W zakresie prawa do odliczenia podatku VAT od wydatków na Prace Naprawcze i usunięcie wad Budynku powstałych z winy Pracowni Architektonicznej.

Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zaistniałego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

15 lipca 2022 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej m.in. podatku od towarów i usług w zakresie prawa do odliczenia podatku VAT od wydatków na Prace Naprawcze i usunięcie wad Budynku powstałych z winy Pracowni Architektonicznej.

Wniosek został uzupełniony pismem z 6 października 2022 r. (data wpływu 14 października 2022 r.) będący odpowiedzią na wezwanie.

Treść wniosku jest następująca:

Opis zaistniałego stanu faktycznego

Spółka akcyjna (zwana dalej: ,,Spółką” lub „Wnioskodawcą”) na podstawie wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego prowadzi działalność deweloperską w zakresie budowy osiedli domów jednorodzinnych oraz budynków wielorodzinnych wraz z lokalami użytkowymi. Jest również zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku VAT.

W latach 2018-2019 Spółka realizowała przedsięwzięcie deweloperskie polegające na budowie budynku wielorodzinnego wraz lokalami usługowymi oraz wielostanowiskowym garażem podziemnym w xxx (zwanym dalej: „Budynkiem”). W dniu 15 maja 2017 r. Spółka podpisała umowę o wykonanie prac projektowych z pracownią architektoniczną (zwaną dalej: „Pracownią Architektoniczną”) na kompletny wielobranżowy projekt budowlany, w tym projekt budowlany konstrukcji, projekt wykonawczy konstrukcji oraz nadzory autorskie.

Generalne wykonawstwo budowy ww. obiektu budowlanego zostało na podstawie umowy z dnia 28 lutego 2018 r. powierzone spółce specjalizującej się w tym zakresie (zwanej dalej: „Generalnym Wykonawcą”). W dniu 26 marca 2018 r. została wydana decyzja o pozwoleniu na budowę dla powyższej inwestycji.

Budowa budynku zakończyła się w dniu 18 października 2019 r., zgodnie z wpisem w dzienniku budowy.

Odbiory lokali rozpoczęły się 20 listopada 2019 r. - podczas odbiorów zgłaszano jedynie drobne usterki, które zostały niezwłocznie usunięte, a nabywcy rozpoczęli prace wykończeniowe w swoich lokalach mieszkaniach, do których, po ich zakończeniu, wprowadzili się.

W wyniku pojawiających się spękań i zgłoszenia jednego z nabywców stwierdzono pęknięcia również na ścianach w lokalu mieszkalnym (parter), które następnie zauważono również w innych lokalach mieszkalnych znajdujących się na parterze oraz na klatkach schodowych tego samego poziomu. W wyniku przeprowadzonej ekspertyzy technicznej stwierdzono, że wada jest wynikiem błędu projektu konstrukcji wykonanego przez Pracownię Architektoniczną i wymaga przeprowadzenia natychmiastowych prac naprawczych wzmacniających strop pomiędzy podziemną kondygnacją Budynku, w której znajduje się garaż podziemny a pierwszą kondygnacją Budynku - parterem (zwanych dalej: „Pracami Naprawczymi”). Wszystkie działania wynikające z obowiązków leżących po stronie Spółki zostały należycie wykonane. Spółka w swych działaniach nie przyczyniła się do powstałych wad. Defekty konstrukcji nie są wynikiem zaniedbania z jej strony. Na etapie realizacji inwestycji, tj. na etapie nadzoru inwestorskiego, Spółka nie miała też technicznej możliwości wykrycia powyższych wad, zostały one uwidocznione dopiero w momencie rozpoczęcia naturalnego osiadania się budynku i obciążeń użytkowych, co przypadło na czas po uzyskaniu pozwolenia na użytkowanie i po zakończeniu odbiorów lokali mieszkalnych i miejsc postojowych. Ekspertyzy techniczne jednoznacznie wskazują, że odpowiedzialnymi za powstałe wady jest Pracownia Architektoniczna i pracujący w jej ramach projektanci konstrukcji. Z uwagi na upływ kodeksowych terminów przedawnienia roszczeń umownych oraz z tytułu rękojmi za wady fizyczne szanse na pozyskanie odszkodowania na podstawie tych przepisów jest niewielka. Opierając się na istniejącym orzecznictwie istnieje szansa na dochodzenie roszczeń na podstawie deliktowej (art. 415 i następne ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny. Z uwagi na to, iż po dniu sporządzenia dokumentacji projektowej zmarło dwóch architektów będących współautorami tej dokumentacji, dochodzenie roszczeń związanych z ich odpowiedzialnością możliwe jest tylko z ich ubezpieczenia OC, co z uwagi jednak na śmierć ww. osób również jest bardzo utrudnione. Powyższe Prace Naprawcze wymagają znacznej ingerencji w strukturę Budynku, również w zamieszkałych już lokalach mieszkalnych. Wysoce prawdopodobnym jest konieczność opuszczenia znajdujących się na parterze lokali mieszkalnych przez zamieszkujących (w celu przeprowadzenia kompleksowych prac naprawczych) - na dzień składania niniejszego wniosku jest to 8 (osiem) lokali mieszkalnych znajdujących się na parterze. Zgodnie z założeniami, Prace Naprawcze potrwają kilka miesięcy. Niewykluczone, że w trakcie ich trwania zamieszkujący kolejne lokale mieszkalne również będę musieli je opuścić. Ponadto wszyscy nabywcy muszą usunąć z garażu podziemnego swoje samochody, celem przeprowadzenia prac naprawczych.

W związku z powyższym Spółka (na koszt własny) zobowiązała się względem nabywców do:

1) natychmiastowego wzmocnienia konstrukcji budynku;

2) zapewniania i opłacenia zastępczych lokali mieszkalnych;

3) zapewnienia i opłacenia zastępczych miejsc postojowych w garażu podziemnym (w stosunku do wszystkich Lokatorów).

Powyższe prace wiążą się ze skomplikowanym procesem organizacyjnym, wykonaniem projektu tymczasowego i docelowego wzmocnienia konstrukcji oraz przeprojektowaniem istniejących instalacji budynkowych.

W przypadku znaczącej ingerencji w wykończenie lokali mieszkalnych wykonanych przez nabywców może okazać się konieczne przywrócenie stanu do stanu pierwotnego. Drugą opcją jest wypłata nabywcom środków pieniężnych na pokrycie kosztów związanych z przywróceniem lokali mieszkalnych do stanu sprzed rozpoczęcia Prac Naprawczych. Ostateczna decyzja jest uzależniona od ustaleń z poszczególnymi nabywcami i nie została - na dzień składania niniejszego wniosku - podjęta, jako przedwczesna. W ramach prowadzonych Prac Naprawczych Spółka będzie również partycypować w kosztach zużycia mediów, sprzątania, opłat eksploatacyjnych za miejsca parkingowe oraz nadzór Inspektora działającego na rzecz Wspólnoty.

Poniesione przez Spółkę koszty na naprawę wad konstrukcyjnych nie będą miały charakteru ani kar umownych, ani odszkodowań wskazanych w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT.

Niewykluczone, że nabywcy wystąpią do Spółki z roszczeniem o wypłatę zadośćuczynienia z tytułu doznanych niedogodności związanych z koniecznością wyprowadzki ze swoich mieszkań oraz koniecznością usunięcia samochodów z miejsc postojowych w garażu podziemnym; przy czym Spółka dziś nie podejmuje się oceny, czy roszczenia te byłyby zasadne czy nie.

Pismem z 6 października 2022 r. uzupełniono opis sprawy następująco.

  a) Ciężar finansowy zapewnienia i sfinansowania nabywcom zastępczych lokali mieszkalnych i miejsc postojowych oraz ewentualnego pokrycia kosztów związanych z ingerencją w prace wykończeniowe w lokalach mieszkalnych spoczywa na Spółce, jako sprzedającym.

  b) Spółka wskazuje, że w chwili obecnej nie znajduje podstaw prawnych ewentualnych żądań nabywców o wypłatę zadośćuczynienia. Nie może jednak stuprocentowo wykluczyć, że takie żądania nie wystąpią. Jeżeli nabywcy zdecydują się wystąpić z powyższym żądaniem, wówczas będzie znana ich podstawa prawna. W ocenie Spółki ewentualne żądania będą wystosowane na podstawie przepisów kodeksu cywilnego.

  c) Wydatki z tytułu:

  - prac naprawczych i usunięcia wad powstałych z winy Pracowni Architektonicznej,

  - przywrócenia lokali mieszkalnych do stanu sprzed Prac Naprawczych,

  - wypłaty nabywcom środków przeznaczonych na przywrócenie we własnym zakresie lokali mieszkalnych do stanu sprzed Prac Naprawczych

są kosztem poniesionym w celu zachowania oraz zabezpieczenia źródła przychodów, ponieważ uchylenie się Spółki od odpowiedzialności za wady powstałe podczas budowy budynku negatywnie wpłynęłoby na wizerunek Spółki jako dewelopera, co z kolei przełożyłoby się na zmniejszenie zainteresowania potencjalnych klientów zakupem mieszkań oferowanych przez Spółkę. Ponadto odsuwanie w czasie przeprowadzenia Prac Naprawczych spowodowałoby pogłębianie się powstałych wad, które ostatecznie wymagałyby jeszcze większych nakładów finansowych w celu ich usunięcia.

  d) Spółka zakłada odzyskanie poniesionych kosztów z polis ubezpieczeniowych Generalnego Wykonawcy lub Pracowni Architektonicznej, jednakże nie ma stuprocentowej pewności, że to nastąpi. W tym miejscu Spółka pragnie uzupełnić opis stanu faktycznego przedstawionego we wniosku, przy czym jego treść przedstawione we wniosku pozostaje bez zmian, a Spółka jedynie dokonuje jego uzupełnienia o następującą informację:

W trakcie rozpoczętych już Prac Naprawczych pojawiło się przypuszczenie, że do powstania wady (czy choćby jej zwiększenia) przyczynić się mógł Generalny Wykonawca. Dlatego też Spółka analizuje obecnie polisę … Generalnego Wykonawcy, aby ewentualnie zgłosić szkodę również z tej polisy. Tym samym Spółka oprócz dochodzenia wypłaty odszkodowania od Pracowni Architektonicznej Spółka zamierza również zgłosić szkodę z polisty … Generalnego Wykonawcy.

W świetle powyższego uzupełnienia opisu stanu faktycznego, Spółka zmuszona jest do przeformułowania pytań oraz własnego stanowiska w sprawie. Modyfikacji ulegnie pytanie nr 2, 9 oraz 10. Spółka przedstawi zmodyfikowane treści poniżej udzielonych odpowiedzi na pytania organu.

  e) Spółka wskazuje, iż opis sprawy do sformułowanego we wniosku pytania nr 10 został już przez nią przedstawiony. Z uwagi jednak na wątpliwości organu interpretacyjnego Spółka niniejszym dokona jego rozszerzania:

Z uwagi na upływ kodeksowych terminów przedawnienia roszczeń umownych oraz z tytułu rękojmi za wady fizyczne szanse na pozyskanie odszkodowania na podstawie tych przepisów jest niewielka. Opierając się na istniejącym orzecznictwie istnieje szansa na dochodzenie roszczeń na podstawie deliktowej (art. 415 i następne ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny. Z uwagi na to, iż po dniu sporządzenia dokumentacji projektowej zmarło dwóch architektów będących współautorami tej dokumentacji, dochodzenie roszczeń związanych z ich odpowiedzialnością możliwe jest tylko z ich ubezpieczenia OC, co z uwagi jednak na śmierć ww. osób również jest bardzo utrudnione. W trakcie rozpoczętych już Prac Naprawczych pojawiło się przypuszczenie, że do powstania wady (czy choćby jej zwiększenia) przyczynić się mógł Generalny Wykonawca. Dlatego też Spółka analizuje obecnie polisę … Generalnego Wykonawcy, aby ewentualnie zgłosić szkodę również z tej polisy. Tym samym Spółka oprócz dochodzenia wypłaty odszkodowania od Pracowni Architektonicznej Spółka zamierza również zgłosić szkodę z polisty … Generalnego Wykonawcy.

Spółka uzyska zatem odszkodowanie z polisy ubezpieczeniowej Pracowni Architektonicznej lub z polisy ubezpieczeniowej Generalnego Wykonawcy.

   f) Odszkodowanie zostanie wypłacone z tytułu usunięcia wad projektowych lub wad wykonawczych.

   g) Otrzymane odszkodowanie będzie dotyczyć zwrotu poniesionych kosztów celem usunięcia stwierdzonych wad projektowych lub wad wykonawczych.

   h) Spółka, na dzień dzisiejszy, nie jest w stanie przewidzieć jaka będzie podstawa prawna wypłaconego odszkodowania. Może to być odpowiedzialność kontraktowa (niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy) lub odpowiedzialność deliktowa z tytułu popełnienia czynu niedozwolonego. Sytuacja jest dynamiczna. Na dzień dzisiejszy Spółka analizuje wszelkie możliwe opcje.

   i) Odszkodowanie zostanie otrzymane z polisy ubezpieczeniowej Generalnego Wykonawcy lub Pracowni Architektonicznej.

   j) Spółka, na dzień dzisiejszy, nie jest w stanie wskazać w jaki sposób będzie skalkulowane odszkodowanie. Spółka będzie dochodzić wszelkich kosztów poniesionych w związku z usunięciem wad w obiekcie.

Pytanie w zakresie podatku od towarów i usług oznaczone nr 9 (ostatecznie sformułowane w piśmie z 6 października 2022 r.)

9. Czy Spółka może odliczyć podatek VAT od wydatków na Prace Naprawcze i usunięcie wad Budynku powstałych z winy Pracowni Architektonicznej/Generalnego Wykonawcy?

Państwa stanowisko w zakresie podatku od towarów i usług (ostatecznie sformułowane w piśmie z 6 października 2022 r.)

Zdaniem Spółki może ona odliczyć podatek VAT od wydatków na prace naprawcze i usunięcie wad budynku powstałych z winy Pracowni Architektonicznej/Generalnego Wykonawcy.

Prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikające z samej konstrukcji podatku VAT przysługuje podatnikowi tego podatku prowadzącemu działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT.

W myśl art. 86 ust. 1 ustawy o VAT w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi temu przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

Powyższa regulacja wskazuje, iż warunkiem niezbędnym do realizacji prawa do odliczenia podatku VAT jest wykorzystywanie towarów bądź usług do wykonywania czynności opodatkowanych.

Ustawodawca nie wskazuje jednak jaki związek musi istnieć pomiędzy zakupami a sprzedażą, żeby podatnik miał prawo do odliczenia. Związek ten może być zatem bezpośredni jak i pośredni. Związek bezpośredni występuję wówczas, gdy nabywane towary służą dalszej odsprzedaży lub w bezpośredni sposób wiążą się z czynnościami opodatkowanymi wykonywanymi przez podatnika. Z kolei związek z związkiem pośrednim mamy do czynienia wówczas gdy ponoszone wydatki wiążą się z całokształtem funkcjonowania podmiotu, a więc w sposób pośredni wiążą się z działalnością gospodarczą i z osiąganymi przychodami. Jak zauważył Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z dnia 18 listopada 2014 r. „Aby wskazać, czy określone zakupy mają związek pośredni musi istnieć związek przyczynowo-skutkowy między dokonanymi zakupami towarów i usług a powstaniem opodatkowanego obrotu. Pośredni związek dokonanych zakupów z działalnością gospodarczą występuje wówczas, gdy zakup towarów i usług nie przyczynia się bezpośrednio do uzyskania przychodu, lecz poprzez wpływ na ogólne funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości, przyczynia się do generowania przez podmiot obrotu” (nr IPPP2/443- 835/14-2/MT). W niniejszej sprawie poniesione przez Spółkę wydatki na zapewnienie i sfinansowanie Lokatorom zastępczych lokali mieszkalnych i garaży podziemnych oraz ewentualnego pokrycia kosztów związanych z ingerencją w prace wykończeniowe Lokatorów pozostają w bezspornym związku z uzyskiwanymi przez Spółkę przychodami mimo, że w wyniku ich poniesienia nie zostaje wygenerowany przychód. Z tytułu rękojmi, Spółka obowiązana jest do naprawy wad powstałych w sprzedanym towarze. Jest to realizacja przysługującemu nabywcy uprawnieniu z tytułu rękojmi nierozerwalnie związane z transakcją sprzedaży i jako forma zabezpieczenia interesów nabywcy stanowi element stosunku prawnego jaki łączy Spółkę i nabywcę. Zauważyć należy, iż instytucja rękojmi nie może być przez podatnika pominięta, jest ona wpisana w charakter stosunku prawnego łączącego dwie strony, z których jedna nabywa towar o określonych cechach i właściwościach i oczekuje, że towar po zakupie będzie spełniał te wymagania. Oznacza to, że Spółka obowiązana jest do poniesienia wydatku, którego efektem będzie przywrócenie budynku/lokali mieszkalnych i miejsc postojowych do stanu jaki winien być, zgodnie z zawartymi umowami deweloperskimi.

Wskazać należy, iż jedynie oczywisty i bezpośredni związek poniesionego wydatku z dokonywanymi przez podatnika czynnościami opodatkowanymi daje na podstawie powyżej przytoczonego przepisu uprawnienie do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z poniesionych wydatków. W ocenie Spółki, nie ma żadnych wątpliwości co do jego istnienia w okolicznościach przedstawionych w opisie stanu faktycznego. Spółka prowadzi opodatkowaną działalność deweloperską i w jej ramach dokonuje opodatkowanej sprzedaży lokali mieszkalnych, a od wydatków poniesionych na ich wybudowanie odliczenia podatek VAT, w zgodzie z obowiązującymi przepisami prawa.

Mając powyższe na względzie, Spółka może odliczyć podatek VAT od wydatków poniesionych na Prace Naprawcze i usunięcie wad powstałych z winy Pracowni Architektonicznej/Generalnego Wykonawcy.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2022 r., poz. 931 ze zm.), zwanej dalej ustawą, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

W myśl art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy, kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług.

Z powyższych przepisów wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).

Przedstawiona wyżej zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.

Prawo do odliczenia podatku naliczonego, jako integralna część systemu VAT, w zasadzie nie może być ograniczane ani pod względem czasu, ani też pod względem zakresu przedmiotowego. Nie jest to bowiem wyjątkowy przywilej podatnika, lecz jego fundamentalne prawo. Możność wykonania tego prawa powinna być zapewniona niezwłocznie i względem wszystkich kwot podatku, które zostały pobrane (naliczone) od transakcji związanych z zakupami.

Ustawa o podatku od towarów i usług ustanawia zasadę tzw. niezwłocznego odliczenia podatku naliczonego. Zasada ta wyraża się tym, że podatnik, aby skorzystać z prawa do odliczenia podatku nie musi czekać aż nabyty towar lub usługa zostaną odsprzedane lub efektywnie wykorzystane na potrzeby działalności opodatkowanej.

Istotna jest intencja nabycia – jeśli dany towar (usługa) ma służyć wykonywaniu czynności opodatkowanych wówczas, po spełnieniu wymienionych w art. 86 ustawy wymogów formalnych, odliczenie jest prawnie dozwolone, oczywiście jeżeli nie wyłączają go inne przepisy ustawy lub aktów wykonawczych.

Wystarczającym zatem jest, że z okoliczności towarzyszących nabyciu towaru lub usługi, przy uwzględnieniu rodzaju prowadzonej oraz planowanej przez podatnika działalności gospodarczej wynika, że zakup ten dokonany został w celu jego wykorzystania w ramach działalności opodatkowanej. Ta warunkowość realizacji określonego w art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług prawa do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony powoduje, że nieziszczenie się warunku pozytywnego, jakim jest wykorzystanie towaru lub usługi do realizacji czynności opodatkowanej podatnika, np. gdy okaże się, że zmieniono przeznaczenie towaru (usługi) i został on ostatecznie wykorzystany do czynności zwolnionych od VAT lub niepodlegających VAT – spowoduje konieczność weryfikacji uprzedniego odliczenia podatku naliczonego.

Biorąc pod uwagę fakt, że prawo do odliczenia powinno być realizowane natychmiast po powstaniu podatku naliczonego, decydujące znaczenie dla oceny istnienia prawa do odliczenia ma zamierzony (deklarowany) związek podatku naliczonego z czynnościami opodatkowanymi. Przy czym związek ten może mieć charakter bezpośredni lub pośredni.

O związku bezpośrednim dokonywanych zakupów z działalnością podatnika można mówić wówczas, gdy nabywane towary służą np. dalszej odsprzedaży lub też nabywane towary i usługi są niezbędne do wytworzenia towarów lub usług będących przedmiotem dostawy. Bezpośrednio wiążą się więc z czynnościami opodatkowanymi wykonywanymi przez podatnika.

Natomiast o pośrednim związku nabywanych towarów i usług z działalnością przedsiębiorcy można mówić wówczas, gdy ponoszone wydatki wiążą się z całokształtem funkcjonowania przedsiębiorstwa – mają pośredni związek z działalnością gospodarczą, a tym samym z osiąganym przez podatnika obrotem opodatkowanym. Aby jednak można było wskazać, że określone zakupy mają chociażby pośredni związek z działalnością podmiotu, istnieć musi związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy dokonanymi zakupami towarów i usług, a powstaniem obrotu. O pośrednim związku dokonanych zakupów z działalnością podatnika można mówić wówczas, gdy zakup towarów i usług nie przyczynia się bezpośrednio do uzyskania obrotu przez podatnika, np. poprzez ich odsprzedaż, lecz poprzez wpływ na ogólne funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości, przyczynia się do generowania przez podmiot obrotu. Najczęściej do wydatków mających pośredni wpływ na wykonywanie czynności opodatkowanych zalicza się koszty reprezentacji i reklamy, wydatki związane z udziałem w targach, konferencjach, koszty doradztwa podatkowego itp.

Podkreślić należy także, że ustawodawca stworzył podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Z przedstawionego opisu sprawy wynika, że w latach 2018-2019 realizowali Państwo przedsięwzięcie deweloperskie polegające na budowie budynku wielorodzinnego wraz lokalami usługowymi oraz wielostanowiskowym garażem podziemnym. W dniu 15 maja 2017 r. podpisali Państwo umowę o wykonanie prac projektowych z pracownią architektoniczną na kompletny wielobranżowy projekt budowlany, w tym projekt budowlany konstrukcji, projekt wykonawczy konstrukcji oraz nadzory autorskie. Generalne wykonawstwo budowy ww. obiektu budowlanego zostało na podstawie umowy z dnia 28 lutego 2018 r. powierzone spółce specjalizującej się w tym zakresie. W dniu 26 marca 2018 r. została wydana decyzja o pozwoleniu na budowę dla powyższej inwestycji. Budowa budynku zakończyła się w dniu 18 października 2019 r. Odbiory lokali rozpoczęły się 20 listopada 2019 r. W wyniku pojawiających się spękań i zgłoszenia jednego z nabywców stwierdzono pęknięcia również na ścianach w lokalu mieszkalnym (parter), które następnie zauważono również w innych lokalach mieszkalnych znajdujących się na parterze oraz na klatkach schodowych tego samego poziomu. W wyniku przeprowadzonej ekspertyzy technicznej stwierdzono, że wada jest wynikiem błędu projektu konstrukcji wykonanego przez Pracownię Architektoniczną i wymaga przeprowadzenia natychmiastowych prac naprawczych wzmacniających strop pomiędzy podziemną kondygnacją Budynku, w której znajduje się garaż podziemny a pierwszą kondygnacją Budynku - parterem (zwanych dalej: „Pracami Naprawczymi”). Ekspertyzy techniczne jednoznacznie wskazują, że odpowiedzialnymi za powstałe wady jest Pracownia Architektoniczna i pracujący w jej ramach projektanci konstrukcji. Z uwagi na upływ kodeksowych terminów przedawnienia roszczeń umownych oraz z tytułu rękojmi za wady fizyczne szanse na pozyskanie odszkodowania na podstawie tych przepisów jest niewielka. Opierając się na istniejącym orzecznictwie istnieje szansa na dochodzenie roszczeń na podstawie deliktowej. Z uwagi na to, iż po dniu sporządzenia dokumentacji projektowej zmarło dwóch architektów będących współautorami tej dokumentacji, dochodzenie roszczeń związanych z ich odpowiedzialnością możliwe jest tylko z ich ubezpieczenia OC, co z uwagi jednak na śmierć ww. osób również jest bardzo utrudnione. Powyższe Prace Naprawcze wymagają znacznej ingerencji w strukturę Budynku, również w zamieszkałych już lokalach mieszkalnych. Wysoce prawdopodobnym jest konieczność opuszczenia znajdujących się na parterze lokali mieszkalnych przez zamieszkujących (w celu przeprowadzenia kompleksowych prac naprawczych) - na dzień składania niniejszego wniosku jest to 8 (osiem) lokali mieszkalnych znajdujących się na parterze. Niewykluczone, że w trakcie ich trwania zamieszkujący kolejne lokale mieszkalne również będę musieli je opuścić. Ponadto wszyscy nabywcy muszą usunąć z garażu podziemnego swoje samochody, celem przeprowadzenia prac naprawczych.

W związku z powyższym Spółka (na koszt własny) zobowiązała się względem nabywców do:

- natychmiastowego wzmocnienia konstrukcji budynku;

- zapewniania i opłacenia zastępczych lokali mieszkalnych;

- zapewnienia i opłacenia zastępczych miejsc postojowych w garażu podziemnym (w stosunku do wszystkich Lokatorów).

Powyższe prace wiążą się ze skomplikowanym procesem organizacyjnym, wykonaniem projektu tymczasowego i docelowego wzmocnienia konstrukcji oraz przeprojektowaniem istniejących instalacji budynkowych. W przypadku znaczącej ingerencji w wykończenie lokali mieszkalnych wykonanych przez nabywców może okazać się konieczne przywrócenie stanu do stanu pierwotnego. Drugą opcją jest wypłata nabywcom środków pieniężnych na pokrycie kosztów związanych z przywróceniem lokali mieszkalnych do stanu sprzed rozpoczęcia Prac Naprawczych. Ostateczna decyzja jest uzależniona od ustaleń z poszczególnymi nabywcami i nie została - na dzień składania niniejszego wniosku - podjęta, jako przedwczesna. W ramach prowadzonych Prac Naprawczych Spółka będzie również partycypować w kosztach zużycia mediów, sprzątania, opłat eksploatacyjnych za miejsca parkingowe oraz nadzór Inspektora działającego na rzecz Wspólnoty.

W uzupełnieniu wniosku wskazano, że w trakcie rozpoczętych już Prac naprawczych pojawiło się przypuszczenie, że do powstania wady (czy choćby jej zwiększenia) przyczynić się mógł Generalny Wykonawca. Dlatego też Spółka analizuje obecnie polisę … Generalnego wykonawcy, aby ewentualnie zgłosić szkodę również z tej polisy.

Państwa wątpliwości dotyczą możliwości odliczenia podatku VAT od wydatków na Prace Naprawcze i usunięcie wad Budynku powstałych z winy Pracowni Architektonicznej/Generalnego Wykonawcy.

Państwa zdaniem poniesione przez Spółkę wydatki na zapewnienie i sfinansowanie Lokatorom zastępczych lokali mieszkalnych i garaży podziemnych oraz ewentualnego pokrycia kosztów związanych z ingerencją w prace wykończeniowe Lokatorów pozostają w bezspornym związku z uzyskiwanymi przez Spółkę przychodami mimo, że w wyniku ich poniesienia nie zostaje wygenerowany przychód. Z tytułu rękojmi, Spółka obowiązana jest do naprawy wad powstałych w sprzedanym towarze.

Kwestię rękojmi regulują przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2022 r., poz. 1360, ze zm.) zwanej dalej Kodeksem cywilnym.

Zgodnie z art. 556 ustawy Kodeks cywilny,

sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną (rękojmia)

W myśl art. 556¹ § 1 Kodeksu cywilnego,

wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli:

1) nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;

2) nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;

3) nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;

4) została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

Stosownie do art. 577 § 1 Kodeksu cywilnego, udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. Oświadczenie gwarancyjne może zostać złożone w reklamie.

Obowiązek wykonania napraw na rzecz klienta z tytułu rękojmi lub gwarancji wynika więc wprost z przepisów Kodeksu cywilnego. Źródłem powstania tego obowiązku jest umowa sprzedaży łącząca sprzedającego i kupującego oraz skutki przewidziane w tym zakresie w przepisach tego kodeksu.

Z powyższego wynika, że przysługujące nabywcy uprawnienia z tytułu rękojmi bądź gwarancji są nierozerwalnie związane z transakcją sprzedaży i jako forma zabezpieczenia interesów nabywcy stanowią element stosunku prawnego jaki łączy sprzedawcę i kupującego. Oznacza to, że ewentualne świadczenia sprzedawcy obowiązanego do rękojmi bądź gwaranta wykonywane w razie ujawnienia się wad fizycznych rzeczy w okresie rękojmi bądź gwarancji stanowią jedynie realizację jego zobowiązań z tytułu rękojmi bądź udzielonej gwarancji mających na celu zapewnienie nabywcy rzeczy niezakłóconego korzystania z rzeczy sprzedanej w przypadku, gdy rzecz ta okaże się wadliwa. Świadczenia te nie mogą być więc traktowane jako dodatkowe świadczenia dokonywane na rzecz nabywcy rzeczy w oderwaniu od transakcji sprzedaży rzeczy.

W analizowanej sprawie w pierwszej kolejności należy ustalić charakter czynności, z którymi związany jest podatek naliczony dotyczący wydatków na Prace Naprawcze i usunięcie wad Budynku powstałych z winy Pracowni Architektonicznej/Generalnego Wykonawcy.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy,

opodatkowaniu ww. podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy,

przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy,

przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1) przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2) zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3) świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Należy zauważyć, że pojęcie usługi zostało zdefiniowane bardzo szeroko w przepisie art. 8 ust. 1 ustawy. Taka konstrukcja definicji usług pozwala na objęcie zakresem przedmiotowym podatku VAT wszelkich transakcji wykonywanych w ramach działalności gospodarczej. Powyższa definicja jest niewątpliwie szersza niż zakres tego pojęcia w potocznym jego rozumieniu. Definicja ta obejmuje bowiem nie tylko transakcje polegające na wykonaniu czynności przez usługodawcę, ale również szereg transakcji niewymagających aktywnego działania usługodawcy.

Wskazać należy, że świadczenie usług podlega opodatkowaniu tylko wtedy, gdy pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, na podstawie którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych. Aby usługa podlegała obowiązkowi podatkowemu z tytułu VAT koniecznym warunkiem jest by świadczona była odpłatnie, przy czym pomiędzy czynnością podlegającą opodatkowaniu (usługą), a wynagrodzeniem otrzymanym z tytułu jej wyświadczenia musi istnieć bezpośredni, czytelny i dostrzegalny związek.

W wyroku z dnia 29 października 2009 r. C-246/08 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej przypomniał, że jeżeli działalność usługodawcy polega wyłącznie na świadczeniu usług bez bezpośredniego świadczenia wzajemnego, brak jest podstawy opodatkowania i usługi te nie podlegają tym samym podatkowi VAT (teza 43).

Zatem usługę uznaje się za odpłatną, gdy są spełnione następujące warunki:

- istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne,

- wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy,

- istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy usługi,

- odpłatność za otrzymane świadczenie (usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem,

- istnieje możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego.

Według art. 361 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego

§ 1. Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

§ 2. Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili.

Stosownie do art. 471 Kodeksu cywilnego, dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Mając na uwadze zakres opodatkowania podatkiem od towarów i usług oraz przepisy Kodeksu cywilnego regulujące kwestię odszkodowań należy stwierdzić, że odszkodowania nie zostały objęte zakresem art. 5 ustawy i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W okolicznościach niniejszej sprawy stwierdzić należy, że Państwo próbując pozyskać odszkodowanie od Pracowni Architektonicznej (i pracujących w jej ramach projektantów), z którą podpisali umowę o wykonanie prac projektowych w związku z poniesieniem wydatków na Prace Naprawcze i usunięcie wad budynku nie wykonują – w świetle ustawy o podatku od towarów i usług – żadnej czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Państwo wykonując Prace Naprawcze nie czynią tego w celach zarobkowych, lecz w celu usunięcia skutków niesolidnego wykonania umowy przez Pracownię Architektoniczną/Generalnego Wykonawcę. Świadczenia dotyczące zwrotu kosztów Prac Naprawczych i usunięcia wad budynku (które próbują Państwo pozyskać) związane są z umową sprzedaży, w ramach której doszło do wykonania usługi architektonicznej lub nienależytego wykonania przez Generalnego Wykonawcę. W opisie wskazali Państwo, że z uwagi na upływ kodeksowych terminów przedawnienia roszczeń umownych oraz z tytułu rękojmi za wady fizyczne szanse na pozyskanie odszkodowania na podstawie tych przepisów jest niewielka. Opierając się na istniejącym orzecznictwie istnieje szansa na dochodzenie roszczeń na podstawie deliktowej. Z uwagi na to, iż po dniu sporządzenia dokumentacji projektowej zmarło dwóch architektów będących współautorami tej dokumentacji, dochodzenie roszczeń związanych z ich odpowiedzialnością możliwe jest tylko z ich ubezpieczenia OC. Również próbując uzyskać odszkodowanie z polisy Generalnego Wykonawcy nie będą Państwo wykonywać żadnej czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Mając zatem powyższe na uwadze w świetle okoliczności niniejszej sprawy, nie przysługuje Państwu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od wydatków na Prace Naprawcze i usunięcie wad budynku związanych z usunięciem skutków błędu projektu konstrukcji wykonanego przez Pracownię Architektoniczną czy spowodowaniem przez Generalnego Wykonawcę powstania lub zwiększenia wady. Wydatki na Prace Naprawcze i usunięcie wad budynku pozostają w ścisłym związku z postępowaniem odszkodowawczym, zatem Państwu nie przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Podatek naliczony od wydatków na Prace Naprawcze i usunięcie wad budynku nie jest – wbrew twierdzeniom Państwa – związany z żadnymi czynnościami opodatkowanymi podatkiem VAT.

Przy czym w świetle powyższego, bez wpływu na prawo do odliczenia podatku naliczonego pozostaje argumentacja Państwa, z której wynika, że wydatki na Prace Naprawcze i usunięcie wad budynku nierozerwalnie związane z transakcją sprzedaży i jako forma zabezpieczenia interesów nabywcy stanowi element stosunku prawnego jaki łączy Spółkę i nabywcę.

Wobec powyższego stanowisko Państwa uznaje się za nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Ocena stanowiska Państwa dotycząca podatku dochodowego od osób prawnych zostanie zawarta w odrębnym rozstrzygnięciu.

Zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Pełna weryfikacja przedstawionych we wniosku okoliczności możliwa jest jedynie w toku postępowania podatkowego lub kontrolnego, prowadzonego przez uprawnione do tego organy, będącego poza zakresem instytucji interpretacji indywidualnej. Postępowanie w sprawie dotyczącej wydania interpretacji indywidualnej jest postępowaniem szczególnym, mającym charakter uproszczony, odrębny od postępowania podatkowego, uregulowanego w dziale IV Ordynacji podatkowej. Wydając bowiem interpretację indywidualną Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej przedstawia jedynie swój pogląd dotyczący wykładni treści analizowanych przepisów i sposobu ich zastosowania w odniesieniu do przedstawionego we wniosku stanu faktycznego bądź zdarzenia przyszłego (którego elementy przyjmuje, jako podstawę rozstrzygnięcia bez weryfikacji).

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Państwa i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy  z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1) z zastosowaniem art. 119a;

2) w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3) z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w ….

Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2022 r. poz. 329 ze zm.; dalej jako „PPSA”).  

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

-w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

-w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.).