Czy nabycie wierzytelności trudnych jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

Interpretacja indywidualna po wyroku sądu – stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani:

1)  ponownie rozpatruję sprawę Pani wniosku z 19 czerwca 2018 r. uzupełnionego pismem z 27 sierpnia 2018 r. (data wpływu 29 sierpnia 2018 r.), o wydanie interpretacji indywidualnej – uwzględniam przy tym wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 6 marca 2019 r. r. sygn. akt I SA/Po 990/18 oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 czerwca 2023 r. sygn. akt I FSK 1168/19;

2)  stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

W dniu 22 czerwca 2018 r. złożono ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dot. m.in. podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania nabycia wierzytelności oraz zastosowania zwolnienia podmiotowego.

Uzupełniła go Pani - pismem z 27 sierpnia 2018 r. (data wpływu 29 sierpnia 2018 r.), przesłanym w związku z wezwaniem tut. Organu z 16 sierpnia 2018 r. znak: 0111-KDIB3-1.4012.495.2018.2.ICz, 0111-KDIB2-2.4014.89.2018.3.PB.

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Wnioskodawca jest przedsiębiorcą zwolnionym z podatku VAT na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. W najbliższym czasie zamierza poszerzyć prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą. Zamierza nabywać wierzytelności trudne, po ustalonej cenie przez strony umowy, dotyczące roszczeń odszkodowawczych, przede wszystkim majątkowych, transportowych, zdrowotnych.

Transakcje będą zawierane głównie z osobami fizycznymi, ale Wnioskodawca nie wyklucza sporadycznych transakcji zakupu wierzytelności od przedsiębiorcy często zdarza się, iż poszkodowani otrzymują od ubezpieczycieli odszkodowanie w znacznie zaniżonej kwocie i nie dochodzą większych roszczeń. Rezygnacja przez poszkodowanych z dalszego dochodzenia odszkodowania najczęściej podyktowana jest przyjętym przez nich zapatrywaniem, zgodnie z którym uzyskanie odszkodowania w zadowalającej wysokości jest mało prawdopodobne lub będzie związane z kosztownym i długotrwałym postępowaniem sądowym. Od takich osób Wnioskodawca będzie nabywać wierzytelności w drodze umowy cesji. Cena wierzytelności będzie ustalona poniżej jej wartości nominalnej i uzależniona będzie od ryzyka oraz ewentualnych kosztów odzyskania odszkodowań od ubezpieczycieli.

Cesja podpisana przez Wnioskodawcę z cedentem będzie miała charakter definitywny, cedent pozbędzie się prawa do dysponowania tą wierzytelnością, nie będzie już mógł dochodzić tego odszkodowania we własnym imieniu i na własną rzecz.

Wnioskodawca natomiast zakupi wierzytelność na własne ryzyko i we własnym imieniu. Najpierw polubownie będzie próbować odzyskać wyższą kwotę odszkodowania od ubezpieczyciela. Jeśli to nie przyniesie skutku, to w wielu przypadkach będzie się domagać tego odszkodowania drogą sądową. Rezultat może być różny: Wnioskodawca może odzyskać pieniądze, lub może ich w ogóle nie otrzymać to jest ryzyko Wnioskodawcy. Na etapie nabycia wierzytelności jej nominalna wartość nie będzie odzwierciedlać rzeczywistej ekonomicznej wartości, ponieważ ekonomiczna wartość odszkodowania zostanie ustalona w toku polubownej umowy z ubezpieczycielem lub w toku postępowania sądowego.

Uzyskane przez Wnioskodawcę świadczenia będą wpływały wyłącznie na jego rzecz i na jego konto. Cena zakupu wierzytelności nie będzie zawierać żadnego wynagrodzenia, ani jakichkolwiek innych świadczeń na rzecz zbywcy, poza ceną nabycia wierzytelności. Nie będzie możliwe przeniesienie zwrotne nabytych wierzytelności.

W piśmie z 27 sierpnia 2018 r. uzupełniła Pani opis sprawy i wyjaśniła, co następuje:

1)   Nabywane przez Wnioskodawcę wierzytelności opisane w zdarzeniu przyszłym, będą wymagalne w dacie ich nabycia.

2)   Czynności, które Wnioskodawca zamierza świadczyć w ramach umowy o nabycie wierzytelności nie będą nosić cech usług doradczych. Nabywanie przez Wnioskodawcę wierzytelności trudnych, przyjmie postać umowy sprzedaży.

3)   W ramach wykonywanych przez Wnioskodawcę czynności nie świadczy oraz nie zamierza świadczyć usług prawniczych.

4)   Wnioskodawca oświadcza, że nie wykonuje oraz nie zamierza wykonywać czynności wymienionych w art. 113 ust. 13 ustawy z ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2017 r., poz. 1221 ze zm.).

Pytania w zakresie podatku od towarów i usług

1)Czy nabycie wierzytelności, zgodnie z przedstawionym przez Wnioskodawcę zdarzeniem przyszłym, jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

2)Czy nabycie wierzytelności, zgodnie z przedstawionym przez Wnioskodawcę zdarzeniem przyszłym, będzie mieć wpływ na limit zwolnienia z VAT, o którym mowa w art. 113 ust. 1 ustawy VAT?

Pani stanowisko w zakresie podatku od towarów i usług:

Ad. 1

Wnioskodawca stoi na stanowisku, iż nabycie przez niego wierzytelności zgodnie z przedstawionym zdarzeniem przyszłym, nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż nie będzie to stanowić czynności opodatkowanej VAT, o których mowa w art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Brak opodatkowania podatkiem od towarów i usług będzie dotyczył zarówno otrzymania przez Wnioskodawcę przelewu od cedenta wierzytelności zgodnie z umową cesji, jak i ewentualnego późniejszego odzyskania przez Wnioskodawcę odszkodowania od ubezpieczyciela.

Na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług opodatkowaniu podlegają:

-odpłatna sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,

-eksport towarów,

-import towarów na terytorium kraju,

-wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,

-wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Przez świadczenie usług zgodnie z art. 8 ust. 1 ww. ustawy rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art 7 ustawy, w tym również:

-przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę w jakiej dokonano czynności prawnej;

-zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

-świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z przedstawionych wyżej przepisów wynika, iż koniecznym warunkiem do uznania świadczenia usług za odpłatne, jest wypłacone wynagrodzenie.

Wierzytelności przedstawione w zdarzeniu przyszłym, Wnioskodawca będzie nabywać na własne ryzyko i bez żadnego dodatkowego wynagrodzenia. W umowie cesji nie będzie zobowiązywać się do wykonania na rzecz cedenta żadnej usługi, ani żadnych innych świadczeń. Gdy dochodzi do nabycia wierzytelności przez cesjonariusza od cedenta za umówioną cenę (np. mniejszą od nominalnej wartości), i nie ustalono między stronami żadnego wynagrodzenia z tytułu nabycia tej wierzytelności, - czynność ta nie stanowi odpłatnej usługi i nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Stanowisko powyższe potwierdza Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 27 października 2011r w sprawie Gfkl Financial Services AG sygn. akt C-93/10. W wyroku tym stwierdzono, iż podmiot który nabywa na własne ryzyko wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej.

Powyższy wyrok TSUE uwzględnił Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów z 19.03.2012 r. Sąd orzekł, że transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej po cenie niższej od jej wartości nominalnej nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Dodatkowo Sąd wskazał: „przyjąć zatem należy, że podstawowym i koniecznym warunkiem do uznania transakcji za odpłatną usługę, a więc czynność opodatkowaną jest wystąpienie wynagrodzenia bezpośrednio związanego z tą czynnością, rzeczywiście otrzymanego (bądź należnego), jako świadczenia wzajemnego za wykonaną usługę”.

Podobne stanowisko zajmują organy skarbowe:

W interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 05.12.2013 r. IPPP1/443-123/10/13-6/S/EK stwierdzono m.in. „zapłata ceny za wierzytelność nie stanowi wynagrodzenia za usługę, lecz odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość tych wierzytelności w chwili sprzedaży, która uzależniona jest od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników w przypadku bowiem umów cesji wierzytelności, gdy dochodzi do nabycia wierzytelności przez cesjonariusza od cedenta za umówioną cenę - niższą niż nominalna wartość tej wierzytelności - i nie ustalono między stronami żadnego wynagrodzenia z tytułu tak określonej usługi nabycia wierzytelności, czynność ta w sytuacji gdy umowa jest zawarta na własne ryzyko cesjonariusza (nabywcy) nie stanowiąc odpłatnej usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, nie podlega opodatkowaniu”.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 20.09.2017r. 0111-KDIB3-1.4012.280.2017.2.KO również potwierdził tą linię orzecznictwa przychylając się do stanowiska podatnika: „w związku z tym, stosownie do art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, nabycie wierzytelności na podstawie przepisów kodeksu cywilnego nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Opisana w modelu 1 transakcja dotyczy jedynie przelewu wierzytelności z cedenta na cesjonariusza, skoro wnioskodawca wyraźnie wskazał, że nie dojdzie do przekazywania żadnego wynagrodzenia dla wnioskodawcy w związku z nabyciem wierzytelności. Nabywając we własnym imieniu i na własny rachunek cudzą wierzytelność wnioskodawca wejdzie w miejsce dotychczasowego wierzyciela, a relacje ze zbywcą wierzytelności zakończą się w momencie zakupu wierzytelności i zapłaty ceny. Wnioskodawca nie będzie dokonywał również nieodpłatnego świadczenia usług, zrównanego z odpłatnym świadczeniem o którym mowa w art. 8 ust. 2 ustawy o VAT podlegającym opodatkowaniu, gdyż treść wniosku nie wskazuje, by nabywane przez wnioskodawcę wierzytelności służyły do celów innych niż jego działalność gospodarcza. Zatem nabycie wierzytelności na podstawie umowy cesji w przedstawionych okolicznościach modelu 1 nie będzie podlegało u wnioskodawcy opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w oparciu o art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT”.

Kolejne interpretacje indywidualne Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej również potwierdzają, iż nabycie wierzytelności w podobnych przypadkach nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług: interpretacja indywidualna 1462-IPPP1.4512.152.2017.2.EK z 11.04.2017r. oraz interpretacja indywidualna 0111-KDIB3-1.4012.413.2017.2.IK z 06.11.2017r.

Ad. 2

Wnioskodawca stoi na stanowisku, iż nabywane przez niego wierzytelności zgodnie z przedstawionym zdarzeniem przyszłym, nie będą wpływać na zwolnienie z podatku VAT unormowane w art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Na powyższe zwolnienie z VAT nie będzie mieć wpływu zarówno otrzymanie przez Wnioskodawcę przelewu od cedenta wierzytelności zgodnie z umową cesji jak i ewentualne późniejsze odzyskanie odszkodowania od ubezpieczyciela.

Zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200.000 zł. Do wartość sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. Na podstawie art. 2 ust. 22 ustawy o podatku od towarów i usług, przez sprzedaż rozumie się odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów. Jak Wnioskodawca umotywował powyżej czynności nabycia wierzytelności nie będą stanowiły odpłatnej dostawy i odpłatnego świadczenia usług w związku z powyższym nabyte przez niego wierzytelności oraz uzyskane przez niego ewentualnie dodatkowe kwoty odszkodowania nie będą miały wpływu na zwolnienie z VAT unormowane w art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

Podobne stanowisku zajął Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 20.09.2017 r. nr 0111-KDIB3-1.4012.280.2017.2.KO: „jak wskazano wyżej nabycie wierzytelności na podstawie umowy cesji w ramach modelu 1 nie będzie podlegało u wnioskodawcy opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem uzyskane dodatkowe kwoty odszkodowań przez wnioskodawcę w ramach modelu 1 nie będą wliczane do wartości sprzedaży o której mowa w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT”.

Interpretacja indywidualna

Rozpatrzyłem Pani wniosek z 19 czerwca 2018 r. i w dniu 28 września 2018 r. wydałem w zakresie podatku od towarów i usług interpretację indywidualną nr 0111-KDIB3-1.4012.495.2018.4.ICZ, w której uznałem Pani stanowisko za nieprawidłowe.

Interpretację doręczono Pani 3 października 2018 r.

Skarga na interpretację indywidualną

6 listopada 2018 r. wniosła Pani skargę na ww. interpretację do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu. 

Wniosła Pani o:

-uchylenie zaskarżonej indywidualnej,

-zasądzenie na rzecz strony skarżącej kosztów postępowania według norm przepisanych.

Postępowanie przed sądami administracyjnymi

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu – wyrokiem z 6 marca 2019 r. sygn. akt I SA/Po 990/18 – uchylił zaskarżoną interpretację indywidualną.

Wniosłem skargę kasacyjną od tego wyroku do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

Naczelny Sąd Administracyjny – wyrokiem z 21 czerwca 2023 r. sygn. akt I FSK 1168/19 - oddalił skargę kasacyjną.

Wyrok WSA w Poznaniu, który uchylił interpretację indywidualną stał się prawomocny od 21 czerwca 2023 r.

Ponowne rozpatrzenie wniosku – wykonanie wyroku 

Zgodnie z art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.),

Wykonuję obowiązek, który wynika z tego przepisu, tj.:

-  uwzględniam ocenę prawną i wskazania dotyczące postępowania, które wyraził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu oraz Naczelny Sąd Administracyjny w ww. wyrokach;

-  ponownie rozpatruję Pani wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej – stwierdzam, że stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku w zakresie podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Treść uzasadnienia:

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1221 ze zm.), zwanej dalej ustawą lub ustawą o VAT,

Zakres tych czynności sformułowany został odpowiednio w art. 7 oraz w art. 8 ww. ustawy.

Na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy o VAT,

W rozumieniu art. 2 pkt 6 cyt. ustawy,

Natomiast przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 – stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy o VAT,

Z tak szeroko sformułowanej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy przede wszystkim rozumieć określone zachowanie podatnika na rzecz odrębnego podmiotu, które zasadniczo wynika z dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę. Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu.

Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde powstrzymanie się od działania, czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy.

Z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług, co do zasady, podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie (z wyjątkiem przypadków ściśle określonych w art. 7 ust. 2 oraz w art. 8 ust. 2 cyt. ustawy).

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (np. wyrok z dnia 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise), przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego.

Skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę, należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę, wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy, podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

W świetle powyższej analizy, dostawa towarów lub świadczenie usług podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wtedy, gdy są wykonane odpłatnie, oraz gdy pomiędzy dostawcą towaru lub świadczącym usługę i ich beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne.

Zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200.000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.

Z opisu zdarzenia przyszłego wynika, że Pani w najbliższym czasie zamierza poszerzyć prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą. Zamierza nabywać wierzytelności trudne, po ustalonej cenie przez strony umowy, dotyczące roszczeń odszkodowawczych, przede wszystkim majątkowych, transportowych, zdrowotnych. Transakcje będą zawierane głównie z osobami fizycznymi. Nie wyklucza Pani sporadycznych transakcji zakupu wierzytelności od przedsiębiorcy. Często zdarza się, iż poszkodowani otrzymują od ubezpieczycieli odszkodowanie w znacznie zaniżonej kwocie i nie dochodzą większych roszczeń. Rezygnacja przez poszkodowanych z dalszego dochodzenia odszkodowania. Najczęściej podyktowana jest przyjętym przez nich zapatrywaniem, zgodnie z którym uzyskanie odszkodowania w zadowalającej wysokości jest mało prawdopodobne lub będzie związane z kosztownym i długotrwałym postępowaniem sądowym. Od takich osób będzie Pani nabywać wierzytelności w drodze umowy cesji. Cena wierzytelności będzie ustalona poniżej jej wartości nominalnej i uzależniona będzie od ryzyka oraz ewentualnych kosztów odzyskania odszkodowań od ubezpieczycieli. Cesja podpisana przez Panią z cedentem będzie miała charakter definitywny. Cedent pozbędzie się prawa do dysponowania tą wierzytelnością, nie będzie już mógł dochodzić tego odszkodowania we własnym imieniu i na własną rzecz.

Pani natomiast zakupi wierzytelność na własne ryzyko i we własnym imieniu. Najpierw polubownie będzie próbować odzyskać wyższą kwotę odszkodowania od ubezpieczyciela. Jeśli to nie przyniesie skutku, to w wielu przypadkach będzie się domagać tego odszkodowania drogą sądową. Rezultat może być różny: może Pani odzyskać pieniądze, lub może ich w ogóle nie otrzymać. Na etapie nabycia wierzytelności jej nominalna wartość nie będzie odzwierciedlać rzeczywistej ekonomicznej wartości, ponieważ ekonomiczna wartość odszkodowania zostanie ustalona w toku polubownej umowy z ubezpieczycielem lub wtoku postępowania sądowego.

W odniesieniu do przedstawionego opisu, Pani wątpliwości w zakresie podatku od towarów i usług dotyczą opodatkowania ww. transakcji przelewu (cesji) Wierzytelności.

Dokonując oceny Pani stanowiska we wskazanym zakresie należy mieć na uwadze stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu wyrażone w wyroku z 6 marca 2019 r. r. sygn. akt I SA/Po 990/18 oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego przedstawione w wyroku z 21 czerwca 2023 r. sygn. akt I FSK 1168/19, będących rozstrzygnięciami w niniejszej sprawie.

W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 ustawy o PTU opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanym dalej „podatkiem”, podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Zgodnie natomiast z art. 8 ust. 1 ustawy o PTU, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również: przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej (1), zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji (2), świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa (3).

W tym kontekście, TSUE, w wyroku z dnia 27 października 2011 r., wydanym w sprawie C-93/10, zwrócił uwagę, że artykuł 2 pkt 1 i art. 4 szóstej dyrektywy 77/388 w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych należy interpretować w ten sposób, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania wspomnianej dyrektywy, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży. W takich okolicznościach cesjonariusz wierzytelności nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia od cedenta, ponieważ różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników.

Taką ocenę wyraził także Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku wydanym w składzie 7 sędziów z dnia 19 marca 2012 r., sygn. akt: I FPS 5/11, LEX nr 1214958, wskazując że transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1 ustawy o PTU, ze względu na fakt, że w takim przypadku nie mamy do czynienia ze zobowiązaniem się przez usługodawcę do ściągnięcia długu w zamian za wynagrodzenie.

Pogląd ten pozostaje aktualny także w późniejszym orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, w tym zakresie zwrócić należy w szczególności uwagę na treść wyroku z dnia 18 czerwca 2015 r., sygn. akt: I FSK 828/14, LEX nr 1794494 czy wyrok z dnia 23 stycznia 2018 r., sygn. akt: II FSK 3491/15, LEX nr 2458397 (a contrario).

Sąd, rozpoznając niniejszą sprawę, w całości podziela powyższe poglądy. Wskazać więc należy, że czynności, które opisała skarżąca w swoim wniosku, tj. nabywanie wierzytelności trudnych, nie będą stanowiły świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 1 ustawy o PTU. Tym samym stanowisko organu uznać należy za błędne.

Konsekwencją powyższej oceny jest także uznanie, że wbrew stanowisku organu, nabycie wierzytelności przez skarżącą (w warunkach przedstawionych w stanie faktycznym), nie będzie mieć wpływu na limit zwolnienia z VAT, o którym mowa w art. 113 ust. 1 ustawy o PTU. Skoro nabycie wierzytelności trudnych nie stanowi czynności opodatkowanej VAT, nie może mieć wpływu na wartość sprzedaży, do której odnosi się przedmiotowe zwolnienie. Podniesiony więc przez skarżącą zarzut jest zasadny.

Końcowo WSA wskazał, że „Ponownie rozpatrując sprawę, organ winien w sposób ścisły odnosić się wyłącznie do przedstawionego przez skarżącą stanu faktycznego i zgodnie z nim przyjąć, że wierzytelności, które mają być przedmiotem cesji są wierzytelnościami trudnymi”.

Ww. stanowisko WSA w Poznaniu zostało potwierdzone we wskazanym wyżej orzeczeniu Naczelnego Sądu Administracyjnego. Sąd wskazał, że warunkiem koniecznym dla uznania transakcji za odpłatną usługę czyli czynność opodatkowaną, jest wystąpienie wynagrodzenia bezpośrednio związanego z tą czynnością, rzeczywiście otrzymanego lub należnego, jako świadczenia wzajemnego. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że dla przyjęcia by usługa podlegała obowiązkowi podatkowemu z tytułu VAT konieczne jest spełnienie warunków: istnienia dwóch podmiotów - usługodawcy i usługobiorcy, istnienie stosunku prawnego pomiędzy usługodawcą i usługobiorcą, z których jeden świadczy usługę a drugi płaci za nią wynagrodzenie, przy czym pomiędzy czynnością podlegającą opodatkowaniu (usługa), a wynagrodzeniem otrzymanym z tytułu jej wyświadczenia musi istnieć bezpośredni, czytelny i dostrzegalny związek. Samo nabycie wierzytelności prowadzi wyłącznie do zmiany osoby wierzyciela i wstąpienia nabywcy - cesjonariusza w miejsce zbywcy - cedenta i zapłaty ceny (niższej od wartości nominalnej).

W tej sprawie zarówno Sąd pierwszej instancji, jak i organ, powołały się na tezy wyroku TSUE w sprawie C-93/10, w którym wskazano, że „art. 2 pkt 1 i art. 4 szóstej dyrektywy 77/388 w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku (77/388/EWG) (Dz.U.UE.L. 1977.145.1 z 13 czerwca 1977 r.; dalej jako: „szósta dyrektywa”) należy interpretować w ten sposób, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania wspomnianej dyrektywy, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży. W takich okolicznościach cesjonariusz wierzytelności nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia od cedenta, ponieważ różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników”. Odpowiednikami tych przepisów są art. 2 ust. 1 lit. c oraz art. 9 ust. 1 dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. U. UE L 347 z 11 grudnia 2006 r.).

W wyroku z 29 października 2008 r., C-246/08 TSUE wyjaśnił, że jeżeli działalność usługodawcy polega wyłącznie na świadczeniu usług bez bezpośredniego świadczenia wzajemnego, brak jest podstawy opodatkowania i usługi te nie podlegają tym samym podatkowi VAT (teza 43). Świadczenie usług tylko wtedy dokonywane jest odpłatnie w rozumieniu art. 2 pkt 1 szóstej dyrektywy, jeżeli pomiędzy usługodawcą, a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych, a wynagrodzenie otrzymywane przez usługodawcę stanowi rzeczywisty ekwiwalent usługi świadczonej na rzecz usługobiorcy (teza 44). Kwestia odpłatności i bezpośredniego związku pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym wynagrodzeniem była podnoszona także w wyrokach TSUE z 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86, z 3 marca 1994 r. w sprawie C-16/93 oraz z 26 czerwca 2003 r. w sprawie C-305/01.

Uwzględniając orzecznictwo TSUE, w powołanym wyżej wyroku z 19 marca 2012 r., I FPS 5/11, NSA stwierdził, że transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie może być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa, w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, ze względu na to, że w takim przypadku nie mamy do czynienia z zobowiązaniem się przez usługodawcę do ściągnięcia długu w zamian za wynagrodzenie. NSA wskazał przy tym, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę, ustalając, czy po stronie kupującego - cesjonariusza wystąpiło wynagrodzenie bezpośrednio związane z nabyciem wierzytelności, rzeczywiście otrzymane (bądź należne), jako świadczenie wzajemne za wykonaną na rzecz zbywcy - cedenta usługę, stającą się tym samym usługą odpłatną, czyli czynnością opodatkowaną.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, „(…) w wyroku TSUE, jak i w wyroku NSA posłużono się pojęciem „wierzytelności trudnych”, jednocześnie jednak w obu tych wyrokach sądy stwierdziły, że chodzi o nabycie wierzytelności poniżej ich wartości nominalnej. Dlatego też powołanych wyroków nie można ograniczyć wyłącznie do transakcji dotyczących wierzytelności trudnych, lecz należy stosować je do sytuacji nabywania we własnym imieniu i na własne ryzyko wierzytelności poniżej ich wartości nominalnej - tak jak ma to miejsce w niniejszej sprawie. Podobnie stanowisko zajął NSA w wyrokach z 13 czerwca 2019 r., I FSK 677/17 oraz z 8 lipca 2021, I FSK 1916/18”.

Mając na uwadze przedstawione we wniosku okoliczności sprawy oraz wskazane przepisy prawa, a także uwzględniając stanowiska wyrażone w ww. wyrokach Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 6 marca 2019 r. r. oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 czerwca 2023 r., należy uznać, że nabywane przez Panią wierzytelności na własne ryzyko i we własnym imieniu, w drodze umowy cesji, po cenie niższej od jej wartości nominalnej będą wierzytelnościami „trudnymi”, o których mowa w ww. wyroku TSUE w sprawie C-93/10, w związku z tym nabycie przedmiotowych wierzytelności nie będzie stanowiło odpłatnego świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, a tym samym nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT na podstawie art. 5 ust. 1 tej ustawy.

Skoro nabycie opisanych we wniosku wierzytelności „trudnych” na podstawie umowy cesji nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zatem uzyskane przez Panią kwoty odszkodowań nie będą wliczane do wartości sprzedaży, o której mowa w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT.

Wobec powyższego Pani stanowisko, w kwestiach objętych pytaniami nr 1 i 2 jest prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja rozstrzyga w zakresie podatku od towarów i usług natomiast ocena Pani stanowiska w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych jest przedmiotem odrębnego rozstrzygnięcia.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Panią i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji, uchylonej ww. wyrokiem WSA z 6 marca 2019 r. sygn. akt I SA/Po 990/18, tj. w dniu 28 września 2018 r.

Zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym. Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisem zdarzenia przyszłego. Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem zdarzenia przyszłego podanym w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Pełna weryfikacja przedstawionych we wniosku okoliczności możliwa jest jedynie w toku postępowania podatkowego lub kontrolnego, prowadzonego przez uprawnione do tego organy, będącego poza zakresem instytucji interpretacji indywidualnej. Postępowanie w  sprawie dotyczącej wydania interpretacji indywidualnej jest postępowaniem szczególnym, mającym charakter uproszczony, odrębny od postępowania podatkowego, uregulowanego w  dziale IV Ordynacji podatkowej. Wydając bowiem interpretację indywidualną Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej przedstawia jedynie pogląd dotyczący wykładni treści analizowanych przepisów i sposobu ich zastosowania w odniesieniu do przedstawionego we  wniosku stanu faktycznego bądź zdarzenia przyszłego (którego elementy przyjmuje, jako podstawę rozstrzygnięcia bez weryfikacji).

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

-   Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

-   Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”).  

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

-   w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

-   w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.