Temat interpretacji

podstawa opodatkowania dla usług finansowych związanych z obrotem papierami wartościowymi

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki przedstawione we wniosku z dnia 08 lutego 2013 r. (data wpływu 14 lutego 2013 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie ustalenia podstawy opodatkowania dla usług finansowych związanych z obrotem papierami wartościowymi jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 14 lutego 2013 r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie ustalenia podstawy opodatkowania dla usług finansowych związanych z obrotem papierami wartościowymi.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

R., działając na podstawie stosownego zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego oraz zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo Bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, ze zm., zwanej dalej: Prawo Bankowe), świadczy za wynagrodzeniem szereg usług finansowych, na które składają się czynności wymienione w treści art. 5 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 6 ust. 1 Prawa Bankowego (zwanych dalej: czynnościami bankowymi).

Usługi świadczone przez Bank zasadniczo objęte są zakresem zwolnienia od podatku od towarów i usług (dalej: VAT). Jednocześnie, Bank wykonuje także czynności podlegające opodatkowaniu VAT, np. usługi w zakresie skrytki depozytowej. Wystawia też tzw. refaktury.

W ramach prowadzonej działalności Bank dokonuje transakcji kupna i sprzedaży papierów wartościowych we własnym imieniu i na własny rachunek. W wyniku wykonywanych czynności po stronie Banku występują przychody z operacji na papierach wartościowych przeznaczonych do obrotu bądź koszty (tj. wartość nabytych papierów) z operacji papierami wartościowymi przeznaczonymi do obrotu.

Papiery wartościowe kwalifikowane przez Bank jako przeznaczone do obrotu to papiery wartościowe, które Bank nabywa z zamiarem ich dalszej odsprzedaży, w celu uzyskania korzyści finansowych (m.in. w celu osiągnięcia odpowiedniego zwrotu kapitału ze środków pieniężnych ulokowanych w Banku przez klientów).

Zgodnie z 6. ust. 1 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. z dnia 22 grudnia 2001 r.) do aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu zalicza się aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z krótkoterminowych zmian cen oraz wahań innych czynników rynkowych albo krótkiego czasu trwania nabytego instrumentu, a także inne aktywa finansowe, bez względu na zamiary, jakimi kierowano się przy zawieraniu kontraktu, jeżeli stanowią one składnik portfela podobnych aktywów finansowych, co do którego jest duże prawdopodobieństwo realizacji w krótkim terminie zakładanych korzyści ekonomicznych.

W ramach omawianych czynności Bank nabywa i zbywa papiery wartościowe emitowane przez instytucje rządowe, instytucje samorządowe, NBP, banki i oddziały instytucji kredytowych, jak również inne podmioty finansowe i przedsiębiorstwa, m.in. (i) akcje oraz (ii) dłużne papiery wartościowe (bony skarbowe, bony pieniężne, bony i inne papiery komercyjne, obligacje).

W przypadku dłużnych papierów wartościowych z kuponem (tj. obligacji kuponowych), Bank może nabywać te papiery poniżej wartości nominalnej (z dyskontem) lub powyżej wartości nominalnej (z premią).

W przypadku zero-kuponowych dłużnych papierów wartościowych (np. bonów), z uwagi na brak kuponu (odsetek), w praktyce Bank nabywa te papiery poniżej wartości nominalnej (z dyskontem).

Z tytułu realizacji niniejszych transakcji Bank osiąga wynagrodzenie, na które mogą składać się następujące elementy:

1. zysk osiągnięty z tytułu przeprowadzenia poszczególnych transakcji sprzedaży papierów wartościowych,
2. dyskonto od dłużnych papierów wartościowych (np. od tzw. zero-kuponowych dłużnych papierów wartościowych),
3. odsetki (od dłużnych papierów wartościowych (np. obligacji z kuponem).

Ad. (i) Zysk

W przypadku sprzedaży papierów wartościowych zysk jest rozumiany jako dodatnia różnica między ceną sprzedaży danych papierów wartościowych a ich ceną zakupu, zrealizowana na danej transakcji sprzedaży.

W przypadku sprzedaży dłużnych papierów wartościowych zysk jest rozumiany i ustalany zasadniczo jako element wynagrodzenia realizowanego przez Bank z tytułu przedmiotowych transakcji, który jest odrębny od wynagrodzenia realizowanego przez Bank w formie odsetek i dyskonta. Zysk w odniesieniu do transakcji sprzedaży dłużnych papierów wartościowych jest rozumiany jako dodatnia różnica pomiędzy wartością sprzedaży danych papierów a tzw. bieżącą wartością księgową tych papierów. Z punktu widzenia sposobu kalkulacji wartości zysku bieżąca wartość księgowa uwzględnia, poza wartością zakupu, także wartość dyskonta i odsetek naliczonych i zaliczonych w przychody Banku, zgodnie z zasadą memoriału (naliczona wartość odsetek i dyskonta jest faktycznie realizowana dopiero w wyniku transakcji sprzedaży). W konsekwencji przy kalkulacji wartości zysku nie uwzględnia się odsetek i dyskonta, które stanowią dla Banku odrębny element wynagrodzenia otrzymywanego z tytułu realizacji przedmiotowych transakcji.

Zysk ze sprzedaży papierów wartościowych z prawem do kapitału oraz zysk ze sprzedaży dłużnych papierów wartościowych zostaje ustalony i zaewidencjonowany przez Bank w dniu rozliczenia transakcji sprzedaży (tj. rzeczywistej daty sprzedaży papierów wartościowych).

Ad. (ii) i (iii) Dyskonto i odsetki

W przypadku dłużnych papierów wartościowych na wynagrodzenie Banku składają się również zrealizowane odsetki oraz dyskonto.

W oparciu o zasady rachunkowości, dyskonto i odsetki są księgowane i uwzględniane w wyniku finansowym Banku, zgodnie z zasadą memoriału, tj. Bank rozlicza w swoje przychody dyskonto i odsetki przypadające proporcjonalnie na dany okres sprawozdawczy, nawet jeżeli nie zostały jeszcze zrealizowane (nie są wymagalne ani nie zostały zapłacone przez emitenta lub nabywcę papierów wartościowych). Niemniej jednak, odsetki i dyskonto stają się efektywnie wynagrodzeniem Banku z chwilą kiedy mogą zostać zrealizowane (tj. w dacie sprzedaży papierów wartościowych, bądź w terminie wykupu przez emitenta bądź w terminie wymagalności odsetek).

Stąd, w celu ustalenia rzeczywistego wynagrodzenia Bank pomniejsza łączną wartość przychodu księgowego za dany okres o wartość dyskonta i odsetek dotychczas niezrealizowanych (naliczonych zgodnie z zasadą memoriału, a nie wymagalnych ani nie zapłaconych). Następnie, odpowiednie wartości dyskonta i odsetek są doliczone do przychodu księgowego za okres, w którym zostały zrealizowane. W tym zakresie Bank opiera się na odpowiednich saldach kont bilansowych.

Konsekwentnie, dyskonto, rozliczone w przychody księgowe Banku stanie się efektywnie wynagrodzeniem Banku w momencie jego realizacji, tj.:

• w przypadku wykupu papieru przez emitenta w ustalonym terminie - całe dyskonto - w terminie wymagalności danego instrumentu;
• w przypadku wcześniejszej sprzedaży papieru przez Bank - ta część dyskonta, która została rozliczona w przychody Banku proporcjonalnie do okresu do dnia sprzedaży papieru wartościowego - w dacie rozliczenia transakcji sprzedaży (rzeczywistej dacie sprzedaży papierów wartościowych).

Podobnie, odsetki od dłużnych papierów wartościowych staną się efektywnie wynagrodzeniem Banku w momencie ich realizacji, tj.:

• w okresach, za które odsetki są wymagalne od emitenta,
• w dacie rozliczenia transakcji sprzedaży (rzeczywistej dacie sprzedaży papierów wartościowych) - dotyczy to odsetek, które zostały rozliczone w przychody księgowe Banku proporcjonalnie do okresu do dnia sprzedaży papieru wartościowego, a są realizowane (wymagalne lub otrzymywane) dopiero przy transakcji sprzedaży.

Mając na uwadze powyższe, w przypadku sprzedaży dłużnych papierów wartościowych, przy kalkulacji wynagrodzenia Banku dla celów ustalenia podstawy opodatkowania VAT, Bank zamierza uwzględniać:

• zrealizowane dyskonto i odsetki,
• zysk (tj. nadwyżkę wartości sprzedaży ponad wartość zakupu oraz wartość zrealizowanych odsetek i dyskonta).

Powyższe składniki wynagrodzenia Bank ujmie w wartości podstawy opodatkowania VAT w rzeczywistej dacie sprzedaży.

Poniżej Bank przedstawia przykład rozliczeń dla celów VAT, w sytuacji nabycia dłużnego papieru wartościowego z dyskontem:

Przykład 1

Na początku 2009 r. Bank nabył z dyskontem dwuletnią obligację kuponową z zamiarem dalszej odsprzedaży w celach uzyskania korzyści finansowych. W trakcie 2009 r. obligacja nie została jeszcze odsprzedana. Za 2009 r. Bank rozliczył w przychody księgowe odpowiednią kwotę odsetek i dyskonta przypadającą na ten rok, zgodnie z tzw. zasadą memoriału. W 2009 r. odsetki i dyskonto nie zostały zaliczone do obrotu dla celów VAT (tj. Bank pomniejszył łączną wartość przychodów księgowych o kwotę niezrealizowanych odsetek i dyskonta). Nie stanowiły one jeszcze bowiem wynagrodzenia Banku (nie były wymagalne, zapłacone, ani zrealizowane). Na początku 2010 r. Bank sprzedał obligację. Cena zapłacona przez nabywcę obligacji pozwoli na zrealizowanie wcześniej naliczonych odsetek i dyskonta, a ponadto na uzyskanie zysku. W rezultacie, jako swój przychód Bank zaksięguje zysk (różnicę pomiędzy wartością sprzedaży a bieżącą wartością księgową), tj. efektywnie nadwyżkę wartości sprzedaży ponad kwotę odsetek i dyskonta oraz cenę zakupu. Zysk zostanie doliczony do obrotu VAT. Jednocześnie do obrotu VAT Bank doliczy wartość odsetek i dyskonta zrealizowanych w dacie sprzedaży (zaewidencjonowanych na kontach przychodowych w poprzednich okresach sprawozdawczych zgodnie z zasadą memoriału, lecz doliczonych do obrotu VAT dopiero w dacie realizacji i rzeczywistej dacie sprzedaży).

Parametry papieru wartościowego:

• Wartość nominalna obligacji: 100 PLN
• Odsetki (kupon): 10 PLN (5 PLN rocznie)
• Cena zakupu w 2009 r.: 80 PLN (dyskonto 20 PLN)
• Cena sprzedaży w 2010 r.: 97 PLN

Kalkulacja Banku dla celów VAT:

• Za 2009 r. (obligacja jeszcze nie została sprzedana):
  • Kupon naliczony / zaksięgowany jako przychód księgowy za 2009 r.: 5 PLN
  • (niezaliczony do obrotu VAT,)
  • Dyskonto naliczone i zaksięgowane jako przychód księgowy za 2009 r.:
  • 10 PLN (niezaliczone do obrotu VAT)

Za 2010 r. (Bank sprzedał obligację):

• Bieżąca wartość księgowa = cena zakupu (80 PLN) + naliczony kupon (5 PLN) + naliczone dyskonto (10 PLN) = 95 PLN
• Zysk, zaewidencjonowany jako przychód Banku oraz zaliczony do obrotu VAT wartość sprzedaży (97 PLN) wartość księgowa (95 PLN) = 2 PLN.
• Dla celów VAT, do wartości przychodów za 2010 r. Bank dolicza zrealizowane odsetki: 5 PLN oraz zrealizowane dyskonto: 10 PLN (obrót VAT w dacie rozliczenia sprzedaży).
• Łączny obrót VAT za 2010 r.:
  2 (zysk zaewidencjonowany jako przychód) + 5 (zrealizowane odsetki) + 10 (zrealizowane dyskonto) = 17 PLN.

Ponadto, w przypadku nabycia przez Bank dłużnych papierów wartościowych z premią (tj. powyżej wartości nominalnej), na wynagrodzenie Banku mogą składać się:

• zysk osiągnięty z tytułu przeprowadzenia poszczególnych transakcji sprzedaży papierów wartościowych,
• odsetki od dłużnych papierów wartościowych.

Natomiast, premię należy uznać za element ceny zakupu.

Z księgowego punktu widzenia Bank ewidencjonuje wartość premii jako koszt. Z drugiej strony premia obniża bieżącą wartość księgową, a tym samym podwyższa zysk rozliczany w przychody księgowe Banku. Tym samym, w celu poprawnego ustalenia rzeczywistego wynagrodzenia Banku, od zysku (przychodu księgowego, który jest podwyższony o wartość premii) należy odjąć wartość zrealizowanej premii (zaksięgowanej po stronie kosztowej). Poniżej Bank przedstawia przykład rozliczenia wynagrodzenia dla celów VAT, w sytuacji nabycia papieru z premią:

Przykład 2

Na początku 2009 r. Bank nabył z premią dwuletnią obligację kuponową z zamiarem dalszej odsprzedaży w celach uzyskania korzyści finansowych. W trakcie 2009 r. obligacja nie została jeszcze odsprzedana. Za 2009 r. Bank rozliczył odpowiednio w swoje przychody i koszty odpowiednią kwotę odsetek i premii przypadających na ten rok, zgodnie z zasadą memoriału. W 2009 r. odsetki nie zostały zaliczone do obrotu dla celów VAT (tj. Bank pomniejszył łączną wartość przychodów księgowych o kwotę niezrealizowanych odsetek). Nie stanowiły one jeszcze bowiem wynagrodzenia Banku (nie byty wymagalne /zapłacone i zrealizowane). Premia nie była również uwzględniana na potrzeby VAT, ponieważ nie stanowiła ona przychodu po stronie Banku, a jedynie powiększyła cenę zakupu i koszt. Na początku 2010 r. Bank sprzedał obligację.

Parametry papieru wartościowego:

• Wartość nominalna obligacji: 100 PLN
• Odsetki (kupon): 10 PLN (5 PLN rocznie)
• Cena zakupu w 2009 r.: 102 PLN (premia 2 PLN)
• Cena sprzedaży w 2010 r. 108 PLN

Kalkulacja Banku dla celów VAT:

• Za 2009 r. (obligacja jeszcze nie została sprzedana):
  • Kupon naliczony / zaksięgowany jako przychód księgowy za 2009 r.: 5 PLN (niezaliczony do obrotu VAT)
  • Premia naliczona / zaksięgowana jako koszt księgowy za 2009 r.: 1 PLN (niezaliczona do obrotu VAT)
• Za 2010 r. (Bank sprzedał obligację):
  • Bieżąca wartość księgowa = cena zakupu (102 PLN) + naliczony kupon (5 PLN) - naliczona w koszty premia (1 PLN) = 106 PLN
  • Zysk, zaewidencjonowany jako przychód Banku = wartość sprzedaży (108 PLN) -wartość księgowa (106 PLN) = 2 PLN.
  • Dla celów VAT, do wartości przychodów za 2010 r., Bank ujmie
    1. zrealizowany zysk: 1 PLN, tj. 2 PLN (zysk zaewidencjonowany jako przychód) - 1 PLN (wartość zrealizowanej premii rozliczonej w koszty, będącej elementem ceny zakupu)
    2. zrealizowane odsetki: 5 PLN (obrót VAT w dacie rozliczenia sprzedaży),
  • Łączny obrót VAT za 2010 r.: 2 (zysk) + 5 (odsetki) - 1 (premia) = 6 PLN

W praktyce obrót dla celów VAT będzie tożsamy z różnicą pomiędzy łączną wartością sprzedaży a wartością zakupu (108 PLN -102 PLN = 6 PLN).

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy podstawą opodatkowania VAT (obrotem VAT) w odniesieniu do operacji, których przedmiotem są papiery wartościowe przeznaczone do obrotu, jest:

1. zysk, zrealizowany w wyniku sprzedaży papierów wartościowych, kalkulowany jako różnica pomiędzy ceną sprzedaży a ceną zakupu danego papieru wartościowego,
2. zrealizowane dyskonto,
3. zrealizowane odsetki...

Zdaniem R. podstawą opodatkowania VAT (obrotem VAT) w odniesieniu do operacji, których przedmiotem są papiery wartościowe przeznaczone do obrotu, jest:

1. zysk, zrealizowany w wyniku sprzedaży papierów wartościowych, kalkulowany jako różnica pomiędzy ceną sprzedaży a ceną zakupu danego papieru wartościowego,
2. zrealizowane dyskonto,
3. zrealizowane odsetki.

UZASADNIENIE STANOWISKA BANKU

Uwzględnienie operacji na papierach wartościowych przeznaczonych do obrotu w rozliczeniach VAT

Bank, jako instytucja zajmująca się usługami finansowymi, został utworzony w celu gromadzenia określonych środków finansowych oraz ich dalszej dystrybucji poprzez system finansowy.

Bank dysponuje powierzonymi mu środkami finansowymi na z góry określony czas, po upływie zaś oznaczonego terminu zobowiązany jest do ich zwrotu. Szczególna konstrukcja umów bankowych (w szczególności umowy rachunku bankowego) powoduje, że Bank na czas dysponowania powierzonymi środkami pieniężnymi może swobodnie nimi obracać.

Bank może zatem odpowiednio rozdysponować posiadane środki pomiędzy uczestników systemu finansowego (np. poprzez udzielenie finansowania w określonej formie) lub też może lokować je w inwestycje o zróżnicowanym poziomie ryzyka. Podkreślenia wymaga fakt, że w związku z wykonywaniem czynności określonych w Prawie bankowym, Bank wchodzi w posiadanie środków pieniężnych ulokowanych przez swoich klientów. Środki te muszą być przez Bank inwestowane, aby zapewnić właścicielom lokat/rachunków bankowych zwrot z powierzonego kapitału. Jednym ze sposobów inwestowania środków pieniężnych zgromadzonych przez Bank, jest nabywanie przez Bank we własnym imieniu i na własny rachunek papierów wartościowych. Działalność ta ma na celu wyłącznie osiągnięcie zysku.

Przepisy o podatku VAT nie wskazują jednoznacznie sposobu traktowania dla celów podatku VAT działalności we wskazanym zakresie. W szczególności, przepisy nie wskazują jednoznacznie na sposób określenia podstawy opodatkowania dla celów VAT w przypadku transakcji obrotu papierami wartościowymi.

Powyższe kwestie nie zostały również jednoznacznie rozstrzygnięte przez prawodawstwo europejskie, w szczególności Dyrektywę VAT (szósta Dyrektywa Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw Państw Członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku (Dz. U. UE L 145 z dnia 13 czerwca 1997r., zastąpiona z dniem 1 stycznia 2007r. przez Dyrektywę 2006/112/...WE Rady z dnia 28 listopada 2006r. (Dz. U. UE L 347 z dnia 11 grudnia 2006r.), dalej jako: Szósta/VI Dyrektywa lub Dyrektywa VAT).

Niemniej jednak, na podstawie tez przedstawianych w orzeczeniach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), można wnioskować, iż w sytuacji gdy wynik realizowany w zakresie transakcji finansowych jest traktowany jako bezpośrednia, stała i konieczna konsekwencja działalności podatnika (por. orzeczenie TSUE w sprawie C-306/94 Regie Dauphinoise), nosi wówczas znamiona prowadzenia działalności gospodarczej i dlatego należy transakcje te uwzględnić w wartości obrotu, a tym samym w wartości podstawy opodatkowania VAT.

W tym miejscu Bank pragnie wskazać, iż również polskie sądy uznają, iż obrót papierami wartościowymi może zostać uznany za działalność gospodarczą, a w konsekwencji obrót wynikający z tej działalności powinien być uwzględniony w wartości podstawy opodatkowania.

W konsekwencji, zdaniem R., wskazane transakcje dotyczące operacji na papierach wartościowych realizowane przez Bank w ramach prowadzenia działalności gospodarczej powinny zostać uwzględnione w rozliczeniach podatku VAT.

Niemniej jednak, kwestią wymagającą dalszego rozstrzygnięcia pozostaje sposób określenia podstawy opodatkowania w odniesieniu do tego rodzaju transakcji.

Podstawa opodatkowania transakcji na papierach wartościowych przeznaczonych do obrotu w przypadku, gdy wynagrodzeniem Banku jest zysk

Zgodnie z regulacją art. 29 ust.1 Ustawy o VAT, podstawą opodatkowania jest obrót rozumiany jako kwota należna z tytułu sprzedaży, obejmująca całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej, pomniejszonego o kwotę należnego podatku.

W przypadku, gdy Bank nabywa papiery wartościowe na własny rachunek w celu ich dalszej odsprzedaży i następnie odsprzedaje je przed terminem wykupu przez emitenta, wynagrodzeniem Banku jest zysk zrealizowany na danej transakcji sprzedaży, czyli dodatnia różnica pomiędzy ceną sprzedaży, a ich ceną zakupu.

W przypadku sprzedaży dłużnych papierów wartościowych zysk jest rozumiany i ustalany zasadniczo jako element wynagrodzenia realizowanego przez Bank z tytułu przedmiotowych transakcji, który jest odrębny od wynagrodzenia realizowanego przez Bank w formie odsetek i dyskonta. Zysk w odniesieniu do transakcji sprzedaży dłużnych papierów wartościowych jest rozumiany jako dodatnia różnica pomiędzy wartością sprzedaży danych papierów a tzw. bieżącą wartością księgową tych papierów. Z punktu widzenia sposobu kalkulacji wartości zysku bieżąca wartość księgowa uwzględnia, poza wartością zakupu, także wartość dyskonta i odsetek naliczonych i zaliczonych w przychody Banku, zgodnie z zasadą memoriału (naliczona wartość odsetek i dyskonta jest faktycznie realizowana dopiero w wyniku transakcji sprzedaży). W konsekwencji, przy kalkulacji wartości zysku nie uwzględnia się odsetek i dyskonta, które stanowią dla Banku odrębny element wynagrodzenia otrzymywanego z tytułu realizacji przedmiotowych transakcji.

Tym samym, zysk na poszczególnych transakcjach z zakresu obrotu papierami wartościowymi, zakupionymi w celach handlowych, a nie w celu wykonywania praw właścicielskich, stanowi kwotę wynagrodzenia Banku i jednocześnie podstawę opodatkowania VAT z tytułu niniejszych transakcji w zakresie obrotu papierami wartościowymi. W związku z powyższym, w ocenie Banku, podstawą opodatkowania ustalaną dla potrzeb podatku VAT jest zysk z poszczególnych transakcji sprzedaży papierów wartościowych.

W zakresie ustalania podstawy opodatkowania przy nabywaniu i zbywaniu papierów wartościowych, zdaniem Banku, niewątpliwie istotną wskazówką jest również orzecznictwo TSUE. Przykładowo, w orzeczeniu C-172/96 (Commissioners of Customs Excise przeciwko First National Bank of Chicago) Trybunał uznał, że artykułu 11 (A)(1)(a) VI Dyrektywy należy interpretować w taki sposób, aby w transakcjach wymiany dewiz, za które nie zostały naliczone żadne opłaty ani prowizje w odniesieniu do określonych transakcji, podstawę opodatkowania stanowił ogólny wynik transakcji usługodawcy w danym okresie. Powyższe spostrzeżenia, zdaniem Banku należy rozumieć w taki sposób, iż obrotem i w konsekwencji podstawą opodatkowania VAT, jest zysk rozumiany jako dodatnia różnica wynikająca z transakcji.

Bank pragnie również wskazać, iż także polskie sądy, kierując się wykładnią dokonaną przez TSUE uznają, iż podstawą opodatkowania w przypadku świadczenia usług pośrednictwa finansowego (jaką niewątpliwie jest zbywanie uprzednio nabytych w celach handlowych papierów wartościowych), jest dodatni wynik tych transakcji (zysk) przykładowo, wyrok NSA z dnia 30 września 2010 roku (sygn. I FSK 1402/09).

Analogiczne stanowisko do prezentowanego przez Bank w powyższym zakresie przedstawili m.in.: Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacjach indywidualnych z dnia 15 marca 2011 r. (IPPP2-443-985/10-2/AK), z dnia 29 grudnia 2010 r. (IPPPI-443-1045/10- 2/PR), z dnia 30 czerwca 2009 r. (IPPP2/443-442/09-2/SAP), Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 11 stycznia 2010 r. (IBPP2/443-827/09/ICz) oraz Naczelnik Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie w postanowieniu z dnia 22 grudnia 2006 r. (sygn. akt 1471/NUR2/443-371/O6/JP). Organ podatkowy w powyższym postanowieniu stwierdził, iż w przypadku świadczenia usługi pośrednictwa finansowego w zakresie nabywania i zbywania dłużnych papierów wartościowych podstawą opodatkowania (obrotem) w podatku od towarów i usług będzie zysk osiągnięty na sprzedaży poszczególnych dłużnych papierów wartościowych rozumiany jako nadwyżka ceny sprzedaży dłużnych papierów wartościowych ponad cenę ich zakupu.

Podstawa opodatkowania transakcji obejmujących dłużne papiery wartościowe przeznaczone do obrotu, w przypadku których wynagrodzeniem Banku jest dyskonto i/bądź odsetki

Zgodnie z powołanym art. 29 ust. 1 ustawy o VAT, podstawą opodatkowania jest obrót rozumiany jako kwota należna z tytułu sprzedaży, obejmująca całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej, pomniejszonego o kwotę należnego podatku.

Kwotą należną dla Banku z tytułu świadczenia usług finansowych w omawianym zakresie jest w szczególności dyskonto, jak i odsetki od dłużnych papierów wartościowych. Kwoty z tytułu dyskonta lub odsetek stanowią bowiem wynagrodzenie należne od nabywcy usługi, którym w tym przypadku może być emitent dłużnych papierów wartościowych.

W przypadku niektórych dłużnych papierów wartościowych (np. obligacji kuponowych) Bank otrzymuje wynagrodzenie w formie odsetek naliczonych za okres, w którym R. posiadał dany papier wartościowy. W powyższych przypadkach odsetki stanowią wynagrodzenie Banku za udostępnienie kapitału emitentowi danego instrumentu dłużnego za czas, w którym papier wartościowy był w posiadaniu Banku i jako takie powinny być ujmowane w wartości podstawy opodatkowania VAT, podobnie jak odsetki od kredytów i pożyczek.

W odniesieniu do transakcji dłużnymi papierami wartościowymi, gdzie Bank otrzymuje wynagrodzenie w formie dyskonta, Bank pragnie podkreślić, że istotą usług wykorzystujących instrumenty dyskontowe jest czasowe udostępnienie kapitału wystawcy danego instrumentu (np. bonu skarbowego, pieniężnego, papierów komercyjnych), które odbywa się w drodze nabycia tego instrumentu przez Bank po cenie niższej niż cena nominalna. Następnie, w terminie wymagalności danego instrumentu, bądź ewentualnie w terminie jego wcześniejszej sprzedaży, Bank realizuje określone przychody równe odpowiednio wartości nominalnej lub cenie sprzedaży danego instrumentu dyskontowego.

W przypadku utrzymania danego instrumentu do terminu wymagalności, dyskonto zrealizowane to różnica pomiędzy wartością nominalną a ceną jego nabycia przez Bank, natomiast w przypadku wcześniejszej sprzedaży danego instrumentu, dyskonto zrealizowane to wyłącznie ta część dyskonta, która została zaliczona w przychody Banku do dnia sprzedaży instrumentu. Dyskonto, w ocenie Banku - stanowi jego wynagrodzenie za udostępnienie kapitału kontrahentowi (z kolei ta część uzyskanej przez Bank ceny sprzedaży, która stanowi udostępniony wcześniej kapitał, nie może zostać uznana za element podstawy opodatkowania ustalanej dla celów podatku VAT). Bank może bowiem swobodnie dysponować posiadanym instrumentem, tj. może w dniu wykupu zrealizować wynikające z niego prawa po cenie nominalnej (odzyskując tym samym udostępnione emitentowi środki pieniężne wraz z nadwyżką będącą wynagrodzeniem w postaci dyskonta) bądź też, nie czekając do dnia wykupu, sprzedać instrument dyskontowy na rynku wtórnym, po cenie zaakceptowanej przez kontrahenta. Z punktu widzenia Banku kwestia, od kogo otrzyma zwrot zaangażowanego kapitału jest bowiem nieistotna - liczy się jedynie to, że Bank wyświadczył usługę w postaci udostępnienia kapitału, w zamian za którą w ostatecznym rozrachunku otrzymał wynagrodzenie.

Odsetki i dyskonto stają się efektywnie wynagrodzeniem Banku i powinny zostać uwzględnione do celów podatku VAT z chwilą kiedy mogą zostać zrealizowane (tj. w dacie sprzedaży papierów wartościowych, bądź w terminie wykupu przez emitenta bądź w terminie wymagalności odsetek).

Prawidłowość ustalania podstawy opodatkowania w zakresie transakcji obejmujących dłużne papiery wartościowe przeznaczonych do obrotu (w przypadku których wynagrodzeniem Banku jest dyskonto i/bądź odsetki) potwierdzają również powołane wyżej indywidualne interpretacje prawa podatkowego: Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 15 marca 2011 r. (IPPP2-443-985/10-2/AK), z dnia 29 grudnia 2010 r. (IPPPI-443-1045/10-2/PR) i z dnia 30 czerwca 2009 r. (IPPP2/443-442/09-2/SAP), Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 11 stycznia 2010 r. (IBPP2/443-827/09/ICz) oraz Naczelnika Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie w postanowieniu z dnia 22 grudnia 2006 r., (sygn. akt 1471 /NUFR2/443-371/06/JP).

Strata z operacji na papierach wartościowych

Ponadto, ze względu na specyfikę rynku papierów wartościowych, w niektórych sytuacjach Bank dokonuje transakcji, przy których ponosi straty z tytułu sprzedaży danych papierów (tj. cena sprzedaży danych papierów jest niższa niż ich cena zakupu). W takim przypadku Bank nie osiągnie zysku (traktowanego jako wynagrodzenie za wykonaną usługę). Stąd, strata księgowana w koszty Banku nie będzie uwzględniana przy ustalaniu podstawy opodatkowania VAT (tj. nie będzie pomniejszać łącznego obrotu dla celów VAT z tytułu operacji na papierach wartościowych przeznaczonych do obrotu, na który składać się będą zysk, dyskonto i odsetki).

W związku z powyższym, zdaniem Banku, jako obrót dla podatku VAT w przypadku świadczenia usług finansowych w zakresie nabywania i zbywania przez Bank papierów wartościowych uznać należy zrealizowane odsetki, zrealizowane dyskonto oraz zysk zrealizowany w wyniku sprzedaży papierów wartościowych (kalkulowany jako różnica pomiędzy ceną sprzedaży a ceną zakupu danego papieru wartościowego).

Wobec powyższego, Bank wnosi o potwierdzenie zaprezentowanego powyżej własnego stanowiska w sprawie.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2011r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.) zwanej dalej ustawą, czynnościami opodatkowanymi podatkiem od towarów i usług jest m. in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy przez dostawę, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, przy czym w myśl art. 2 ust. 6 ustawy przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Natomiast przez świadczenie usług, rozumie się w myśl art. 8 ust. 1 ustawy każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mąjącej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy.

Czynności są opodatkowane podatkiem od towarów i usług jedynie wówczas, gdy wykonywane są przez podatnika, w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy, działającego w takim charakterze w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Definicja działalności gospodarczej zawarta w ust. 2 powołanego powyżej przepisu ma charakter podmiotowy, odnosi się bowiem do podmiotów prowadzących tę działalność. Działalność gospodarcza, w myśl ust. 2 tego artykułu, obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

W myśl natomiast art. 29 ust. 1 ustawy o VAT podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-21, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.

Należy wskazać, że Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z odrębnymi przepisami, działającą na podstawie zezwoleń upoważniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzane pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym (art. 2 Prawa bankowego). Powyższe oznacza, że Bank jako instytucja zajmująca się pośrednictwem finansowym został utworzony w celu gromadzenia, komasowania określonych środków pieniężnych oraz ich dalszej dystrybucji poprzez system finansowy. Bank dysponuje powierzonymi mu środkami finansowymi na z góry określony czas, po upływie zaś oznaczonego terminu zobowiązany jest do ich zwrotu. Szczególna konstrukcja umów bankowych (w szczególności umowy rachunku bankowego) powoduje, że Bank na czas dysponowania powierzonymi środkami pieniężnymi może swobodnie nimi obracać. Zatem Bank może odpowiednio rozdysponować posiadane środki pomiędzy uczestników systemu finansowego (np. poprzez udzielenie finansowania w określonej formie) lub też może lokować je w inwestycje o zróżnicowanym poziomie ryzyka. Podkreślenia wymaga fakt, że w związku z wykonywaniem czynności określonych w Prawie bankowym, Bank wchodzi w posiadanie środków pieniężnych ulokowanych przez swoich klientów. Środki te muszą być przez Bank inwestowane, aby zapewnić właścicielom lokat/rachunków bankowych zwrot z powierzonego kapitału. Jednym ze sposobów inwestowania środków pieniężnych zgromadzonych przez Bank, jest nabywanie przez Bank we własnym imieniu i na własny rachunek papierów wartościowych (w tym m.in. akcji oraz certyfikatów inwestycyjnych) oraz innych dłużnych papierów udziałowych (w tym m.in. obligacji, bonów skarbowych, bonów pieniężnych itp.). Działalność ta ma na celu osiągnięcie zysku.

Biorąc pod uwagę powyższe należy stwierdzić, iż sprzedaż papierów wartościowych podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż działalność ta (kupno i sprzedaż papierów wartościowych) jest bezpośrednim, stałym i koniecznym rozszerzeniem działalności gospodarczej Banku.

Z okoliczności przedstawionych przez Wnioskodawcę wynika, iż w ramach prowadzonej działalności Bank dokonuje transakcji kupna i sprzedaży papierów wartościowych we własnym imieniu i na własny rachunek. W wyniku wykonywanych czynności po stronie Banku występują przychody z operacji papierami wartościowymi przeznaczonymi do obrotu bądź koszty z operacji papierami wartościowymi przeznaczonymi do obrotu.

Papiery wartościowe kwalifikowane przez Bank jako przeznaczone do obrotu to papiery wartościowe, które Bank nabywa z zamiarem ich dalszej odsprzedaży, w celu uzyskania korzyści finansowych (m.in. w celu osiągnięcia odpowiedniego zwrotu kapitału ze środków pieniężnych ulokowanych w Banku przez klientów). Bank nabywa i zbywa papiery wartościowe emitowane przez instytucje rządowe, instytucje samorządowe, NBP, banki i oddziały instytucji kredytowych, jak również inne podmioty finansowe i przedsiębiorstwa, m.in. (1) akcje oraz (2) dłużne papiery wartościowe (bony skarbowe, bony pieniężne, bony komercyjne, obligacje).

W przypadku dłużnych papierów wartościowych z kuponem (tj. obligacji kuponowych), Bank może nabywać te papiery poniżej wartości nominalnej (z dyskontem) lub powyżej wartości nominalnej (z premią). W przypadku zero-kuponowych dłużnych papierów wartościowych (np. bonów), z uwagi na brak kuponu (odsetek), w praktyce Bank nabywa te papiery poniżej wartości nominalnej (z dyskontem).

Z tytułu realizacji niniejszych transakcji Bank osiąga wynagrodzenie, na które mogą składać się następujące elementy:

1. zysk osiągnięty z tytułu przeprowadzenia poszczególnych transakcji sprzedaży papierów wartościowych, rozumiany jako dodatnia różnica między ceną sprzedaży danych papierów a ich ceną zakupu, zrealizowaną na danej transakcji sprzedaży. Zysk ze sprzedaży papierów wartościowych z prawem do kapitału oraz zysk ze sprzedaży dłużnych papierów wartościowych zostaje ustalony i zaewidencjonowany przez Bank w dniu rozliczenia transakcji sprzedaży (tj. rzeczywistej daty sprzedaży papierów wartościowych).
2. dyskonto od dłużnych papierów wartościowych (np. od tzw. zero-kuponowych dłużnych papierów wartościowych),
3. odsetki od dłużnych papierów wartościowych (np. obligacji z kuponem).

Odsetki i dyskonto stają się efektywnie wynagrodzeniem Banku z chwilą realizacji (tj. w dacie sprzedaży papierów wartościowych, w terminie wykupu przez emitenta bądź w terminie wymagalności odsetek).

W ocenie Banku, w przypadku transakcji nabywania i zbywania przez Bank papierów wartościowych, podstawą opodatkowania ustalaną dla potrzeb podatku VAT jest zysk z poszczególnych transakcji sprzedaży papierów wartościowych zrealizowany na danej transakcji, zrealizowane odsetki, zrealizowane dyskonto.

Ponadto, ze względu na specyfikę rynku papierów wartościowych, w niektórych sytuacjach Bank dokonuje transakcji, przy których wartość sprzedaży danych papierów jest niższa lub równa ich wartości nabycia. Tym samym, w odniesieniu do tych transakcji, Bank nie osiągnie zysku (poniesie stratę lub wynik zerowy) i w konsekwencji nie otrzyma wynagrodzenia za wykonaną usługę, które to wynagrodzenie stanowiłoby podstawę opodatkowania VAT. Tym samym, ujemny wynik osiągnięty przez Bank na realizacji takich transakcji nie będzie uwzględniany przy ustalaniu podstawy opodatkowania VAT.

Mając na uwadze przepisy prawa podatkowego oraz przedstawiony stan faktyczny stwierdzić należy, iż w przypadku świadczenia usług pośrednictwa finansowego w zakresie nabywania i zbywania papierów wartościowych w imieniu własnym i na własny rachunek podstawą opodatkowania (obrotem), o której mowa w art. 29 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług będą: suma odsetek, dyskonto oraz zysk osiągnięty na sprzedaży poszczególnych papierów wartościowych, rozumiany jako nadwyżka ceny sprzedaży papierów wartościowych ponad cenę ich zakupu.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za prawidłowe.

Jednocześnie tut. Organ informuje, iż w zakresie zdarzenia przyszłego wydane zostało odrębne rozstrzygniecie.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi t.j. Dz. U. z 2012r., poz. 270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.

Wniosek ORD-IN

Treść w pliku PDF 813 kB

Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie