Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty odszkodowań. - Interpretacja - 0111-KDIB3-1.4012.855.2023.1.KO

ShutterStock

Interpretacja indywidualna z dnia 26 lutego 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB3-1.4012.855.2023.1.KO

Temat interpretacji

Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty odszkodowań.

Interpretacja indywidualna

– stanowisko w części prawidłowe, w części nieprawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest:

  - prawidłowe – w zakresie ustalenia czy będzie Państwu przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie ustawy …,

  - prawidłowe – w zakresie ustalenia w którym okresie rozliczeniowym uprawnieni będą Państwo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań PW/PUWG, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie ustawy …,

  - nieprawidłowe – w zakresie ustalenia w którym okresie rozliczeniowym uprawnieni będą Państwo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań OPR, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie ustawy ….

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

24 listopada 2023 r. wpłynął Państwa wniosek z 23 listopada 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, dotyczący ustalenia:

  - czy będzie Państwu przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie ustawy …,

  - w którym okresie rozliczeniowym uprawnieni będą Państwo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań PW/PUWG, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie ustawy …,

  - w którym okresie rozliczeniowym uprawnieni będą Państwo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań OPR, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie ustawy ….

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

X (dalej jako: „Spółka” lub „Wnioskodawca”) z siedzibą w … jest zarejestrowanym podatnikiem VAT czynnym. Spółka pełni rolę .... Kluczowym zadaniem Spółki jest .... Wnioskodawca ma ... W ramach wskazanej powyżej działalności Spółka prowadzi inwestycje obejmujące projektowanie, budowę, przebudowę, konserwację, remont oraz oddanie do użytkowania sieci dystrybucyjnych i infrastruktury z nimi związanej.

Ustawa z dnia … (dalej jako: „ustawa …”) określa zasady przygotowania, realizacji i finansowania inwestycji w zakresie … wymaganych ze względu na istotny interes …. Wśród inwestycji towarzyszących, o których mowa w art. … ustawy …, do realizacji których zobowiązana jest Spółka, wymienione są inwestycje obejmujące:

- budowę przyłączy … do wymienionych punktów i budowę … na określonych odcinkach wskazanych w art. … ww. ustawy wraz z niezbędną infrastrukturą do ich obsługi (art. … ustawy …) oraz

- budowę przyłączy i … stanowiących przyłączenia do systemu dystrybucyjnego … w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne, na potrzeby wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła w tych jednostkach wraz z infrastrukturą niezbędną do ich obsługi (art. … ustawy);

(dalej łącznie: „Inwestycje towarzyszące”).

W celu realizacji inwestycji w zakresie … oraz Inwestycji towarzyszących konieczne jest uregulowanie stanu prawnego nieruchomości, na terenie których realizowane będą ww. inwestycje. W celu realizacji Inwestycji towarzyszących Spółka jako inwestor, o którym mowa w art. … ustawy tj. podmiot realizujący Inwestycje towarzyszące, nabywa z mocy prawa z dniem, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie … (dalej: „Decyzja inwestycyjna”) staje się ostateczna:

1) prawo użytkowania wieczystego do nieruchomości gruntowych:

 a. znajdujących się w liniach rozgraniczających teren inwestycji w zakresie oznaczonym w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie … zgodnie z art. …,

 b. należących w dniu złożenia wniosku o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie … do Skarbu Państwa, znajdujących się w liniach rozgraniczających teren inwestycji w zakresie oznaczonym w tej decyzji zgodnie z art. …,

- wraz z uzyskaniem prawa własności budynków, innych urządzeń trwale związanych z gruntem i lokali znajdujących się na tych nieruchomościach (art. … ustawy …),

2) prawa w zakresie ograniczonego korzystania z nieruchomości, w zakresie oznaczonym w tej decyzji, zgodnie z art. … ustawy ….

Nabycie prawa użytkowania wieczystego, prawa własności budynków, innych urządzeń trwale z gruntem związanych i lokali oraz ustanowienie trwałego zarządu stwierdza wojewoda w drodze decyzji (art. … ustawy …).

Uzyskanie uprawnień, o których mowa powyżej, będzie wiązało się z wypłatą przez Spółkę odszkodowań na rzecz właścicieli lub podmiotów posiadających prawa do nieruchomości. W odniesieniu do nieruchomości, do których Spółka pozyskuje prawo użytkowania wieczystego należy wskazać, że:

1) Nieruchomości stanowiące własność podmiotu innego niż Skarb Państwa przechodzą na własność Skarbu Państwa z dniem, w którym Decyzja inwestycyjna staje się ostateczna, za co podmiotom tym przysługuje odszkodowanie (art. … ustawy …);

2) Jeżeli nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego tych nieruchomości obciążone są ograniczonymi prawami rzeczowymi, to prawa te wygasają z dniem, w którym Decyzja inwestycyjna stała się ostateczna, za co podmiotom trzecim przysługuje odszkodowanie (art. … ustawy …);

3) W przypadku gdy przeznaczona na inwestycję nieruchomość gruntowa stanowiąca własność Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego została oddana w użytkowanie wieczyste osobie trzeciej, to użytkowanie to wygasa, za odszkodowaniem wypłacanym na rzecz dotychczasowego użytkownika wieczystego, z dniem, w którym Decyzja inwestycyjna stała się ostateczna (art. … ustawy …).

Odszkodowania wymienione w pkt 1) i 3) dotyczące przejścia na Skarb Państwa prawa własności do nieruchomości lub wygaszenia prawa użytkowania wieczystego nieruchomości zwane będą w dalszej części odszkodowaniami za prawo własności/prawo użytkowania wieczystego gruntu, czyli „Odszkodowania PW/PUWG”, z kolei odszkodowania wskazane w pkt 2) zwane będą odszkodowaniami za ograniczone prawo rzeczowe, czyli „Odszkodowania OPR”. Wymienione odszkodowania łącznie zwane będą w dalszej części „Odszkodowaniami”.

W sytuacji, gdy Decyzja inwestycyjna dotyczy Inwestycji towarzyszącej realizowanej przez Spółkę, obowiązek zapłaty odszkodowania za przejęcie nieruchomości lub wygaszenie praw do nieruchomości obciąża Wnioskodawcę. Wysokość odszkodowania ustalana jest między wojewodą, a dotychczasowym właścicielem (lub podmiotem, któremu przysługują prawa do nieruchomości). Uzgodnienia dokonuje się w formie pisemnej pod rygorem nieważności (dalej jako: „Uzgodnienie wynagrodzenia”), a jeżeli w terminie 2 miesięcy od dnia, w którym Decyzja inwestycyjna stała się ostateczna, nie dojdzie do uzgodnienia, o którym mowa powyżej wysokość odszkodowania, na podstawie operatu szacunkowego, ustala wojewoda w drodze decyzji, w terminie 30 dni od dnia wszczęcia postępowania (dalej jako: „Decyzja odszkodowawcza”) (art. … ustawy …).

Obowiązek wypłaty Odszkodowań występuje w przypadku nieruchomości, których właścicielem jest podmiot inny niż Skarb Państwa lub których właścicielem jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego, lecz innym podmiotom przysługują określone prawa do nieruchomości (prawo użytkowania wieczystego, ograniczone prawa rzeczowe). Przy czym obowiązek zapłaty Odszkodowań dotyczy nieruchomości, które nie są i nie będą własnością Spółki (nieruchomości przejdą na własność Skarbu Państwa lub użytkowanie wieczyste ustanowione na gruntach należących do Skarbu Państwa albo jednostek samorządu terytorialnego oraz ograniczone prawo rzeczowe ustanowione na nieruchomości wygasną). Spółka uzyska jedynie prawo użytkowania wieczystego tych nieruchomości, które ustanowione zostanie przez Skarb Państwa.

W przypadku, gdy właścicielem nieruchomości jest Skarb Państwa i podmioty trzecie nie dysponują żadnymi prawami do nieruchomości, Spółka nie jest zobowiązana do wypłaty odszkodowania.

Możliwa jest sytuacja, w której Spółka zobowiązana będzie do zapłaty Odszkodowań na rzecz podmiotów będących podatnikami VAT czynnymi. Wówczas Odszkodowania zapłacone zostaną na podstawie faktur otrzymanych od ww. podmiotów. W przypadku faktur, o których mowa powyżej, jako nabywca wskazana zostanie Spółka.

Możliwe są warianty, w których sprzedaż będzie opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub też będzie zwolniona z tego podatku, przy czym wątpliwości Spółki dotyczą jedynie możliwości obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w przypadku transakcji opodatkowanej podatkiem VAT, niepodlegającej zwolnieniu z ww. podatku.

Nieruchomości, w stosunku do których Spółka zobowiązana będzie do zapłaty Odszkodowań, będą przez Wnioskodawcę wykorzystywane do wykonywania podstawowej działalności gospodarczej Spółki stanowiącej czynności opodatkowane podatkiem od towarów i usług, niepodlegające zwolnieniu z ww. podatku.

Pytania

1. Czy Wnioskodawcy będzie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie ustawy …?

2. W którym okresie rozliczeniowym Wnioskodawca uprawniony będzie do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań PW/PUWG, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie ustawy …?

3. W którym okresie rozliczeniowym Wnioskodawca uprawniony będzie do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań OPR, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie ustawy …?

Państwa stanowisko w sprawie

Stanowisko Wnioskodawcy

W opinii Wnioskodawcy, Spółce będzie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie przepisów ustawy ....

Zdaniem Wnioskodawcy, Spółka uprawniona będzie do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań PW/PUWG, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie przepisów ustawy ... w rozliczeniu za okres, w którym spełnione będą oba warunki (i) podmioty te otrzymają środki z tytułu zapłaty Odszkodowania PW/PUWG oraz (ii) Spółka otrzyma fakturę lub też w jednym z trzech następnych okresów rozliczeniowych.

Zdaniem Wnioskodawcy, Spółka uprawniona będzie do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań OPR, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie przepisów ustawy ... w rozliczeniu za okres, w którym spełnione będą oba warunki: (i) dojdzie do Uzgodnienia wynagrodzenia lub w którym Decyzja odszkodowawcza stanie się prawomocna (w zależności od sposobu ustalenia wysokości odszkodowania) oraz (ii) Spółka otrzyma fakturę lub też w jednym z trzech następnych okresów rozliczeniowych.

Uzasadnienie stanowiska

Ad.1.

Jak wskazano w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa VAT) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. W oparciu o art. 2 pkt 6 ustawy VAT poprzez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Stosownie do art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie. Natomiast na mocy art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy VAT przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Szczególny przypadek dostawy towarów określony w art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT ma na celu wskazanie, że dostawę towarów stanowi również władcze działanie organu lub też samego przepisu prawa, w którym towar, również niezależnie od woli właściciela, zmienia właściciela za odszkodowaniem. Podobnie szczególny przypadek świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy VAT ma na celu wskazanie, że świadczeniem usług jest również świadczenie wynikające z nakazu organu władzy publicznej lub z mocy samego prawa, bez względu na wolę podmiotu posiadającego ograniczone prawo rzeczowe.

Zgodnie z ustawą ..., nieruchomości stanowiące własność podmiotów innych niż Skarb Państwa przechodzą na własność Skarbu Państwa z dniem, w którym Decyzja inwestycyjna staje się ostateczna. Z kolei, w przypadku, gdy nieruchomość przeznaczona pod inwestycje stanowiąca własność Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego, została oddana w użytkowanie wieczyste innemu podmiotowi, to użytkowanie to wygasa z dniem, w którym Decyzja inwestycyjna staje się ostateczna. Natomiast jeżeli nieruchomości albo prawa użytkowania wieczystego tych nieruchomości obciążone są ograniczonymi prawami rzeczowymi to prawa te wygasają z dniem, w którym Decyzja inwestycyjna stała się ostateczna.

Zatem, nieruchomości przeznaczone pod inwestycje, jeżeli stanowiły własność podmiotu innego niż Skarb Państwa, były w użytkowaniu wieczystym takiego podmiotu lub też podmiotowi temu przysługiwało ograniczone prawo rzeczowe, to z dniem, w którym Decyzja inwestycyjna staje się ostateczna, odpowiednio własność przechodzi na rzecz Skarbu Państwa lub prawo użytkowania wieczystego i ograniczone prawa rzeczowe do ww. nieruchomości wygasają.

Z kolei Spółka, jako inwestor, o którym mowa w art. ... ustawy ... tj. podmiot realizujący Inwestycje towarzyszące, nabywa z mocy prawa z dniem, w którym Decyzja inwestycyjna staje się ostateczna prawo użytkowania wieczystego do nieruchomości gruntowych, na terenie których realizowane będą ww. inwestycje lub też prawa w zakresie ograniczonego korzystania z nieruchomości.

W wyniku ustanowienia prawa wieczystego użytkowania dochodzi do ekonomicznego przeniesienia władztwa nad gruntem (towarem w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy VAT) na rzecz użytkownika wieczystego, co pozwala rozporządzać nim jak właściciel. Znajduje to wyraz zarówno w swobodzie korzystania z gruntu i czerpania z niego pożytków w sposób niemalże taki jak w przypadku właściciela tego gruntu, jak również w możliwości przeniesienia takiego władztwa na inny podmiot, tak jak ma to miejsce w przypadku dokonywania sprzedaży gruntu przez właściciela.

Mając na uwadze szerokie ekonomiczne rozumienie pojęcia przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, a także uwzględniając fakt, że definicja towaru, zawarta w art. 2 pkt 6 ustawy VAT obejmuje grunty, należy uznać, że pozbawienie prawa własności lub prawa wieczystego użytkowania gruntu z nakazu władzy publicznej (w drodze Decyzji inwestycyjnej) w zamian za odszkodowanie, stanowi dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT, podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W tym przypadku, odszkodowanie pełnić będzie funkcję wynagrodzenia za zbycie (wygaśnięcie) prawa wieczystego użytkowania gruntu lub też za zbycie prawa własności gruntu.

Odnosząc się do Odszkodowania OPR tj. odszkodowania wypacanego za wygaszenie ograniczonych praw rzeczowych należy wskazać, że czynność podlega opodatkowaniu wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji jest bezpośrednim beneficjentem tej czynności. Spółka wypacając Odszkodowanie OPR wypełnia zobowiązania nałożone na nią przepisami ustawy ... oraz zyskuje możliwość realizacji inwestycji. Z kolei dotychczasowy posiadacz ograniczonego prawa rzeczowego otrzymuje wynagrodzenie za wygaśnięcie ograniczonego prawa rzeczowego w stosunku do nieruchomości.

Mając na uwadze, że definicja świadczenia usług zawarta w art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy VAT obejmuje również świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu, należy uznać, że pozbawienie prawa ograniczonego użytkowania nieruchomości z nakazu władzy publicznej (w drodze Decyzji inwestycyjnej) w zamian za odszkodowanie, stanowi świadczenie usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy VAT podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Powyższe potwierdzone zostało w interpretacji indywidualnej z dnia 7 października 2016 r., sygn. IPPP1/4512-631/16-2/AS. W tym przypadku, odszkodowanie pełnić będzie funkcję wynagrodzenia za wygaśnięcie ograniczonego prawa rzeczowego.

Przy czym wartość ustalonego i wypłaconego odszkodowania będzie stanowiła kwotę brutto, zawierającą w sobie należny podatek od towarów i usług, co potwierdzone zostało w wyroku WSA w Szczecinie z dnia 22 lipca 2021 r., sygn. akt I SA/Sz 456/21.

Jak wynika z art. 86 ust. 1 ustawy VAT w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114,art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124. Przy czym kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług (art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a). Podatnikami, o których mowa w art. 15 ust. 1 ustawy VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultattakiej działalności. Przy czym działalność gospodarcza wskazana w ust. 2 obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Z powyższego wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki:

1) odliczenia dokonuje podatnik podatku od towarów i usług,

2) towary i usługi, z nabyciem których podatek został naliczony, wykorzystywane są do czynności opodatkowanych.

Spółka jest podatnikiem, o którym mowa w art. 15 ustawy VAT, zatem warunek wskazany w pkt 1) zostanie spełniony.

W odniesieniu do drugiego z warunków uprawniających do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, należy wskazać, że wypłata Odszkodowań stanowi obowiązek Spółki wynikający z przepisów ustawy .... Należy jednak zaznaczyć, że zapłata Odszkodowań, poza wywiązaniem się z nałożonych na Spółkę obowiązków, związana jest z realizacją Inwestycji towarzyszących, w tym z pozyskaniem przez Spółkę prawa do nieruchomości, na których realizowane będą ww. inwestycje. Mimo, że Odszkodowania wypacane są podmiotom, które tracą prawo własności do wywłaszczanej nieruchomości lub podmiotom, których prawa użytkowania wieczystego do gruntu lub ograniczone prawa rzeczowe wygasają, to należy zauważyć, że jednocześnie na mocy Decyzji inwestycyjnej Spółka uzyskuje określone prawa do tych nieruchomości (w tym w szczególności prawo użytkowania wieczystego tych nieruchomości) w celu realizacji na tych nieruchomościach Inwestycji towarzyszących.

Głównym przedmiotem działalności Wnioskodawcy jest dystrybucja .... W ramach wskazanej powyżej działalności Spółka prowadzi inwestycje obejmujące projektowanie, budowę, przebudowę, konserwację, remont i oddanie do użytkowania sieci dystrybucyjnych i infrastruktury z nimi związanej. Zadania związane z Inwestycjami towarzyszącymi, do realizacji których zobowiązana jest Spółka, obejmujące budowę ... i przyłączy, mieszczą się w zakresie podstawowej działalności Spółki.

Zatem to Spółka będzie korzystała z wywłaszczonych nieruchomości w celu realizacji na ich terenie inwestycji wchodzących w zakres jej podstawowej działalności (dystrybucja ..., budowa przyłączy i ...).

Czynności wykonywane przez Spółkę w ramach podstawowej działalności, w tym czynności związane z realizacją Inwestycji towarzyszących, stanowią czynności opodatkowane podatkiem VAT, niepodlegające zwolnieniu z tego podatku.

W związku z powyższym, wypłata Odszkodowań, związanych z realizacją Inwestycji towarzyszących, w tym z pozyskaniem prawa do nieruchomości, na których inwestycje mają być realizowane, ma niezaprzeczalny i bezpośredni związek z wykonywaniem przez Spółkę działalności podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT. Zatem drugi z wymienionych warunków uprawniających do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego odnoszący się do wykorzystywania nabytych towarów i usług do czynności opodatkowanych również zostanie spełniony.

Stanowiska organów podatkowych potwierdzające w sytuacji analogicznej do wywłaszczenia nieruchomości na podstawie ustawy ..., podmiot wypłacający odszkodowanie i nabywający prawo użytkowania wieczystego wywłaszczonych nieruchomości ma prawo do obniżenia wysokości podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Przykładowo, w interpretacji indywidualnej z dnia 22 października 2010 r. sygn. IPPP1-443-809/10-4/MP, Wnioskodawca na podstawie decyzji lokalizacyjnej linii kolejowej nabył prawo użytkowania wieczystego gruntu, który przed wydaniem decyzji znajdował się w użytkowaniu wieczystym podmiotu trzeciego, lecz na podstawie ww. decyzji użytkowanie wieczyste wygasło. Do wypłaty odszkodowania podmiotowi trzeciemu zobowiązany był Wnioskodawca, który nabył prawo użytkowania wieczystego gruntu, lecz nie od podmiotu trzeciego, a od Skarbu Państwa.

We wskazanej interpretacji organ uznał, że w przedmiotowej sprawie wypłata odszkodowania dotychczasowemu użytkownikowi wieczystemu przedmiotowej nieruchomości ma związek w wykonywaniem przez wnioskodawcę czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług, a mianowicie z budową linii kolejowej, które następnie będzie udostępniana odpłatnie przewoźnikom kolejowym. Organ wskazał ponadto, że wnioskodawcy przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktury wystawionej przez podmiot trzeci (dotychczasowy użytkownik wieczysty gruntu) i dokumentującej kwotę wypłaconego odszkodowania.

Z kolei w interpretacji indywidualnej z dnia 22 grudnia 2010 r. sygn. IPPP1-443-1036/10-2/JL, w sytuacji analogicznej jak w interpretacji przytoczonej powyżej, odnoszącej się jednak do odszkodowania wypacanego za utratę prawa własności gruntu, organ wskazał, że wypłata odszkodowania dotychczasowemu właścicielowi wywłaszczonej nieruchomości ma związek w wykonywaniem przez wnioskodawcę czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług, a wnioskodawcy przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktury wystawionej przez dotychczasowego właściciela gruntu, dokumentującej kwotę wypłaconego odszkodowania.

Analogiczny pogląd został wyrażony w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 lutego 2021 r., sygn. akt III SA/Wa 638/20, w którym przedmiotem sporu była kwestia prawa do odliczenia VAT przez inwestora w kontekście zasadności naliczenia VAT w związku z posadowioną na nieruchomości drogą. Sąd potwierdził jednak samą koncepcję wystawienia faktury przez podmiot wywłaszczany (gminę) na inwestora stwierdzając, że: „jeżeli Gmina wystawi fakturę z wykazanym podatkiem, to treść art. 88 ust. 3a pkt 2 w zw. z art. 43 ust. 1 pkt 10 lub 10a u.p.t.u. nie będzie przeszkodą do odliczenia podatku naliczonego wykazanego na fakturze wystawionej przez Gminę. Dostawa gruntu jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług, bowiem przedmiotem dostawy jest teren budowlany, tj. grunt przeznaczony pod zabudowę linią kolejową. Spółce będzie przysługiwać prawo do odliczenia podatku naliczonego (o ile zostanie on wykazany na fakturze), bez względu na posadowienie na tym gruncie budowli - drogi asfaltowej, która wymagać będzie rozebrania.”

Biorąc pod uwagę stanowisko przedstawione w interpretacjach indywidualnych oraz wyroku sądu dotyczące utraty prawa własności lub wygaśnięcia prawa użytkowania wieczystego gruntu zasadnym jest uznanie, że analogiczne wnioski należy wyciągnąć w odniesieniu do wygaśnięcia ograniczonego prawa rzeczowego.

Ponadto, wskazane w art. 88 ustawy VAT wyłączenia od odliczenia lub zwrotu podatku nie mają zastosowania do sytuacji przedstawionej przez Wnioskodawcę w stanie faktycznym, w szczególności faktury nie będą dokumentowały czynności, które nie zostaną dokonane oraz faktury nie będą wystawione przez podmiot nieistniejący.

Biorąc pod uwagę całościową ocenę okoliczności wypłaty przez Spółkę Odszkodowań, jak również stanowisko organów oraz sądu administracyjnego w analogicznych sprawach, zasadnym jest uznanie, że Spółce, jako nabywcy wskazanemu na fakturze, będzie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań, wystawionych przez podatników VAT czynnych będących dotychczasowymi właścicielami, użytkownikami wieczystymi lub posiadaczami ograniczonych praw rzeczowych do nieruchomości, na terenie których realizowane będą inwestycyjne, a którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie przepisów ustawy ....

Odliczenia dokona podatnik, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy VAT, z kolei nabyte towary i usługi związane będą z wykonywanymi przez Spółkę czynnościami opodatkowanymi podatkiem VAT, w związku z czym warunki wskazane w art. 86 ust. 1 ustawy VAT konieczne do uzyskania prawa do obniżenia wysokości podatku należnego o kwotę podatku naliczonego zostaną spełnione. Jednocześnie nie zostanie spełniona żadna z przesłanek wskazanych w art. 88 ustawy VAT wyłączających prawo do odliczenia podatku naliczonego.

Ponadto, możliwość odliczenia podatku VAT naliczonego związana jest z neutralnością podatku VAT. Realizacja zasady neutralności wyraża się w stworzeniu takich rozwiązań legislacyjnych, w ramach których podatek naliczony (zapłacony) przez podatnika w cenie nabytych towarów i usług do celów jego działalności opodatkowanej tym podatkiem może zostać odliczony, nie stanowiąc tym samym dla podatnika obciążenia kosztowego. Tym samym, prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących nabycie towarów i usług wykorzystywanych do celów działalności opodatkowanej związane jest również z respektowaniem zasady neutralności podatku VAT.

Ad. 2.

Jak wskazano w art. 86 ust. 10 ustawy VAT prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy. Przy czym jak wynika z art. 86 ust. 10b pkt 1 ww. ustawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w przypadkach, o których mowa m.in. w ust. 2 pkt 1 tj. w przypadku faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług, powstaje nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzyma fakturę lub dokument celny.

Z powyższego wynika zatem, że warunkiem uprawniającym do odliczenia podatku naliczonego jest:

1) powstanie obowiązku podatkowego w odniesieniu do danej transakcji oraz

2) otrzymanie przez podatnika faktury (dokumentu celnego).

Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z przepisu art. 19a ust. 1 ustawy VAT obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi. W odniesieniu do sytuacji przedstawionej w stanie faktycznym, w przypadku wywłaszczenia prawa własności lub wygaszenia prawa użytkowania wieczystego do nieruchomości wskazana zasada ogólna nie znajdzie zastosowania, bowiem jak wynika z art. 19a ust. 5 pkt 1 lit b) ustawy VAT obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienia z mocy prawa prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie. Jednocześnie w myśl art. 19a ust. 6 ustawy VAT w przypadkach, o których mowa w ust. 5 pkt 1 i 2, obowiązek podatkowy powstaje w odniesieniu do otrzymanej kwoty.

Z powyższego wynika, że obowiązek podatkowy w przypadku przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienia z mocy prawa prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie, a więc w sytuacji, o której mowa w stanie faktycznym, w przypadku wywłaszczenia prawa własności lub wygaszenia prawa użytkowania wieczystego do nieruchomości, powstanie w momencie otrzymania środków z tytułu zapłaty odszkodowania (w odniesieniu do otrzymanej kwoty).

Poza powstaniem obowiązku podatkowego w odniesieniu do danej transakcji (otrzymanie Odszkodowania PW/PUWG przez podmiot uprawniony), do skorzystania z prawa obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego konieczne jest otrzymanie przez nabywcę (Spółkę) faktury.

Jeżeli Spółka nie dokona obniżenia kwoty podatku należnego w terminie określonym w art. 86 ust. 10 ustawy VAT tj. w okresie rozliczeniowym, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy (pod warunkiem otrzymania faktury), to Spółka będzie miała prawo do obniżenia kwoty podatku należnego w deklaracji podatkowej za jeden z trzech następnych okresów rozliczeniowych (art. 86 ust. 11 ustawy VAT).

Biorąc pod uwagę powyższe, Spółka uprawniona będzie do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań PW/PUWG, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie przepisów ustawy ... najwcześniej w rozliczeniu za okres, w którym spełnione zostaną oba warunki (i) uprawniony do otrzymania odszkodowania podmiot otrzyma środki z tytułu zapłaty Odszkodowania PW/PUWG (powstanie obowiązek podatkowy po stronie podmiotu otrzymującego odszkodowanie) oraz (ii) Spółka otrzyma fakturę stanowiącą podstawę do wypłaty odszkodowania lub też, zgodnie z art. 86 ust. 11 ustawy VAT, w jednym z trzech następnych okresów rozliczeniowych.

Ad.3.

Jak wskazano w art. 86 ust. 10 ustawy VAT prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy. Przy czym jak wynika z art. 86 ust. 10b pkt 1 ww. ustawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w przypadkach, o których mowa m.in. w ust. 2 pkt 1 tj. w przypadku faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług, powstaje nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzyma fakturę lub dokument celny. Z powyższego wynika zatem, że warunkiem uprawniającym do odliczenia podatku naliczonego jest:

1) powstanie obowiązku podatkowego w odniesieniu do danej transakcji oraz

2) otrzymanie przez podatnika faktury (dokumentu celnego).

Zgodnie z ogólną zasada wynikającą z art. 19a ust. 1 ustawy VAT obowiązek podatkowy powstaje z chwila dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi.

W art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b) ustawy VAT wskazano na szczególny moment powstania obowiązku podatkowego. Zgodnie z tym przepisem obowiązek podatkowy dla przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienia z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty.

Powyższa regulacja, ogranicza swoje zastosowanie do sytuacji,w której następuje przeniesienie praw do towarów, natomiast wygaśnięcie ograniczonego prawa rzeczowego stanowi świadczenie usług i choć następuje ono z nakazu władzy publicznej, podobnie jak przy wywłaszczeniu prawa własności czy wygaśnięciu ograniczonego prawa rzeczowego to jednak zastosowanie ww. szczególnego momentu powstania obowiązku podatkowego nie ma tu zastosowania.

W konsekwencji powyższego, w przypadku wygaśnięcia ograniczonego prawa rzeczowego, które na gruncie art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy VAT stanowi świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu, obowiązek podatkowy zgodnie z zasadą ogólną wyrażoną w art. 19a ust. 1 ustawy VAT, powstaje z chwilą wykonania usługi. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w wydanych interpretacjach indywidualnych odniósł się do kwestii ustalenia momentu dostawy towarów (uznania dostawy za dokonana) w przypadku przeniesienia z mocy prawa prawa własności nieruchomości, natomiast zasadnym jest w opinii Wnioskodawcy uznanie, że analogiczne wnioski należy wyciągnąć w odniesieniu do ustalenia momentu wykonania usługi w przypadku wygaśnięcia ograniczonego prawa rzeczowego, które na gruncie art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy VAT stanowi świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu. Przykładowo, w interpretacji indywidualnej z dnia 4 sierpnia 2023 r., sygn. 0113-KDIPT1-2.4012.407.2023.1.KW, Organ uznał, że „dostawę można uznać za dokonaną odpłatnie, dopiero gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru. Dlatego też, przeniesienie z mocy prawa prawa własności towarów nabiera odpłatnego charakteru dopiero w momencie przyznania odszkodowania i ustalenia jego wysokości. (...). Zatem w sprawie będącej przedmiotem wniosku, dostawa przedmiotowych działek nr 1, 2 i 3 w zamian za odszkodowanie, należy uznać za dokonaną z momentem uprawomocnienia się decyzji ustalającej wysokość odszkodowania, gdyż dopiero z chwilą przyznania odszkodowania i ustalenia jego ostatecznej wysokości czynność ta staje się odpłatna.”

Pogląd zbieżny z powyższym został również przedstawiony przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 7 września 2023 r., sygn. 0114-KDIP4-3.4012.286.2023.2.RK.

Mając na względnie wskazane stanowisko przedstawione w przytoczonych interpretacjach indywidualnych, w opinii Wnioskodawcy zasadnym jest uznanie, iż również w przypadku wygaśnięcia ograniczonego prawa rzeczowego, które na gruncie art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy VAT stanowi świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu, momentem wykonania usługi będzie moment, w którym znana będzie kwota odszkodowania, bowiem dopiero wówczas czynność nabierze odpłatnego charakteru.

W opinii Spółki momentem powstania obowiązku podatkowego w przypadku Odszkodowań OPR będzie moment dokonania Uzgodnienia wynagrodzenia lub moment uprawomocnienia się Decyzji odszkodowawczej (w zależności od sposobu ustalenia wysokości odszkodowania), bowiem dopiero w tym momencie zostanie definitywnie ustalona wysokość odszkodowania, czyli wynagrodzenia za wygaszenie ograniczonych praw rzeczowych do nieruchomości tj. wynagrodzenie za usługę, o której mowa w art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy VAT. Do momentu ustalenia wysokości odszkodowania, na podstawie Uzgodnienia wynagrodzenia lub też uprawomocnienia się Decyzji odszkodowawczej (w zależności od sposobu ustalenia wysokości odszkodowania) nie można mówić o odpłatności za usługę oraz brak jest wiedzy w zakresie elementów obowiązku podatkowego, z uwagi na to, że nie ma możliwości ustalenia podstawy opodatkowania danego świadczenia.

Powyższe potwierdzone zostało w orzeczeniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 września 2020 r., sygn. akt I FSK 82/18, które mimo, że dotyczy odszkodowania za wywłaszczenie prawa własności nieruchomości (tj. dostawy towarów), to zostało wydane na gruncie stanu prawego, w którym nie obowiązywała regulacja szczególna wynikająca z art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy VAT. We wskazanym orzeczeniu Sąd uznał, że wynagrodzenie za towar zostanie skonkretyzowane w momencie, kiedy decyzja ustalająca wysokość odszkodowania stanie się ostateczna. Dopóki w obrocie prawnym nie pojawi się decyzja ustalająca odszkodowanie w zamian za przeniesienie z mocy prawa własności gruntów - nie ma podstawy opodatkowania, a w konsekwencji nie może powstać obowiązek podatkowy a następnie zobowiązanie podatkowe. Brak decyzji ustalającej wysokość odszkodowania jest przeszkoda w określeniu podstawy opodatkowania. Jeżeli nie ma w obrocie prawnym decyzji ustalającej to odszkodowanie, to nie jest ono należne - nie ma w sensie prawnym odszkodowania.

Sąd uzna, że dostawa nieruchomości nastąpiła w momencie, w którym decyzja orzekająca o wysokości odszkodowania stała się ostateczna, bowiem z tym momentem znane stały się wszystkie składowe konieczne do określenia obowiązku podatkowego i w konsekwencji zobowiązania podatkowego z tytułu przedmiotowej dostawy.

Jak wskazano w stanie faktycznym, wysokość odszkodowania za wygaszenie praw do nieruchomości (w tym ograniczonego prawa rzeczowego) ustalana jest między wojewodą, a dotychczasowym podmiotem, któremu przysługują prawa do nieruchomości (Uzgodnienie wynagrodzenia) lub też jeżeli w terminie 2 miesięcy od dnia, w którym Decyzja inwestycyjna stała się ostateczna, nie dojdzie do uzgodnienia, o którym mowa powyżej to wysokość odszkodowania ustala wojewoda w drodze decyzji, na podstawie operatu szacunkowego (Decyzja odszkodowawcza).

Wobec powyższego, biorąc pod uwagę treść przytoczonego orzeczenia oraz stanowisko Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej wyrażone we wskazanych interpretacjach indywidualnych, zasadnym jest uznanie, że w sposób analogiczny, w przypadku wygaszenia ograniczonego prawa rzeczowego tj. świadczenia usług wynikającego z nakazu organu władzy publicznej lub z mocy samego prawa, obowiązek podatkowy po stronie podmiotu otrzymującego Odszkodowanie OPR powstanie w momencie Uzgodnienia wynagrodzenia lub w momencie uprawomocnienia się Decyzji odszkodowawczej (w zależności od sposobu ustalenia wysokości odszkodowania). Wysokość wynagrodzenia za świadczoną usługę zostanie skonkretyzowana, tym samym znane staną się składowe konieczne do określenia obowiązku podatkowego związanego ze świadczoną usługą.

Poza powstaniem obowiązku podatkowego w odniesieniu do danej transakcji (dojdzie do Uzgodnienia wynagrodzenia lub Decyzja odszkodowawcza stanie się prawomocna) do skorzystania z prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego konieczne jest otrzymanie przez nabywcę (Spółkę) faktury.

Jeżeli Spółka nie dokona obniżenia kwoty podatku należnego w terminie określonym w art. 86 ust. 10 ustawy VAT tj. w okresie rozliczeniowym, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy (pod warunkiem otrzymania faktury), to Spółka będzie miała prawo do obniżenia kwoty podatku należnego w deklaracji podatkowej za jeden z trzech następnych okresów rozliczeniowych (art. 86 ust. 11 ustawy VAT).

Biorąc pod uwagę powyższe, Spółka uprawniona będzie do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań OPR, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie przepisów ustawy ... najwcześniej w rozliczeniu za okres, w którym spełnione zostaną oba warunki: (i) dojdzie do Uzgodnienia wynagrodzenia lub w którym Decyzja odszkodowawcza staje się prawomocna (w zależności od sposobu ustalenia wysokości odszkodowania) oraz (ii) Spółka otrzyma fakturę stanowiącą podstawę do wypłaty odszkodowania lub też, zgodnie z art. 86 ust.11 ustawy VAT, w jednym z trzech następnych okresów rozliczeniowych.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest w części prawidłowe, w części nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Podstawowe zasady dotyczące odliczania podatku naliczonego zostały sformułowane w art. 86 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1570 ze zm.), zwanej dalej ustawą.

W myśl tego przepisu,

w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

Na mocy art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy,

kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:

a) nabycia towarów i usług,

b) dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi.

Z powołanych przepisów art. 86 ustawy wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione łącznie określone warunki:

  - odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług,

  - towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego),

  - faktura dokumentuje czynności opodatkowane podatkiem od towarów i usług na terytorium Polski, czyli została na niej wskazana kwota podatku.

Przedstawiona zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystywania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.

Należy zauważyć, że formułując w art. 86 ust. 1 ustawy warunek związku ze sprzedażą opodatkowaną, ustawodawca nie uzależnia prawa do odliczenia od związku zakupu z obecnie wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. Wystarczającym jest, że z okoliczności towarzyszących nabyciu towarów lub usług przy uwzględnieniu rodzaju prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej wynika, że zakupy te dokonane są w celu ich wykorzystania w ramach jego działalności opodatkowanej.

Ponadto należy podkreślić, że ustawodawca stworzył podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy,

nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.

Z przedstawionego opisu sprawy wynika, że są Państwo zarejestrowanym podatnikiem VAT czynnym. Kluczowym zadaniem Państwa jest ... W ramach działalności prowadzą Państwo inwestycje obejmujące projektowanie, budowę, przebudowę, konserwację, remont oraz oddanie do użytkowania sieci dystrybucyjnych i infrastruktury z nimi związanej.

Ustawa z … określa zasady przygotowania, realizacji i finansowania inwestycji w zakresie … wymaganych ze względu na istotny …

W celu realizacji inwestycji w zakresie … oraz Inwestycji towarzyszących konieczne jest uregulowanie stanu prawnego nieruchomości, na terenie których realizowane będą ww. inwestycje. W celu realizacji Inwestycji towarzyszących Państwo jako inwestor, o którym mowa w art. … ustawy … tj. podmiot realizujący Inwestycje towarzyszące, nabywa z mocy prawa z dniem, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie … („Decyzja inwestycyjna”) staje się ostateczna:

1) prawo użytkowania wieczystego do nieruchomości gruntowych:

 a. znajdujących się w liniach rozgraniczających teren inwestycji w zakresie oznaczonym w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie … zgodnie z art. …,

 b. należących w dniu złożenia wniosku o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie … do Skarbu Państwa, znajdujących się w liniach rozgraniczających teren inwestycji w zakresie oznaczonym w tej decyzji zgodnie z art. …,

- wraz z uzyskaniem prawa własności budynków, innych urządzeń trwale związanych z gruntem i lokali znajdujących się na tych nieruchomościach (art. … ustawy …),

2) prawa w zakresie ograniczonego korzystania z nieruchomości, w zakresie oznaczonym w tej decyzji, zgodnie z art. … ustawy ….

Nabycie prawa użytkowania wieczystego, prawa własności budynków, innych urządzeń trwale z gruntem związanych i lokali oraz ustanowienie trwałego zarządu stwierdza wojewoda w drodze decyzji (art. … ustawy …).

Uzyskanie uprawnień, o których mowa powyżej, będzie wiązało się z wypłatą przez Spółkę odszkodowań na rzecz właścicieli lub podmiotów posiadających prawa do nieruchomości. W odniesieniu do nieruchomości, do których Spółka pozyskuje prawo użytkowania wieczystego należy wskazać, że:

  1) Nieruchomości stanowiące własność podmiotu innego niż Skarb Państwa przechodzą na własność Skarbu Państwa z dniem, w którym Decyzja inwestycyjna staje się ostateczna, za co podmiotom tym przysługuje odszkodowanie (art. … ustawy …);

  2) Jeżeli nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego tych nieruchomości obciążone są ograniczonymi prawami rzeczowymi, to prawa te wygasają z dniem, w którym Decyzja inwestycyjna stała się ostateczna, za co podmiotom trzecim przysługuje odszkodowanie (art. … ustawy …);

  3) W przypadku gdy przeznaczona na inwestycję nieruchomość gruntowa stanowiąca własność Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego została oddana w użytkowanie wieczyste osobie trzeciej, to użytkowanie to wygasa, za odszkodowaniem wypłacanym na rzecz dotychczasowego użytkownika wieczystego, z dniem, w którym Decyzja inwestycyjna stała się ostateczna (art. … ustawy …).

Odszkodowania wymienione w pkt 1) i 3) dotyczące przejścia na Skarb Państwa prawa własności do nieruchomości lub wygaszenia prawa użytkowania wieczystego nieruchomości zwane będą w dalszej części odszkodowaniami za prawo własności/prawo użytkowania wieczystego gruntu, czyli „Odszkodowania PW/PUWG”, z kolei odszkodowania wskazane w pkt 2) zwane będą odszkodowaniami za ograniczone prawo rzeczowe, czyli „Odszkodowania OPR”.

W sytuacji, gdy Decyzja inwestycyjna dotyczy Inwestycji towarzyszącej realizowanej przez Państwa, obowiązek zapłaty odszkodowania za przejęcie nieruchomości lub wygaszenie praw do nieruchomości obciąża Państwa. Wysokość odszkodowania ustalana jest między wojewodą, a dotychczasowym właścicielem (lub podmiotem, któremu przysługują prawa do nieruchomości). Uzgodnienia dokonuje się w formie pisemnej pod rygorem nieważności, a jeżeli w terminie 2 miesięcy od dnia, w którym Decyzja inwestycyjna stała się ostateczna, nie dojdzie do uzgodnienia, o którym mowa powyżej wysokość odszkodowania, na podstawie operatu szacunkowego, ustala wojewoda w drodze decyzji, w terminie 30 dni od dnia wszczęcia postępowania (dalej jako: „Decyzja odszkodowawcza”) (art. … ustawy …).

Obowiązek wypłaty Odszkodowań występuje w przypadku nieruchomości, których właścicielem jest podmiot inny niż Skarb Państwa lub których właścicielem jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego, lecz innym podmiotom przysługują określone prawa do nieruchomości (prawo użytkowania wieczystego, ograniczone prawa rzeczowe). Przy czym obowiązek zapłaty Odszkodowań dotyczy nieruchomości, które nie są i nie będą własnością Państwa (nieruchomości przejdą na własność Skarbu Państwa lub użytkowanie wieczyste ustanowione na gruntach należących do Skarbu Państwa albo jednostek samorządu terytorialnego oraz ograniczone prawo rzeczowe ustanowione na nieruchomości wygasną). Państwo uzyskają jedynie prawo użytkowania wieczystego tych nieruchomości, które ustanowione zostanie przez Skarb Państwa.

W przypadku, gdy właścicielem nieruchomości jest Skarb Państwa i podmioty trzecie nie dysponują żadnymi prawami do nieruchomości, Spółka nie jest zobowiązana do wypłaty odszkodowania.

Możliwa jest sytuacja, w której Państwo zobowiązani będą do zapłaty Odszkodowań na rzecz podmiotów będących podatnikami VAT czynnymi. Wówczas Odszkodowania zapłacone zostaną na podstawie faktur otrzymanych od ww. podmiotów. W przypadku faktur, o których mowa powyżej, jako nabywca wskazani zostaną Państwo.

Możliwe są warianty, w których sprzedaż będzie opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub też będzie zwolniona z tego podatku, przy czym wątpliwości Państwa dotyczą jedynie możliwości obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w przypadku transakcji opodatkowanej podatkiem VAT, niepodlegającej zwolnieniu z ww. podatku.

Nieruchomości, w stosunku do których Państwo zobowiązani będą do zapłaty Odszkodowań, będą przez Państwa wykorzystywane do wykonywania podstawowej działalności gospodarczej Państwa stanowiącej czynności opodatkowane podatkiem od towarów i usług, niepodlegające zwolnieniu z ww. podatku.

Wątpliwości Państwa dotyczą kwestii czy będzie Państwu przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie ustawy ….

Zgodnie z art. ... ustawy z dnia ..., zwanej dalej ustawą ...,

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy,

opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanym dalej „podatkiem”, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy,

przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie.

Na podstawie art. 2 pkt 6 ustawy,

ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o towarach rozumie się przez to rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Zgodnie z ww. przepisami grunty spełniają definicję towaru wynikającą z art. 2 pkt 6 ustawy, a ich sprzedaż jest traktowana jako czynność odpłatnej dostawy towarów na terytorium kraju.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że w sytuacji, gdy przedmiotem dostawy są towary w rozumieniu powołanego wyżej przepisu i gdy czynność ta prowadzi do przeniesienia prawa do rozporządzania tymi towarami jak właściciel, mamy do czynienia z dostawą w ujęciu art. 7 ust. 1 ustawy, podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Należy zauważyć, że dostawa towarów rozumiana jako przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel obejmuje każdą czynność polegającą na przeniesieniu dobra materialnego przez stronę, która przyznaje drugiej stronie prawo do faktycznego dysponowania nim, jakby była właścicielem tego dobra, a ponadto musi to być czynność odpłatna.

Zatem, w oparciu o definicję zawartą w art. 2 pkt 6 ustawy, zbycie nieruchomości, dokonywane przez podatnika, traktowane jest jako czynność odpłatnej dostawy towarów i na mocy art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Z przywołanego przepisu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy wynika, że czynność polegająca na przeniesieniu z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa prawa własności towarów (np. nieruchomości) w zamian za odszkodowanie stanowi dostawę towarów. W tej sytuacji bez znaczenia jest fakt, że dostawa nie jest de facto następstwem decyzji właściciela, lecz wynika z nakazu organu władzy publicznej lub z mocy samego prawa. Odszkodowanie w tym przypadku pełni funkcję wynagrodzenia za przeniesienie własności towarów, czyniąc tego rodzaju dostawę faktycznie odpłatną. W konsekwencji należy stwierdzić, że przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa prawa własności towarów (w tym np. nieruchomości) w zamian za odszkodowanie – na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy – podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zatem, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie podlega samo odszkodowanie, lecz stanowiące dostawę towarów przeniesienie własności nieruchomości w zamian za wynagrodzenie przyjmujące formę odszkodowania.

Stosownie do art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy,

przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Definicja „świadczenia usług” ma charakter dopełniający definicję „dostawy towarów” i jest wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatników w ramach ich działalności gospodarczej.

Szczególny przypadek świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy VAT ma na celu wskazanie, że świadczeniem usług jest również świadczenie wynikające z nakazu organu władzy publicznej lub z mocy samego prawa, bez względu na wolę podmiotu posiadającego ograniczone prawo rzeczowe.

W tym miejscu należy posiłkować się przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1610 ze zm.). Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Kodeks cywilny rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 k.c.).

Zgodnie z treścią art. 471 ustawy Kodeks cywilny,

dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczenie w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Zatem jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie ma bezpośredniego związku z czynnością mającą charakter świadczenia, wówczas kwota wypłaconych odszkodowań nie mieści się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, i jako taka nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem. Zatem ustalanie statusu wypłacanej rekompensaty, jako podlegającej bądź niepodlegającej opodatkowaniu VAT należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem.

Przenosząc powołane przepisy na grunt niniejszej sprawy uznać należy, że nazywane przez Państwa odszkodowanie wypłacone za pozbawienie prawa ograniczonego użytkowania nieruchomości z nakazu władzy publicznej (w drodze Decyzji inwestycyjnej) nie posiada cech odszkodowania za poniesioną szkodę, lecz pełni funkcję wynagrodzenia za usługę, świadczoną zgodnie z nakazem organu władzy publicznej co wpisuje się w normę art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy, czyniąc tego rodzaju usługę faktycznie odpłatną.

Odszkodowanie stanowi w rzeczywistości wynagrodzenie za świadczoną usługę, dającą wypłacającemu je wyraźne i bezpośrednie korzyści w postaci możliwości korzystania z nieruchomości. Niezależnie od użytej nomenklatury otrzymane odszkodowanie jest w rzeczywistości wynagrodzeniem za świadczoną usługę.

Na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy

podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

W myśl art. 15 ust. 2 ustawy,

działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Mając na uwadze przedstawiony stan prawny i opis sprawy należy stwierdzić, że Państwu, jako nabywcy wskazanemu na fakturze, będzie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań, wystawionych przez podatników VAT czynnych będących dotychczasowymi właścicielami, użytkownikami wieczystymi lub posiadaczami ograniczonych praw rzeczowych do nieruchomości, na terenie których realizowane będą czynności inwestycyjne, a którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie przepisów ustawy .... Państwo są zarejestrowanym podatnikiem VAT czynnym. Nieruchomości, w stosunku do których Państwo zobowiązani będą do zapłaty Odszkodowań, będą przez Państwa wykorzystywane do wykonywania podstawowej działalności gospodarczej Państwa stanowiącej czynności opodatkowane podatkiem od towarów i usług, niepodlegające zwolnieniu z podatku VAT.

Reasumując odliczenia dokonają Państwo jako podatnik, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy, a nabyte towary i usługi związane będą z wykonywanymi przez Państwa czynnościami opodatkowanymi podatkiem VAT.

Stanowisko Państwa w zakresie pytania nr 1 jest prawidłowe.

Wątpliwości Państwa dotyczą także kwestii w którym okresie rozliczeniowym uprawnieni będą Państwo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań PW/PUWG, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie ustawy ....

Zgodnie z art. 86 ust. 10 ustawy,

prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy.

W myśl art. 86 ust. 10b pkt 1 ustawy,

prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w przypadkach, o których mowa w ust. 2 pkt 1 oraz pkt 2 lit. a - powstaje nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę lub dokument celny.

Stosownie do art. 86 ust. 11 ustawy,

jeżeli podatnik nie dokonał obniżenia kwoty podatku należnego w terminach określonych w ust. 10, 10d i 10e, może obniżyć kwotę podatku należnego w deklaracji podatkowej za jeden z trzech następnych okresów rozliczeniowych, a w przypadku podatnika, o którym mowa w art  99 ust. 2 i 3, w deklaracji podatkowej za jeden z dwóch następnych okresów rozliczeniowych.

Podstawowa zasada dotycząca powstania obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług została sformułowana w art. 19a ust. 1 ustawy, zgodnie z którym:

obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 1a, 1b, 5 i 7-11, art. 14 ust. 6, art. 20, art. 21 ust. 1 i art. 138f.

Z konstrukcji podatku od towarów i usług wynika, że podatnik, który wykonuje czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT, zobowiązany jest opodatkować daną czynność w momencie powstania obowiązku podatkowego.

Powyższy przepis art. 19a ust. 1 ustawy formułuje zasadę ogólną, zgodnie z którą obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towaru bądź wykonania usługi co oznacza, że podatek staje się wymagalny w rozliczeniu za okres, w którym dokonana została dostawa towarów bądź świadczenie usług i powinien być rozliczony za ten okres.

Natomiast na podstawie art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy,

obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienia z mocy prawa prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie.

Stosownie natomiast do treści art. 19a ust. 6 ustawy,

w przypadkach, o których mowa w ust. 5 pkt 1 i 2, obowiązek podatkowy powstaje w odniesieniu do otrzymanej kwoty.

W przypadku wywłaszczenia prawa własności lub wygaszenia prawa użytkowania wieczystego do nieruchomości w zamian za odszkodowanie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienia z mocy prawa, obowiązek podatkowy powstanie dopiero z chwilą otrzymania przez podatnika całości lub części zapłaty z tego tytułu – w odniesieniu do otrzymanych środków z tytułu zapłaty odszkodowania (w odniesieniu do otrzymanej kwoty).

Wskazać należy, że art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy w swojej treści odwołuje się bezpośrednio do regulacji art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, który definiuje przedmiot opodatkowania podatkiem VAT wskazując, iż opodatkowaniu tym podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług.

W związku z powyższym będą Państwo uprawnieni do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstaw do wypłaty Odszkodowań PW/PUWG, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie przepisów ustawy ... w rozliczeniu za okres, w którym spełnione zostaną następujące warunki:

  - uprawniony do otrzymania odszkodowania podmiot otrzyma środki z tytułu zapłaty Odszkodowania PW/PUWG (powstanie obowiązek podatkowy po stronie podmiotu otrzymującego odszkodowanie),

  - Państwo otrzymają fakturę stanowiącą podstawę do wypłaty odszkodowania

lub też, na podstawie art. 86 ust. 11 ustawy, za jeden z trzech następnych okresów rozliczeniowych.

Stanowisko Państwa w zakresie pytania nr 2 jest prawidłowe.

Kolejne wątpliwości Państwa dotyczą kwestii w którym okresie rozliczeniowym uprawnieni Państwo będą do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań OPR, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie ustawy ...

Jak wskazano w opisie sprawy, wysokość odszkodowania ustalana jest między wojewodą, a dotychczasowym właścicielem (lub podmiotem, któremu przysługują prawa do nieruchomości). Uzgodnienia dokonuje się w formie pisemnej pod rygorem nieważności, a jeżeli w terminie 2 miesięcy od dnia, w którym Decyzja inwestycyjna stała się ostateczna, nie dojdzie do uzgodnienia, o którym mowa powyżej wysokość odszkodowania, na podstawie operatu szacunkowego, ustala wojewoda w drodze decyzji, w terminie 30 dni od dnia wszczęcia postępowania.

Jak już wyżej wskazano regulacje dotyczące momentu powstania obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług zawiera przepis art. 19a ust. 1 ustawy, w myśl którego,

obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 1a, 1b, 5 i 7-11, art. 14 ust. 6, art. 20, art. 21 ust. 1 i art. 138f.

Zgodnie z tą regulacją podatek stanie się wymagalny w miesiącu dokonania dostawy towaru lub wykonania usługi i co do zasady zostanie rozliczony za ten okres rozliczeniowy. Z powodu braku stosownych regulacji tego zagadnienia w ustawie, przyjąć należy, że momentem wykonania usługi jest moment faktycznego wykonania wszystkich działań i czynności składających się na daną usługę. „Wykonanie usługi” następuje w momencie faktycznego zakończenia wszystkich czynności, do których zobowiązany był świadczący określoną usługę. Ustalenie zakresu świadczonej usługi i w konsekwencji momentu jej wykonania powinno następować w sposób obiektywny. Ustawa nie definiuje tego momentu, ani w żaden sposób nie precyzuje jakimi kryteriami należy posługiwać się dla jego określenia. Wskazać jednak należy, że o faktycznym wykonaniu usługi decyduje jej charakter. Z kolei o charakterze i o dacie wykonania tej usługi decydują strony umowy cywilnoprawnej, chyba że moment ten jest określany przez obowiązujący przepis prawa regulujący zasady wykonywania danego rodzaju dostaw i usług.

W niniejszej sprawie należy jednak wskazać, że z uwagi na specyfikę wykonywanej usługi z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu, dającej wpłacającemu (czyli Państwu) odszkodowanie bezpośrednie korzyści w postaci możliwości korzystania z nieruchomości, z punktu widzenia opodatkowania podatkiem od towarów i usług, czynności te wykazują cechy instytucji służebności (wynikające z przepisów Kodeksu cywilnego), tym samym należy zaliczyć je do usług, dla których obowiązek podatkowy powstaje na zasadach określonych w art. 19a ust. 5 pkt 4 lit. b ustawy, gdyż są usługą podobną do usług najmu, dzierżawy.

Zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4 lit. b tiret 3 ustawy,

obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury z tytułu świadczenia usług najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze.

Stosownie do art. 19a ust. 7 ustawy,

w przypadkach, o których mowa w ust. 5 pkt 3 i 4, gdy podatnik nie wystawił faktury lub wystawił ją z opóźnieniem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą upływu terminów wystawienia faktury określonych w art. 106i ust. 3 i 4, a w przypadku gdy nie określono takiego terminu - z chwilą upływu terminu płatności.

Na podstawie art. 106i ust. 3 pkt 4 ustawy,

fakturę wystawia się nie później niż z upływem terminu płatności - w przypadku, o którym mowa w art. 19a ust. 5 pkt 4.

Na podstawie art. 106i ust. 7 ustawy,

faktury nie mogą być wystawione wcześniej niż 60. dnia przed:

1) dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi;

2) otrzymaniem, przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi, całości lub części zapłaty.

Z kolei z treści art. 106i ust. 8 ustawy wynika, że

przepis ust. 7 pkt 1 nie dotyczy wystawiania faktur w zakresie dostawy i świadczenia usług, o których mowa w art. 19a ust. 3, 4 i ust. 5 pkt 4, jeżeli faktura zawiera informację, jakiego okresu rozliczeniowego dotyczy.

Zatem z uwagi na specyfikę świadczonych usług, w niniejszej sprawie moment powstania obowiązku podatkowego dla świadczonych usług należy określić na zasadach szczególnych, zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4 lit. b ustawy, tj. obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury z tytułu świadczenia tych usług. Natomiast fakturę wystawia się nie później niż z upływem terminu płatności ustalonego w Uzgodnieniu wynagrodzenia lub w prawomocnej Decyzji odszkodowawczej.

W przypadku, gdy Podmiot otrzymujący Odszkodowanie OPR udokumentuje świadczoną usługę przez wystawienie faktury, z zachowaniem terminów określonych przepisami art. 106i ust. 3 pkt 4 ustawy – obowiązek podatkowy powstanie z dniem wystawienia faktury. Jeżeli natomiast faktura dokumentująca przedmiotową usługę zostanie wystawiona w terminie późniejszym, niż określony przepisami art. 106i ust. 3 pkt 4 ustawy lub nie zostanie wystawiona w ogóle – w takim przypadku, obowiązek podatkowy powstanie z upływem terminu wystawienia faktury określonego w art. 106i ust. 3 pkt 4, a w przypadku gdy nie określono takiego terminu – z chwilą upływu terminu płatności, na podstawie art. 19a ust. 7 ustawy.

W konsekwencji czynność samej wypłaty odszkodowania pozostaje bez znaczenia dla ustalenia momentu wykonania usługi przez Podmiot otrzymujący Odszkodowanie OPR.

W związku z powyższym uprawnieni będą Państwo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur, stanowiących podstawę do wypłaty Odszkodowań OPR, wystawionych przez podatników VAT czynnych, którym ww. odszkodowania przysługują na podstawie przepisów ustawy ... najwcześniej w rozliczeniu za okres, w którym spełnione zostaną oba warunki:

  - faktura zostanie wystawiona się nie później niż z upływem terminu płatności Odszkodowania OPR ustalonego w Uzgodnieniu wynagrodzenia lub w prawomocnej Decyzji odszkodowawczej,

  - Państwo otrzymają fakturę stanowiącą podstawę do wypłaty odszkodowania

lub też, zgodnie z art. 86 ust. 11 ustawy VAT,w jednym z trzech następnych okresów rozliczeniowych.

Stanowisko Państwa w zakresie pytania nr 3 jest nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązuje w dacie zaistnienia zdarzenia.

Interpretacja rozstrzyga ściśle w zakresie sformułowanych pytań, stąd wszelkie inne kwestie poruszone we wniosku a nieobjęte pytaniem nie były przedmiotem rozstrzygnięcia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

  - Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy  z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.

  - Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1) z zastosowaniem art. 119a;

2) w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3) z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w . Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.