Temat interpretacji

moment powstania obowiązku podatkowego z tytułu otrzymania kosztów zastępstwa procesowego oraz obowiązku wystawienia faktury uznanie kwoty kosztów zastępstwa procesowego za kwotę brutto

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r., poz. 613, z późn. zm.) oraz § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U., poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 18 maja 2016 r. (data wpływu 23 maja 2016 r.), uzupełnionym pismem z dnia 30 czerwca 2016r. (data wpływu 6 lipca 2016r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie:

• momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu otrzymania kosztów zastępstwa procesowego oraz obowiązku wystawienia faktury jest nieprawidłowe

• uznania kwoty kosztów zastępstwa procesowego za kwotę brutto jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 23 maja 2016 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej:

• podatku dochodowego od osób prawnych

• podatku od towarów i usług w zakresie:
  • momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu otrzymania kosztów zastępstwa procesowego oraz obowiązku wystawienia faktury
  • uznania kwoty kosztów zastępstwa procesowego za kwotę brutto
  • sposobu dokumentowania VAT należnego od otrzymanej bezpośrednio od komornika wpłaty w przypadku, gdy obowiązek podatkowy powstaje w dacie otrzymania kwoty wyegzekwowanych kosztów zastępstwa procesowego.

Wniosek został uzupełniony pismem z dnia 30 czerwca 2016r. (data wpływu 6 lipca 2016r.) w przedmiocie podatku od towarów i usług w zakresie doprecyzowania opisu stanu faktycznego.

We wniosku przedstawiono następujący zaistniały stan faktyczny (doprecyzowany w uzupełnieniu wniosku).

Wnioskodawca prowadzi działalność w zakresie świadczenia windykacji wierzytelności na zlecenie. W ramach prowadzonej przez siebie działalności Wnioskodawca wykonuje na rzecz zleceniodawców czynności polegające w szczególności na:

• telefonicznym kontakcie z dłużnikami i przeprowadzaniu rozmów windykacyjnych;

• zawieraniu porozumień i ugód oraz ustalaniu nowych harmonogramów spłat zadłużenia i nadzorowaniu realizacji tych porozumień i ugód;

• przejmowaniu ruchomości stanowiących zabezpieczenie wierzytelności,

• reprezentowaniu zleceniodawców przed urzędami i sądami w związku z realizacją zleceń windykacyjnych, w tym wykonywaniu czynności zastępstwa procesowego;

• ustalaniu aktualnych danych osobowych i teleadresowych dłużników, składników i miejsca położenia ich majątku.

Wnioskodawca posiada umowy o współpracy z kontrahentami, które regulują m.in. wynagrodzenie należne Wnioskodawcy za wykonywanie opisanych powyżej czynności oraz zasady dotyczące zwrotu kosztów poniesionych przez Wnioskodawcę w ramach realizacji niektórych czynności wykonywanych na rzecz kontrahentów.

Wnioskodawca jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku VAT. Kontrahenci Wnioskodawcy są zarejestrowanymi czynnymi podatnikami podatku VAT.

Wnioskodawca posiada umowę z kontrahentem A, w ramach której wykonuje m.in. czynności windykacji na etapie sądowo-egzekucyjnym (w tym zastępstwo procesowe), za które Wnioskodawcy przysługuje wynagrodzenie netto (rozliczane w miesięcznych okresach rozliczeniowych) określone jako dany % od kwoty odzyskanej w postępowaniu sądowo- egzekucyjnym i określona stała stawka za uzyskanie tytułu wykonawczego. Dodatkowo umowa z kontrahentem A przewiduje zwrot kosztów Wnioskodawcy oraz prawo do otrzymania zasądzonych kosztów zastępstwa procesowego. Obszar ten jest regulowany zapisami z umowy:

• Paragraf 7, ustęp 2: "W ramach wykonywanego Zlecenia Zleceniobiorca pokrywa opłaty administracyjne, opłaty taksy notarialnej poświadczania dokumentów, opłaty sądowe, egzekucyjne oraz koszty zastępstwa procesowego określone Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu lub Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu "

• Paragraf 7, ustęp 3 "Zestawienie dodatkowych kosztów wskazanych w ust 1 i 2 będzie raportowane do Zleceniodawcy w formie określonej w Załączniku nr 7 do Umowy."

• Paragraf 7, ustęp 4 "Zleceniodawca zobowiązuje się do zwrotu poniesionych przez Zleceniobiorcę dodatkowych kosztów wymienionych w ust. 1 i 2 na podstawie wystawionej przez Zleceniobiorcę faktury VAT, do której dołączone zostanie zbiorcze zestawienie dodatkowych kosztów, o którym mowa w ust. 3 oraz kopie dokumentów źródłowych w postaci faktur i rachunków potwierdzających koszty poniesione przez Zleceniobiorcę w związku z realizacją Zlecenia. Jako wartość netto faktury VAT zostanie podana suma wartości netto dodatkowych kosztów, o których mowa w ust. 1 i 2, dla których Zleceniobiorcy przysługuje prawo odliczenia VAT naliczonego oraz wartość brutto dodatkowych kosztów, o których mowa w ust. 1 i 2, w pozostałych przypadkach. Do tak ustalonej wartości netto zostanie doliczona kwota podatku od towarów i usług (VAT) wg stawek obowiązujących na dzień wystawienia faktury."

• Paragraf 7, ustęp 9 "W razie uzyskania w toku postępowania sądowego orzeczenia zasądzającego od strony przeciwnej koszty zastępstwa procesowego, uprawnionym do ich otrzymania będzie Zleceniobiorca."

Zasądzone koszty postępowania sądowego są przekazywane Wnioskodawcy po ich wyegzekwowaniu przez komornika. Przekazanie środków do Wnioskodawcy następuje albo bezpośrednio przez komornika (jeśli kontrahent A wyraził zgodę na podanie we wniosku do komornika rachunku bankowego Wnioskodawcy dla płatności z tytułu kosztów zastępstwa procesowego) albo za pośrednictwem kontrahenta A.

Wnioskodawca w uzupełnieniu wniosku wskazał, iż zgodnie z zapisami umowy wynagrodzenie prowizyjne należne jest Wnioskodawcy za wykonywane czynności w okresie, w którym następuje wpłata dłużnika na rzecz kontrahenta A. Na tej podstawie Wnioskodawca uważa, że usługę uznaje się za wykonaną w sytuacji otrzymania przez kontrahenta A wpływu środków pieniężnych na skutek działań podejmowanych przez Wnioskodawcę (tj. wykonywania czynności w ramach zastępstwa procesowego i innych czynności przewidzianych umową).

Umowa pomiędzy Wnioskodawcą a kontrahentem A zawiera zapis: Zleceniodawca udzieli Zleceniobiorcy pełnomocnictwa do reprezentowania Zleceniodawcy, z prawem udzielenia dalszych pełnomocnictw pracownikom, współpracownikom oraz podwykonawcom Zleceniobiorcy a także profesjonalnym pełnomocnikom procesowym. Wnioskodawca zatrudnia adwokata, który wykonuje czynności na rzecz kontrahenta A w ramach zastępstwa procesowego. Podstawa prawna art. 352 (1) Kodeksu Cywilnego (zasada swobody umów), art. 95 i następne Kodeksu Cywilnego (prawo działania przez pełnomocnika), art. 87 Kodeksu Postępowania Cywilnego (przepisy o zastępstwie procesowym wykonywanym przez adwokata).

Obsługa prawna nie odbywa się na zasadzie wykonywania nieograniczonej lub nieoznaczonej liczby czynności w zamian za stałe wynagrodzenie miesięczne. Sprawa powierzona Wnioskodawcy jest obsługiwana na wszystkich etapach procesu windykacji (w tym również w ramach czynności zastępstwa procesowego) na zasadzie wyłączności do czasu wycofania danej sprawy przez kontrahenta A lub do czasu uregulowania całości zobowiązania przez dłużnika.

Jedynym momentem, w którym wynagrodzenie Wnioskodawcy od kontrahenta A staje się należne i usługę uznaje się za wykonaną jest wpłata należności od dłużnika. W przypadku częściowej wpłaty zadłużenia Wnioskodawcy należy się wynagrodzenie prowizyjne proporcjonalne do wartości wpłaty, a w przypadku zwrotu kosztów zastępstwa procesowego zastosowanie znajduje zapis z umowy: Wpłaty na etapie sądowo-egzekucyjnym księgowane będą w kolejności zgodnej z zasadami ogólnymi ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks Postępowania Cywilnego z tym, że w pierwszej kolejności spłacane będą koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu sądowym i egzekucyjnym. Nie ma pośrednich etapów odbioru usług świadczonych przez Wnioskodawcę lub innych zdarzeń, które powodowałyby przyznawanie wynagrodzenia Wnioskodawcy.

W umowie nie ma zapisów jednoznacznie określających wysokość kwoty dodatkowego wynagrodzenia z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Umowa w tym zakresie powołuje się na Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Umowa zawiera następujące zapisy: W razie uzyskania w toku postępowania sądowego orzeczenia zasądzającego od strony przeciwnej koszty zastępstwa procesowego, uprawnionym do ich otrzymania będzie Zleceniobiorca oraz Wpłaty na etapie sądowo-egzekucyjnym księgowane będą w kolejności zgodnej z zasadami ogólnymi ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks Postępowania Cywilnego z tym, że w pierwszej kolejności spłacane będą koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu sądowym i egzekucyjnym.

Zdaniem Wnioskodawcy powyższe fragmenty należy odczytywać w ten sposób, że kontrahent A przekaże wyegzekwowane od dłużnika środki jako zwrot kosztów zastępstwa procesowego Wnioskodawcy.

Umowa zawiera zapisy: W razie uzyskania w toku postępowania sądowego orzeczenia zasądzającego od strony przeciwnej koszty zastępstwa procesowego, uprawnionym do ich otrzymania będzie Zleceniobiorca oraz Wpłaty na etapie sądowo-egzekucyjnym księgowane będą w kolejności zgodnej z zasadami ogólnymi ustawy z dnia 17 listopada 1964 r - Kodeks Postępowania Cywilnego z tym, że w pierwszej kolejności spłacane będą koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu sądowym i egzekucyjnym.

Zdaniem Wnioskodawcy dwa przytoczone wyżej fragmenty oznaczają, że kontrahent A będzie dokonywał płatności na rzecz Wnioskodawcy tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego ze środków uzyskanych na etapie sądowo egzekucyjnym. To oznacza, że bez uzyskania wpłaty od dłużnika kontrahent A nie dysponuje środkami do przekazania na rzecz Wnioskodawcy.

Zwrot kosztów zastępstwa procesowego jest nie zawsze egzekwowany przez komornika w postępowaniu egzekucyjnym. Mogą następować dobrowolne wpłaty po uprzednim wydaniu przez sąd lub komornika prawomocnego orzeczenia zasądzającego koszty zastępstwa w postępowaniu sądowym lub egzekucyjnym.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania.

(we wniosku pytanie nr 2) Biorąc pod uwagę zapisy umowy z kontrahentem A, w jakim momencie dla celów podatku VAT powstaje obowiązek podatkowy po stronie Wnioskodawcy i obowiązek wystawienia faktury VAT dla kontrahenta A: w dacie wydania orzeczenia czy w dacie otrzymania kwoty wyegzekwowanych kosztów zastępstwa procesowego?

Zdaniem Wnioskodawcy:

Ad. 1

Zgodnie z art. 19a ustawy o podatku od towarów i usług, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi. W przypadku umowy z kontrahentem A usługi świadczone przez Wnioskodawcę w ramach puli przyjętych zleceń są wykonywane stale i rozliczane w umówionych okresach rozliczeniowych równych miesiącom kalendarzowym. Zwrot kosztów zastępstwa procesowego od strony przeciwnej stanowi osobny składnik wynagrodzenia Wnioskodawcy związany z usługami świadczonymi w ramach umowy przez Wnioskodawcę na rzecz kontrahenta A.

Wnioskodawca rozpoznaje obowiązek podatkowy z tytułu tego wynagrodzenia w okresie nabycia uprawnienia do jego otrzymania od kontrahenta A, a nie w okresie, w którym został wydany wyrok zasądzający od strony przeciwnej zwrot kosztów zastępstwa procesowego.

W przypadku Wnioskodawcy data wydania orzeczenia zasądzającego od strony przeciwnej na rzecz kontrahenta A zwrot kwoty kosztów zastępstwa procesowego nie jest ani dniem dostawy towarów, ani dniem wykonania usługi lub częściowego wykonania usługi, ponieważ Wnioskodawca nadal prowadzi sprawę kontrahenta A w ramach postępowania sądowoegzekucyjnego. Zapis w umowie z kontrahentem A w brzmieniu W razie uzyskania w toku postępowania sądowego orzeczenia zasądzającego od strony przeciwnej koszty zastępstwa procesowego, uprawnionym do ich otrzymania będzie Zleceniobiorca" nie oznacza, że kontrahent A, na którego rzecz świadczy usługi Wnioskodawca, jest zobowiązany do płatności na rzecz Wnioskodawcy kwoty zasądzonych kosztów zastępstwa procesowego w związku z zakończeniem świadczenia usługi przez Wnioskodawcę. Koszty zastępstwa procesowego, tak jak inne elementy należności zasądzonej na rzecz kontrahenta A, muszą zostać wyegzekwowane od strony przeciwnej przez komornika - udział Wnioskodawcy w postępowaniu egzekucyjnym jest częścią świadczonych usług na rzecz kontrahenta A. Na dzień orzeczenia zasądzającego koszty zastępstwa procesowego usługa świadczona przez Wnioskodawcę nie jest ukończona a uprawnienie Wnioskodawcy do wynagrodzenia tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego nie istnieje, ponieważ użyte w umowie słowo otrzymania odnosi się do przyjęcia przez Wnioskodawcę środków po ich wyegzekwowaniu przez komornika. W przypadku nieskutecznej egzekucji lub jej umorzenia zasądzone koszty zastępstwa procesowego nigdy nie będą przedmiotem realnego zobowiązania kontrahenta A wobec Wnioskodawcy i Wnioskodawca nie będzie mógł się domagać ich otrzymania od kontrahenta, na rzecz którego świadczy usługi.

Wnioskodawca nie jest stroną w postępowaniu, lecz zastępcą procesowym kontrahenta A, więc nie ma możliwości wystąpienia do strony przeciwnej we własnym imieniu i na swój rachunek o zapłatę zasądzonych kosztów zastępstwa procesowego. Kwota kosztów zastępstwa procesowego zostanie odstąpiona" Wnioskodawcy przez kontrahenta A po ich wyegzekwowaniu przez komornika.

W sytuacji niezakończenia wykonania usługi na rzecz kontrahenta A i braku uprawnienia do wynagrodzenia w postaci zasądzonych kosztów zastępstwa procesowego przed ich skutecznym wyegzekwowaniem przez komornika, Wnioskodawca uważa, że dzień wydania orzeczenia nie może być dniem powstania obowiązku podatkowego. Wobec tego Wnioskodawca przyjmuje dla wynagrodzenia z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego jako dzień powstania obowiązku podatkowego dzień otrzymania płatności wyegzekwowanych środków z tytułu kosztów zastępstwa procesowego.

Ad. 2

Zapis w umowie dotyczący wynagrodzenia Wnioskodawcy z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego brzmi następująco W razie uzyskania w toku postępowania sądowego orzeczenia zasądzającego od strony przeciwnej koszty zastępstwa procesowego, uprawnionym do ich otrzymania będzie Zleceniobiorca". Zapis w tym kształcie oznacza, że Wnioskodawca może otrzymać od kontrahenta A po wyegzekwowaniu od strony przeciwnej kwotę zasądzoną przez sąd, co należy odczytywać jako wartość brutto płatności na rzecz Wnioskodawcy. W tej sytuacji podatek VAT dotyczący wynagrodzenia Wnioskodawcy z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego zostanie obliczony metodą w stu.

Ad. 3

Zdaniem Wnioskodawcy, w przypadku otrzymania płatności dotyczącej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego bezpośrednio od komornika, Wnioskodawca ma obowiązek wystawienia na rzecz kontrahenta A faktury VAT traktując otrzymaną kwotę zgodnie ze stanowiskiem przedstawionym w punkcie 2 (we wniosku w punkcie 3), jako wartość brutto i obliczając kwotę podatku VAT metodą w stu. Bez znaczenia pozostaje fakt, że płatność na rzecz Wnioskodawcy została wykonana przez komornika, ponieważ pozostaje ona w związku z umową o świadczenie usług przez Wnioskodawcę na rzecz kontrahenta A i to zapisy tej umowy przyznają Wnioskodawcy wynagrodzenie związane ze zwrotem kosztów zastępstwa procesowego.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest:

• nieprawidłowe w zakresie momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu otrzymania kosztów zastępstwa procesowego oraz obowiązku wystawienia faktury

• prawidłowe w zakresie uznania kwoty kosztów zastępstwa procesowego za kwotę brutto.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2016 r., poz. 710 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Przez świadczenie usług w świetle art. 8 ust. 1 ustawy rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Istotą stosunku świadczenia jest każde zachowanie się na rzecz innej osoby. Świadczenie jest zatem dwustronnym stosunkiem prawnym i wymaga podmiotu pełniącego rolę odbiorcy (konsumenta świadczenia, nabywcy usługi) oraz podmiotu świadczącego (wykonującego czynności, świadczącego usługę). Tak więc określone ustawą o podatku od towarów i usług świadczenie na rzecz obejmuje świadczenie na rzecz skonkretyzowanych, a nawet zindywidualizowanych podmiotów (ostatecznych konsumentów).

W powyższym przepisie przyjęto zatem generalną zasadę, że usługami są wszelkie odpłatne świadczenia, niebędące dostawą towarów. Stąd też stwierdzić należy, iż definicja świadczenia usług ma charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług, transakcji wykonywanych przez podatników w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Określeniem usługi w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług objęto obszerny krąg czynności, obejmujący swym zakresem zarówno czynności określone przez stosowne klasyfikacje statystyczne, jak i cały szereg innych świadczeń, które nie są ujęte w tych klasyfikacjach.

Zakres opodatkowania podatkiem VAT wyznacza nie tylko czynnik przedmiotowy opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług, ale także czynnik podmiotowy czynności muszą być wykonywane przez podatnika.

Na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 ustawy).

Podstawowa stawka podatku, na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy o VAT, wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Stosownie do art. 146a pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2016 r., z zastrzeżeniem art. 146f, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Zgodnie z art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy, podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędacej podatnikiem.

W myśl art. 106i ust. 1 pkt 1 ustawy, fakturę wystawia się nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru lub wykonano usługę, z zastrzeżeniem ust. 2-8.

Jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, o której mowa w art. 106b ust. 1 pkt 4, fakturę wystawia się nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymano całość lub część zapłaty od nabywcy (art. 106i ust. 1 pkt 2 ustawy).

Stosownie do art. 2 pkt 31 ustawy, ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o fakturze rozumie się przez to dokument w formie papierowej lub w formie elektronicznej zawierający dane wymagane ustawą i przepisami wydanymi na jej podstawie.

Zgodnie z zasadą ogólną, zawartą w art. 19a ust. 1 ustawy, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 5 i 7-11, art. 14 ust. 6, art. 20 i art. 21 ust. 1.

W myśl ust. 2 powołanego przepisu, w odniesieniu do przyjmowanych częściowo usług, usługę uznaje się również za wykonaną, w przypadku wykonania części usługi, dla której to części określono zapłatę.

Generalna zasada wynikająca z brzmienia powołanego powyżej art. 19a ust. 1 ustawy wskazuje, że obowiązek podatkowy powstawać będzie z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi. Zgodnie z tą regulacją podatek stanie się wymagalny w miesiącu dokonania dostawy towaru lub wykonania usługi i co do zasady zostanie rozliczony za ten okres rozliczeniowy. Ustawa nie definiuje tego momentu, ani w żaden sposób nie precyzuje, jakimi kryteriami należy posługiwać się dla jego określenia. Wskazać jednak należy, że o faktycznym wykonaniu usługi decyduje jej charakter. Dla celów powstania obowiązku podatkowego dokonanie czynności następuje z chwilą faktycznego jej dokonania, za wyjątkiem przypadków, w których przepisy ustawy określają wprost ten moment.

Z opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca jest Wnioskodawca jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku VAT. Prowadzi działalność w zakresie świadczenia windykacji wierzytelności na zlecenie. Wnioskodawca posiada umowy o współpracy z kontrahentami, które regulują m.in. wynagrodzenie należne Wnioskodawcy za wykonywanie opisanych powyżej czynności oraz zasady dotyczące zwrotu kosztów poniesionych przez Wnioskodawcę w ramach realizacji niektórych czynności wykonywanych na rzecz kontrahentów. Wnioskodawca posiada umowę z kontrahentem A, w ramach której wykonuje m.in. czynności windykacji na etapie sądowo-egzekucyjnym (w tym zastępstwo procesowe), za które Wnioskodawcy przysługuje wynagrodzenie netto (rozliczane w miesięcznych okresach rozliczeniowych) określone jako dany % od kwoty odzyskanej w postępowaniu sądowo- egzekucyjnym i określona stała stawka za uzyskanie tytułu wykonawczego. Dodatkowo umowa z kontrahentem A przewiduje zwrot kosztów Wnioskodawcy oraz prawo do otrzymania zasądzonych kosztów zastępstwa procesowego. Zgodnie z zapisami ww. umowy: "W razie uzyskania w toku postępowania sądowego orzeczenia zasądzającego od strony przeciwnej koszty zastępstwa procesowego, uprawnionym do ich otrzymania będzie Zleceniobiorca." Zasądzone koszty postępowania sądowego są przekazywane Wnioskodawcy po ich wyegzekwowaniu przez komornika. Przekazanie środków do Wnioskodawcy następuje albo bezpośrednio przez komornika (jeśli kontrahent A wyraził zgodę na podanie we wniosku do komornika rachunku bankowego Wnioskodawcy dla płatności z tytułu kosztów zastępstwa procesowego) albo za pośrednictwem kontrahenta A. Wynagrodzenie prowizyjne należne jest Wnioskodawcy za wykonywane czynności w okresie, w którym następuje wpłata dłużnika na rzecz kontrahenta A. Wnioskodawca uważa, że usługę uznaje się za wykonaną w sytuacji otrzymania przez kontrahenta A wpływu środków pieniężnych na skutek działań podejmowanych przez Wnioskodawcę (tj. wykonywania czynności w ramach zastępstwa procesowego i innych czynności przewidzianych umową). Wnioskodawca zatrudnia adwokata, który wykonuje czynności na rzecz kontrahenta A w ramach zastępstwa procesowego. Sprawa powierzona Wnioskodawcy jest obsługiwana na wszystkich etapach procesu windykacji (w tym również w ramach czynności zastępstwa procesowego) na zasadzie wyłączności do czasu wycofania danej sprawy przez kontrahenta A lub do czasu uregulowania całości zobowiązania przez dłużnika. Jedynym momentem, w którym wynagrodzenie Wnioskodawcy od kontrahenta A staje się należne i usługę uznaje się za wykonaną jest wpłata należności od dłużnika. W przypadku częściowej wpłaty zadłużenia Wnioskodawcy należy się wynagrodzenie prowizyjne proporcjonalne do wartości wpłaty, a w przypadku zwrotu kosztów zastępstwa procesowego zastosowanie znajduje zapis z umowy: Wpłaty na etapie sądowo-egzekucyjnym księgowane będą w kolejności zgodnej z zasadami ogólnymi ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks Postępowania Cywilnego z tym, że w pierwszej kolejności spłacane będą koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu sądowym i egzekucyjnym. W umowie nie ma zapisów jednoznacznie określających wysokość kwoty dodatkowego wynagrodzenia z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Umowa w tym zakresie powołuje się na Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Kontrahent A będzie dokonywał płatności na rzecz Wnioskodawcy tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego ze środków uzyskanych na etapie sądowo egzekucyjnym. To oznacza, że bez uzyskania wpłaty od dłużnika kontrahent A nie dysponuje środkami do przekazania na rzecz Wnioskodawcy. Zwrot kosztów zastępstwa procesowego nie zawsze jest egzekwowany przez komornika w postępowaniu egzekucyjnym. Mogą następować dobrowolne wpłaty po uprzednim wydaniu przez sąd lub komornika prawomocnego orzeczenia zasądzającego koszty zastępstwa w postępowaniu sądowym lub egzekucyjnym.

Zgodnie z art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014r., poz. 101, z późn. zm.), strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy (art. 98 § 4 Kodeks postępowania cywilnego).

Zgodnie z art. 108 § 1 Kodeks postępowania cywilnego sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji.

Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego sąd ma obowiązek objęcia orzeczeniem końcowym wszystkich kosztów. Koszty postępowania sądowego są definitywnie rozliczane w tym postępowaniu i nie mogą być dochodzone w odrębnym procesie.

Obowiązek zwrotu kosztów procesu zależy od ostatecznego wyniku sprawy, a nie od wyniku postępowania w poszczególnych instancjach.

O tym, czy stronie przysługuje od przeciwnika zwrot wynagrodzenia za prowadzenie sprawy, nie decydują przepisy prawa materialnego regulujące jej stosunek do pełnomocnika ani też fakt wypłacania mu wynagrodzenia, lecz przepisy prawa procesowego.

Dla prawidłowego określenia momentu powstania obowiązku podatkowego istotne jest zatem zdefiniowanie momentu, w którym usługa została wykonana. Z powodu braku stosownych regulacji tego zagadnienia w ustawie, przyjąć należy, że momentem wykonania usługi jest moment faktycznego wykonania wszystkich działań i czynności składających się na daną usługę.

Wykonanie usługi następuje w momencie faktycznego zakończenia wszystkich czynności, do których zobowiązany był świadczący usługę prawną. Ustalenie zakresu świadczonej usługi i w konsekwencji momentu jej wykonania powinno następować w sposób obiektywny.

Mając na uwadze okoliczności sprawy należy stwierdzić, że Wnioskodawca świadczy na rzecz kontrahenta A usługi, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy. Skutkiem powyższego ww. usługi, w związku z którymi przekazywane są kwoty kosztów zastępstwa procesowego, w tym w postepowaniu egzekucyjnym, są czynnościami określonymi w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, podlegającymi opodatkowaniu na podstawie art. 41 ust. 1 w zw. z art. 146a pkt 1 ustawy obowiązującą stawką podatku VAT, tj. 23%.

W tym miejscu należy podkreślić, że w analizowanej sprawie, dla ustalenia powstania obowiązku podatkowego istotne jest wykonanie usługi, bez znaczenia natomiast pozostaje okoliczność późniejszego otrzymania zapłaty za wykonaną usługę, a więc wyegzekwowanie należnych zasądzonych prawomocnym orzeczeniem sądu kosztów zastępstwa procesowego (stanowiących wynagrodzenie Wnioskodawcy zatrudniającego adwokata). Postępowanie egzekucyjne, które prowadzi komornik, w tej sytuacji jest jedynie konsekwencją wykonanej już usługi zastępstwa procesowego, zatem czynności związane z wyegzekwowaniem zasądzonych prawomocnym wyrokiem sądu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu sądowym, następują już po wykonaniu usługi zastępstwa procesowego.

Mając na uwadze powyższe oraz okoliczności sprawy, należy stwierdzić, że w przypadku, gdy sprawy, w których Wnioskodawca świadczy usługi zastępstwa procesowego zakończyły się prawomocnym orzeczeniem sądu zasądzającym dla kontrahenta A zwrot kosztów zastępstwa procesowego, stanowiących dla Wnioskodawcy należne wynagrodzenie, obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 1 ustawy, z chwilą wykonania usługi, za którą należy uznać dzień uprawomocnienia orzeczenia sądu zasądzającego zwrot kosztów zastępstwa procesowego. Również ta okoliczność jest podstawą do wystawienia faktury dla kontrahenta A. Potwierdzeniem powyższego jest również zapis zawartej z kontrahentem A umowy, z którego wprost wynika, że "W razie uzyskania w toku postępowania sądowego orzeczenia zasądzającego od strony przeciwnej koszty zastępstwa procesowego, uprawnionym do ich otrzymania będzie Zleceniobiorca."

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy, że za moment powstania obowiązku podatkowego z tytułu świadczenia usługi zastępstwa procesowego w postępowaniu sądowym, przyjmuje dzień otrzymania płatności wyegzekwowanych środków z tytułu kosztów zastępstwa procesowego należało uznać za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy, podstawą opodatkowania, z zastrzeżeniem ust. 2-5, art. 30a-30c, art. 32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5, jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

Uregulowanie wynikające z art. 29a ust. 1 ustawy stanowi odpowiednik art. 73 Dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L Nr 347, str. 1, z późn. zm.), zgodnie z którym podstawa opodatkowania obejmuje wszystko, co stanowi wynagrodzenie (zapłatę), które dostawca towarów lub świadczący usługi otrzymał lub ma otrzymać od nabywcy, klienta lub osoby trzeciej z tytułu wykonanych czynności, łącznie z subwencjami związanymi bezpośrednio z ceną takich dostaw.

W myśl art. 29a ust. 6 ustawy, podstawa opodatkowania obejmuje:

1. podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku;
2. koszty dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane przez dokonującego dostawy lub usługodawcę od nabywcy lub usługobiorcy.

Stosownie do art. 29a ust. 7 ustawy, podstawa opodatkowania nie obejmuje kwot:

1. stanowiących obniżkę cen w formie rabatu z tytułu wcześniejszej zapłaty;
2. udzielonych nabywcy lub usługobiorcy opustów i obniżek cen, uwzględnionych w momencie sprzedaży;
3. otrzymanych od nabywcy lub usługobiorcy jako zwrot udokumentowanych wydatków poniesionych w imieniu i na rzecz nabywcy lub usługobiorcy i ujmowanych przejściowo przez podatnika w prowadzonej przez niego ewidencji na potrzeby podatku.

Należy zwrócić uwagę, iż ustanawiając zastępstwo procesowe w sprawach prowadzonych przed sądem, w zawartej umowie cywilnoprawnej zwykle określana jest szczegółowo wysokość wynagrodzenia oraz zasady jego ustalania dla pełnomocnika, w tym celu między innymi, aby uniknąć nieporozumień co do prawidłowego określenia wynagrodzenia z tego tytułu.

Zatem, w sytuacji braku odmiennego uregulowania w postanowieniach zawartej umowy cywilnoprawnej dotyczącej wysokości wynagrodzenia z tytułu kosztów zastępstwa procesowego, wynagrodzenie z tytułu kosztów zastępstwa procesowego winno być potraktowane jako kwota brutto, tj. zawierająca podatek o towarów i usług.

Jak wskazano wyżej, Wnioskodawca świadczy usługi na rzecz kontrahenta A, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy. Skutkiem powyższego ww. usługi, w związku z którymi przekazywane są kwoty kosztów zastępstwa procesowego, w tym w postępowaniu egzekucyjnym, są czynnościami określonymi w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, podlegającymi opodatkowaniu na podstawie art. 41 ust. 1 w zw. z art. 146a pkt 1 ustawy obowiązującą stawką podatku VAT, tj. 23%.

Mając na uwadze przedstawiony opis sprawy oraz obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa, należy stwierdzić, że podstawą opodatkowania dla czynności będących przedmiotem wniosku jest, zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy, wszystko, co stanowi wynagrodzenie, które Wnioskodawca otrzymuje w postępowaniu komorniczym za świadczone usługi. Zatem zwrot kosztów zastępstwa procesowego, które Wnioskodawca otrzymuje, jest kwotą brutto, tj. kwotą, która zawiera kwotę podatku VAT.

Zatem kwota kosztów zastępstwa procesowego, w przypadku braku odmiennego uregulowania w postanowieniach zawartej umowy cywilnoprawnej dotyczącej wysokości wynagrodzenia z tytułu kosztów ww. zastępstwa procesowego, powinna być uznana za kwotę brutto.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy w powyższym zakresie należy uznać za prawidłowe.

Jednocześnie należy wskazać, że przedstawione pytanie nr 3 (we wniosku nr 4) zostało postawione przy założeniu: Jeśli odpowiedź na pytanie 1 (we wniosku pytanie 2) wskazuje datę otrzymania kwoty wyegzekwowanych kosztów zastępstwa procesowego jako datę powstania obowiązku podatkowego, to czy w przypadku płatności na rzecz Wnioskodawcy kwoty zasądzonych kosztów zastępstwa procesowego bezpośrednio przez komornika, Wnioskodawca ma obowiązek wystawienia faktury VAT dla kontrahenta A czy powinien udokumentować VAT należny obliczony od otrzymanej wpłaty w inny sposób?

W związku z faktem, że tut. Organ niniejszą interpretacją uznał, że datą powstania obowiązku podatkowego nie jest data otrzymania kosztów zastępstwa procesowego, lecz data uprawomocnienia się orzeczenia sądu zasądzającego zwrot kosztów zastępstwa procesowego, odpowiedź na pytanie nr 3 (we wniosku nr 4) postawione przy ww. założeniu, stała się bezprzedmiotowa.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytań) Zainteresowanego. Inne kwestie przedstawione w opisie stanu faktycznego i własnym stanowisku w sprawie oceny prawnej zaistniałego stanu faktycznego, które nie zostały objęte pytaniami wskazanymi we wniosku nie mogą być - zgodnie z art. 14 b § 1 Ordynacji podatkowej rozpatrzone.

Niniejszą interpretacją załatwiono wniosek w zakresie podatku od towarów i usług. Wniosek w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych zostanie załatwiony odrębnym rozstrzygnięciem.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego .., po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. z 2016 r., poz. 718 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Łodzi, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Wronia 65, 97-300 Piotrków Trybunalski.

Stanowisko

w części prawidłowe

Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi