Ad 1.

1. Czynności podlegające opodatkowaniu VAT warunki zaistnienia.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podlega m.in. odpłatne świadczenie usług. Zgodnie natomiast z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie, które nie stanowi dostawy towarów. W konsekwencji, opodatkowaniu VAT podlegają wszelkie przejawy aktywności gospodarczej, przez co realizowana jest zasada powszechności opodatkowania, wyrażona w art. 1 ust. 2 Dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347/1 ze zm., dalej Dyrektywa VAT).

Powyższe unormowania oznaczają po pierwsze, iż aby doszło do świadczenia usług za wynagrodzeniem, najpierw musi w ogóle istnieć jakieś świadczenie (czynność, zachowanie), stanowiące przejaw aktywności gospodarczej. Po drugie, taka czynność lub zachowanie, nawet jeśli wiążą się z otrzymywaniem gratyfikacji pieniężnych, muszą dodatkowo spełniać szereg warunków, wynikających z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (dalej: ETS). W szczególności:

1. musi istnieć stosunek prawny pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą, na podstawie którego występuje świadczenie wzajemne;
2. wynagrodzenie musi pozostawać w bezpośrednim związku z wykonywaną usługą;
3. musi istnieć beneficjent usługi, którego można scharakteryzować jako konsumenta, tj. osobę, na użytek i korzyść której wykonywane jest świadczenie.

Zdaniem Wnioskodawcy, bezwzględny obowiązek respektowania przedstawionych warunków wynika z przyjęcia przez państwa Unii Europejskiej wspólnego systemu VAT, którego polski podatek od towarów i usług jest elementem i który musi funkcjonować jednolicie w całej Unii Europejskiej. Jednocześnie, jak stwierdził ETS w orzeczeniu z dnia 8 lutego 1990 r. w sprawie Staatssecretaris van Financiën przeciwko Shipping and Forwarding Enterprise Safe BV (320/88):

celowi temu - jednolitemu funkcjonowaniu systemu VAT - mogłaby zagrozić sytuacja, gdyby warunek zaistnienia czynności opodatkowanej różnił się w poszczególnych państwach członkowskich.

Ad a). Związek prawny pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą.

Zgodnie z pkt 14 orzeczenia ETS z dnia 3 marca 1994 r. w sprawie R. J. Tolsma przeciwko Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden (sprawa C-16/93):

(...) usługi są świadczone za wynagrodzeniem (...) i stąd podlegają opodatkowaniu, wyłącznie wtedy, gdy istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy.

Powołany powyżej wyrok dotyczył muzyka grającego przy ulicy i zbierającego datki od przechodniów. Organy skarbowe uznały, że taka działalność podlega opodatkowaniu VAT. Jednak zdaniem ETS, aby mówić o świadczeniu usług za wynagrodzeniem, musi istnieć umowa wiążąca usługodawcę z usługobiorcą. Jednocześnie, jak wynika z pkt 26 orzeczenia ETS z dnia 27 kwietnia 1999 r.

W sprawie Kuwait Petroleum (GB) Ltd przeciwko Commissioners of Customs Excise (C-48/97) powyższy warunek ma również zastosowanie do dostaw towarów za wynagrodzeniem.

Mając na uwadze powyższe, w rozpatrywanych sprawach ETS orzekł, iż nie może dochodzić do wykonania odpłatnej usługi (dostawy towarów) podlegającej opodatkowaniu VAT, jeśli kwota wynagrodzenia należna usługobiorcy (dostawcy) nie wynika z zawartej z nim umowy, lecz z innych motywów lub przesłanek. W stanie faktycznym, który dotyczy Wnioskodawcy, stanowi to istotny argument za stwierdzeniem, iż nie dochodzi do świadczenia przez niego usług.

Ad b). Bezpośredni związek pomiędzy usługą a wynagrodzeniem.

Jak wspomniano powyżej, warunkiem zaistnienia odpłatnego świadczenia usługi jest istnienie bezpośredniego związku między usługą a wynagrodzeniem. W punkcie 11 i 12 orzeczenia ETS w wyroku z dnia 8 marca 1988 r. w sprawie Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise (102/86) czytamy:

(...) aby usługa była opodatkowana (...) musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczona usługą a otrzymanym wynagrodzeniem.

(...) pojęcie świadczenia usług za wynagrodzeniem (...) zakłada istnienie bezpośredniego związku pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym wynagrodzeniem.

Omawiany wyrok dotyczył organizacji publicznej zajmującej się rozwojem upraw owoców. Organizacja ta pobierała od hodowców obowiązkowe opłaty wynikające z przepisów. Kwoty te były następnie wykorzystywane dla celów reklamy i promocji owoców oraz poprawy jakości hodowanych owoców. Zdaniem ETS, aby usługa mogła podlegać opodatkowaniu, musi istnieć bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść dla dostawcy towaru lub usługodawcy, pozostająca w bezpośrednim związku z wykonaną czynnością. W konsekwencji, w rozpatrywanej sprawie ETS stwierdził, iż obowiązkowe opłaty, wnoszone przez członków organizacji branżowej, nie stanowią wynagrodzenia za świadczone przez tę organizację usługi, gdyż (pkt 15 orzeczenia):

opłaty, które są pobierane nie na mocy kontraktowej, lecz obowiązku ustawowego, są zawsze egzekwowalne (...) jako dług należny (...) niezależnie od tego, czy dana usługa przynosi zobowiązanemu korzyść.

Ad c). Istnienie beneficjenta usługi.

Jak wynika z art. 1 ust. 2 Dyrektywy VAT, podatek VAT jest podatkiem konsumpcyjnym, czyli podatkiem obciążającym ostatecznego konsumenta, tj. osobę na użytek i korzyść której wykonywane jest świadczenie. Oznacza to, iż nałożenie VAT na daną czynność jest możliwe tylko w sytuacji, w której taki konsument istnieje. Dopóki nie ma kogoś, kto odnosiłby lub powinien odnosić konkretne (wymierne) korzyści o charakterze majątkowym, wiążące się z danym świadczeniem, dopóty czynność ta nie będzie usługą. Co więcej, mając na uwadze fakt, iż VAT jest podatkiem pośrednim (tj. obciążającym konsumenta, lecz wpłacanym do budżetu państwa np. przez usługodawcę, który zawiera go w cenie swojej usługi) nie można również mówić o istnieniu usługi podlegającej opodatkowaniu w sytuacji, w której usługobiorca nie jest znany usługodawcy.

Powyższe tezy znajdują oparcie w orzeczeniach ETS z dnia z dnia 29 lutego 1996 r. w sprawie Jurgen Mohr przeciwko Finanszamt Bad Segeberg (C-215/94) oraz 18 grudnia 1997r. w sprawie Landboden-Agrardienste GmbH Co. KG przeciwko Finanzamt Calau (C-384/95), w którym ETS stwierdził, iż nie można mówić o świadczeniu usług bez ustalenia usługobiorcy.

1. Nałożenie VAT na opłaty od czystych nośników.

Zdaniem Z. , pomiędzy jego aktywnością gospodarczą a opłatami od czystych nośników nie jest spełniony żaden z trzech warunków, wymienionych w pkt 1. Po pierwsze, jak wynika ze stanu faktycznego, nie istnieje stosunek prawny pomiędzy Wnioskodawcą a producentami i importerami magnetofonów i magnetowidów i innych podobnych urządzeń oraz związanych z nimi czystych nośników, na podstawie którego byłby on zobowiązany, w zamian za otrzymanie opłat od czystych nośników, do jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego na rzecz tych podmiotów, np. udzielenia licencji.

Po drugie, nie istnieje bezpośredni związek pomiędzy czynnościami wykonywanymi przez Wnioskodawcę w ramach jego działalności gospodarczej, a otrzymywanymi opłatami od czystych nośników. Przedmiotem działalności Wnioskodawcy jest bowiem zarząd zbiorowy prawami autorskimi. Wysokość opłat od czystych nośników nie zależy od zakresu, sposobu czy wyników powodzenia działalności Wnioskodawcy, ale jest uzależniona od przychodów producentów i importerów określonych produktów oraz rozporządzeń właściwego ministra ds. kultury. Co więcej, opłaty te będą egzekwowane niezależnie od tego, czy działalność Wnioskodawcy przynosi podmiotom zobowiązanym do ich wypłacania jakąkolwiek korzyść (podczas gdy, jak stwierdził ETS w cytowanej wyżej sprawie Apple and Pear Development Council, w takiej sytuacji nie istnieje bezpośredni związek pomiędzy świadczeniem a wynagrodzeniem).

Po trzecie, nie istnieje beneficjent usługi Wnioskodawcy, w zamian za którą otrzymywane miałyby być opłaty od czystych nośników. Takimi beneficjentami nie są w szczególności producenci i importerzy magnetowidów i innych podobnych urządzeń oraz związanych z nimi czystych nośników, na których ciąży jedynie administracyjny obowiązek uiszczania opłat od czystych nośników. Opłaty te de facto mają bowiem charakter kompensaty z tytułu kopiowania i wykorzystania przedmiotów prawa autorskiego, nie mają zaś charakteru wynagrodzenia za usługi (tak w wyroku SN z dnia 12 czerwca 2008 roku, sygn. akt: V CSK 22/08). Opłaty te stanowią wreszcie wynagrodzenie należne autorsko-uprawnionym, które producenci i importerzy zobowiązani są wnosić z tytułu tego, że stwarzają warunki do przegrywania (zwielokrotniania) efektów ich pracy przez inne osoby. Wynagrodzenie to ma tym samym rekompensować ewentualne straty dla majątkowych interesów autorsko-uprawnionych wynikające z niezakupienia nośnika z utworami.

Mając na uwadze powyższe, Wnioskodawca stoi na stanowisku, iż inkasowane przez niego, opłaty od czystych nośników, następnie przekazywane autorsko-uprawnionym, nie stanowią dla celów VAT wynagrodzenia za jakiekolwiek usługi. W konsekwencji, w związku z otrzymywaniem tych opłat nie powstaje obowiązek podatkowy w zakresie VAT.

Ad. 2.

Zwrot kosztów poniesionych na działalność biura ds. czystych nośników nie stanowi czynności wymienionej w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, a zatem nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. W związku z tym, iż przedmiotowa czynność nie stanowi czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT, to nie należy jej dokumentować fakturą VAT. W opisanym stanie faktycznym należy przyjąć, że pomiędzy Z. , S. i Z. nie istnieje świadczenie wzajemne. Należy podkreślić, iż aby uznać jakieś zdarzenie za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT musi występować stosunek zobowiązaniowy pomiędzy podmiotami biorącymi udział w tym zdarzeniu, czyli strony muszą zobowiązać się do określonego działania, bądź powstrzymania się od dokonania czynności. W praktyce obrotu gospodarczego dopuszcza się sytuacje, w których beneficjentem świadczenia jest inny podmiot niż ten, który jest bezpośrednio obciążony przez wykonawcę usługi bądź dostawcę towaru. Tego typu zdarzenie gospodarcze nie jest zdefiniowane w przepisach prawa podatkowego. W tym konkretnym przypadku stowarzyszenia zobowiązały się do wzajemnego zwrotu kosztów działalności biura ds. czystych nośników bez uzyskania jakiejkolwiek korzyści. Jeżeli zwrot kosztów stanowi świadczenie pieniężne bez konieczności wykonywania w zamian określonego zobowiązania, wówczas nie istnieje podmiot będący bezpośrednim beneficjentem tego zobowiązania. Takie świadczenie podlega bowiem opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywane jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta usługi.

Ad. 3.

Na podstawie cytowanego rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 2 czerwca 2003 r. - § 8 Stowarzyszenia dokonują podziału pobranych opłat po potraceniu z nich uzasadnionych i udokumentowanych kosztów poniesionych w celu ich dochodzenia oraz podziału. W momencie potrącenia tych kosztów nie jest znany beneficjent tych opłat. Stowarzyszenia prowadzą tę działalność w ramach zarządu zbiorowego i ochrony praw. Zgodnie z art. 1 ust.1 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2001r. Nr 13, poz. 123 ze zm.) działalność kulturalna polega na tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury, natomiast przejawem działalności kulturalnej jest m.in. twórczość intelektualna, a szczególnie artystyczna oraz jej produkty (Raymond Williams-kulturoznawca). Dodatkowo w art. 3 ust. 2 i 3 ustawodawca dodał, iż działalność kulturalna określona w art. 1 ust. 1 nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu odrębnych ustaw. Definicja świadczenia usług jako wyraz realizacji zasady powszechności opodatkowania VAT odnosi się do transakcji wykonywanych przez podatników w ramach ich działalności gospodarczej zdefiniowanej w art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, w związku z powyższym nie można uznać, iż działalność zbiorowego zarządu i ochrony praw jest opodatkowana na zasadach ogólnych.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za:

1. nieprawidłowe w zakresie opodatkowania opłat od czystych nośników pobieranych od producentów i importerów urządzeń i nośników (pyt. 1),
2. prawidłowe w zakresie opodatkowania i obowiązku podatkowego przy refundacji kosztów działalności Biura ds. czystych nośników z rachunków powierniczych (pyt. 2),
3. nieprawidłowe w zakresie opodatkowania pobieranych kosztów inkasa (pyt. 3).

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 54, poz. 535), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Natomiast zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ().

W myśl art. 8 ust. 2a ustawy, obowiązującego od dnia 1 kwietnia 2011 r., w przypadku gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, przyjmuje się, że ten podatnik sam otrzymał i wyświadczył te usługi. zakresie.

Przedmiotowa regulacja wskazuje wprost, iż w katalogu usług podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług mieszczą się również przypadki, gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług.

Podatnikami, zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy, są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza, zgodnie z art. 15 ust. 2 ww. ustawy, obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo, w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Zgodnie z art. 15 w ust. 3 pkt 3 ww. ustawy, za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonywania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Powyższy przepis art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy znajduje zastosowanie odpowiednio do usług twórców i artystów wykonawców w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzanych w formie honorariów za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw artystycznego wykonania albo ich wykonanie, w tym również wynagradzanych za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (art. 15 ust. 3a ustawy).

Jak wynika ze stanu faktycznego, Wnioskodawca jest organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 04.02.1994 r. (z późn. zmianami), która prowadzi działalność na podstawie tej ustawy, zezwolenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 01.02.1995 r., zmienionego w dniu 23.10.1998 r. oraz w dniu 28.02.2003 r., ustawy Prawo o stowarzyszeniach z dnia 07.04.1989 r. (z późn. zm.), własnego Statutu oraz Uchwał władz Stowarzyszenia.

Z., zgodnie z w/w zezwoleniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zbiorowo zarządza prawami autorskimi do utworów słownych, muzycznych, słowno-muzycznych, choreograficznych, pantomimicznych oraz utworów słownych, muzycznych, słowno-muzycznych i choreograficznych w utworze audiowizualnym, na wskazanych w przedmiotowym zezwoleniu polach eksploatacji.

Zbiorowy zarząd Z. realizuje na rzecz autorów i ich następców prawnych na podstawie umów o powierniczym przeniesieniu praw, a także jako ustawowy reprezentant uprawnionych autorsko, którzy swych praw Z. nie powierzyli.

Przeniesienie powiernicze praw polega jedynie na możności występowania powiernika na zewnątrz, wobec użytkowników, we własnym imieniu jako zarządzającego prawami w ramach stosunków wewnętrznych powiernictwo jest wykonywaniem czynności na rzecz powierzającego w odniesieniu do jego praw. Z. nie działa jak właściciel praw, ale w ramach pośrednictwa zarządczego działa na rzecz reprezentowanych przez siebie twórców w ich interesie i na ich rachunek.

Czerpiąc natomiast tytuł do zarządzania prawami z mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych art. 20, 21, art. 211 art. 70 - Z. działa jako ustawowy reprezentant autorów.

W pozostałym zakresie, wobec autorsko - uprawnionych, których nie reprezentuje na wyżej wskazanych zasadach, Z. działa jako negotiorum gestor (w cudzym imieniu, bez pełnomocnictwa, ale w interesie reprezentowanych).

Zbiorowy zarząd wykonywany jest przez Z. w odniesieniu do wszystkich kategorii praw określonych w zezwoleniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, na rzecz uprawnionych, niezależnie od tego, czy powierzyli oni swe prawa w zarząd na podstawie umów i obejmuje w szczególności udzielanie licencji na korzystanie z utworów i pobieranie wynagrodzeń autorskich z tego tytułu (art. 17, art. 21 i art. 211 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych), bądź też jedynie inkasowanie wynagrodzeń autorskich w przypadkach, gdy twórcy służy niezrzekalne ustawowe prawo do wynagrodzenia (art. 17, 20 i art. 70 ust. 1 i ust. 3 w/w ustawy).

Ponadto Z. , na mocy Rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 2 czerwca 2003 roku w sprawie określenia kategorii urządzeń i nośników służących do utrwalania utworów oraz opłat od tych urządzeń i nośników z tytułu ich sprzedaży przez producentów i importerów (Dz. U. Nr 105, poz. 991 z późn. zm.), które zastąpiło wcześniej obowiązujące rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 5 grudnia 1995 roku w sprawie wysokości, szczegółowych zasad pobierania i odprowadzania opłat od czystych nośników i urządzeń służących do utrwalania utworów dla własnego użytku osobistego oraz wskazania organizacji zbiorowego zarządzania właściwych do ich pobierania (Dz. U. z 1996 Nr 1 poz. 5) został wskazany, przez Ministra Kultury i Sztuki, jako organizacja właściwa do pobierania, od podmiotów zobowiązanych do ich wnoszenia (producenci i importerzy nośników i urządzeń służących do utrwalania utworów) opłat na rzecz twórców (dalej opłaty od czystych nośników). Organizacja pobierająca opłaty jest zobowiązana do przekazania stosownych części tych opłat, zgodnie z zasadami określonymi w § 7 rozporządzenia, właściwym organizacjom zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. Właściwe organizacje zbiorowego zarządzania dokonują, po uzyskaniu niezbędnych do tego danych, podziału i wypłat kwot otrzymanych, według zasad przyjętych w danej organizacji.

W praktyce, w celu ułatwienia poboru opłat, wyżej wymienione organizacje utworzyły wspólny Rachunek powierniczy A. i Rachunek powierniczy V.. Producenci i importerzy nie muszą więc dzielić opłat na trzy stowarzyszenia, mogą je przekazać w całości na wspólne konta powiernicze trzech organizacji. Tak pobrane opłaty dzielone są pomiędzy organizacje reprezentujące twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów w proporcji określonej bezpośrednio w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Żadna z Organizacji pobierających opłaty, ani żaden podmiot uprawniony do otrzymania przedmiotowych opłat nie mają wpływu na ich wysokość. Wysokość należnych uprawnionym podmiotom opłat od czystych nośników jest ustalana, zgodnie z art. 20 ust. 5 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w oparciu o wyżej powołane rozporządzenie Ministra Kultury.

Ponadto w celu koordynacji obsługi organizacyjno-administracyjnej Stowarzyszenia: Z., S. i Z. powołały Biuro pełnomocnika ds. czystych nośników, które wspólnie finansują ze swoich środków. Po każdym kwartale, przed podziałem na ww. stowarzyszenia środków wpływających na rachunki powiernicze A. i V., na podstawie stosownych sprawozdań bank przelewa z kont powierniczych na konta Stowarzyszeń kwoty stanowiące refundację poniesionych na działalność Biura kosztów.

Z. działając od 1 kwietnia 2011 roku jako podatnik VAT czynny pobiera opłaty należne od producentów i importerów magnetofonów, magnetowidów, innych podobnych urządzeń oraz od producentów i importerów czystych nośników służących do utrwalania utworów (art. 20 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych) w sposób i na zasadach wynikających z rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 2 czerwca 2003 roku w sprawie określenia kategorii urządzeń i nośników służących do utrwalania utworów oraz opłat od tych urządzeń i nośników z tytułu ich sprzedaży przez producentów i importerów (wydanego na mocy delegacji ustawowej zawartej w art. 20 ust. 5 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych). W załącznikach stanowiących integralną część rozporządzenia określono, jakiego rodzaju kategorie urządzeń i nośników podlegają opłacie. Opłaty pobierane na podstawie art. 20 prawa autorskiego mają na celu zrekompensowanie twórcom i podmiotom praw pokrewnych strat ponoszonych przez nich w związku ze zwielokrotnianiem utworów i przedmiotów praw pokrewnych dokonywanym w ramach dozwolonego użytku prywatnego. Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych podstawą wyliczenia opłaty jest kwota należna z tytułu sprzedaży nośników (wyżej wymienione rozporządzenie z dnia 2 czerwca 2003 roku posługuje się terminem ceny sprzedaży urządzenia lub nośnika). Oznacza to, że podstawą wymiaru opłat należnych od producentów i importerów wolnych nośników jest kwota brutto uzyskiwanego z tego tytułu wynagrodzenia. Rozporządzenie z dnia 2 czerwca 2003 roku, w sposób konkretny określa organizacje zbiorowego zarządzania uprawnione do pobierania opłat od magnetofonów, magnetowidów i innych podobnych urządzeń oraz związanych z nimi nośników. Są to:

1. Stowarzyszenie,
2. Stowarzyszenie,
3. Związek .

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą m.in. tego, czy opłaty od czystych nośników, pobierane przez Z. od producentów i importerów urządzeń i nośników stanowią, dla celów VAT, wynagrodzenie za świadczone przez Z. usługi (nabyte w celu wyświadczenia od podmiotów uprawnionych do otrzymania opłat) na rzecz producentów i importerów urządzeń i czystych nośników, w związku z czym, czy ciąży na nim obowiązek podatkowy w zakresie VAT.

Analizując przedstawiony stan faktyczny na wstępie należy zaznaczyć, iż treść przepisu art. 15 ust. 3a ustawy, wskazuje iż dotyczy on usług polegających na przekazaniu lub udzieleniu licencji do praw autorskich lub praw artystycznego wykonania świadczonych przez samych twórców i artystów wykonawców. W przedmiotowej sprawie, z uwagi na podmiotowość prawną Wnioskodawcy nie można uznać, iż Spółka działa w charakterze twórcy bądź też artysty, o których mowa w wyżej powołanej regulacji. Wobec powyższego, wyłączenie zawarte w art. 15 ust. 3a ustawy, nie dotyczy Wnioskodawcy. Oznacza to, iż działalność prowadzona przez Spółkę spełnia przesłanki działalności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Tym samym stwierdzić należy, iż z tytułu prowadzenia działalności Wnioskodawca działa w charakterze podatnika podatku VAT.

Z analizy treści art. 8 ust. 1 ustawy wynika, iż pojęcie świadczenia usług jest bardzo szerokie, obejmuje bowiem różnego rodzaju świadczenia nie będące dostawą towarów w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie). Zauważyć jednak należy, iż usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym. W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Mieszczą się w nich zatem także usługi wykonywane w imieniu własnym i na rzecz osoby trzeciej, jak również w imieniu i na rzecz osoby trzeciej. W ocenie tut. Organu, do dokonania oceny prawno-podatkowej przedstawionego stanu faktycznego, niezbędne jest ustalenie charakteru czynności podejmowanych przez Wnioskodawcę.

Z analizy okoliczności przedstawionych we wniosku wynika, iż Wnioskodawca czerpiąc tytuł do zarządzania prawami z mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych art. 20, 21, art. 211 art. 70 - Z. działa jako ustawowy reprezentant autorów. Z., na mocy Rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 2 czerwca 2003 roku w sprawie określenia kategorii urządzeń i nośników służących do utrwalania utworów oraz opłat od tych urządzeń i nośników z tytułu ich sprzedaży przez producentów i importerów (Dz. U. Nr 105, poz. 991 z późn. zm.), został wskazany, jako organizacja właściwa do pobierania, od podmiotów zobowiązanych do ich wnoszenia (producenci i importerzy nośników i urządzeń służących do utrwalania utworów) opłat na rzecz twórców (dalej opłaty od czystych nośników). Organizacja pobierająca opłaty jest zobowiązana do przekazania stosownych części tych opłat, zgodnie z zasadami określonymi w § 7 rozporządzenia, właściwym organizacjom zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. Z opisu sprawy wynika również, że Wnioskodawca jako organizacja zbiorowego zarządzania po wpływie na jego konto stosownych kwot z opłat, a przed ich wypłatą uprawnionym podmiotom, potrącają z nich tzw. koszty inkasa jako zwrot poniesionych kosztów zarządu.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 ze zm.) producenci i importerzy:

1. magnetofonów, magnetowidów i innych podobnych urządzeń,
2. kserokopiarek, skanerów i innych podobnych urządzeń reprograficznych umożliwiających pozyskiwanie kopii całości lub części egzemplarza opublikowanego utworu,
3. czystych nośników służących do utrwalania, w zakresie własnego użytku osobistego, utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, przy użyciu urządzeń wymienionych w pkt 1 i 2

- są obowiązani do uiszczania, określonym zgodnie z ust. 5, organizacjom zbiorowego zarządzania, działającym na rzecz twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów oraz wydawców, opłat w wysokości nieprzekraczającej 3 % kwoty należnej z tytułu sprzedaży tych urządzeń i nośników.

Art. 20 ust. 2-4 ww. ustawy określa sposób podziału pobranych opłat. Z kwoty uzyskanej z tytułu opłat ze sprzedaży magnetofonów i innych podobnych urządzeń oraz związanych z nimi czystych nośników przypada:

1. 50 % - twórcom;
2. 25 % - artystom wykonawcom;
3. 25 % - producentom fonogramów.

Z kwoty uzyskanej z tytułu opłat ze sprzedaży magnetowidów i innych podobnych urządzeń oraz związanych z nimi czystych nośników przypada:

1. 35 % - twórcom;
2. 25 % - artystom wykonawcom;
3. 40 % - producentom wideogramów.

Z kwoty uzyskanej z tytułu opłat ze sprzedaży urządzeń reprograficznych oraz związanych z nimi czystych nośników przypada:

1. 50 % - twórcom;
2. 50 % - wydawcom.

Stosownie zaś do ust. 5 ww. przepisu minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego po zasięgnięciu opinii organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, stowarzyszeń twórców, artystów wykonawców, organizacji producentów fonogramów, producentów wideogramów oraz wydawców, jak również organizacji producentów lub importerów urządzeń i czystych nośników wymienionych w ust. 1, określa, w drodze rozporządzenia: kategorie urządzeń i nośników oraz wysokość opłat, o których mowa w ust. 1, kierując się zdolnością urządzenia i nośnika do zwielokrotniania utworów, jak również ich przeznaczeniem do wykonywania innych funkcji niż zwielokrotnianie utworów, sposób pobierania i podziału opłat oraz organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi uprawnione do ich pobierania.

Na mocy powyższej delegacji, Minister kultury wydał rozporządzenie z dnia 2 czerwca 2003 r. w sprawie określenia kategorii urządzeń i nośników służących do utrwalania utworów oraz opłat od tych urządzeń i nośników z tytułu ich sprzedaży przez producentów i importerów (Dz. U. Nr 105, poz. 991 ze zm.). W ww. rozporządzeniu ustalono kategorie urządzeń i czystych nośników oraz wysokość opłat

1. magnetofonów i innych podobnych urządzeń oraz związanych z nimi czystych nośników, których wykaz jest określony w załączniku nr 1 do rozporządzenia;
2. magnetowidów i innych podobnych urządzeń oraz związanych z nimi czystych nośników, których wykaz jest określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia;
3. kserokopiarek, skanerów i innych podobnych urządzeń reprograficznych oraz związanych z nimi czystych nośników, których wykaz jest określony w załączniku nr 3 do rozporządzenia.

Zgodnie natomiast z § 3 ust. 1 rozporządzenia organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi uprawnionymi do pobierania opłat od urządzeń i nośników, o których mowa w załącznikach nr 1 i 2 do rozporządzenia, są:

1. Stowarzyszenie;
2. Stowarzyszenie;
3. Związek .

A zatem Wnioskodawca mając umocowanie w ww. przepisach prawa zarządza powierzonymi przez twórcę prawami na jego rzecz. Zarząd i ochrona powierzonych praw przejawia się w tym, że Wnioskodawca jest uprawniony pobrać opłaty należne od producentów i importerów magnetowidów, magnetofonów i innych podobnych urządzeń oraz od producentów i importerów czystych nośników służących do utrwalania utworów, w oparciu o przepisy ustawy o prawie autorskich i prawach pokrewnych. Tak ukształtowane relacje łączące twórcę, Wnioskodawcę i producentów i importerów, od których należne są ww. opłaty pozwala stwierdzić, że w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia ze świadczeniem usług, w rozumieniu art. 8 w zw. z art. 8 ust. 2a ustawy o VAT.

Twórca, któremu należne są opłaty z tytułu sprzedaży nośników powierza Stowarzyszeniu swoje prawa wobec producentów i importerów do żądania opłat z tytułu ww. sprzedaży nośników. Z. działając na rzecz twórcy zobowiązany jest do poboru i podziału uzyskanych opłat i przekazania należnych kwot twórcom jako autorsko uprawnionym do ich uzyskania. Umocowanie do takiego działania wynika bezpośrednio z samej ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

W myśl zasady wyrażonej w art. 8 ust. 2a ustawy, w przypadku gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, przyjmuje się, że ten podatnik sam otrzymał i wyświadczył te usługi.

Biorąc pod uwagę powyższe przepisy należy stwierdzić, Stowarzyszenie występuje w charakterze otrzymującego usługę od twórcy i jednocześnie świadczącego usługę zarządzania prawami autorskimi w stosunku do producentów i importerów nośników. Spółka winna być traktowana jako podmiot, który nabywa od twórców i realizuje na ich rzecz prawa związane ze sprzedażą nośników umożliwiających zwielokrotnianie utworów w ramach dozwolonego użytku prywatnego, a zatem dokonuje czynności o których mowa w art. 8 ust. 2a ustawy.

Nie można zgodzić się z Wnioskodawcą, że nie istnieje bezpośredni związek pomiędzy czynnościami wykonywanymi przez Wnioskodawcę w ramach jego działalności gospodarczej a otrzymywanymi opłatami od czystych nośników.

Związek ten oparty jest o wyżej cytowane uregulowania ustawowe, co powoduje, że opłaty pobrane od producentów i importerów stanowią wynagrodzenie z tytułu świadczonych przez twórcę usług w postaci powierzenia w zarząd i ochronę praw. Zarząd i ochrona praw przejawia się w poborze i podziale opłat od producentów i importerów nośników, który Stowarzyszenie wykonuje na rzecz twórców.

Wynagrodzenie, jakie Wnioskodawca otrzymuje z tytułu opłat pobieranych od producentów i importerów, stanowi na tle powyższego wynagrodzenie za świadczenie usług przez Wnioskodawcę.

W myśl art. 106 ust. 1 ustawy, podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę podatku i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16.

Reasumując, Wnioskodawca z tytułu wyżej przedstawionych relacji zobowiązaniowych występuje w charakterze podatnika podatku VAT, realizującego usługi w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Otrzymywane przez Wnioskodawcę świadczenia pieniężne wypłacane przez producentów i importerów nośników z tytułu sprzedaży określonych w przepisach prawa nośników będą stanowić wynagrodzenie należne Wnioskodawcy za wyświadczoną usługę. W związku z powyższym czynność ta powinna zostać udokumentowana poprzez wystawienie faktury VAT, zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy, dla producentów i importerów nośników.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania pierwszego i trzeciego należało uznać za nieprawidłowe.

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą także tego, czy w związku ze wspólnym ponoszeniem kosztów działalności biura ds. czystych nośników (przez wskazane we wniosku organizacje) oraz ich refundacji z rachunków powierniczych, powstaje z tego tytułu obowiązek podatkowy w podatku VAT.

Zgodnie z § 7 ust. 1 ww. rozporządzenia Ministra Kultury organizacje wymienione w § 3 ust. 2 i § 4 przekazują organizacjom reprezentującym podmioty uprawnione opłaty w wysokości proporcjonalnej do zakresu utrwalania do własnego użytku osobistego utworów, artystycznych wykonań, fonogramów i wideogramów pochodzących od reprezentowanych przez te organizacje podmiotów.

Organizacje wymienione w § 3 ust. 2 i § 4 dokonują podziału opłat, na podstawie porozumienia zawartego przez wszystkie organizacje reprezentujące podmioty uprawnione, po ustaleniu - przy uwzględnieniu wyników badań obejmujących korzystanie z utworów, artystycznych wykonań oraz fonogramów i wideogramów, odzwierciedlających strukturę i rozmiar utrwalania utworów, artystycznych wykonań, fonogramów i wideogramów do własnego użytku osobistego - jaka część opłat jest należna poszczególnym kategoriom podmiotów uprawnionych (§ 7 ust. 2 cyt. rozporządzenia)

W myśl natomiast § 8 ww. rozporządzenia organizacje wymienione w § 3 ust. 2 i § 4 dokonują podziału pobranych opłat po potrąceniu z nich uzasadnionych i udokumentowanych kosztów poniesionych w celu ich dochodzenia oraz podziału.

Z opisu sprawy wynika, że w celu ułatwienia poboru opłat, organizacje Z. , S. i Z. utworzyły wspólny Rachunek powierniczy A. i Rachunek powierniczy V.. Producenci i importerzy nie muszą więc dzielić opłat na trzy stowarzyszenia, mogą je przekazać w całości na wspólne konta powiernicze trzech organizacji. Tak pobrane opłaty dzielone są pomiędzy organizacje reprezentujące twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów w proporcji określonej bezpośrednio w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W celu koordynacji obsługi organizacyjno-administracyjnej Stowarzyszenia: Z., S. i Z. powołały Biuro pełnomocnika ds. czystych nośników, które wspólnie finansują ze swoich środków. Po każdym kwartale, przed podziałem na ww. stowarzyszenia środków wpływających na rachunki powiernicze A. i V., na podstawie stosownych sprawozdań bank przelewa z kont powierniczych na konta Stowarzyszeń kwoty stanowiące refundację poniesionych na działalność Biura kosztów.

Z powyższego wynika, że podział opłat z tytułu czystych nośników pomiędzy organizacje odbywa się na zasadzie działalności bezzyskowej. Dopiero po uwzględnieniu kosztów działalności Biura ds. czystych nośników oraz po podziale ww. środków Wnioskodawca ma prawo zatrzymać część należnej twórcy opłaty w od urządzeń i nośników, jako koszty inkasa.

Jak wskazano powyżej, by dane zachowanie można było uznać za świadczenie usług w rozumieniu przepisów ustawy o VAT, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą, na podstawie którego występuje świadczenie wzajemne, wynagrodzenie musi pozostawać w bezpośrednim związku z wykonywaną usługą oraz musi istnieć beneficjent usługi, którego można scharakteryzować jako konsumenta, tj. osobę, na użytek i korzyść której wykonywane jest świadczenie.

Niewątpliwie podział środków ze wspólnego rachunku powierniczego pomiędzy organizacje nie spełnia żadnego z ww. uwarunkowań, pozwalających uznać, że doszło do odpłatnego świadczenia usługi, w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT. Istnieje wprawdzie stosunek prawny pomiędzy organizacjami - jak wskazano w analizowanym wniosku, Stowarzyszenia zawarły porozumienie na mocy którego powołano Biuro ds. czystych nośników. Jednakże z porozumienia tego nie wynika zobowiązanie Wnioskodawcy do wykonania określonego świadczenia (usługi) na rzecz pozostałych Stowarzyszeń. Organizacje co prawda zobowiązały się do wzajemnego zwrotu kosztów działalności Biura, jednak jak wynika z opisu sprawy, to bank przelewa z kont powierniczych na konta Stowarzyszeń, na podstawie stosownych sprawozdań, kwoty stanowiące refundację poniesionych na działalność Biura kosztów.

A zatem z całokształtu przedstawionych relacji nie wynika, aby Wnioskodawca na mocy zawartego porozumienia zobowiązany był do jakiegokolwiek świadczenia na rzecz pozostałych Stowarzyszeń w związku z refundacją poniesionych kosztów działalności Biura ds. czystych nośników. Ponadto w opisanym przypadku Stowarzyszenia zobowiązały się do wzajemnego zwrotu kosztów działalności Biura ds. czystych nośników bez uzyskania jakiejkolwiek korzyści. W związku z powyższym nie istnieje element wynagrodzenia za czynność podziału opłat nz części przypadające jako zwrot kosztów działalności Biura pomiędzy Stowarzyszenia: Z. , S. i Z. .

W związku z przedstawionymi okolicznościami, zwrot kosztów poniesionych na działalność Biura ds. czystych nośników nie stanowi czynności wymienionej w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, zatem nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy w zakresie obowiązku podatkowego przy refundacji kosztów działalności Biura ds. czystych nośników z rachunków powierniczych należało uznać za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.

Wniosek ORD-IN

Treść w pliku PDF

Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie