Zwolnienie od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 ustawy usług świadczonych na rzecz funduszy inwestycyjnych. - Interpretacja

Interpretacja indywidualna z dnia 23 sierpnia 2022 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0114-KDIP4-3.4-12.408.2022.1.MP

Temat interpretacji

Zwolnienie od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 ustawy usług świadczonych na rzecz funduszy inwestycyjnych.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego oraz zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

22 czerwca 2022 r. wpłynął Państwa wniosek z 21 czerwca 2022 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy możliwości zastosowania zwolnienia od podatku VAT do świadczonych przez Państwa usług.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego

Sp. z o.o. (dalej jako: „Spółka” lub „Wnioskodawca”) jest polskim rezydentem podatkowym, podatnikiem VAT czynnym. Spółka świadczy i może świadczyć w przyszłości usługi na rzecz funduszy inwestycyjnych, o których mowa w art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz. U. z 2021 r. poz. 605 ze zm., dalej jako „UFI”) tj. na rzecz funduszy inwestycyjnych otwartych oraz alternatywnych funduszy inwestycyjnych: specjalistycznych funduszy inwestycyjnych i funduszy inwestycyjnych zamkniętych oraz alternatywnych spółek inwestycyjnych (dalej: „ASI”), o których mowa w art. 8a ust. 1 UFI, będących alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi innymi niż specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty albo fundusz inwestycyjny zamknięty (dalej łącznie: „Fundusze”).

W ramach prowadzonej działalności, Spółka świadczy również usługi na rzecz podmiotów innych niż Fundusze, które to usługi nie są przedmiotem niniejszego wniosku.

Podstawowy zakres usług świadczonych przez Spółkę na rzecz Funduszy obejmuje sporządzanie wyceny aktywów wchodzących w skład portfeli inwestycyjnych, w tym m.in.:

‒bezpośrednią wycenę aktywów wchodzących w skład portfela Funduszu;

‒opracowywanie metod, procedur, modeli, narzędzi służących do wyceny aktywów oraz ich bieżąca weryfikacja i aktualizacja;

‒opracowywanie nowych modeli wyceny w przypadku, w którym do portfela inwestycyjnego Funduszu wprowadzone zostanie aktywo, dla którego nie sporządzono dotychczas modelu wyceny;

‒okresowy przegląd metod wyceny oraz okresowy przegląd poszczególnych, dokonanych wycen;

‒opracowywanie dokumentacji niezbędnej do sporządzenia informacji dodatkowej do sprawozdań finansowych;

‒wycenę aktywów Funduszu w celu ustalenia wartości aktywów netto na certyfikat inwestycyjny Funduszu na dzień wyceny;

‒wycenę aktywów wnoszonych w celu opłacenia certyfikatów inwestycyjnych przez inwestorów Funduszu i przydziału certyfikatów inwestycyjnych przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych;

‒inne wyceny dokonywane na zlecenie Funduszu.

Ponadto Spółka nie wyklucza, że w przyszłości może rozszerzyć zakres swoich usług świadczonych na rzecz Funduszy o inne czynności takie jak, np.:

‒prowadzenie ksiąg rachunkowych Funduszy;

‒ustalanie i obliczanie wartości zobowiązań, wartości aktywów, wartości aktywów netto oraz wartości aktywów netto na certyfikat inwestycyjny Funduszy;

‒przygotowanie sprawozdań finansowych Funduszy, kalkulacja limitów inwestycyjnych wynikających ze statutu Funduszy;

‒wprowadzanie do sytemu bankowego i realizacja przelewów Funduszy;

‒sporządzanie sprawozdań i raportów dla KNF i NBP;

‒sporządzanie deklaracji podatkowych dotyczących Funduszy;

‒wprowadzenie zapisów do ewidencji zawartych transakcji.

W dalszej części wniosku wszystkie powyższe czynności, zarówno aktualnie wykonywane jak i potencjalnie wykonywane w przyszłości, będą łącznie określane jako „Usługi”.

Wnioskodawca świadczy i może świadczyć w przyszłości wymienione Usługi na rzecz poszczególnych Funduszy na zlecenie podmiotów zarządzających Funduszami, którymi mogą być w szczególności:

‒towarzystwa funduszy inwestycyjnych, o których mowa w art. 4 ust. 1 UFI (dalej: „Towarzystwa”);

‒podmioty będące zarządzającymi ASI, przy czym mogą to być zarówno zewnętrznie zarządzający, jak i wewnętrznie zarządzający, o których mowa w art. 8b ust. 1 i 2 UFI (dalej łącznie „ZASI”);

‒inne podmioty - w takim przypadku Spółka będzie działać jako podwykonawca dla spółek, którym Towarzystwa lub ZASI zleciły świadczenie wymienionych Usług na rzecz Funduszy.

W dalszej części wniosku wszystkie powyższe podmioty będą łącznie określane jako „Usługobiorcy”.

Zarówno w przypadku działania bezpośrednio na zlecenie Towarzystw lub ZASI, jak i w przypadku działania jako podwykonawca, Wnioskodawca świadczyć będzie wymienione Usługi w odniesieniu do konkretnych Funduszy, których obsługa w zakresie objętym Usługami zostanie mu przekazana.

Siedziby Usługobiorców oraz Funduszy, dla których Spółka świadczy i może w przyszłości świadczyć Usługi, znajdują się na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej.

Pytanie

Czy Usługi świadczone przez Spółkę na rzecz Usługobiorców podlegają zwolnieniu z opodatkowania na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b Ustawy o VAT?

Państwa stanowisko w sprawie

Zdaniem Wnioskodawcy powyższe Usługi świadczone na rzecz Funduszy korzystają ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b Ustawy o VAT.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy o VAT opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają:

1) odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;

2) eksport towarów;

3) import towarów na terytorium kraju;

4) wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;

5) wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Przez terytorium kraju - zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 1 Ustawy o VAT - rozumie się terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z zastrzeżeniem art. 2a.

W myśl art. 7 ust. 1 Ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii (art. 2 pkt 6 Ustawy o VAT).

Stosownie do art. 8 ust. 1 Ustawy o VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy o VAT, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 (...).

Zgodnie z art. 41 ust. 1 Ustawy o VAT, stawka podatku wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2- 12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1. Na podstawie art. 146aa ust. 1 pkt 1 Ustawy o VAT, w okresie od dnia 1 stycznia 2019 r. do końca roku następującego po roku, dla którego wartość relacji, o której mowa w art. 38a pkt 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, jest nie większa niż 43% oraz wartość, o której mowa w art. 112aa ust. 5 tej ustawy, jest nie mniejsza niż - 6%, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b Ustawy o VAT, zwalnia się od podatku usługi zarządzania:

a)funduszami inwestycyjnymi, alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi i zbiorczymi portfelami papierów wartościowych - w rozumieniu przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi,

b)portfelami inwestycyjnymi funduszy inwestycyjnych i alternatywnych funduszy inwestycyjnych, o których mowa w lit. a, lub ich częścią.

Zgodnie z art. 43 ust. 15 Ustawy o VAT, zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 7, 12 i 37- 41, nie mają zastosowania do:

1)czynności ściągania długów, w tym factoringu;

2)usług doradztwa;

3)usług w zakresie leasingu.

Zakres zwolnienia, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 12 Ustawy o VAT, oparty jest na przepisach art. 135 ust. 1 lit. g Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (dalej: „Dyrektywa VAT”), zgodnie z którym: „Państwa członkowskie zwalniają transakcje: (...) zarządzanie specjalnymi funduszami inwestycyjnymi, określonymi przez państwa członkowskie.”

Aby ustalić, które z czynności podlegają powyższemu zwolnieniu, konieczne jest ustalenie zakresu obowiązywania wskazanego przepisu, co sprowadza się do ustalenia definicji: „zarządzania funduszami inwestycyjnymi (fi) oraz alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (afi)”.

W odniesieniu do definicji pojęcia „funduszu inwestycyjnego” oraz „ alternatywnego funduszu inwestycyjnego” Ustawa o VAT odsyła do Ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (UFI).

Zgodnie z art. 3 ust. 1 i ust. 3 UFI, fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych w określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe. Fundusz inwestycyjny prowadzi działalność, ze szczególnym uwzględnieniem interesu uczestników, przestrzegając zasad ograniczania ryzyka inwestycyjnego określonych w ustawie.

Stosownie do art. 3 ust. 4 UFI, fundusz inwestycyjny może prowadzić działalność jako:

1)fundusz inwestycyjny otwarty;

2)alternatywny fundusz inwestycyjny: specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty albo fundusz inwestycyjny zamknięty.

W odniesieniu do pojęcia „zarządzania”, należy zauważyć, że zgodnie z art. 4 ust. 1 UFI to towarzystwo funduszy inwestycyjnych tworzy fundusz inwestycyjny, zarządza nim i reprezentuje fundusz w stosunkach z osobami trzecimi. Fundusze inwestycyjne nie posiadają własnych organów zarządczych i nie zatrudniają pracowników. Zgodnie z art. 45 ust. 1 i 1a UFI przedmiotem działalności towarzystwa funduszy inwestycyjnych jest wyłącznie tworzenie funduszy inwestycyjnych otwartych lub funduszy zagranicznych, zarządzanie nimi, w tym pośrednictwo w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa, reprezentowanie ich wobec osób trzecich oraz zarządzanie zbiorczym portfelem papierów wartościowych.

Za zezwoleniem Komisji towarzystwo może rozszerzyć przedmiot działalności o tworzenie specjalistycznych funduszy inwestycyjnych otwartych i funduszy inwestycyjnych zamkniętych, zarządzanie tymi funduszami, w tym pośrednictwo w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa, a także reprezentowanie ich wobec osób trzecich oraz zarządzanie unijnymi AFI, w tym wprowadzanie ich do obrotu. Przy tym, zgodnie z art. 45a ust. 1 i 2 UFI, towarzystwo funduszy inwestycyjnych może, w drodze umowy zawartej w formie pisemnej, powierzyć przedsiębiorcy lub przedsiębiorcy zagranicznemu wykonywanie czynności związanych z działalnością prowadzoną przez to towarzystwo. Powierzenie wykonywania czynności nie może prowadzić do zaprzestania faktycznego wykonywania działalności, o której mowa w art. 45, przez towarzystwo.

Zgodnie z powyżej przytoczonymi przepisami, czynność zarządzania funduszami inwestycyjnymi została ustawowo zarezerwowana dla towarzystw funduszy inwestycyjnych, które mają możliwość delegacji na inne podmioty wykonywania czynności związanych m.in. z zarządzaniem funduszami inwestycyjnymi, przy czym same nie mogą zaprzestać całkowitego wykonywania tych czynności (tj. nie mogą stać się wyłącznie formalnym wykonawcą czynności, muszą wykonywać je faktycznie).

Jeżeli chodzi o zakres pojęcia „zarządzania funduszami”, obecnie Ustawa VAT nie precyzuje zakresu czynności mieszczących się w tym pojęciu. Nie ma ich również wskazanych w UFI czy Dyrektywie VAT. W tym zakresie wielokrotnie wypowiadał się w swoich wyrokach TSUE, zgodnie z którego orzecznictwem, definicja zarządzania jest autonomiczną definicją prawa wspólnotowego, którego treść nie może być zmieniana przez państwa członkowskie (tak np. TSUE w wyroku w sprawie C- 169/04 Abbey National plc oraz w sprawie C-275/11 GfBk Gesellschaft für Börsenkommumkation mbH). Powyższe powoduje, że definicji zarządzania funduszami inwestycyjnymi oraz alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi należy szukać w prawie unijnym.

W związku z powyższym, dla celów ustalenia definicji/zakresu czynności jakie mieszczą się w ramach pojęcia zarządzania stosuje się: przepisy Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/65/WE w sprawie koordynacji przepisów ustawowych wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe („UCITS”) (dalej: „Dyrektywa UCITS”), a dokładniej załącznika nr II do Dyrektywy UCITS (dalej: „ Załącznik II do UCITS”) oraz, zawierające niemalże identyczną definicję, przepisy Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/61/UE z 8 czerwca 2011 r. w sprawie zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi i zmiany dyrektyw 2003/41/ WE i 2009/65/WE oraz rozporządzeń (WE) nr 1060/2009 i (UE) nr 1095/2010 (dalej: „Dyrektywa ZAFI”), a dokładniej załącznika nr I do Dyrektywy ZAFI (dalej: „Załącznik I do ZAFI”).

Zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. b Dyrektywy UCITS, spółką zarządzającą jest spółka, której zasadniczym rodzajem działalności jest zarządzanie UCITS w formie funduszy wspólnych lub spółek inwestycyjnych (zarządzanie zbiorowym portfelem UCITS). Zgodnie z art. 6 ust. 1 Dyrektywy UCITS, działalność związana z zarządzaniem UCTIS obejmuje, do celów niniejszej dyrektywy, obowiązki, o których mowa w Załączniku II. Zgodnie z Załącznikiem II do UCITS, działalność związana z zarządzaniem UCITS obejmuje czynności takie jak:

‒zarządzanie inwestycjami,

‒administracja:

a)obsługa prawna i obsługa rachunkowo-księgowa w zakresie zarządzania funduszem ;

b)zapytania klientów;

c)wycena i wyznaczanie ceny (w tym zwroty podatkowe);

d)monitorowanie przestrzegania uregulowań;

e)prowadzenie rejestru posiadaczy jednostek uczestnictwa;

f)wypłata zysków;

g)emisja i umarzanie jednostek uczestnictwa;

h)rozliczanie umów (w tym wysyłanie potwierdzeń);

i)prowadzenie ksiąg.

‒wprowadzanie do obrotu.

Z kolei zgodnie z Załącznikiem I do Dyrektywy ZAFI;

1)Minimalny zakres funkcji w zakresie zarządzania inwestycyjnego, które musi wykonywać ZAFI, zarządzając AFI obejmuje :

a)zarządzanie portfelami inwestycyjnymi;

b)zarządzanie ryzykiem.

2)Inne funkcje, które ZAFI może dodatkowo wykonywać w trakcie wspólnego zarządzania AFI:

a)administrowanie: obsługa prawna i usługi w zakresie rachunkowości w zarządzaniu funduszami; zapytania klientów; wycena i wyznaczanie ceny w tym zeznania podatkowe; monitorowanie przestrzegania uregulowań; prowadzenie rejestru posiadaczy jednostek uczestnictwa i udziałów; podział dochodu; emisja i umarzanie jednostek uczestnictwa i udziałów; ustalenia umowne, w tym wysyłanie świadectw; przechowywanie ksiąg;

b)wprowadzanie do obrotu;

c)działalność związana z aktywami AFI, a mianowicie usługi niezbędne do wypełniania funkcji powierniczej ZAFI, zarządzanie infrastrukturą, działalność w zakresie administrowania nieruchomościami, porady dla przedsiębiorstw w zakresie struktury kapitałowej, strategii inwestycyjnej i spraw związanych, porady i usługi związane z łączeniem i nabywaniem przedsiębiorstw i inne usługi związane z zarządzaniem AFI oraz spółkami i innymi aktywami, w które zainwestowali.

Istotne jest, że pomimo literalnego brzmienia pkt 1 Załącznika I do Dyrektywy ZAFI, zgodnie z licznymi i jednolitymi wyrokami sądów administracyjnych, wykonywanie przez podmiot trzeci wyłącznie czynności z zakresu pkt 2 (bez jednoczesnego wykonywania czynności z zakresu pkt 1) również podlega zwolnieniu z VAT, o ile czynności te spełniają warunki wypływające z wyroków TSUE tj. są kompleksowe, specyficzne i istotne dla funkcjonowania funduszu.

Tak przykładowo wskazał WSA w Warszawie w wyroku z 25 lutego 2020 r. (sygn. III SA/Wa 1390/19): „Takie zaś wąskie rozumienie pojęcia zarządzania pozostaje w sprzeczności nie tylko z jego literalnym brzmieniem, ale i z Dyrektywą VAT. Nie budzi bowiem wątpliwości, że szeroka jego definicja miała na celu zwolnienie wszelkich usług immanentnie związanych z usługami zarządzania funduszem i jego aktywami, tak by konsumenci nie byli obciążeni kwotą podatku VAT niezależnie od tego, czy usługi te świadczone są przez fundusz lub podmiot nim zarządzający, czy też przez podmiot zewnętrzny pod warunkiem, że są to usługi specjalistyczne, nierozerwalnie związane z zarządzaniem funduszami.”

Podobnie wypowiedział się w swoim wyroku WSA w Warszawie z 24 czerwca 2020 r. (sygn. III SA/Wa 1519/19). Również w wyroku WSA we Wrocławiu z 6 lutego 2020 r. (sygn. I SA/Wr 860/19) możemy przeczytać: „Alternatywne fundusze inwestycyjne zostały wprawdzie wyłączone na gruncie prawa polskiego z kategorii przedsiębiorstw zbiorowego Inwestowania w rozumieniu Dyrektywy UCITS, jednak powyższe nie wyłącza zastosowania niniejszego zwolnienia z art. 43 ust. 1 pkt 12 ustawy o VAT, także wobec podmiotów świadczących usługi na rzecz alternatywnych funduszy inwestycyjnych, a więc na rzecz podmiotów niebędących przedsiębiorstwami zbiorowego inwestowania. Zatem, mają one znaczenie systemowe dla wszelkiego rodzaju funduszy. Wobec tego, Sąd podziela pogląd, że ustawodawca unijny obejmuje zwolnieniem także czynności opisane w pkt 2 załącznika I do Dyrektywy ZAFI”.

Należy zauważyć, na co wskazał Dyrektor KIS w wydanej przez siebie interpretacji indywidualnej z 31 sierpnia 2020 r. (sygn.: 0113-KDIPT1-2.4012.375.2020.2.KT), że „definicja zarządzania UCITS ma zastosowanie również w odniesieniu do specjalnych funduszy inwestycyjnych innych niż objęte dyrektywą UCITS. W pkt 38 wyroku w sprawie C-595/13 TSUE stwierdził, że spółki takie jak będące przedmiotem postępowania głównego, które zostały utworzone przez wielu inwestorów wyłącznie w celu zainwestowania zgromadzonego majątku w nieruchomości, nie mogą zostać uznane za przedsębiorstwo zbiorowego inwestowania w rozumieniu dyrektywy UCITS. W takich okolicznościach faktycznych, tj. w odniesieniu do funduszy innych niż objętych dyrektywą UCITS, TSUE przytoczył definicję zarządzania funduszami, którą podał w wyroku C-169/04, a więc nawiązującą do dyrektywy UCITS. W ww. wyroku w sprawie C-595/13 TSUE wskazał, że poza czynnościami polegającymi na zarządzaniu portfelem do szczególnych funkcji przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania należą funkcje administrowania samymi przedsiębiorstwami zbiorowego inwestowania, takie jak te wymienione w załączniku II do dyrektywy UCITS w rubryce „Administracja”.

W zakresie stosowania pojęcia „zarządzania funduszami” wydanych zostało wiele wyroków TSUE, które określają/doprecyzowują zakres czynności mieszczących się w tym pojęciu. Są to m.in.:

1)wyrok z 4 maja 2006 r. w sprawie C-169/04 (Abbey National plc Inscape lnvestment Fund v. Commissioners of Customs & Excise), w ramach którego TSUE wskazał, że: „celem zwolnienia z opodatkowania transakcji związanych z zarządzaniem funduszami powierniczymi jest w szczególności ułatwienie małym inwestorom inwestowania w papiery wartościowe za pomocą przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania - zapewnienie neutralności podatkowej wspólnego systemu podatku VAT w kwestii wyboru między inwestowaniem bezpośrednim w papiery wartościowe a inwestowaniem za pośrednictwem przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania. Ponadto wskazał że, „zarządzanie funduszami” jest autonomicznym pojęciem prawa wspólnotowego, którego treść nie może być zmieniona przez państwa członkowskie. (...) pojęcie to obejmuje usługi w zakresie administracyjnego zarządzania i prowadzenia rachunkowości funduszy świadczone przez podmiot zarządzający będący osobą trzecią, jeżeli - gdy oceniać je globalnie - tworzą one odrębną całość oraz są specyficzne i istotne dla zarządzania tymi funduszami”,

2)wyrok z 7 marca 2013 r. w sprawie C-275/11 (GfBk Gesellschaft für Börsenkommunikation mbH v. Finanzamt Bayreuth), w ramach którego TSUE wskazał, że: „usługi doradztwa inwestycyjnego w zakresie inwestowania w zbywalne papiery wartościowe świadczone przez osobę trzecią na rzecz spółki inwestycyjnej zarządzającej specjalnym funduszem inwestycyjnym mieszczą się w zakresie pojęcia „zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi” do celów zwolnienia ustanowionego we wskazanym przepisie (...) muszą one stanowić w globalnej ocenie odrębną całość oraz spełniać szczególne i istotne funkcje z zakresu zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi.” Ponadto TSUE wskazał, że fakt, iż usługi doradcze i informacyjne świadczone przez osobę trzecią nie wiążą się z dokonaniem zmian w sytuacji prawnej lub finansowej funduszu, również nie stoi na przeszkodzie objęciu ich pojęciem zarządzania specjalnym funduszem inwestycyjnym w rozumieniu art. 13 część B lit. d pkt 6 szóstej dyrektywy (obecnie art. 135 ust. 1 lit. g Dyrektywy VAT).

Wnioski jakie można wyciągnąć z przytoczonego orzecznictwa unijnego w zakresie definicji zarządzania funduszami są następujące:

‒zwolnienie z VAT dla usług świadczonych na rzecz funduszy inwestycyjnych ma charakter przedmiotowy - o możliwości zastosowania tego zwolnienia nie decyduje status podatnika (usługodawcy) ani osoba zlecającego (usługobiorcy), lecz zakres/charakter podejmowanych przez niego działań. Oznacza to, że zwolnieniem z VAT mogą być objęte także usługi świadczone przez podmioty inne niż towarzystwa funduszy inwestycyjnych oraz zlecone przez podmioty inne niż towarzystwa funduszy inwestycyjnych;

‒w kontekście zwolnienia z VAT nie jest konieczne, aby usługi świadczone przez podatnika dotyczyły wyłącznie działalności inwestycyjnej funduszu - pojęcie zarządzania funduszem inwestycyjnym obejmuje również czynności o charakterze administracyjnym;

‒zwolnienie z VAT dotyczy usług, które tworzą odrębną całość oraz są specyficzne i istotne dla zarządzania tymi funduszami. Samo świadczenie usług o charakterze materialnym czy też technicznym, takie jak udostępnianie systemu informatycznego, nie jest objęte zakresem zwolnienia;

‒katalog usług wskazany w ramach Załącznika do UCITS nie jest katalogiem zamkniętym.

W powyższym duchu wypowiadają się zazwyczaj polskie sądy administracyjne. Tak przykładowo: NSA w wyroku z 13 lutego 2018 r., sygn. I FSK 634/16: „Usługi mogą zostać uznane za usługi zarządzania funduszem, jeżeli tworzą odrębną całość i - jeśli je oceniać globalnie - są specyficzne i istotne dla zarządzania tymi funduszami. Przez zarządzanie funduszem inwestycyjnym należy rozumieć również zarządzenie jego majątkiem (...)”.

Zgodnie z wydawanymi interpretacjami podatkowymi (tak przykładowo w interpretacji indywidualnej, wydanej przez Dyrektora KIS z 3 kwietnia 2020 r., sygn. 0111-KDIB3-1.4012.877.2019.2.IK), uwzględniając dotychczasowe orzecznictwo TSUE, należy przyjąć, że usługi zarządzania podlegają zwolnieniu od podatku VAT, jako usługi w zakresie zarządzania funduszem inwestycyjnym, o ile spełniają poniższe warunki:

a)są ściśle związane z działalnością właściwą dla funduszu (tj. polityką inwestycyjną, kupnem i sprzedażą aktywów, itp.) i służą jednemu celowi, tj. skutecznemu i efektywnemu zarządzaniu funduszem,

b)bez nabycia tych usług fundusz nie byłby w stanie skutecznie prowadzić działalności i realizować swojej polityki inwestycyjnej,

c)są bezpośrednio związane z transakcjami realizowanymi przez fundusz i nie można ich łatwo od nich oddzielić,

d)tworzą odrębną całość, która wypełnia specyficzne i istotne funkcje dla procesu zarządzania funduszem.

Zdaniem Wnioskodawcy, analiza Usług, jakie Wnioskodawca będzie świadczył na rzecz Funduszy pod kątem wniosków płynących z przytoczonych przepisów i wyroków, a także powyższych wymogów prowadzi do wniosku, że Usługi te korzystają ze zwolnienia z VAT, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b Ustawy o VAT.

Przede wszystkim należy zauważyć, że zarządzanie Funduszem może zostać przez Towarzystwo lub ZASI częściowo zlecone do wykonywania podmiotom trzecim, a usługi zarządzania świadczone przez podmiot trzeci również korzystają ze zwolnienia z VAT. Towarzystwo lub ZASI nie może zlecić wykonywania usług zarządzania podmiotowi trzeciemu w całości (pozbawiając się ich faktycznego wykonywania), tym samym zlecone usługi mogą stanowić tylko wybiórcze czynności związane z zarządzaniem, czy też mogą być dopełnieniem tych czynności wykonywanych przez te podmioty. Tym samym wykonywanie przez Wnioskodawcę części czynności związanych z zarządzaniem Funduszami może korzystać ze zwolnienia.

Dodatkowo, zdaniem Wnioskodawcy. Usługi które świadczone będą przez niego na rzecz Funduszy zawierają się wprost w katalogu czynności stanowiących usługi zarządzania funduszami, ujętym w Dyrektywie UCITS czy Dyrektywie ZAFI. Podstawowa działalność w zakresie wyceny aktywów Funduszy mieści się w zakresie podlegających zwolnieniu usług administracyjnych (wycena i wyznaczanie ceny w tym zeznania podatkowe oraz monitorowanie przestrzegania uregulowań) natomiast pozostałe usługi zawierają się w tym zakresie bądź w zakresie obsługi rachunkowo-księgowej.

W tym punkcie należy wskazać, że dokonywanie wyceny aktywów funduszy inwestycyjnych jest realizacją ustawowego (m.in. wynikającego z UFI) obowiązku przeprowadzania ich wycen przez podmioty nimi zarządzające, tym samym bezsprzecznie należy uznać, że stanowią one obowiązkowy element „zarządzania”. Dokonanie wyceny jest niezbędne, aby Towarzystwa mogły wykonać swoje ustawowe obowiązki - w szczególności ustalić wartość godziwą aktywów funduszu, wartość aktywów netto, wartość aktywów netto na certyfikat inwestycyjny oraz dokonać przydziału odpowiedniej liczby certyfikatów nowej emisji, które zostały opłacone za wkłady niepieniężne.

Powyższe twierdzenie Wnioskodawcy potwierdzają wprost wyroki sądów administracyjnych. Przykładowo w odniesieniu do alternatywnych funduszy inwestycyjnych, w wyroku WSA w Warszawie z 24 czerwca 2020 r. (sygn. III SA/Wa 1519/19) możemy przeczytać: „Kluczowa dla wykładni systemowej i celowościowej art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a u.p.t.u. jest treść ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. (...) Wycena aktywów nie została więc pozostawiona swobodnemu uznaniu. Wymagane jest przestrzeganie reguł wskazanych w tym przepisie. Wycena aktywów ASI jest więc działaniem szczególnego typu, ze względu na wymogi prawne, charakterystyczne właśnie dla zarządzania AFI. (...) W każdym przypadku podmiot dokonujący wycen aktywów obowiązany jest jednak stosować do ich sporządzania modele i standardy wynikające z przepisów. (...) Istnieją więc specjalne zasady odpowiedzialności odszkodowawczej ze względu na uchybienia w zakresie wyceny.

Ustawodawca krajowy w sposób bardzo szczegółowy reguluje wycenę aktywów ASI przez co nabiera ona cech specyficznych oraz istotnych dla zarządzania AFI.

Powyższe znajduje też odzwierciedlenie w treści Dyrektywy ZAFI. W rozdziale III „Warunki dotyczące prowadzenia działalności przez ZAFI” ustawodawca unijny w art. 19, zatytułowanym „Wycena”, szczegółowo normuje kwestie wyceny aktywów. Tym samym wykładnia systemowa i celowościowa wskazuje, że wycena aktywów stanowi element zarządzania alternatywną spółką inwestycyjną. (...) Wycenę aktywów poddano szczególnym restrykcjom, więc zaliczono ją do czynności stanowiących zarządzanie funduszem alternatywnym”.

W związku z powyższym sąd potwierdził, że: „Czynności w zakresie wyceny aktywów alternatywnego funduszu inwestycyjnego, wykonywane przez stronę jako podmiot niezależny, należy uznać za usługi zarządzania alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. W konsekwencji te świadczenia będą podlegały zwolnieniu od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a u.p.t.u.”.

Analogicznie usługi w zakresie wyceny aktywów uznane zostały za zwolnione z VAT w wyrokach WSA w Warszawie z 14 listopada 2019 r. o sygn. III SA/Wa 579/19, oraz z 23 października 2019 r. o sygn. III SA/Wa 530/19. W opinii Wnioskodawcy, dla kwalifikacji Usług w odniesieniu do zastosowania zwolnienia nie ma jednocześnie znaczenia, czy ich realizacja zlecona zostanie przez Towarzystwo lub ZASI, czy w charakterze podwykonawcy podmiotu, któremu usługi te zostały zlecone pierwotnie.

Ustawa o VAT nie wskazuje w szczególności, aby usługa zarządzania funduszami musiała być wykonana bezpośrednio na rzecz funduszy, bądź towarzystwa funduszy inwestycyjnych zlecającego usługę. Przeciwnie - w interpretacji ogólnej z 30 maja 2014 r. o sygn. PT1/033/46/751/KCO/13/14/RD50004 Minister Finansów potwierdził, że zwolnienia o charakterze przedmiotowym mogą zostać zastosowane również w przypadku, gdy usługi są świadczone przez podmiot działający w charakterze podwykonawcy, o ile spełniają przesłanki do objęcia zwolnieniem.

Należy podkreślić, że w przypadku zlecenia wykonania Usług przez podmiot pośredniczący, Wnioskodawca wykonywać będzie Usługi w odniesieniu i na rzecz konkretnego funduszu inwestycyjnego oraz dokładnie w takim samym zakresie, jak w przypadku ich wykonywania na zlecenie Towarzystwa lub ZASI. Będą one tworzyć odrębną całość, która - jeśli ją oceniać globalnie - w konsekwencji wypełnia specyficzne i istotne funkcje usługi wskazanej w art. 43 ust. 1 pkt 12 ustawy o VAT.

Dodatkowo, stanowisko Spółki potwierdzają między innymi poniższe interpretacje indywidualne wydane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w zbliżonych stanach faktycznych:

‒interpretacja indywidualna z 28 kwietnia 2022, sygn. 0112-KDIL3.4012.52.2022.1.MS;

‒interpretacja indywidualna z 25 kwietnia 2022, sygn. 0114-KDIP4-3.4012.35.2022.2.JJ;

‒interpretacja indywidualna z 21 kwietnia 2022, sygn. 0114-KDIP4-3.4012.80.2022.2.DS;

‒interpretacja indywidualna z 28 marca 2022, sygn. 0114-KDIP4-3.4012.52.2022.1.DS.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które Państwo przedstawili we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.), zwanej dalej ustawą:

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy:

Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1) przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2) zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3) świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z tak szeroko sformułowanej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy przede wszystkim rozumieć określone zachowanie podatnika na rzecz odrębnego podmiotu, które zasadniczo wynika z dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę. Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu.

Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy zwrócić uwagę na to, że usługą jest tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący z niego korzyść.

Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług oraz rozporządzeń wykonawczych do tej ustawy, przewidują dla niektórych towarów i usług zwolnienie od podatku. Zastosowanie zwolnienia od podatku, jako odstępstwo od zasady powszechności i równości opodatkowania, możliwe jest jedynie w przypadku wykonywania czynności ściśle określonych w ustawie oraz w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie jej upoważnienia.

Zakres i zasady zwolnienia od podatku dostaw towarów lub świadczenia usług zostały określone m.in. w art. 43 ustawy.

Stosownie do treści art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy:

Zwalnia się od podatku usługi zarządzania:

a)funduszami inwestycyjnymi, alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi i zbiorczymi portfelami papierów wartościowych – w rozumieniu przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi,

b)portfelami inwestycyjnymi funduszy inwestycyjnych i alternatywnych funduszy inwestycyjnych, o których mowa w lit. a, lub ich częścią.

Na podstawie art. 43 ust. 15 ustawy:

Zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 7, 12 i 37-41, nie mają zastosowania do:

1)czynności ściągania długów, w tym factoringu;

2)usług doradztwa;

3)usług w zakresie leasingu.

Stosowanie zwolnień od podatku lub stawek preferencyjnych ma charakter wyjątkowy i nie podlega wykładni rozszerzającej. W efekcie podatnik uprawniony będzie do zastosowania ww. preferencji jedynie, gdy charakter czynności świadczonych przez niego w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości wyczerpuje znamiona ujęte w treści przepisu statuującego jego prawo do zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług lub stawki obniżonej.

Jednocześnie zwrócić należy uwagę na obowiązujący od 1 stycznia 2022 r. przepis art. 43 ust. 22 ustawy, zgodnie z którym:

Podatnik może zrezygnować ze zwolnienia od podatku usług, o których mowa w ust. 1 pkt 7, 12 i 38–41, świadczonych na rzecz podatników, i wybrać ich opodatkowanie, pod warunkiem że:

1)jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny;

2)złoży naczelnikowi urzędu skarbowego pisemne zawiadomienie o wyborze opodatkowania tych usług przed początkiem okresu rozliczeniowego, od którego rezygnuje ze zwolnienia.

Stosownie zaś do ust. 23 ww. przepisu, również obowiązującego od 1 stycznia 2022 r.:

Podatnik, o którym mowa w ust. 22, może, nie wcześniej niż po upływie 2 lat, licząc od początku okresu rozliczeniowego, od którego wybrał opodatkowanie usług, o których mowa w ust. 1 pkt 7, 12 i 38–41, ponownie skorzystać ze zwolnienia od podatku tych usług, pod warunkiem złożenia naczelnikowi urzędu skarbowego pisemnego zawiadomienia o rezygnacji z opodatkowania, przed początkiem okresu rozliczeniowego, od którego ponownie będzie korzystał ze zwolnienia.

Powyższe zmiany przepisów umożliwiają wybór opodatkowania określonych usług, które dotychczas obligatoryjnie korzystały ze zwolnienia od podatku – w tym m.in. właśnie usług zarządzania funduszami inwestycyjnymi, przy czym możliwość wyboru opcji opodatkowania dotyczy wyłącznie usług świadczonych na rzecz innych podatników, przy zachowaniu warunków określonych w art. 43 ust. 22 i 23 ustawy.

Z opisu sprawy wynika, że Spółka jest podatnikiem VAT czynnym, świadczy i może świadczyć w przyszłości usługi na rzecz funduszy inwestycyjnych, o których mowa w art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi tj. na rzecz funduszy inwestycyjnych otwartych oraz alternatywnych funduszy inwestycyjnych: specjalistycznych funduszy inwestycyjnych i funduszy inwestycyjnych zamkniętych oraz alternatywnych spółek inwestycyjnych, o których mowa w art. 8a ust. 1 UFI, będących alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi innymi niż specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty albo fundusz inwestycyjny zamknięty.