Temat interpretacji

Podatek od towarów i usług w zakresie podlegania opodatkowaniu kwoty naliczonej przez Wnioskodawcę za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowych; w zakresie podstawy opodatkowania ww. kwoty oraz w zakresie prawa do pełnego odliczenia podatku naliczonego z faktur otrzymanych od firm, które współpracowały ze Spółdzielnią w pracach związanych z uzyskaniem kwoty za służebność przesyłu oraz za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowych.

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r., poz. 201, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 12 października 2017 r. (data wpływu 20 października 2017 r.), uzupełnionym pismem z dnia 17 stycznia 2018 r. (data wpływu 22 stycznia 2018 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług jest:

• prawidłowe w zakresie podlegania opodatkowaniu kwoty naliczonej przez Wnioskodawcę za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowych,
• prawidłowe w zakresie podstawy opodatkowania ww. kwoty,
• prawidłowe w zakresie prawa do pełnego odliczenia podatku naliczonego z faktur otrzymanych od firm, które współpracowały ze Spółdzielnią w pracach związanych z uzyskaniem kwoty za służebność przesyłu oraz za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowych.

UZASADNIENIE

W dniu 20 października 2017 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie podlegania opodatkowaniu kwoty naliczonej przez Wnioskodawcę za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowych, podstawy opodatkowania ww. kwoty oraz prawa do pełnego odliczenia podatku naliczonego z faktur otrzymanych od firm, które współpracowały ze Spółdzielnią w pracach związanych z uzyskaniem kwoty za służebność przesyłu oraz za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowych. Wniosek uzupełniono pismem z dnia 17 stycznia 2018 r. (data wpływu 22 stycznia 2018 r.) o wskazanie przedmiotu wniosku, informacje doprecyzowujące przedstawiony stan faktyczny i zdarzenie przyszłe oraz dowód wpłaty dodatkowej opłaty za wydanie interpretacji.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny i zdarzenie przyszłe.

Spółdzielnia Mieszkaniowa jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług, składa deklaracje VAT-7 i odprowadza należny podatek VAT. W zakresie swojej działalności Spółdzielnia prowadzi zarówno działalność opodatkowaną podatkiem VAT, jak też działalność zwolnioną od VAT.

Spółdzielnia zawarła z Przedsiębiorstwem Wodociągów i Kanalizacji Spółka z o.o. (PWIK) umowę w postaci aktu notarialnego (nie ma w tej sprawie wyroku sądowego) dotyczącą ustanowienia służebności przesyłu dla sieci wodociągowych i kanalizacyjnych, będących własnością PWIK, a przebiegających przez nieruchomości gruntowe, których użytkownikiem wieczystym jest Spółdzielnia. Służebność ta została ustanowiona za jednorazowym wynagrodzeniem powiększonym o należny podatek VAT. Oprócz ww. jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu powiększonego o należny podatek VAT, przedstawiciele Spółdzielni Mieszkaniowej oświadczyli, że z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości gruntowych Spółdzielni przez PWIK do dnia zawarcia tej umowy notarialnej należne jest dla Spółdzielni również jednorazowe odszkodowanie w określonej wysokości (przy kwocie odszkodowania brak jest wzmianki o należnym podatku VAT), a przedstawiciele PWIK zobowiązali się do zapłaty tego odszkodowania (nie ma w tej sprawie wyroku sądowego). W ww. akcie notarialnym jest też między innymi zapis, że wyszczególnione kwoty wynagrodzenia powiększonego o należny VAT i odszkodowania (tu brak wzmianki o podatku VAT) wyczerpują wszelkie roszczenia Spółdzielni względem Spółki PWIK z tytułu istnienia na nieruchomościach Spółdzielni urządzeń przesyłowych.

W uzyskaniu ww. kwot wynagrodzenia i odszkodowania pomagały Spółdzielni różne firmy zewnętrzne, których prace polegały m.in. na wycenie wartości służebności przesyłu, opracowaniu wniosków, skompletowaniu różnych potrzebnych do tych spraw dokumentów, reprezentowaniu Spółdzielni przed różnymi instytucjami i za prace te Spółdzielnia została obciążona fakturami wraz z naliczonym podatkiem VAT, który to VAT Spółdzielnia odliczyła w całości (od części faktur) lub zamierza to zrobić w najbliższym czasie.

Jeżeli chodzi o uzyskaną kwotę nazwaną w akcie notarialnym odszkodowaniem, to analizując zaistniały stan, Wnioskodawca doszedł do wniosku, że odszkodowanie to jest właściwie wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowych Spółdzielni i na wynagrodzenie to wystawił dla PWIK Sp. z o.o. fakturę, w której ustaloną w akcie notarialnym kwotę tzw. odszkodowania potraktował jako kwotę brutto i wydzielił z niej kwotę netto i należny podatek VAT (tzw. metodą w stu). Jednak Zainteresowany ma wątpliwości czy postąpił słusznie.

Ponadto w piśmie z dnia 17 stycznia 2018 r. stanowiącym uzupełnienie do wniosku Spółdzielnia wskazała, że:

1. Spółdzielnia przez cały okres swojej działalności posiadała informacje na temat przebiegu sieci wodociągowo-kanalizacyjnych będących własnością Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. przez nieruchomości gruntowe, których Spółdzielnia jest użytkownikiem wieczystym, akceptowała zaistniałą sytuację i ostatecznie podjęła działania niezbędne do jej prawnego uregulowania ustanowienia służebności przesyłu. Spółdzielnia nigdy nie skierowała powyższej sprawy na drogę postępowania sądowego przeciwko PWIK Sp. z o.o. o przywrócenie terenu do stanu pierwotnego.
2. Spółdzielnia nie podejmowała żadnych kroków w celu odzyskania przedmiotowej nieruchomości.
3. Spółdzielnia zawarła z PWIK Sp. z o.o. umowę w postaci aktu notarialnego dotyczącą służebności przesyłu dla sieci wodociągowych i kanalizacyjnych dnia 23 sierpnia 2017 r.
4. Jednorazowe odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości gruntowych należne jest dla Spółdzielni od PWIK Sp. z o.o. za okres ostatnich trzech lat poprzedzających dzień zawarcia aktu notarialnego, tj. do dnia 23 sierpnia 2017 r.
5. Usługi firm współpracujących ze Spółdzielnią w pracach związanych z uzyskaniem kwot wynagrodzenia za służebność przesyłu oraz tzw. odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowych służyły tylko do osiągnięcia tego celu. Według Wnioskodawcy, uzyskane przez Spółdzielnię kwoty wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu oraz kwota tzw. odszkodowania stanowiły dla Spółdzielni sprzedaż opodatkowaną podatkiem VAT, dlatego też Zainteresowany uważa, że wynagrodzenia za usługi ww. firm związane są tylko ze sprzedażą opodatkowaną podatkiem VAT.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania:

Czy Wnioskodawca postąpił prawidłowo uznając kwotę nazwaną w akcie notarialnym odszkodowaniem jako wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowej podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT, czy też kwota ta jest faktycznym odszkodowaniem niepodlegającym VAT? (pytanie dotyczy stanu faktycznego)

Zdaniem Wnioskodawcy:

Ad. 1

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem VAT podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Natomiast w myśl art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT, w tym również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Tak więc zdaniem Zainteresowanego kwotę nazwaną w akcie notarialnym odszkodowaniem można uznać jako wynagrodzenie za wyświadczoną usługę, tj. wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowej podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT. Przemawia za tym fakt, że Spółdzielnia przez cały okres była świadoma istnienia na jej nieruchomościach sieci przesyłowych, nigdy nie dążyła do ich usunięcia z tych nieruchomości i nie tylko tolerowała ten stan, ale sieci te traktowała jako niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania osiedla.

Ad. 2

Zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy o VAT, podstawą opodatkowania jest wszystko co stanowi zapłatę.

Jednak w odniesieniu do ustalenia podstawy opodatkowania od kwoty nazwanej w omawianym akcie notarialnym odszkodowaniem, to zdaniem Wnioskodawcy postąpił prawidłowo, traktując wymienioną tam kwotę jako wynagrodzenie brutto i wydzielając z niej kwotę netto i należny podatek VAT (metoda w stu). Ograniczeniem i wyraźnym wskazaniem w tym względzie są zapisy w tym akcie notarialnym tzn.:

• wyszczególniona kwota tzw. odszkodowania bez wzmianki o doliczeniu do niej podatku VAT oraz
• zapis mówiący, że wyszczególnione w akcie notarialnym kwoty czyli:
  1. kwota wynagrodzenia powiększona o podatek od towarów i usług 23%, przy czym wartość tego podatku VAT też jest wyszczególniona oraz
  2. kwota tzw. odszkodowania bez wzmianki o doliczeniu do niej podatku VAT,

wyczerpują wszelkie roszczenia Spółdzielni względem spółki PWIK z tytułu istnienia na nieruchomościach Spółdzielni urządzeń przesyłowych.

Ad. 3

Zdaniem Zainteresowanego, pomimo że Spółdzielnia prowadzi działalność zwolnioną i opodatkowaną podatkiem VAT, to zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, posiada prawo do pełnego odliczenia podatku VAT z faktur otrzymywanych od firm (zarejestrowanych jako podatnicy VAT czynni), które współpracowały ze Spółdzielnią w pracach związanych z uzyskaniem omawianych tu kwot wynagrodzenia i tzw. odszkodowania, gdyż zakupy te można przyporządkować do sprzedaży opodatkowanej (Spółdzielnia od uzyskanych kwot wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu oraz od wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowych naliczyła i odprowadziła należny podatek VAT).

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego jest:

• prawidłowe w zakresie podlegania opodatkowaniu kwoty naliczonej przez Wnioskodawcę za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowych,
• prawidłowe w zakresie podstawy opodatkowania ww. kwoty,
• prawidłowe w zakresie prawa do pełnego odliczenia podatku naliczonego z faktur otrzymanych od firm, które współpracowały ze Spółdzielnią w pracach związanych z uzyskaniem kwoty za służebność przesyłu oraz za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowych.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2017 r., poz. 1221, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Wskazane czynności, jak wynika z art. 5 ust. 2 ustawy, podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Powyższe oznacza, że istotny jest przede wszystkim faktyczny przebieg danej czynności i osiągnięty rezultat zgodny z zamiarem umawiających się stron.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel ().

Natomiast przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z tak szeroko sformułowanej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy przede wszystkim rozumieć określone zachowanie podatnika na rzecz odrębnego podmiotu, które zasadniczo wynika z dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę.

Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu.

Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde powstrzymanie się od działania, czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy.

Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie.

Należy zauważyć, że zaniechanie działania lub tolerowanie czynności lub sytuacji podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywane jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta usługi.

W zakresie odpłatności za ww. świadczenie, ustawa o podatku od towarów i usług nie definiuje co należy rozumieć przez czynność odpłatną. Jednak dla uznania, że dostawa towarów oraz świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bezwzględnym warunkiem jest odpłatność za daną czynność, co wynika z ww. przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy. Odpłatność oznacza wykonanie czynności (dostawy towarów oraz świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług i otrzymaną zapłatą.

Można w tym miejscu wskazać, że kwestia odpłatności była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

W wyroku z dnia 15 lipca 1982 r. w sprawie Hong-Kong Trade Development Council, TSUE stwierdził, że wskazane w sprawie czynności podlegają opodatkowaniu jedynie wtedy, gdy zostały wykonane odpłatnie. Analizując głębiej ten problem Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 8 marca 1988 r. w sprawie Apple and Pear Development Council stwierdził, iż czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem).

Pojęcie odpłatności pojawiło się również w orzeczeniu z dnia 5 lutego 1981 r. C-154/80, które zapadło na tle przepisów I Dyrektywy VAT z dnia 11 kwietnia 1967 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich w zakresie podatków obrotowych (67/227/EWEC). Trybunał wskazał, że termin zapłata stanowi integralną część przepisów prawa wspólnotowego, które nie odwołuje się do prawa państw członkowskich dla ustalenia jego znaczenia i zakresu. Stąd też wykładnia tego wyrażenia nie może być pozostawiona dyskrecjonalnemu władztwu każdego państwa członkowskiego. Ponadto Trybunał przypomniał, że świadczenie podlega opodatkowaniu jedynie w wypadku, gdy podstawę opodatkowania stanowi świadczenie wzajemne otrzymane przez świadczącego usługę. Musi również istnieć możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego. W końcu jak wskazał Trybunał świadczenie wzajemne musi stanowić pewną wartość subiektywną, gdyż podstawą opodatkowania jest świadczenie wzajemne rzeczywiście otrzymane, nie zaś wartość otrzymana według kryteriów obiektywnych.

Na uwagę zasługuje również orzeczenie w sprawie C-16/93 pomiędzy R. J. Tolsma a Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden (Holandia), gdzie Trybunał zauważył, że czynność podlega opodatkowaniu wyłącznie wtedy, gdy istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego. Skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę, należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę, wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy, podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Wobec powyższych rozważań, dostawa towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wtedy, gdy są wykonane odpłatnie, oraz gdy pomiędzy dostawcą towaru lub świadczącym usługę i ich beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne.

Należy ponadto zauważyć, ze chociaż ustawa wyraźnie stanowi o zobowiązaniu się do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji, należy uznać, że świadczenie tego rodzaju usług polegających na zaniechaniu lub tolerowaniu odbywa się nie tylko w ramach stosunków obligacyjnych, ale również (a nawet przede wszystkim) na płaszczyźnie prawa rzeczowego. Świadczeniem usługi będzie więc również ustanowienie niektórych ograniczonych praw rzeczowych: służebności, użytkowania etc. W potocznym rozumieniu przez ustanowienie tych praw podmiot zobowiązuje się do przestrzegania uszczupleń swojej własności nad rzeczą (tolerowania działań podmiotów, na rzecz których ustanowiona została służebność oraz niepodejmowania działań w zakresie wyłączonym przez ustanowienie służebności).

Z informacji zawartych we wniosku wynika, że Spółdzielnia Mieszkaniowa jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług, składa deklaracje VAT-7 i odprowadza należny podatek VAT. W zakresie swojej działalności Spółdzielnia prowadzi zarówno działalność opodatkowaną podatkiem VAT, jak też działalność zwolnioną od VAT. Spółdzielnia zawarła z Przedsiębiorstwem Wodociągów i Kanalizacji Spółka z o.o. (PWIK) umowę w postaci aktu notarialnego (nie ma w tej sprawie wyroku sądowego) dotyczącą ustanowienia służebności przesyłu dla sieci wodociągowych i kanalizacyjnych, będących własnością PWIK, a przebiegających przez nieruchomości gruntowe, których użytkownikiem wieczystym jest Spółdzielnia. Służebność ta została ustanowiona za jednorazowym wynagrodzeniem powiększonym o należny podatek VAT. Oprócz ww. jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu powiększonego o należny podatek VAT, przedstawiciele Spółdzielni Mieszkaniowej oświadczyli, że z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości gruntowych Spółdzielni przez PWIK do dnia zawarcia tej umowy notarialnej należne jest dla Spółdzielni również jednorazowe odszkodowanie w określonej wysokości (przy kwocie odszkodowania brak jest wzmianki o należnym podatku VAT), a przedstawiciele PWIK zobowiązali się do zapłaty tego odszkodowania (nie ma w tej sprawie wyroku sądowego). W ww. akcie notarialnym jest też między innymi zapis, że wyszczególnione kwoty wynagrodzenia powiększonego o należny VAT i odszkodowania (tu brak wzmianki o podatku VAT) wyczerpują wszelkie roszczenia Spółdzielni względem Spółki PWIK z tytułu istnienia na nieruchomościach Spółdzielni urządzeń przesyłowych. Jeżeli chodzi o uzyskaną kwotę nazwaną w akcie notarialnym odszkodowaniem, to analizując zaistniały stan, Wnioskodawca doszedł do wniosku, że odszkodowanie to jest właściwie wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowych Spółdzielni i na wynagrodzenie to wystawił dla PWIK Sp. z o.o. fakturę, w której ustaloną w akcie notarialnym kwotę tzw. odszkodowania potraktował jako kwotę brutto i wydzielił z niej kwotę netto i należny podatek VAT (tzw. metodą w stu).

Spółdzielnia przez cały okres swojej działalności posiadała informacje na temat przebiegu sieci wodociągowo-kanalizacyjnych będących własnością Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. przez nieruchomości gruntowe, których Spółdzielnia jest użytkownikiem wieczystym, akceptowała zaistniałą sytuację i ostatecznie podjęła działania niezbędne do jej prawnego uregulowania ustanowienia służebności przesyłu. Spółdzielnia nigdy nie skierowała powyższej sprawy na drogę postepowania sądowego przeciwko PWIK Sp. z o.o. o przywrócenie terenu do stanu pierwotnego. Spółdzielnia nie podejmowała żadnych kroków w celu odzyskania przedmiotowej nieruchomości. Spółdzielnia zawarła z PWIK Sp. z o.o. umowę w postaci aktu notarialnego dotyczącą służebności przesyłu dla sieci wodociągowych i kanalizacyjnych dnia 23 sierpnia 2017 r. Jednorazowe odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości gruntowych należne jest dla Spółdzielni od PWIK Sp. z o.o. za okres ostatnich trzech lat poprzedzających dzień zawarcia aktu notarialnego, tj. do dnia 23 sierpnia 2017 r.

Wątpliwości Wnioskodawcy w analizowanej sprawie w pierwszej kolejności dotyczą wskazania:

• czy Wnioskodawca postąpił prawidłowo uznając kwotę nazwaną w akcie notarialnym odszkodowaniem jako wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowej podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT, czy też kwota ta jest faktycznym odszkodowaniem niepodlegającym VAT,
• czy Zainteresowany postąpił prawidłowo przy ustaleniu podstawy opodatkowania od kwoty nazwanej w akcie notarialnym odszkodowaniem traktując ją jako kwotę brutto wynagrodzenia i wydzielając z niej kwotę netto i należny podatek VAT.

Zauważyć należy, że przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania, zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego.

Na gruncie prawa cywilnego, odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto, między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą, musi istnieć związek przyczynowy.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017 r., poz. 201, z późn. zm.), zwana dalej k.c., rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 k.c.).

Zgodnie z treścią art. 471 k.c., dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle wyżej powołanych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych, szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Co do zasady obowiązek pokrycia szkody powstaje z uwagi na dokonanie czynności zabronionej (ex delicto) lub w wyniku niewykonania lub nieprawidłowego wykonania postanowień umowy (ex contracto).

Przepisy Kodeksu cywilnego regulują również kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy.

Zgodnie z art. 222 § 1 i § 2 k.c., właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Na podstawie art. 224 § 1 k.c., samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

Jak wynika z treści § 2 powołanego przepisu, od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

W oparciu natomiast o art. 225 cyt. k.c., obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Z ww. regulacji wynika, że w sytuacji wytoczenia powództwa przeciwko samoistnemu posiadaczowi w złej wierze jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz jest odpowiedzialny za jej stan. Ponadto, spoczywa na nim obowiązek zwrotu pobranych od powyższej chwili pożytków, których nie zużył, jak również winny jest uiścić wartość tych, które zużył.

Zgodnie z dyspozycją art. 230 k.c., przepisy normujące stosunki między właścicielem rzeczy a posiadaczem samoistnym (art. 224-229 k.c.) znajdują odpowiednie zastosowanie do stosunków między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym.

W myśl powołanego wyżej art. 230 k.c., przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub utraty rzeczy, jak również przepisy dotyczące roszczeń samoistnego posiadacza o zwrot nakładów na rzecz, stosuje się odpowiednio do stosunku między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego.

Stosownie do art. 336 k.c., posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

Zatem o tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości lub gruntu podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

Zauważyć należy, że z cytowanych wyżej przepisów ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że przy określeniu czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest określenie, czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonywania tego świadczenia miało być wypłacone.

Analiza ww. przepisów ustawy prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy usługą i otrzymaną zapłatą.

Kolejnym czynnikiem decydującym o tym, czy mamy do czynienia z wynagrodzeniem jest ustalenie, czy wynagrodzenie takie było należne z tytułu danego świadczenia. Czynność opodatkowana powstaje w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami. Zatem wystąpić musi bezpośredni związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia, oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

Kluczowym elementem dla rozstrzygnięcia czy czynność podlega opodatkowaniu jest fakt istnienia zgody, chociażby nieformalnej, na korzystanie z przedmiotu, bądź wystąpienie przez jego właściciela na drogę sądową.

W sytuacji zatem, gdy osoba trzecia korzysta z nieruchomości bez zgody jej właściciela, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem nieruchomości i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne.

Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy po zakończeniu umowy dotychczasowy najemca (dzierżawca) nadal użytkuje nieruchomość za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację, kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) z różnych względów toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy.

W takich bowiem okolicznościach, wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję odpłatności za świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji należy stwierdzić, że decydujące znaczenie dla opodatkowania lub braku opodatkowania bezumownego korzystania z rzeczy bez zawiązywania stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne, które jeżeli wskazują na dorozumiane, milczące trwanie umowy powodują, że czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

Zatem stwierdzić należy, że w zakresie w jakim otrzymana należność stanowi wynagrodzenie za świadczoną usługę podlega ona opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, w sytuacji zaś, gdy otrzymano świadczenie będące odszkodowaniem, to nie podlega ono regulacjom ustawy o podatku od towarów i usług, a tym samym nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Jak wskazał Wnioskodawca w opisie sprawy, Spółdzielnia przez cały okres swojej działalności posiadała informacje na temat przebiegu sieci wodociągowo-kanalizacyjnych będących własnością Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. przez nieruchomości gruntowe, których Spółdzielnia jest użytkownikiem wieczystym, akceptowała zaistniałą sytuację i ostatecznie podjęła działania niezbędne do jej prawnego uregulowania ustanowienia służebności przesyłu. Spółdzielnia nigdy nie skierowała powyższej sprawy na drogę postepowania sądowego przeciwko PWIK Sp. z o.o. o przywrócenie terenu do stanu pierwotnego. Spółdzielnia nie podejmowała żadnych kroków w celu odzyskania przedmiotowej nieruchomości.

Zatem z okoliczności sprawy wynika, że w rozpatrywanej sprawie umożliwienie przez Spółdzielnię korzystania przez PWIK z nieruchomości gruntowych, których Spółdzielnia jest użytkownikiem wieczystym, należy traktować jako dorozumiany stosunek prawny o charakterze umownym, który spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Tym samym Spółdzielnia, pozwalając PWIK na korzystanie z nieruchomości (tolerując taką sytuację), świadczy usługi, które ze względu na ich odpłatny charakter podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Otrzymane od Spółki świadczenie pieniężne jest w rzeczywistości wynagrodzeniem za świadczoną przez Wnioskodawcę usługę, dającą wypłacającemu je przedsiębiorstwu (PWIK) wyraźne i bezpośrednie korzyści w postaci możliwości korzystania w oznaczonym zakresie z nieruchomości.

Ad. 1

Podsumowując, umożliwienie przez Wnioskodawcę korzystania z nieruchomości gruntowych, których Spółdzielnia jest użytkownikiem wieczystym, Przedsiębiorstwu Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o., należy traktować jako dorozumiany stosunek prawny o charakterze umownym, który spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem Wnioskodawca postąpił prawidłowo uznając kwotę nazwaną w akcie notarialnym odszkodowaniem jako wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowej podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania nr 1 jest prawidłowe.

Na mocy art. 29a ust. 1 ustawy, podstawą opodatkowania, z zastrzeżeniem ust. 2-5, art. 30a-30c, art. 32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5, jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

Katalog elementów dodatkowych wchodzących w skład podstawy opodatkowania określony został w art. 29a ust. 6 ustawy, w myśl którego, podstawa opodatkowania obejmuje:

1. podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku;
2. koszty dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane przez dokonującego dostawy lub usługodawcę od nabywcy lub usługobiorcy.

W myśl art. 29a ust. 7 ustawy, podstawa opodatkowania nie obejmuje kwot:

1. stanowiących obniżkę cen w formie rabatu z tytułu wcześniejszej zapłaty;
2. udzielonych nabywcy lub usługobiorcy opustów i obniżek cen, uwzględnionych w momencie sprzedaży;
3. otrzymanych od nabywcy lub usługobiorcy jako zwrot udokumentowanych wydatków poniesionych w imieniu i na rzecz nabywcy lub usługobiorcy i ujmowanych przejściowo przez podatnika w prowadzonej przez niego ewidencji na potrzeby podatku.

Powołany wyżej przepis art. 29a ust. 1 ustawy określa zasadę ogólną odnoszącą się do podstawy opodatkowania. W myśl tej zasady ogólnej, podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej.

Należy wskazać, że z orzecznictwa TSUE wynika, że zapłata musi być wyrażalna w formie pieniężnej, choć niekoniecznie w jednostkach pieniężnych (może to być np. świadczenie usługi lub dostawa towarów). Podstawą opodatkowania jest zapłata faktycznie otrzymana (którą ma otrzymać podatnik), a nie wartość oszacowana według obiektywnych kryteriów (m.in. wyroki w sprawie C-33/93 czy C-154/80).

Wskazać należy, że art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (Dz. U. z 2017 r., poz. 1830) stanowi, że cena oznacza wartość wyrażoną w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest obowiązany zapłacić przedsiębiorcy za towar lub usługę.

Stosownie do treści art. 3 ust. 2 wskazanej wyżej ustawy, w cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru (usługi) podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług lub podatkiem akcyzowym. Przez cenę rozumie się również stawkę taryfową.

Mając na uwadze przedstawiony opis sprawy oraz obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa, stwierdzić należy, że przepisy prawa podatkowego pozostawiają stronom transakcji rozstrzygnięcie kwestii, czy wynagrodzenie wypłacone w zamian za wyświadczoną usługę uwzględnia podatek od towarów i usług, i stanowi kwotę brutto, czy nie uwzględnia podatku od towarów i usług, i stanowi kwotę netto.

W tym miejscu należy przypomnieć, jak wynika z cytowanego wyżej art. 29a ust. 1 i ust. 6 pkt 1 ustawy, podstawą opodatkowania, jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika. Podstawa opodatkowania obejmuje podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku.

Wysokości kwoty należnej od nabywcy, czyli ceny sprzedaży, powyższy przepis, ani inne przepisy prawa podatkowego nie regulują. Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług, które regulują konsekwencje publiczno-prawne dokonania sprzedaży towaru lub wyświadczenia usługi nie mogą mieć wpływu na wysokość ceny ustalonej przez strony umowy cywilnej lub określonej w drodze decyzji. Regulują bowiem, co stanowi podstawę opodatkowania, ale nie mają i nie mogą mieć wpływu na sposób jej ustalenia.

W prawodawstwie polskim obowiązuje zasada swobody umów, w ramach której strony mogą dowolnie kształtować treść umowy w granicach wyznaczonych przez prawo. Zasada ta ma również zastosowanie na gruncie prawa podatkowego. W związku z tym, przy ustalaniu wysokości należności ustawodawca nie ingeruje w sferę podejmowania decyzji, co do sposobu określenia należności (ceny tj. czy winna być ona uzgodniona w zawartej pomiędzy kontrahentami umowie jako wartość bez podatku VAT, tzw. cena netto, czy też wartość z podatkiem VAT, tzw. cena brutto) za sprzedawany towar, a wszelkie spory pomiędzy stronami transakcji w tym zakresie są rozstrzygane na gruncie prawa cywilnego, a nie podatkowego.

Należy jednakże zaznaczyć, że strony powinny ewentualnie sięgnąć do odpowiednich przepisów innych gałęzi prawa. Jeśli zatem zgodnie z odpowiednimi przepisami innych gałęzi prawa lub ustaleniami pomiędzy stronami, dotyczącymi przyznania i wypłaty wynagrodzenia za okres bezumownego korzystania z opisanych nieruchomości oraz jego wysokości, Wnioskodawca za ww. czynność otrzyma wyłącznie kwotę nazwaną w akcie notarialnym odszkodowaniem, która będzie jedyną kwotą należną Spółdzielni za bezumowne korzystanie z nieruchomości, to należy uznać, że jest to kwota należna z tytułu świadczenia usług, czyli kwota obejmująca całość świadczenia należnego od nabywcy, którą dla ustalenia podstawy opodatkowania należy traktować jako kwotę brutto zawierającą podatek VAT.

Ad. 2

Zatem, w sytuacji, gdy kwota nazwana w akcie notarialnym odszkodowaniem będzie kwotą obejmującą całość świadczenia należnego od PWIK za okres bezumownego korzystania z nieruchomości, to dla ustalenia podstawy opodatkowania otrzymaną kwotę należy traktować jako kwotę brutto zawierającą podatek VAT. W tej sytuacji Zainteresowany postąpił prawidłowo przy ustaleniu podstawy opodatkowania od kwoty nazwanej w akcie notarialnym odszkodowaniem traktując ją jako kwotę brutto wynagrodzenia i wydzielając z niej kwotę netto i należny podatek VAT.

Zatem stanowisko Zainteresowanego w odniesieniu do pytania nr 2 należało uznać za prawidłowe.

Następną kwestią do rozstrzygnięcia jest prawo do odliczenia podatku naliczonego w zdarzeniu przyszłym. Z uwagi na to, że jej rozstrzygnięcie uzależnione jest częściowo od odpowiedzi na pytania nr 1 i nr 2, interpretację w tej kwestii ujęto w interpretacji dotyczącej ww. pytań.

Z opisu sprawy wynika, że w uzyskaniu ww. kwot wynagrodzenia i odszkodowania pomagały Spółdzielni różne firmy zewnętrzne, których prace polegały m.in. na wycenie wartości służebności przesyłu, opracowaniu wniosków, skompletowaniu różnych potrzebnych do tych spraw dokumentów, reprezentowaniu Spółdzielni przed różnymi instytucjami i za prace te Spółdzielnia została obciążona fakturami wraz z naliczonym podatkiem VAT, który to VAT Spółdzielnia odliczyła w całości (od części faktur) lub zamierza to zrobić w najbliższym czasie. Usługi firm współpracujących ze Spółdzielnią w pracach związanych z uzyskaniem kwot wynagrodzenia za służebność przesyłu oraz tzw. odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowych służyły tylko do osiągnięcia tego celu. Według Wnioskodawcy, uzyskane przez Spółdzielnię kwoty wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu oraz kwota tzw. odszkodowania stanowiły dla Spółdzielni sprzedaż opodatkowaną podatkiem VAT, dlatego też Zainteresowany uważa, że wynagrodzenia za usługi ww. firm związane są tylko ze sprzedażą opodatkowaną podatkiem VAT.

W związku z powyższym wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą prawa do pełnego odliczenia podatku naliczonego z faktur otrzymanych od firm, które współpracowały ze Spółdzielnią w pracach związanych z uzyskaniem kwoty za służebność przesyłu oraz za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowych.

Podstawowe zasady dotyczące odliczania podatku naliczonego zostały sformułowane w art. 86 ust. 1 ustawy. W świetle tego przepisu, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15 ustawy, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

Na mocy art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy, kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:

1. nabycia towarów i usług,
2. dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi.

Jak wynika z powołanych przepisów, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).

Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi.

Przedstawiona wyżej zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.

Ponadto podkreślić należy, że ustawodawca zapewnił podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Jedno z takich ograniczeń zostało wskazane w art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy, zgodnie z którym nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.

Oznacza to, że podatnik nie może skorzystać z prawa do odliczenia w odniesieniu do podatku, który jest należny wyłącznie z tego względu, że został wykazany na fakturze w sytuacji, gdy transakcja nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.

Natomiast na podstawie przepisu art. 88 ust. 4 ustawy, obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się również do podatników, którzy nie są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, zgodnie z art. 96, z wyłączeniem przypadków, o których mowa w art. 86 ust. 2 pkt 7.

Zgodnie z powyższą regulacją, z prawa do odliczenia podatku skorzystać mogą wyłącznie podatnicy, którzy są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni.

Z powyższego wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy spełnione zostaną określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do działalności opodatkowanej.

Jak wskazał Wnioskodawca i częściowo potwierdziła niniejsza interpretacja, uzyskane przez Spółdzielnię kwoty wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu oraz kwota tzw. odszkodowania stanowiły dla Spółdzielni sprzedaż podlegającą opodatkowaniu i opodatkowaną podatkiem VAT, dlatego też Zainteresowany uważa, że wynagrodzenia za usługi ww. firm związane są tylko ze sprzedażą opodatkowaną podatkiem VAT.

W konsekwencji, mając na uwadze wskazany wyżej przepis art. 86 ust. 1 ustawy należy stwierdzić, że w analizowanej sprawie zostanie spełniony podstawowy warunek uprawniający do odliczenia podatku od towarów i usług poniesione przez Spółdzielnię wydatki związane będą tylko z czynnościami opodatkowanymi podatkiem VAT. Zatem Wnioskodawca, będący czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług, będzie miał możliwość obniżenia kwoty podatku należnego o całą kwotę podatku naliczonego z faktur otrzymanych od firm, które współpracowały ze Spółdzielnią w pracach związanych z uzyskaniem kwoty za służebność przesyłu oraz za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowych., pod warunkiem niezaistnienia przesłanek wskazanych w art. 88 ustawy.

Ad. 3

Mając na uwadze powołane przepisy prawa oraz przedstawiony opis sprawy należy stwierdzić, że Wnioskodawcy będzie przysługiwało prawo do pełnego odliczenia podatku naliczonego z faktur otrzymanych od firm, które współpracowały ze Spółdzielnią w pracach związanych z uzyskaniem kwoty za służebność przesyłu oraz za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowych, stosownie do art. 86 ust. 1 ustawy, z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z art. 88 ustawy.

W konsekwencji stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania nr 3 również jest prawidłowe.

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej, przepisów art. 14k14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;
2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Interpretacja dotyczy:

• zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia,
• zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. z 2017 r., poz. 1369, z późn. zm.) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.

Stanowisko

prawidłowe

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej