korzysta ze zwolnienia od podatku, na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 41 ustawy o podatku od towarów i usług. Przedmiotowa usługa nie została bowiem wymieniona w katalogu wyłączeń ze zwolnienia wymienionych w art. 43 ust. 15 ustawy.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Państwa i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia,

Interpretacja dotyczy wyłącznie zakresu podatku od towarów i usług. W zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych zostanie wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytań). Inne kwestie przedstawione w opisie sprawy oraz własnym stanowisku, które nie zostały objęte pytaniem nie mogą być – zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej – rozpatrzone.

Zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Pełna weryfikacja przedstawionych we wniosku okoliczności możliwa jest jedynie w toku postępowania podatkowego lub kontrolnego, prowadzonego przez uprawnione do tego organy, będącego poza zakresem instytucji interpretacji indywidualnej. Postępowanie w sprawie dotyczącej wydania interpretacji indywidualnej jest postępowaniem szczególnym, mającym charakter uproszczony, odrębny od postępowania podatkowego, uregulowanego w dziale IV Ordynacji podatkowej. Wydając bowiem interpretację indywidualną Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej przedstawia jedynie swój pogląd dotyczący wykładni treści

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

  - Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy  z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego. Z funkcji ochronnej będą mogli skorzystać Ci z Państwa, którzy zastosują się do interpretacji.

  - Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

  - Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację przez Zainteresowanego, który jest stroną postępowania

P. (Zainteresowany będący stroną postępowania – art. 14r § 2 Ordynacji podatkowej) ma prawo wnieść skargę na tę interpretację indywidualną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”.  

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a, art. 14b § 1 i art. 14r ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.