Czy opisana w stanie faktycznym pożyczka pieniężna stanowi odpłatną usługę, która podlega opodatkowaniu VAT, a jednocześnie korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 Ustawy o VAT.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku wspólnego o wydanie interpretacji indywidualnej

23 października 2023 r. wpłynął Państwa wniosek wspólny z 23 października 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy m.in. podatku od towarów i usług w kwestii czy opisana w stanie faktycznym pożyczka pieniężna stanowi odpłatną usługę, która podlega opodatkowaniu VAT, a jednocześnie korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 Ustawy o VAT.

Zainteresowani, którzy wystąpili z wnioskiem

1)Zainteresowany będący stroną postępowania:

-  (…) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

2)Zainteresowany niebędący stroną postępowania:

-  (…) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowa

Opis stanu faktycznego

Przedmiotowe zapytanie interpretacyjne jest wnioskiem wspólnym składanym w trybie art. 14r Ordynacji podatkowej przez polskie osoby prawne, - tj. spółkę (…) sp. z o.o. spółka komandytowa (dalej: „Spółka”) oraz spółkę (…) sp. z o.o. (dalej: „Sprzedający”).

Spółka została utworzona przez partnerów i wieloletnich współpracowników polskiej firmy międzynarodowej sieci X. Działalność X obejmuje przede wszystkim działalność audytorską, konsultingową oraz doradztwa biznesowego.

Należy tutaj podkreślić, że podmioty zrzeszone w międzynarodowej sieci X są, co do zasady, podmiotami niepowiązanymi w rozumieniu regulacji o cenach transferowych. W celach gospodarczych działają one pod wspólną marką, jednak na poziomie właścicielskim podmioty te są zazwyczaj od siebie niezależne i kontrolowane przez lokalnych partnerów, będących właścicielami lokalnych oddziałów sieci.

Działalność pod marką X jest w Polsce prowadzona przez polską spółkę X sp. z o.o. sp. k. (dalej: „X Polska”).

Twórcą polskiej spółki międzynarodowej sieci X był AH, obywatel (…) i rezydent podatkowy tego kraju (dalej: „AH”). Do grudnia 2022 r. AH był pośrednio jedynym właścicielem X Polska.

Komplementariuszem X Polska jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Polsce (dalej: „Komplementariusz”), która do grudnia 2022 r. była kontrolowana przez AH. Komandytariuszem X Polska jest zaś inna polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, również kontrolowana do grudnia 2022 r. przez AH (dalej: „Komandytariusz").

Z kolei bezpośrednim i jedynym wspólnikiem Komandytariusza był Sprzedający, pełniący funkcję spółki holdingowej, konsolidującej polskie aktywa AH. Udziałowcem w tej spółce był już bezpośrednio AH. Natomiast wspólnikami Komplementariusza były dwie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Polsce oraz osobiście AH.

Zasady sieci X przewidują, że krajowe podmioty należące do tej sieci:

(i)   posiadają tzw. strukturę partnerską, tzn. właścicielami tych podmiotów są (w różnych formach prawnych) wieloosobowe grupy kluczowych doradców (osób fizycznych), koncentrujących w swoich rękach najwyższe w ich organizacjach kompetencje i zasoby merytoryczne, relacyjne i biznesowe (Partnerzy),

(ii)  Partnerzy powinni przekazać swoje prawa właścicielskie w podmiotach najpóźniej po osiągnięciu określonego wieku (wiek emerytalny), a przekazanie powinno nastąpić wyłącznie na rzecz innych osób fizycznych z ich organizacji reprezentujących analogiczne kompetencje i zasoby.

Niespełnienie tych wymogów może oznaczać wypowiedzenie przez sieć X umowy członkostwa w sieci X, co w konsekwencji może pozbawić lokalny podmiot prawa posługiwania się marką X, która - poza klientelą i personelem - jest jednym z najbardziej znaczących elementów budowania wartości lokalnego podmiotu.

Z uwagi na osiągnięcie wieku emerytalnego, AH rozpoczął przygotowania do wycofania się z działalności biznesowej i przekazania swoich udziałów następcom. Naturalni sukcesorzy AH, tj. jego dzieci, nie mieli wymaganych kompetencji i zasobów niezbędnych do prowadzenia biznesu. W tych okolicznościach, AH postanowił zaproponować przekazanie udziałów w X Polska w ręce lokalnych kluczowych menadżerów X Polska, którzy nie posiadali dotychczas znaczących udziałów w X Polska (Nowi Partnerzy), a którzy posiadali kompetencje i zasoby wymagane dla dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa X Polska. Oferta została zatem skierowana do grupy osób, która w najlepszy sposób spełniała kryteria określone dla wymaganej przez zasady sieci X struktury partnerskiej.

Mając na uwadze odpowiedzialność za losy biznesu, który przez wiele lat faktycznie współtworzyli, menadżerowie, których AH zaprosił do współuczestnictwa w swoim planie sukcesji, zdecydowali się pomóc AH w realizacji wymaganego przez sieć X planu sukcesji i propozycję tę przyjęli, mając jednakże na względzie, że nie byliby w stanie sfinansować tej sukcesji, na zasadach wymaganych przez sieć X, bez pozyskania zewnętrznego finansowania.

Uzgodniony plan sukcesji zakładał utworzenie przez Nowych Partnerów Spółki, w formie spółki komandytowej i jej przystąpienie pośrednio do X Polska poprzez nabycie od Sprzedającego części udziałów odpowiednio w Komplementariuszu i Komandytariuszu (udziały w Komplementariuszu i udziały w Komandytariuszu dalej łącznie nazywane będą „Udziałami”).

Nowi Partnerzy mieli przystąpić do X Polska na następujących zasadach:

1)   część Udziałów miała zostać nabyta przez nie powiązaną z AH ani z polskimi partnerami niemiecką spółkę z sieci X (dalej: „X (…)”), oraz

2)   zgodnie z pierwotnym planem sukcesyjnym, oddanie kontroli miało następować stopniowo. AH miał pozostać pośrednio mniejszościowym wspólnikiem X Polska, zatrzymując część Udziałów w swojej spółce zależnej (tj. Sprzedającym). Po upływie umówionego okresu, pozostałe Udziały posiadane przez AH za pośrednictwem Sprzedającego miały zostać wykupione w odpowiednich proporcjach przez Spółkę i X (…).

Docelowo, zgodnie ustaleniami biznesowymi, większościowym wspólnikiem X Polska miały zostać X (…), jednak to Nowi Partnerzy, którzy dobrze znają lokalne otoczenie gospodarcze i działalność gospodarczą X Polska, mieli prowadzić bieżącą działalność X Polska oraz wykonywać poprzez Spółkę prawa właścicielskie, tj. wpływać na kierunki rozwoju, sposób zarządzania, obsadę kluczowych stanowisk oraz najważniejsze decyzje.

Zarówno Sprzedający jak i Spółka oraz X (…) byli podmiotami niepowiązanymi w rozumieniu regulacji o cenach transferowych.

Zarówno AH, reprezentujący Sprzedającego, jak i Nowi Partnerzy, działający przez Spółkę, przystąpili do negocjacji warunków nabycia Udziałów ze świadomością, że Spółka nie posiada środków finansowych wystarczających do sfinansowania zakupu Udziałów ani zdolności kredytowej do uzyskania zewnętrznego finansowania takiej transakcji. W konsekwencji, jedyną racjonalną alternatywą było albo nabycie Udziałów przez Spółkę z odroczonym terminem płatności (płatność ratalna sfinansowana kredytem kupieckim), albo finansowanie dłużne (pożyczkę) od podmiotu kontrolowanego przez AH. W obu tych wariantach, zgodnie z ustaleniami biznesowymi, Spółka miała spłacać cenę za Udziały (lub pożyczkę) ze środków pochodzących z zysków generowanych na bieżąco przez X Polska i transferowanych do Spółki w formie dywidend.

Jednocześnie, zgodnie z ustaleniami stron, kwota, którą Sprzedający miał otrzymać od Spółki tytułem ceny za zbycie Udziałów, miała wyczerpywać rozliczenia między stronami. Innymi słowy uzgodnienia stron zakładały brak oprocentowania finansowania dłużnego udzielonego Spółce na zakup Udziałów przez AH za pośrednictwem swojego podmiotu zależnego, co było jednym z punktów wyjścia do negocjacji ceny za Udziały i zostało uwzględnione przez strony w trakcie negocjacji tej ceny. To oznacza, że koszt pożyczonego kapitału, wynikający ze zmiany wartości pieniądza w czasie, został już zdyskontowany w cenie za udziały, wynegocjowanej między stronami transakcji.

Niestety, AH zmarł w trakcie wdrażania planu sukcesji biznesu, a kontrolę nad Udziałami przejęli jego spadkobiercy, którzy nabyli w spadku udziały w Sprzedającym (dalej: „Spadkobiercy”).

Po śmierci AH, kwestia wymaganej przez sieć X sukcesji stała się bardzo pilna, ponieważ Spadkobiercy AH nie mieli wystarczającej wiedzy, doświadczenia ani też woli dalszego prowadzenia spraw X Polska, wobec czego X Polska nie spełniała podstawowych wymogów sieci X i groziła jej natychmiastowa utrata sieciowej koncesji. Zatem pierwotny plan sukcesji został dostosowany do nowych okoliczności. Uzgodniono mianowicie, że Spółka oraz X (…) kupią wszystkie Udziały od razu, w uzgodnionej proporcji, bez wdrażania mechanizmu stopniowego oddawania kontroli nad X Polska.

Niemniej, większość ustaleń transakcyjnych poczynionych przez AH za jego życia, w tym uzgodnione warunki nabycia Udziałów i finansowania transakcji, pozostały w mocy. Spadkobiercom AH zależało na przekazaniu zarządu nad X Polska w ręce osób wyznaczonych przez spadkodawcę, celem uszanowania woli zmarłego i zapobieżenia erozji wartości Udziałów poprzez zapewnienia stabilności X Polska.

Po śmierci AH uzgodniono ostatecznie, że odroczenie zapłaty ceny za Udziały, sformalizowane zostanie w ten sposób, że Spółka otrzyma od Sprzedającego pożyczkę na zakup Udziałów. Ponieważ Sprzedający był wierzycielem Spółki z tytułu zapłaty ceny za Udziały, a Spółka była wierzycielem Sprzedającego z tytułu roszczenia o wypłatę kwoty pożyczki, zaś obie kwoty były sobie równe, doszło do potrącenia obu tych wzajemnych wierzytelności. W ten sposób Spółka nabyła Udziały, a Sprzedający pozostał wierzycielem pożyczkowym Spółki z tytułu pożyczki udzielonej na zakup tych Udziałów.

Należy zauważyć, że warunki, na jakich udzielona ma być pożyczka, są elementem szerszej transakcji, realizowanej pomiędzy podmiotami niepowiązanymi w rozumieniu regulacji o cenach transferowych, zgodnie z którą cena za Udziały wyczerpuje całość roszczeń Sprzedającego w tym z tytułu odroczenia faktycznej spłaty ceny sprzedaży i zawarcia umowy pożyczki.

Istotne w tym kontekście jest podkreślenie kilku podstawowych cech tej transakcji odróżniających ją fundamentalnie od innych podobnych, tj.:

1)   Opisana transakcja zawarta została na warunkach rynkowych, ale nie była typową transakcją nabycia udziałów, w której zbywca zazwyczaj wystawia swoje udziały do zbycia nieograniczonemu kręgowi inwestorów chcących zapłacić oferowaną przez zbywcę cenę i w tym celu finansujących transakcję ze środków własnych albo pożyczonych na rynku finansowym.

2)   Propozycja zbycia Udziałów nie była w tej transakcji podyktowana wolą Sprzedającego, lecz była wymuszona zasadami sieci X.

3)   Krąg potencjalnych nabywców Udziałów był również zdeterminowany zasadami sieci X. W szczególności, Sprzedający nie mógł sprzedać Udziałów osobom i podmiotom spoza sieci X pod groźbą wykluczenia sprzedawanego podmiotu z sieci X i co za tym idzie - istotnej utraty wartości tego podmiotu. W konsekwencji, Udziały mogły nabyć jedynie osoby z wąskiego grona kwalifikowanych przez zasady sieci X nabywców.

4)   Faktyczni pośredni i bezpośredni nabywcy Udziałów, tj. Nowi Partnerzy i Spółka, nie zabiegali wcześniej o ich nabycie, lecz zostali przez AH wskazani spośród grona potencjalnych kwalifikowanych nabywców. Nowi Partnerzy i Spółka wyrazili zgodę na uczestnictwo w wymaganej przez sieć X sukcesji mając na względzie przede wszystkim bieżący interes Sprzedającego, X Polska oraz sieci. Interes Nowych Partnerów (reprezentowany zbiorczo przez Spółkę) miał mniejsze znaczenie, ponieważ korzyści z transakcji mogą (ale nie muszą) się potencjalnie skrystalizować dla Spółki i Nowych Partnerów dopiero w długoletniej perspektywie po spłaceniu długu na nabycie Udziałów. Dobitnym wyrazem tego, że bieżące korzyści Nowych Partnerów i Spółki z transakcji pozostają drugoplanowe jest to, że:

a.   Nowi Partnerzy zobowiązali się nie występować ze współpracy przez okres kilku lat pod sankcją znaczących kar finansowych;

b.   Nowi Partnerzy zobowiązali się do niezwłocznego poszerzenia grona osobowego Nowych Partnerów w interesie X Polska i sieci X, co ograniczy uprawnienia Nowych Partnerów uzyskane bezpośrednio w wyniku transakcji;

c.   Nowi Partnerzy nabywają poprzez Spółkę jedynie mniejszościowy pakiet Udziałów;

d.   Należy to odczytywać w ten sposób, że współpraca Nowych Partnerów i Spółki w ramach X Polska obwarowana jest presją i określonymi warunkami w interesie przede wszystkim Sprzedającego, samej X Polska i sieci X.

5)   Dług na nabycie Udziałów nie został zaciągnięty na rynku komercyjnym, lecz u Sprzedającego, który w ten sposób chciał wesprzeć i zachęcić Nowych Partnerów do uczestniczenia za pośrednictwem Spółki w wymaganym przez sieć X planie sukcesji i do zapobieżenia w ten sposób erozji wartości X Polska.

Dla kompletności stanu faktycznego należy również wskazać, że nominalnie cena płacona przez Spółkę i przez X (…) w przeliczeniu na jeden Udział była taka sama, mimo iż X (…) - w przeciwieństwie do Spółki - zapłaciły cenę za Udziały w momencie zawarcia transakcji. Takie ukształtowanie ceny za jeden Udział wynikało z faktu, że intencją stron było, aby X (…) zapłaciły premię za większościowy pakiet Udziałów, podczas gdy cena zapłacona przez Spółkę zawierała w sobie koszt finansowania dłużnego.

Biorąc pod uwagę opisane wyżej okoliczności należy podsumować, że podpisana przez strony umowa nieoprocentowanej pożyczki, stanowi jedynie formalne uregulowanie zasad rozliczenia z tytułu finansowania, za które Spółka już zapłaciła w cenie za Udziały. Celem ustaleń między stronami nie było wszakże przysporzenie Spółce poprzez nieodpłatne finansowanie jej działalności, lecz doprowadzenie do zamknięcia transakcji zbycia Udziałów na Spółkę w formule akceptowalnej dla sieci X i dla Nowych Partnerów i jest efektem uzgodnień cenowych w wyniku negocjacji warunków transakcji i jest odzwierciedlony w uzgodnionej ostatecznie przez Spółkę i Sprzedającego cenie za Udziały. Innymi słowy, wynagrodzenie za udzielenie pożyczki zostało opłacone, jednakże nie miało formy odsetek, ale stanowiło część ceny całej transakcji, której głównym przedmiotem były Udziały.

Z ostrożności, nie mając pewności co do podatkowego traktowania otrzymanej pożyczki, Spółka uiściła podatek PCC od udzielonej jej pożyczki.

Pytanie w zakresie podatku od towarów i usług

1.Czy opisana w stanie faktycznym pożyczka pieniężna stanowi odpłatną usługę, która podlega opodatkowaniu VAT, a jednocześnie korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 Ustawy o VAT?

Stanowisko Zainteresowanych w sprawie w zakresie podatku od towarów i usług

1)    Opisana w stanie faktycznym pożyczka pieniężna stanowi odpłatną usługę, która podlega opodatkowaniu VAT, a jednocześnie korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 Ustawy o VAT.

W zakresie pytania 1

Zakres przedmiotowy ustawy o VAT

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu VAT podlegają m.in. odpłatna dostawa towarów oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT należy rozumieć przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jako właściciel.

Z kolei zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług, o których mowa w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, należy rozumieć każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów.

W świetle przywołanych powyżej przepisów należy stwierdzić, iż obowiązująca na gruncie przepisów ustawy o VAT definicja świadczenia usług ma charakter dopełniający wobec definicji dostawy towarów. W konsekwencji, co do zasady, opodatkowaniu VAT podlega każda czynność niebędąca dostawą towarów, która polega na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania.

Przyjmuje się, że aby dana czynność stanowiła świadczenie usług podlegające opodatkowaniu VAT muszą zostać łącznie spełnione następujące warunki:

1)w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,

2)świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Przy wykładni pojęcia świadczenia usług dokonywanej na gruncie przepisów ustawy o VAT, pomocne jest również odwołanie się do kryteriów sformułowanych w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TSUE”). Przykładowo w wyroku z 3 marca 1994 r. w sprawie o sygn. akt C-16/93 (RJ Tolsma) TSUE wskazał, że świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT występuje w sytuacji, gdy:

1)istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne,

2)wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy,

3)istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi (wynagrodzenie),

4)odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem,

5)istnieje możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego.

Zgodnie z art. 720 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm., „Kodeks cywilny’’) przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Do istoty zobowiązania powstałego na podstawie umowy pożyczki należy zatem przeniesienie przez pożyczkodawcę przedmiotu pożyczki na własność pożyczkobiorcy. Przedmioty majątkowe, które w ten sposób stały się własnością pożyczkobiorcy zasilają jednak tylko czasowo jego majątek. Pożyczkobiorca jest bowiem zobowiązany do zwrotu na rzecz drugiej strony tej samej ilości pieniędzy albo rzeczy tego samego rodzaju. Jeśli pożyczka ma charakter odpłatny, można uznać, że taka czynność jest objęta zakresem przedmiotowym ustawy o VAT (spełnia warunek przedmiotowy objęcia zakresem ustawy o VAT).

Z kolei aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi przy tym istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. W przypadku pożyczki, przepisy nie wymagają aby wynagrodzenie miało formę odsetek. Może ono zostać wypłacone także w inny sposób. Zakres podmiotowy ustawy o VAT

Aby dana transakcja podlegała opodatkowaniu VAT muszą być spełnione dwa podstawowe warunki. Po pierwsze, czynność będąca przedmiotem transakcji powinna podlegać opodatkowaniu VAT (np. jako świadczenie usługi czy też dostawa towaru). Po drugie, transakcja powinna być wykonana przez podmiot działający w charakterze podatnika VAT (tzw. warunek podmiotowy).

Jak wynika żart. 15 ust. 1 ustawy o VAT, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Art. 15 ust. 2 ustawy o VAT stanowi, że działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

W ocenie Wnioskodawców, jeżeli podmiot prowadzący działalność gospodarczą udziela pożyczek i wykorzystuje w tym celu posiadane przez siebie środki finansowe, wypracowane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, należy przyjąć, że udzielenie pożyczki następuje w związku z prowadzeniem działalności. Tym samym, należy stwierdzić, że czynności udzielania pożyczek przez podmiot gospodarczy powinno się przypisywać do zawodowej płaszczyzny tego podmiotu nawet w sytuacji, w której czynności polegające na udzielaniu pożyczek stanowią jedynie działalność uboczną (pomocniczą) w stosunku do podstawowej działalności gospodarczej.

Udzielanie przez podatnika podatku VAT pożyczki powinno być zatem uznane za czynność podlegającą reżimowi ustawy o VAT niezależnie od częstotliwości oraz celu udzielania pożyczek, statusu nabywcy (pożyczkobiorcy), czy też kwestii formalnych, takich jak wpisanie działalności w zakresie udzielania pożyczek do umowy spółki lub ujawnienie takiej działalności w Krajowym Rejestrze Sądowym. Ustawa o VAT nie formułuje w tym zakresie żadnych wymogów  formalnych. Zdaniem Wnioskodawców, oznacza to, iż o działaniu w charakterze podatnika decyduje wyłącznie forma i charakter tego działania, nie zaś spełnienie wymogów formalnych w zakresie zgłoszenia danego typu działalności dla celów statystycznych czy informacyjnych.

Objęcie pożyczki udzielonej przez Sprzedającego zakresem przedmiotowym i podmiotowym ustawy o VAT.

Analizując, czy pożyczka udzielona przez Sprzedającego jest objęta zakresem ustawy o VAT należy w pierwszej kolejności rozważyć, czy udzielenie nieoprocentowanej pożyczki można uznać za świadczenie odpłatne.

W przedstawionym stanie faktycznym Spółka otrzymuje co prawda pożyczkę, której umowa nie przewiduje oprocentowania, jednak nie ulega wątpliwości, że brak oprocentowania nie wynika z chęci przysporzenia Spółce przez Sprzedającego a jest efektem uzgodnień cenowych w wyniku negocjacji warunków transakcji i jest odzwierciedlony w uzgodnionej ostatecznie przez Spółkę i Sprzedającego cenie za Udziały. Podpisana przez strony umowa pożyczki jest bowiem de facto formalną podstawą rozliczenia przez strony finansowania, którego koszt Spółka poniosła już w cenie płaconej za Udziały.

Innymi słowy, cena za Udziały była określona w kwocie na którą składały się dwie części składowe - cena Udziałów, oraz wynagrodzenie za udzielenie pożyczki.

Z przepisów prawa nie wynika, że jedyną dopuszczalną formą wynagrodzenia za udzielenie pożyczki są płatne cyklicznie odsetki. Wynagrodzenie może być również kwotą stałą, płatną jednorazowo. Dlatego też, w ocenie Wnioskodawców, nie można twierdzić, że udzielenie pożyczki miało charakter nieodpłatny, z tego powodu, że Sprzedający nie otrzymał wynagrodzenia w formie odsetek za wyświadczoną usługę. Sprzedający otrzymał wynagrodzenie w formie innej niż odsetki.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, w ocenie Wnioskodawców należy uznać, że pożyczka udzielona przez Sprzedającego jest objęta zakresem ustawy o VAT. Przede wszystkim:

1)pomiędzy Sprzedającym (usługodawcą) a Spółką (usługobiorcą) istnieje związek prawny, w ramach którego występuje świadczenie wzajemne - podmioty te są stronami umowy pożyczki,

2)należne Sprzedającemu wynagrodzenie stanowi wartość przekazaną w zamian za usługę polegającą na udzieleniu pożyczki - przy czym bez znaczenia pozostaje fakt, że wynagrodzenie nie miało formy odsetek i nie zostało faktycznie wypłacone w pieniądzu, gdyż doszło do potrącenia,

3)po stronie Sprzedającego występuje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść w postaci wynagrodzenia za udzielenie pożyczki,

4)otrzymane przez Sprzedającego wynagrodzenie pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością polegającą na udzieleniu pożyczki,

5)wartość świadczenia wzajemnego wyrażona jest w pieniądzu,

6)Sprzedający działa w charakterze podatnika - pożyczka udzielana jest w ramach i w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Należy również stwierdzić, że Spółka zaciągając pożyczkę u Sprzedającego jest bezpośrednim beneficjentem świadczonej przez Sprzedającego usługi polegającej na udzieleniu pożyczki – w jej wyniku otrzymała bowiem kapitał w postaci środków pieniężnych, z których mogła sfinansować nabycie Udziałów. Z kolei za możliwość korzystania ze środków pieniężnych Spółka zapłaciła Sprzedającemu wynagrodzenie.

Świadczonej przez Sprzedającego usłudze odpowiada zatem świadczenie wzajemne pożyczkobiorcy, polegające na zapłacie na rzecz Sprzedającego wynagrodzenia za otrzymaną w ramach umowy kwotę pieniężną (pożyczkę).

W konsekwencji, w ocenie Wnioskodawców świadczenie przez Sprzedającego usługi polegającej na udzieleniu pożyczki spełnia zarówno przedmiotowe jak i podmiotowe przesłanki warunkujące objęcie tej czynności opodatkowaniem VAT. Sprzedający udziela bowiem pożyczki w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, działając jako podatnik VAT.

Zwolnienie od VAT

W art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT przewidziano zwolnienie od opodatkowania VAT usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usług pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także usług zarządzania kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę. W związku z powyższym, w ocenie Wnioskodawców wyświadczona przez Sprzedającego usługa udzielenia pożyczki stanowi czynności objęte reżimem ustawy o VAT i jednocześnie objęte zwolnieniem przewidzianym w art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT.

Należy podkreślić, iż ustawa o VAT nie uzależnia możliwości zwolnienia od VAT usługi polegającej na udzieleniu pożyczki od statusu podmiotu udzielającego pożyczki. Innymi słowy, w świetle brzmienia art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT, zwolnienie powinno przysługiwać zarówno w przypadku udzielenia pożyczki przez podmiot profesjonalnie trudniący się tego typu działalnością (np. bank lub inna instytucja finansowa) jak również w przypadku udzielenia pożyczki przez podmiot niebędący profesjonalnym uczestnikiem rynku finansowego. Wynika to z faktu, iż o zwolnieniu danej usługi z VAT decyduje wyłącznie jej charakter. Bez znaczenia pozostaje natomiast charakter świadczącego usługę. Zasada ta znajduje potwierdzenie w orzecznictwie TSUE (np. C-349/96 Card Protection Plan).

Stanowisko organów podatkowych

Prezentowane stanowisko znajduje odzwierciedlenie w interpretacjach indywidualnych organów podatkowych. Przykładowo w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 31 sierpnia 2022 r. o sygn. 0111-KDIB3-1.4012.414.2022.4.WN wskazano, w stosunku do umowy pożyczki zawartej przez podmioty powiązane, że „czynności polegające na udzielaniu pożyczek pieniężnych podlegających oprocentowaniu stanowią odpłatne świadczenie usług i podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Udzielanie pożyczek przez podatnika podatku od towarów i usług spełnia przesłanki uznania tych czynności za podlegające opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielenia, czy statusu nabywcy. Udzielanie bowiem pożyczek przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, można identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki w podatku od towarów i usług, nawet gdy te czynności nie znajdują się w jej zakresie przedmiotowym.”

Analogiczne stanowisko Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej prezentował na przestrzeni ostatnich lat, przykładowo w:

-     interpretacji indywidualnej z dnia 16 grudnia 2021 r., sygn. 0114-KDIP1-1.4012.685.2021.2.MM,: „czynność polegająca na udzieleniu oprocentowanej pożyczki przez Wnioskodawcę na rzecz Pożyczkobiorcy (niezależnie od tego czy w przedmiocie działalności Wnioskodawcy w KRS/w umowie Spółki figuruje udzielanie pożyczek, kredytów czy inna tego typu działalność), stanowi odpłatne świadczenie usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy i podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na mocy przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.”

-     interpretacji indywidualnej z dnia 24 maja 2018 r., sygn. 0111-KDIB3-1.4012.244.2018.2.IK: „Udzielanie pożyczek przez podatnika podatku od towarów i usług spełnia przesłanki uznania tych czynności za podlegające opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielenia, czy statusu nabywcy. Udzielanie pożyczek przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, można identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki w podatku od towarów i usług. Udzielenie pożyczki stanowi świadczenie na rzecz innego podmiotu, polegające na udostępnieniu kapitału na wskazany w umowie okres czasu. Czynność udzielenia pożyczki w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w zamian za wynagrodzenie (np. odsetki), stanowi zatem odpłatne świadczenie usług, co do zasady, podlegające opodatkowaniu VAT."

-     interpretacji indywidualnej z dnia 15 maja 2017 r. o nr 0112-KDIL4.4012.48.2017.1.NK: „Fakt, że działalność w zakresie pożyczek nie została wprost wykazana jako przedmiot działalności Spółki w Rejestrze Przedsiębiorców KRS, nie przesądza, że udzielona pożyczka oraz udzielane w przyszłości pożyczki nie są/nie będą prawnie skuteczne lub udzielone poza prowadzoną działalnością gospodarczą. W związku z tym, udzielenie przedmiotowych pożyczek jest/będzie wykonywane przez Spółkę jako podatnika podatku VAT. Udzielanie pożyczek przez podatnika spełnia przesłanki uznania tych czynności za podlegające opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielenia, czy statusu nabywcy."

Biorąc pod uwagę powyższe w ocenie Wnioskodawców, udzielona przez Sprzedającego pożyczka pieniężna stanowi odpłatną usługę, która podlega opodatkowaniu VAT, a jednocześnie korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 Ustawy o VAT.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku w zakresie podatku od towarów i usług, tj. w zakresie pytania nr 1 jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1570 ze zm.), zwanej dalej ustawą lub ustawą o VAT:

Na mocy art. 7 ust. 1 ustawy:

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy:

Zatem każde świadczenie niebędące dostawą towarów, polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania stanowi, co do zasady, usługę w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Niemniej jednak muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

-w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,

-świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę.

Nie każda czynność stanowiąca dostawę towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Aby dana czynność podlegała opodatkowaniu tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika.

Na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy:

W myśl art. 15 ust. 2 ustawy:

Analizując powyższe przepisy stwierdzić należy, że dostawa towarów lub świadczenie usług podlegać będą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wyłącznie wówczas, gdy dokonywane będą przez podmiot mający status podatnika, a dodatkowo działającego w takim charakterze w odniesieniu do danej transakcji. Istotnym dla określenia, że w odniesieniu do konkretnej dostawy towarów lub świadczenia usług mamy do czynienia z podatnikiem podatku VAT jest stwierdzenie, że prowadzi on działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy.

Z opisu sprawy wynika, że Spółka otrzyma od Państwa pożyczkę na zakup Udziałów. Ponieważ byli Państwo wierzycielem Spółki z tytułu zapłaty ceny za Udziały, a Spółka była Państwa wierzycielem z tytułu roszczenia o wypłatę kwoty pożyczki, zaś obie kwoty były sobie równe, doszło do potrącenia obu tych wzajemnych wierzytelności. W ten sposób Spółka nabyła Udziały, a Państwo pozostali wierzycielem pożyczkowym Spółki z tytułu pożyczki udzielonej na zakup tych Udziałów. Warunki, na jakich udzielona ma być pożyczka, są elementem szerszej transakcji, realizowanej pomiędzy podmiotami niepowiązanymi w rozumieniu regulacji o cenach transferowych, zgodnie z którą cena za Udziały wyczerpuje całość Państwa roszczeń w tym z tytułu odroczenia faktycznej spłaty ceny sprzedaży i zawarcia umowy pożyczki. Dług na nabycie Udziałów nie został zaciągnięty na rynku komercyjnym, lecz u Państwa. W ten sposób chcieli Państwo wesprzeć i zachęcić Nowych Partnerów do uczestniczenia za pośrednictwem Spółki w wymaganym przez sieć X planie sukcesji i do zapobieżenia w ten sposób erozji wartości X Polska. Podpisana przez strony umowa nieoprocentowanej pożyczki, stanowi jedynie formalne uregulowanie zasad rozliczenia z tytułu finansowania, za które Spółka już zapłaciła w cenie za Udziały. Celem ustaleń między stronami nie było wszakże przysporzenie Spółce poprzez nieodpłatne finansowanie jej działalności, lecz doprowadzenie do zamknięcia transakcji zbycia Udziałów na Spółkę w formule akceptowalnej dla sieci X i dla Nowych Partnerów i jest efektem uzgodnień cenowych w wyniku negocjacji warunków transakcji i jest odzwierciedlony w uzgodnionej ostatecznie przez Spółkę i Państwa cenie za Udziały. Innymi słowy, wynagrodzenie za udzielenie pożyczki zostało opłacone, jednakże nie miało formy odsetek, ale stanowiło część ceny całej transakcji, której głównym przedmiotem były Udziały.

Państwa wątpliwości w zakresie podatku od towarów i usług dotyczą kwestii czy opisana w stanie faktycznym pożyczka pieniężna stanowi odpłatną usługę, która podlega opodatkowaniu VAT, a jednocześnie korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 Ustawy o VAT.

Istota umowy pożyczki została zawarta w art. 720 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.). Zgodnie z art. 720 § 1 Kodeksu cywilnego,

W wyniku spełnienia świadczenia przez dającego pożyczkę, określone przedmioty majątkowe stają się własnością biorącego pożyczkę. Zasilają one jednak tylko czasowo majątek biorącego pożyczkę, który obowiązany jest do zwrotu, tj. do przeniesienia na drugą stronę własności tej samej ilości pieniędzy albo rzeczy tego samego rodzaju.

Czynności polegające na udzielaniu pożyczek pieniężnych podlegających oprocentowaniu, jak również nieoprocentowanych, ale za które jednak została przez strony określona odpłatność, stanowią odpłatne świadczenie usług i podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Udzielanie pożyczek przez podatnika podatku od towarów i usług spełnia przesłanki uznania tych czynności za podlegające opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielenia, czy statusu nabywcy. Udzielanie bowiem pożyczek przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, można identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki w podatku od towarów i usług, nawet gdy te czynności nie znajdują się w jej zakresie przedmiotowym.

Mając na uwadze przedstawiony opis sprawy oraz wskazane wyżej przepisy należy stwierdzić, że wskazana we wniosku czynność udzielenia przez Państwa na rzecz Spółki nieoprocentowanej pożyczki, za którą jednak ustalili Państwo odpłatność, która została zawarta w cenie nabywanych przez Spółkę (pożyczkobiorcę) udziałów w Państwa Spółce, stanowi odpłatne świadczenie usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy i podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na mocy przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

W konsekwencji czynność udzielenia przez Państwa odpłatnej pożyczki, na rzecz Spółki, jako odpłatne świadczenie usług, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na mocy przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Zarówno w treści ustawy, jak i w przepisach wykonawczych do niej, ustawodawca przewidział opodatkowanie niektórych czynności stawkami obniżonymi, bądź zwolnienie od podatku.

I tak, w myśl art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy,

W odniesieniu do przedstawionego we wniosku opisu stanu faktycznego, należy wskazać, że czynność udzielenia odpłatnej pożyczki przez Państwa na rzecz Spółki, stanowi czynność mieszczącą się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu VAT, jako odpłatne świadczenie usług, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy. Z uwagi na to, że usługi te mieszczą się w zakresie czynności, o których mowa w cyt. art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy jako wymienione wprost w tym przepisie - usługa udzielenia pożyczki przez Państwa na rzecz Spółki korzysta ze zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie tego przepisu.

Tym samym Państwa stanowisko w zakresie pytania oznaczonego we wniosku nr 1 jest prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Niniejsza interpretacja rozstrzyga wyłącznie w zakresie podatku od towarów i usług. W zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych zostanie wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku opisem stanu faktycznego. Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego. Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem stanu faktycznego podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

-   Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy  z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego. Z funkcji ochronnej będą mogli skorzystać Ci z Państwa, którzy zastosują się do interpretacji.

-   Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację przez Zainteresowanego, który jest stroną postępowania

(…) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - Zainteresowany będący stroną postępowania – art. 14r § 2 Ordynacji podatkowej - ma prawo wnieść skargę na tę interpretację indywidualną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”.  

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

-    w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

-    w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a, art. 14b § 1 i art. 14r ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.