Temat interpretacji

W zakresie ustalenia podstawy opodatkowania dla transakcji na instrumentach pochodnych.

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r., poz. 201, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 10 sierpnia 2017 r. (data wpływu 16 sierpnia 2017 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie ustalenia podstawy opodatkowania dla transakcji na instrumentach pochodnych jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 16 sierpnia 2017 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie ustalenia podstawy opodatkowania dla transakcji na instrumentach pochodnych.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny oraz zdarzenie przyszłe.

1. Uwagi wstępne.

Spółka lub Wnioskodawca jest podmiotem z siedzibą w Polsce prowadzącym działalność ubezpieczeniową i reasekuracyjną na podstawie ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. U. z 2015 r. poz. 1844; dalej ustawa o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej).

Wnioskodawca jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług.

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej, Wnioskodawca oferuje i świadczy ochronę ubezpieczeniową w zakresie m.in. ubezpieczeń komunikacyjnych, majątkowych i osobowych na rzecz klientów indywidualnych i korporacyjnych. Dodatkowo, Wnioskodawca także zawiera i wykonuje umowy reasekuracji czynnej. Świadczone przez Spółkę usługi ubezpieczeniowe jak również usługi reasekuracji czynnej objęte są, co do zasady, zwolnieniem od podatku VAT, co wynika z treści art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o VAT.

Ponadto, w ramach prowadzonej działalności Wnioskodawca dokonuje również operacji dotyczących pochodnych instrumentów finansowych. Transakcje te obejmują m.in. instrumenty typu: SWAPy procentowe (IRS - Interest Rate Swap), SWAPy walutowo - procentowe (CIRS - Currency Interest Rate Swap), FX forward, FX SWAP, futures na akcje i inne instrumenty pochodne, których wycena i późniejsza realizacja uzależnione są od wartości instrumentu bazowego (dalej Instrumenty pochodne lub kontrakty).

1. Rodzaje transakcji na rynku Instrumentów pochodnych zawierane przez Wnioskodawcę.

Zasadniczo, Wnioskodawca zawiera z kontrahentami dwojakiego rodzaju transakcje:

• służące zarządzaniu ryzykiem kursów walutowych oraz ryzykiem stopy procentowej, oraz
• polegające na dokonaniu określonego rozliczenia pieniężnego w przyszłości.

Transakcje służące zarządzaniu ryzykiem kursów walutowych oraz ryzykiem stopy procentowej zawierane przez Wnioskodawcę:

• IRS (Interest Rate Swap) tj. SWAP procentowy - umowa pomiędzy Spółką a kontrahentem na zamianę w przyszłości stopy procentowej od umownej kwoty nominału ze stopy zmiennej na stałą (bądź odwrotnie). W ramach kontraktu, w ustalonych okresach płatności, jedna ze stron zobowiązuje się do dokonywania na rzecz drugiej strony płatności swapowych według określonej z góry stałej stopy procentowej, natomiast druga strona zobowiązuje się do dokonywania płatności swapowych według zmiennej, rynkowej stopy procentowej ustalanej na początku każdego okresu umownego (np. WIBOR 1M). W ramach kontraktu nie dochodzi do rzeczywistej wymiany kapitału, od którego obliczane są strumienie swapowe, a jedynie do wymiany płatności swapowych obliczanych w odniesieniu do określonego przez strony kapitału;
• CIRS (Cross Currency Interest Rate Swap) tj. SWAP walutowo-procentowy - umowa, w ramach, której Wnioskodawca i kontrahent umawiają się, że będą dokonywać wzajemnie na swoją rzecz płatności swapowych opartych o dwie różne stopy procentowe, przez ustalony okres, z ustaloną częstotliwością i od ustalonych nominałów w dwóch określonych walutach. Inaczej mówiąc, strony będą dokonywać zamiany stóp procentowych swoich zobowiązań lub należności w dwóch różnych walutach. Rozliczenie transakcji może nastąpić przez rozliczenie netto płatności swapowych (tj. strony dokonują wyłącznie wzajemnych wypłat płatności swapowych), jak i wzajemną wypłatę płatności swapowych oraz dostawę samej waluty (rozliczenie brutto), której dotyczy transakcja.

Transakcje polegające na dokonaniu określonego rozliczenia pieniężnego w przyszłości zawierane przez Wnioskodawcę:

• FX forward, tj. forward walutowy - transakcja, której istotą jest wzajemne zobowiązanie stron do przeniesienia własności na rzecz drugiej strony określonej kwoty waluty w uzgodnionym terminie w przyszłości, zgodnie z przyjętym przez strony terminowym kursem wymiany (ustalonym z góry w momencie zawierania transakcji);

• FX SWAP - transakcja zawierana przez Spółkę składająca się z dwóch integralnie powiązanych ze sobą operacji wymiany. Pierwsza z nich to wymiana walut (sprzedaż/kupno waluty X za walutę Y) w wyznaczonym dniu i po określonym kursie. Druga transakcja to zwrotna operacja wymiany tych samych walut w przyszłości, po kursie walutowym uzgodnionym na moment zawarcia pierwszej operacji. Kursy w transakcji ustalane są na podstawie bieżącego kursu spot, oprocentowania rynkowego obu walut oraz terminu zapadalności;
• kontrakty terminowe na akcje (futures na akcje) - umowa w ramach, której Wnioskodawca zobowiązuje się sprzedać/ kupić akcje za określoną cenę w ściśle określonym terminie.

1. Sposoby rozliczenia transakcji na rynku instrumentów pochodnych.

Zgodnie z zasadami przyjętymi na rynku instrumentów pochodnych rozliczenie transakcji następuje według jednego z następujących sposobów:

• rozliczenie rzeczywiste, w ramach którego kontrahent, Wnioskodawca, bądź obie strony są zobowiązane do dostawy instrumentu bazowego (np. dostawy waluty), jak i do zapłaty płatności swapowych.

W przypadku rzeczywistego rozliczenia transakcji terminowych, Wnioskodawca dokonuje na rzecz kontrahenta fizycznej dostawy ustalonej kwoty stanowiącej podstawę do rozliczenia kontraktu (np. waluty) oraz dochodzi do ustalenia różnic wynikających z zastosowania dwóch różnych kursów walutowych/ stóp procentowych/ cen w transakcji terminowej.

Przykładowo, w przypadku transakcji rzeczywistego forwardu walutowego (FX forward) pomiędzy kontrahentem a Spółką dochodzi do faktycznej wymiany kwot w poszczególnych walutach po ustalonym w dniu zawarcia transakcji kursie. Rozliczenie walutowej transakcji terminowej forward kończy się wówczas rzeczywistą fizyczną dostawą lub zakupem określonej kwoty waluty. Rozliczenie transakcji polega tym samym na rzeczywistym, wzajemnym postawieniu sobie do dyspozycji środków w dwóch różnych walutach.

• rozliczenie nierzeczywiste, polegające wyłącznie na dokonaniu przez Spółkę bądź kontrahenta płatności na rzecz drugiej strony kontraktu różnicy wynikającej z realizacji kontraktu. Różnicą tą, w zależności od rodzaju kontraktu terminowego, będą albo płatności swapowe od określonej kwoty nominału albo różnica cen określonego dobra (np. waluty w opcji walutowej).

Przykładowo, w przypadku transakcji nierzeczywistego forwardu walutowego (FX forward) nie dochodzi do wymiany kwot w poszczególnych walutach, a wyłącznie do rozliczenia różnicy pomiędzy równowartością kwoty wyrażonej w jednej walucie, obliczoną po kursie ustalonym w dniu zawarcia transakcji, a równowartością kwoty w drugiej walucie, przeliczoną po kursie bieżącym z dnia rozliczenia. Wówczas rozliczeniu podlega jedynie różnica kursowa powstała pomiędzy ceną określonej ilości waluty w dniu zawarcia transakcji (kurs terminowy), a ceną w dniu jej rozliczenia (kurs rozliczeniowy).

Transakcje nierzeczywiste dotyczyć mogą zarówno walut, jak i stóp procentowych. Co do zasady jednak, w transakcji nierzeczywistej strony zobowiązują się do rozliczenia iloczynu kwoty transakcji i różnicy między kursem waluty (bądź stopą procentową) ustalonym z góry w dniu zawierania transakcji a kursem (bądź stopą procentową) rozliczenia obowiązującym w dniu zapadalności transakcji. W przypadku niektórych transakcji terminowych, rozliczenie nierzeczywiste jest jedynym możliwym sposobem rozliczenia.

1. Określenie wynagrodzenia Spółki w przypadku transakcji na rynku Instrumentów pochodnych.

W przypadku transakcji na Instrumentach pochodnych, wynagrodzenie Wnioskodawcy jest ustalane w oparciu o wynik (tj. zysk lub stratę) zrealizowany w odniesieniu do konkretnego kontraktu. Ustalenie wynagrodzenia Spółki jest dokonywane przy uwzględnieniu co najmniej kilku kategorii przychodowych i kosztowych dotyczących poszczególnych kontraktów, na które mogą składać się m.in. takie elementy jak:

• cena nabycia i cena sprzedaży instrumentu pochodnego,
• wartość rynkowa i wartość umowna instrumentu bazowego,
• strumienie płatności dotyczące danego kontraktu (np. płatności swapowe),
• premie i odsetki dotyczące danego instrumentu finansowego.

W przypadku transakcji dotyczących Instrumentów pochodnych, wynagrodzeniem Spółki z tytułu ich realizacji jest wynik (zysk lub strata) zrealizowany przez Spółkę w odniesieniu do konkretnego kontraktu. Z kolei, zrealizowany wynik jest rozumiany jako różnica pomiędzy dodatnimi i ujemnymi strumieniami przepływów finansowych zrealizowanymi w odniesieniu do pojedynczego kontraktu.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy w świetle ustawy o VAT, w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych zawieranych przez Spółkę jako podatnika w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, podstawą opodatkowania VAT (a jednocześnie obrotem dla celów wyliczenia współczynnika struktury sprzedaży) będzie wynik dodatni (zysk) osiągnięty przez Spółkę w danym okresie rozliczeniowym przyjętym dla celów podatku VAT w odniesieniu do konkretnego kontraktu, tj. dodatnia różnica pomiędzy zaewidencjonowanymi przez Spółkę dodatnimi i ujemnymi strumieniami przepływów finansowych, w odniesieniu do zawartych poszczególnych transakcji na instrumentach pochodnych?

Stanowisko Wnioskodawcy

Zdaniem Wnioskodawcy, w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych zawieranych przez Spółkę jako podatnika w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, podstawą opodatkowania VAT (a jednocześnie obrotem dla celów wyliczenia współczynnika struktury sprzedaży) będzie wynik dodatni (zysk) osiągnięty przez Spółkę w danym okresie rozliczeniowym przyjętym dla celów podatku VAT w odniesieniu do konkretnego kontraktu, tj. dodatnia różnica pomiędzy zaewidencjonowanymi przez Spółkę dodatnimi i ujemnymi strumieniami przepływów finansowych, w odniesieniu do zawartych poszczególnych transakcji na instrumentach pochodnych.

Uzasadnienie

Na wstępie Wnioskodawca pragnie podkreślić, że ustawa o VAT nie zawiera przepisów regulujących w sposób szczególny sposobu ustalania podstawy opodatkowania VAT w przypadku usług finansowych, w tym transakcji na instrumentach finansowych. Powyższa kwestia nie została również uregulowana na szczeblu wspólnotowym tj. w przepisach Dyrektywy 2006/112/Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego sytemu podatku od wartości dodanej (dalej Dyrektywa 2006/112/WE").

W konsekwencji, z uwagi na brak przepisów szczególnych w tym zakresie, zastosowanie znajdą ogólne przepisy regulujące sposób ustalania podstawy opodatkowania VAT, w tym w szczególności art. 73 Dyrektywy 2006/112/WE oraz będący jego odpowiednikiem art. 29a ust. 1 ustawy o VAT.

Zgodnie z art. 73 Dyrektywy 2006/112/WE, w odniesieniu do dostaw towarów i świadczenia usług, podstawa opodatkowania obejmuje wszystko, co stanowi zapłatę (wynagrodzenie, zgodnie z brzmieniem wersji angielskiej tekstu, który w tym zakresie posługuje się słowem consideration" przyp. Spółki) otrzymaną lub którą dostawca lub usługodawca otrzyma w zamian za dostawę towarów lub świadczenie usług, od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z subwencjami związanymi bezpośrednio z ceną takiej dostawy lub świadczenia.

Implementację powoływanego powyżej przepisu Dyrektywy 2006/112/WE jest art. 29a ust. 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym podstawą opodatkowania, (...) jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika".

Z zestawienia powyższych przepisów wynika, że podstawą opodatkowania jest wartość wynagrodzenia, otrzymanego przez usługodawcę lub dokonującego dostawy towarów od nabywcy.

W przypadku transakcji na instrumentach pochodnych, wartością wynagrodzenia będzie więc, zdaniem Spółki, dodatni wynik zrealizowany przez Spółkę, ustalany oddzielnie w odniesieniu do każdego kontraktu.

W tym kontekście, należy zwrócić uwagę na odróżnienie wartości wynagrodzenia należnego Spółce od przedmiotu świadczenia (tj. instrumentu bazowego/ aktywa, do którego dostawy obowiązana jest strona transakcji zgodnie z treścią umowy). Powyższe wynika bezpośrednio ze specyfiki transakcji zawieranych na rynku finansowym, w tym transakcji na instrumentach pochodnych, w których przedmiotem świadczenia jest nierzadko dostawa określonej kwoty pieniężnej, wyrażonej w walucie obcej lub krajowej, innego instrumentu bazowego lub też wymiana płatności swapowych (np. w przypadku instrumentów pochodnych, których celem jest zabezpieczenie ryzyka stopy procentowej, tj. zasadniczo IRS oraz CIRS).

Przykładem obrazującym istotę stanowiska Wnioskodawcy, w kwestii ustalenia wartości podstawy opodatkowania z tytułu wskazanych transakcji finansowych, może być porównanie tej działalności do świadczenia przez uprawniony podmiot usługi polegającej na udzieleniu kredytu. Podstawą opodatkowania dla celów podatku VAT, w przypadku udzielenia kredytu, będzie kwota odsetek należnych kredytodawcy, a nie całkowita wartość środków pieniężnych będących przedmiotem transakcji.

Zdaniem Wnioskodawcy, analogicznie powinna być ustalana podstawa opodatkowania przy transakcjach finansowych. Oznacza to, że podstawą opodatkowania dla celów VAT przy transakcjach na instrumentach pochodnych jest dodatni wynik (zysk) tj. różnica pomiędzy dodatnimi a ujemnymi strumieniami przepływów finansowych, uzyskana odrębnie w odniesieniu do konkretnej transakcji. W przypadku, gdyby Wnioskodawca poniosła stratę na danej transakcji (nie zrealizowałby wyniku dodatniego), kwota takiej straty nie byłaby uwzględniana dla celów podatku VAT.

Podsumowując, wynagrodzeniem Spółki (zapłatą otrzymaną od nabywcy - w rozumieniu art. 29a ust. 1 ustawy o VAT) z tytułu realizacji wskazanego kontraktu powinien być wynik (zysk) zrealizowany w odniesieniu do każdego z kontraktów. Zdaniem Wnioskodawcy, wynagrodzenie to, w rozumieniu ustawy o VAT, stanowi zapłatę z tytułu odpłatnego świadczenia przez Spółkę usług, a zatem powinno stanowić podstawę opodatkowania dla celów VAT.

Powyższe stanowisko Wnioskodawcy znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych oraz praktyce organów podatkowych.

Odnośnie prawidłowości twierdzenia, że w przypadku operacji dotyczących pochodnych instrumentów finansowych, efektywnym wynagrodzeniem jest wynik rozumiany jako różnica pomiędzy dodatnimi i ujemnymi przepływami finansowymi, wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 11 sierpnia 2011 r. sygn. akt III SA/Wa 3307/10, w którym stwierdził, że: skoro podstawą opodatkowania jest całość świadczenia, to nie może być uznany za to świadczenie przedmiot poszczególnych usług. Świadczeniem na rzecz Banku, nie jest wartość środków podlegających wymianie w ramach transakcji swapu walutowego albo walutowo-procentowego. To, co stanowi rzeczywiste, realne, nowe świadczenie Banku, to zysk, marża, jaką Bank odnosi".

W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 września 2010 r. sygn. akt I FSK 1402/09, na tle stanu faktycznego dotyczącego opodatkowania podatkiem VAT m.in. operacji dotyczących pochodnych instrumentów finansowych NSA potwierdził stanowisko sądu I instancji, zgodnie z którym: podstawą opodatkowania zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o VAT jest całość świadczenia, rozumianego jako całość wynagrodzenia - wartości dodanej, która towarzyszy usłudze. To, co stanowi rzeczywiste świadczenie Banku, to zysk, marża, jaką Bank odnosi.

Jednocześnie, sądy administracyjne potwierdzają również stanowisko, zgodnie z którym przedmiotowy wynik (podstawa opodatkowania) powinna być określana dla konkretnego kontraktu. Przykładowo, w wyroku NSA z dnia 15 lutego 2017 r. o sygn. akt I FSK 1478/15, Sąd potwierdził stanowisko WSA i uznał, że w danym okresie rozliczeniowym podstawę opodatkowania stanowi dopiero suma kwot otrzymanego wynagrodzenia osiągniętych przez Skarżącą z tytułu poszczególnych transakcji na instrumentach pochodnych. Każdy bowiem kontrakt generuje określony wynik, stanowiący różnicę pomiędzy dodatnimi i ujemnymi strumieniami przepływów finansowych. Suma wyników wszystkich zawartych kontraktów będzie stanowiła zysk lub stratę osiągniętą przez Skarżącą w danym okresie rozliczeniowym".

Podobne stanowisko zaprezentował NSA w wyroku z dnia 14 grudnia 2012 r. o sygn. akt I FSK 278/12 gdzie uznał, że podstawą opodatkowania w przypadku świadczenia usług w zakresie pochodnych instrumentów finansowych typu swap jest suma dodatnich wyników z tytułu poszczególnych kontraktów zawieranych z poszczególnymi kontrahentami.

Powyższe stanowisko, znajduje także potwierdzenie w praktyce organów podatkowych. Przykładowo, w interpretacji indywidualnej z dnia 25 lutego 2014 r. wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie (sygn. IPPP1/443-1325/13-2/ISZ), organ podatkowy zgodził się ze stanowiskiem wnioskodawcy, że podstawą opodatkowania w przypadku transakcji na instrumentach finansowych w stanie prawnym obowiązującym od 1 stycznia 2014 r., będzie łączny dodatni wynik (zysk) zrealizowany przez Spółkę w danym okresie rozliczeniowym w odniesieniu do poszczególnych transakcji na instrumentach pochodnych.

Mając na uwadze powyższe, zdaniem Wnioskodawcy, w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych zawieranych przez Spółkę jako podatnika w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, podstawą opodatkowania VAT (a jednocześnie obrotem dla celów wyliczenia współczynnika struktury sprzedaży) będzie wynik dodatni (zysk) osiągnięty przez Spółkę w danym okresie rozliczeniowym przyjętym dla celów podatku VAT w odniesieniu do konkretnego kontraktu, tj. dodatnia różnica pomiędzy zaewidencjonowanymi przez Spółkę dodatnimi i ujemnymi strumieniami przepływów finansowych, w odniesieniu do zawartych poszczególnych transakcji na instrumentach pochodnych.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego oraz zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Wnioskodawcy.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;
2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia oraz zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013Warszawa w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. z 2017 r., poz. 1369) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.

Stanowisko

prawidłowe

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej