Temat interpretacji

Jaką stawką VAT obciążona jest prowizja otrzymywana od towarzystwa ubezpieczeń za pośrednictwo w zawieraniu opisanych powyżej umów ubezpieczenia?

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki przedstawione we wniosku z dnia 05.12.2012 r. (data wpływu 10.12.2012 r.), o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie zwolnienia od podatku usług pośrednictwa ubezpieczeniowego jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 10.12.2012 r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie zwolnienia od podatku usług pośrednictwa ubezpieczeniowego.

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:

Wnioskodawca jest podmiotem udzielającym pożyczek osobom fizycznym. Pożyczki udzielane są na podstawie umowy zawieranej pomiędzy Wnioskodawcą a klientem. Pożyczki udzielane są na okres od kilku do kilkudziesięciu tygodni i spłacane w ratach co tydzień, co dwa lub co cztery tygodnie, w zależności od wyboru klienta dokonywanego przy zawarciu umowy. Kwota pożyczki kalkulowana jest w ten sposób, iż suma pożyczki obejmuje opłaty związane z obsługą danego klienta, takie jak:

• zryczałtowaną opłatę za obsługę klienta w domu;
• oprocentowanie pożyczki za cały okres jej trwania;
• opłatę przygotowawczą;
• składkę na ubezpieczenia.

Powyższe opłaty doliczane są do łącznej kwoty pożyczki, zaś łączna kwota pożyczki, pomniejszona o wymienione opłaty, daje sumę do wypłaty, która wypłacana jest klientowi. Z praktycznego punktu widzenia powyższe rozwiązanie oznacza, iż wszystkie dodatkowe opłaty związane z zawarciem umowy nie są przez klientów wpłacane jednorazowo, lecz podlegają rozłożeniu na raty jako część umowy pożyczki.

Obsługa w domu to usługa polegająca na umożliwieniu klientowi dokonywania wszelkich czynności związanych z zawarciem i realizacją umowy bezpośrednio w jego mieszkaniu lub innym wskazanym miejscu. W ramach tej usługi przedstawiciel Wnioskodawcy udaje się do klienta do jego domu z ofertą, tam także dokonywana jest wstępna ocena jego zdolności pożyczkowej, następuje też zawarcie umowy pożyczkowej i wręczenie kwoty do wypłaty. Jednocześnie w toku realizacji umowy przedstawiciel Wnioskodawcy dojeżdża do klienta w celu poboru każdej kolejnej spłacanej raty, którą następnie sam dostarcza do siedziby Wnioskodawcy lub wpłaca na rachunek bankowy. Usługa ma na celu maksymalne odciążenie klienta w zakresie czynności związanych z zawarciem i spłacaniem umowy pożyczki. Opłata za obsługę w domu obliczana jest przy zawarciu umowy i doliczana do kwoty do wypłaty i wraz z nią spłacana wraz z ratami kwoty do wypłaty jako część kwoty pożyczki.

Opłata przygotowawcza to wynagrodzenie za czynności pożyczkodawcy związane z rozpatrzeniem wniosku o udzielenie pożyczki, np. analizę wniosku, ocenę zdolności pożyczkowej, przygotowanie umowy, przygotowanie kwoty pożyczki. Opłata obliczana jest przy zawarciu umowy i doliczana do kwoty do wypłaty i wraz z nią spłacana wraz z ratami kwoty do wypłaty jako część kwoty pożyczki.

Spłata rat pożyczki zostaje zabezpieczona ubezpieczeniem grupowym obejmującym ryzyko zgonu, poważnego zachorowania, hospitalizacji, całkowitej niezdolności do pracy oraz utraty stałego źródła dochodów. Spółka posiada polisę grupową, zawartą z jednym z towarzystw ubezpieczeniowych i wobec swoich klientów (pożyczkobiorców) występuje w charakterze pośrednika, tj. zawiera z pożyczkobiorcami umowę ubezpieczenia działając jako pośrednik towarzystwa ubezpieczeniowego. Podpisując deklarację przystąpienia otrzymaną przed zawarciem umowy pożyczki, pożyczkobiorca występuje z wnioskiem o objęcie go ubezpieczeniem na podstawie umowy grupowego ubezpieczenia na życie i zdrowie pożyczkobiorców, zawartej pomiędzy pożyczkodawcą a towarzystwem ubezpieczeń oraz w przypadku przystąpienia do ubezpieczenia w zakresie ryzyka utraty stałego źródła dochodów również na podstawie umowy grupowego ubezpieczenia w zakresie utraty stałego źródła dochodów, zawartej pomiędzy pożyczkodawcą a towarzystwem ubezpieczeń. Składka ubezpieczeniowa obliczana jest przy zawarciu umowy i doliczana do kwoty do wypłaty i wraz z nią spłacana wraz z ratami kwoty do wypłaty jako część kwoty pożyczki. Jednocześnie pożyczkodawca - z racji pośrednictwa w zakresie zawarcia umowy ubezpieczeniowej - otrzymuje od towarzystwa ubezpieczeń prowizję, która wypłacana jest za okresy miesięczne - za każdy zakończony miesiąc kalendarzowy.

W razie zwłoki pożyczkobiorcy z zapłatą dwóch pełnych rat pożyczki pożyczkodawca wzywa go do zapłaty pełnej zaległości na piśmie listem poleconym w terminie 7 dni od otrzymania wezwania. W przypadku braku zapłaty w tym terminie pożyczkodawca może złożyć pożyczkobiorcy oświadczenie o wypowiedzeniu umowy z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia. Po dokonaniu wypowiedzenia umowy pożyczki pożyczkodawca ma prawo dochodzić zapłaty wierzytelności na drodze postępowania pozasądowego i sądowego. Pożyczkobiorca może zostać obciążony kosztami dochodzenia spłaty wierzytelności, w tym w szczególności kosztami sądowymi i egzekucyjnymi. Pożyczkodawca, w związku z realizacją swoich uprawnień jako wierzyciela, obciąża pożyczkobiorcę kosztami dochodzenia wierzytelności. Do kosztów tych należą m.in. opłata za wysłanie pisemnego monitu, opłata za monit telefoniczny, opłata za wizytę windykatora w domu. Jednocześnie z tytułu zadłużenia przeterminowanego, począwszy od dnia następującego po dniu, w którym pożyczkobiorca zobowiązany był do zapłaty na rzecz pożyczkodawcy należności z tytułu umowy pożyczki, naliczane są odsetki karne według ustalonej w umowie wysokości.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Jaką stawką VAT obciążona jest prowizja otrzymywana od towarzystwa ubezpieczeń za pośrednictwo w zawieraniu opisanych powyżej umów ubezpieczenia...

Zdaniem Wnioskodawcy: prowizja otrzymywana od towarzystwa ubezpieczeń za pośrednictwo w zawieraniu opisanych powyżej umów ubezpieczenia podlega zwolnieniu z podatku VAT.

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o VAT zwalnia się z podatku usługi ubezpieczeniowe, usługi reasekuracyjne i usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, a także usługi świadczone przez ubezpieczającego w zakresie zawieranych przez niego umów ubezpieczenia na cudzy rachunek, z wyłączeniem zbywania praw nabytych w związku z wykonywaniem umów ubezpieczenia i umów reasekuracji. Jednocześnie stosownie do pkt 39 wymienionego ustępu, zwalnia się z podatku również usługi w zakresie udzielania poręczeń, gwarancji i wszelkich innych zabezpieczeń transakcji finansowych i ubezpieczeniowych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług, a także zarządzanie gwarancjami kredytowymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

W pierwszej kolejności należy określić jakie czynności miał na myśli prawodawca formułując w art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy zwolnienie dla świadczonych usług ubezpieczeniowych, usług reasekuracyjnych i usług pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych.

Stosownie do art. 135 ust. 1 lit. a) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r., w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DZ. U. UE L z 2006 r. Nr 347.1 ze zm.), państwa członkowskie zwalniają następujące transakcje: transakcje ubezpieczeniowe i reasekuracyjne, wraz z usługami pokrewnymi świadczonymi przez brokerów ubezpieczeniowych i agentów ubezpieczeniowych.

Wskazać należy, że terminy używane do określenia zwolnień podatku przewidziane w artykule 13 Dyrektywy muszą być wiernie interpretowane, jako że stanowią wyjątki od ogólnej zasady, która mówi, że podatek VAT pobierany jest od każdej usługi świadczonej odpłatnie przez podatnika (patrz w szczególności sprawa 348/87 Stichting Uitvoering Financiele Acties (1989) ECR 1737, paragraf 13 i sprawa C-287/00 Commission v Germany (2002) ECR I-5811, paragraf 43).

Jest ustalonym prawem precedensowym, że zwolnienia te stanowią niezależne pojęcia prawa wspólnotowego, którego celem jest uniknięcie rozbieżności w stosowaniu systemu podatku VAT w poszczególnych Państwach Członkowskich. Dyrektywa nie podaje jednak legalnej definicji transakcji ubezpieczeniowych ani usług pokrewnych świadczonych przez maklerów i pośredników ubezpieczeniowych.

Natomiast, czynność ubezpieczeniowa w ogólnie przyjętym rozumieniu, charakteryzuje się tym, że ubezpieczyciel, w zamian za wcześniejsze opłacenie składki ubezpieczeniowej, zobowiązuje się w przypadku wystąpienia ryzyka objętego umową ubezpieczenia do spełnienia na rzecz ubezpieczonego świadczenia określonego w momencie zawarcia umowy.

Czynność ubezpieczeniowa, w każdym wypadku związana jest z istnieniem stosunku umownego między usługodawcą, który domaga się zwolnienia (od podatku) a osobą, której ryzyko jest objęte ubezpieczeniem, czyli ubezpieczonym.

Jeśli chodzi o transakcje ubezpieczeniowe TSUE w sprawie C-8/01 orzekł jednak, że istotą transakcji ubezpieczeniowej jest w ogólnym rozumieniu, iż ubezpieczyciel zobowiązuje się, w przypadku, gdy zaistnieje ryzyko objęte ubezpieczeniem, świadczyć ubezpieczonemu usługę uzgodnioną podczas zawierania umowy w zamian za uprzednią wpłatę składki (sprawy: Card Protection Plan C-349/96, paragraf 17 i Skania C-240/99, paragraf 37).

Trybunał wprawdzie orzekł, że wyrażenie transakcje ubezpieczeniowe nie obejmuje wyłącznie transakcji dokonywanych przez samych ubezpieczycieli, ale zasadniczo jest na tyle obszerne, że obejmuje zapewnienie ochrony ubezpieczeniowej przez podatnika, który sam nie jest ubezpieczycielem, ale w kontekście polisy blokowej dostarcza swoim klientom taką ochronę, korzystając z wpływów od ubezpieczyciela, który przyjmuje na siebie ryzyko objęte w ubezpieczeniu (sprawy: Card Protection Plan, paragraf 22 i Skandia, paragraf 38).

Jednak w akapicie 41 sprawy Skandia Trybunał podtrzymał stanowisko, że zgodnie z definicją transakcji ubezpieczeniowych zawartą w akapicie 39 niniejszego wyroku okazuje się, iż tożsamość osoby, której świadczy się usługę, jest istotna w rozumieniu definicji rodzaju usług objętych artykułem 13B(a) Szóstej Dyrektywy i że transakcja ubezpieczeniowa nieodzownie pociąga za sobą istnienie umowy między dostawcą usługi ubezpieczeniowej i osobą, która jest ubezpieczona na wypadek ryzyka, czyli ubezpieczonym.

Z przedstawionego na wstępie stanu faktycznego wynika, iż w stosunku do pożyczkobiorców (oraz towarzystwa ubezpieczeń, w imieniu którego zawiera umowy ubezpieczeń) działa agent na rynku ubezpieczeń. W związku z prowadzoną działalnością, wykonuje określone usługi polegające na pozyskaniu klientów, którzy są zainteresowani zawarciem umowy ubezpieczenia z zakładem ubezpieczeń. Agent może działać bezpośrednio na rzecz zakładów ubezpieczeń lub na rzecz innych pośredników ubezpieczeniowych.

Warto podkreślić, iż Wnioskodawca nie wykonuje czynności ubezpieczeniowych. Czynność ubezpieczeniowa, w ogólnie przyjętym rozumieniu, charakteryzuje się tym, że ubezpieczyciel, w zamian za wcześniejsze opłacenie składki ubezpieczeniowej, zobowiązuje się w przypadku wystąpienia ryzyka objętego umową ubezpieczenia do spełnienia na rzecz ubezpieczonego świadczenia określonego w momencie zawarcia umowy. Wnioskodawca nie występuje w roli ubezpieczyciela, który w przypadku wystąpienia ryzyka objętego umową ubezpieczenia będzie zobowiązany do świadczenia na rzecz ubezpieczonego klienta.

Zauważyć należy, iż czynność ubezpieczeniowa, w każdym wypadku związana jest z istnieniem stosunku umownego między ubezpieczycielem, który na podstawie przepisów o podatku od towarów i usług może korzystać ze zwolnienia z tego podatku, a osobą, której ryzyko jest objęte ubezpieczeniem, czyli ubezpieczonym. W przypadku Wnioskodawcy stosunek taki nie istnieje.

Wnioskodawca nie świadczy również usług reasekuracyjnych, polegających na wykonywaniu czynności związanych z przyjmowaniem ryzyka cedowanego przez zakład ubezpieczeń lub przez zakład reasekuracji oraz dalsze cedowanie przyjętego ryzyka.

Z treści art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy wynika, iż prawodawca zwolnił od podatku również usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych.

Czynności wykonywane przez pośrednika ubezpieczeniowego dotyczą czynności wykonywanych w imieniu lub na rzecz zakładu ubezpieczeń (agencyjne) oraz czynności wykonywanych w imieniu lub na rzecz podmiotu poszukującego ochrony ubezpieczeniowej (brokerskie).

Działalność pośrednictwa ubezpieczeniowego dotyczy działalności wykonywanej przez pośrednika, który nie zajmuje miejsca jakiejkolwiek strony umowy dotyczącej produktu finansowego. Usługa pośrednictwa ubezpieczeniowego to usługa wykonana na rzecz strony umowy oraz opłacona przez nią jako odrębna działalność pośrednictwa. Pośrednictwo ma zatem na celu dokonanie wszelkich niezbędnych czynności, które umożliwiłyby zawarcie przez obie strony umowy, przy czym pośrednik nie realizuje w stosunku do treści umowy żadnego własnego interesu.

Natomiast zasadniczym kryterium, pozwalającym na ustalenie, czy dana osoba jest pośrednikiem ubezpieczeniowym, czy też nie, jest charakter wykonywanych przez nią czynności wewnętrznych. W sprawie C-124/07 pomiędzy J.C.M. Beheer B.V. a Staatssecretaris van Financien TSUE zwrócił uwagę, że przepisy wspólnotowe nie zawierają żadnych wskazówek odnoszących się do stosunku pomiędzy brokerem lub pośrednikiem ubezpieczeniowym a stronami umowy ubezpieczeniowej, do której się przyczynił. Stwierdzenie posiadania statusu brokera lub pośrednika ubezpieczeniowego zależy zatem od cech badanej działalności.

Z kolei, w sprawie C-453/05 TSUE stwierdził, że pośrednictwo stanowi działalność polegającą na pośredniczeniu, która może obejmować między innymi wskazywanie stronie danej umowy okazji do zawarcia takiej umowy, przy czym celem takiej działalności jest uczynienie wszystkiego, co niezbędne, aby dwie strony zawarły umowę, a sam pośrednik nie ma żadnego interesu w zakresie treści umowy. Zatem pojęcie pośrednictwa nie wymaga koniecznie, aby pośrednik działający jako subagent agenta głównego kontaktował się bezpośrednio z dwiema stronami umowy, aby negocjować wszystkie klauzule, jednakże pod warunkiem że jego działalność nie ogranicza się do zobowiązania do wykonania części czynności faktycznych związanych z umową.

Z uzasadnienia wyroku w sprawie CSC Financial Services Ltd. (wyrok TSUE z dnia 13 grudnia 2001 r., C-235/00), która to spółka świadczyła usługi typu call center na rzecz instytucji finansowych. Trybunał podjął się też próby konstruowania definicji samego pośrednictwa. Pośrednikiem jest więc podmiot niebędący żadną ze stron umowy, ale świadczący usługę na rzecz strony w zamian za wynagrodzenie. W skład usługi wchodzić może zwłaszcza prowadzenie negocjacji. Celem pośrednictwa jest zaś uczynienie wszystkiego co niezbędne, by dwie strony zawarły umowę. Z kolei nie może być mowy o pośrednictwie wówczas, gdy jedna ze stron umowy zleca tylko podwykonawcy część czynności faktycznych.

Kontynuując kwestię odróżnienia pośrednictwa od innych usług, warto przytoczyć wyrok w sprawie Volker Ludwig (wyrok TSUE z dnia 21 czerwca 2007 r., C-453/05). Niemiecki podatnik był subagentem, działającym na rzecz spółki DVAG, która z kolei występowała w imieniu instytucji kredytowej. Zakres czynności V. Ludwiga obejmował wyszukiwanie klientów, prowadzenie z nimi rozmów, przedstawienie oferty. W przypadku zawarcia umowy kredytu DVAG otrzymywała prowizję od instytucji kredytowej V. Ludwig zaś prowizję od DVAG. Zdaniem TSUE ani okoliczność działania podatnika jako subagenta, ani dokonywanie dodatkowo doradztwa majątkowego (które jeśli ma charakter pomocniczy, to dzieli skutki podatkowe pośrednictwa kredytowego) zwolnienia nie wykluczają. Trybunał wyszedł też z zasady neutralności VAT, zauważając, że podatnicy muszą mieć możliwość wyboru modelu organizacyjnego, który ekonomicznie byłby dla nich najbardziej odpowiedni, nie narażając się na opodatkowanie czynności (wyrok TSUE z dnia 25 lutego 1999 r., C-349/96).

Uwzględniając powyższe, wskazać należy, iż wskazane we wniosku usługi, świadczone przez Wnioskodawcę, których dotyczy niniejsze pytanie, korzystają ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy, jako usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych.

Warto zauważyć, iż powyższe stanowisko znajduje pełne oparcie w praktyce interpretacyjnej organów podatkowych. Tytułem przykładu wskazać można choćby interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 17 października 2012 r. Nr IPPP1/443-844/12-2/IGo, czy interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 8 sierpnia 2011 r. Nr ILPP1/443-738/11-4/MS.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Wnioskodawcy.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Jednocześnie należy wskazać, iż przedmiotowa interpretacja stanowi rozstrzygnięcie w zakresie zdarzenia przyszłego dotyczącego zwolnienia od podatku usług pośrednictwa ubezpieczeniowego (pytanie nr 3 wniosku). W zakresie pozostałych pytań przedstawionych we wniosku oraz w zakresie przedstawionego stanu faktycznego zostaną wydane odrębne rozstrzygnięcia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.

Wniosek ORD-IN

Treść w pliku PDF 953 kB

Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie