Brak obowiązku opodatkowania świadczenia wyrównawczego: - w związku z rozwiązaniem umowy agencyjnej i zawartą Ugodą Sądową, - w związku z rozwiązaniem... - Interpretacja

Interpretacja indywidualna z dnia 17 maja 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB3-1.4012.209.2023.1.KO

Temat interpretacji

Brak obowiązku opodatkowania świadczenia wyrównawczego: - w związku z rozwiązaniem umowy agencyjnej i zawartą Ugodą Sądową, - w związku z rozwiązaniem umowy agencyjnej i zawartą Ugodą Pozasądową, - zasądzonego wyrokiem sądu w związku z rozwiązaniem umowy agencyjnej.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

16 marca 2023 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku obowiązku opodatkowania świadczenia wyrównawczego:

- w związku z rozwiązaniem umowy agencyjnej i zawartą Ugodą Sądową,

- w związku z rozwiązaniem umowy agencyjnej i zawartą Ugodą Pozasądową,

- zasądzonego wyrokiem sądu w związku z rozwiązaniem umowy agencyjnej.

Wniosek został uzupełniony pismem z 20 marca 2023 r.

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

M. P. (dalej jako: Wnioskodawca) prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „…”. Przeważającym rodzajem działalności wykonywanym przez Wnioskodawcę, zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności, była i jest działalność agentów zajmujących sprzedażą pozostałych określonych towarów (46.18.Z). Wnioskodawca jest rezydentem podatkowym Rzeczpospolitej Polskiej i jako przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność z siedzibą działalności gospodarczej na terytorium Polski wykonuje czynności podlegające opodatkowaniu VAT w Polsce w związku z czym jest zarejestrowany na potrzeby podatku od towarów i usług (dalej VAT) jako podatnik VAT czynny - w rozumieniu ustawy z dnia 11 marca 2004 r o podatku od towarów i usług (dalej jako: Ustawa o VAT).

W ramach prowadzonej przez siebie działalności Wnioskodawca dnia 1 marca 2009 roku zawarł umowę, nazwaną umową agencyjną, ze spółką X Sp. z o.o. z siedzibą w …, zajmującą się wydawaniem i rozpowszechnianiem publikacji z zakresu prawa, biznesu i ekonomii w formie książek, czasopism i programów elektronicznych. Wyżej wymieniona umowa została zmieniona aneksami z dnia 4 stycznia 2010 roku, 11 sierpnia 2010 roku, 3 stycznia 2011 roku, 12 października 2013 roku, 1 marca 2013 roku oraz porozumieniem z dnia 17 maja 2012 roku. Od momentu podpisania umowy Wnioskodawca, w ramach prowadzonej przez siebie jednoosobowej działalności gospodarczej, rozpoczął świadczenie na terenie województwa .. usług sprzedaży bezpośredniej publikacji na rzecz i w imieniu X Sp. z o.o. wśród ostatecznych odbiorców. Wyjaśnić należy, wskazać należy, iż z dniem 28 listopada 2014 r. nastąpiło połączenie spółki X Sp. z o.o. z siedzibą w … ze spółką SA poprzez przeniesienie całego majątku X Sp. z o.o. na spółkę SA. Zgodnie z art. 494 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych z dniem połączenia spółka SA wstąpiła we wszystkie prawa i obowiązki spółki X Sp. z o.o.

Wnioskodawca, poza czynnościami wchodzącymi w zakres typowej sprzedaży produktów X, prowadził na rzecz pozwanej szeroką działalność mającą na celu ich rozpowszechnienie, wzrost pozycji firmy na rynku publikacji prawniczych, a co za tym idzie wzrost obrotów firmy. Wnioskodawca wypełniał swoje obowiązki z zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą, wolą i należytą starannością przez okres ponad pięciu lat.

X Sp. z o.o., pismem z dnia 17 września 2014 roku rozwiązała ww. umowę za wypowiedzeniem, z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia przewidzianego w umowie. W związku z tym umowa z dnia 1 marca 2009 roku uległa rozwiązaniu z dniem 17 grudnia 2014 roku. W okresie trwania umowy Wnioskodawca pozyskał dla X Sp. z o.o. wielu nowych klientów i doprowadził do istotnego wzrostu jej obrotów z dotychczasowymi klientami, z czego do dziś czerpie korzyści SA jako spółka, która połączyła się z X Sp. z o.o.

Ze względu na powyższe Wnioskodawca złożył pozew przeciwko SA o zasądzenie Wnioskodawcy jako byłemu agentowi świadczenia wyrównawczego, o którym mowa w art. 7643 Kodeksu cywilnego, w związku z rozwiązaniem umowy agencyjnej. Podstawową przesłanką wystąpienia roszczenia o wypłatę świadczenia wyrównawczego było istnienie i rozwiązanie umowy agencyjnej.

Umowa z dnia 1 marca 2009 roku zawarta pomiędzy Wnioskodawcą a spółką X Sp. z o.o., zatytułowana była „Umowa agencyjna”, a także faktyczne stosunki łączące strony, świadczyły o spełnieniu wszelkich wymogów odnoszących się do umowy agencyjnej opisanych w kodeksie cywilnym, to jest:

1. działalność Wnioskodawcy polegała na pozyskiwaniu nowych klientów i pośredniczeniu w zawieraniu z nimi umów na rachunek i w imieniu pozwanej - par. 2 Umowy;

2. działalność Wnioskodawcy miała charakter stały - umowa została zawarta na czas nieokreślony - par. 15 Umowy.

3. umowa łącząca strony była bez wątpienia umową o charakterze odpłatnym - wynagrodzenie i premie przysługujące Wnioskodawcy z tytułu świadczenia usług na rzecz pozwanej zostały jednoznacznie uregulowane w paragrafach 7 - 10;

4. Wnioskodawca prowadził działalność na rzecz X Sp. z o.o. w sposób samodzielny, za pomocą własnego przedsiębiorstwa i to na nim spoczywała odpowiedzialność za podejmowane działania - par. 3 Umowy;

5. do obowiązków X Sp. z o.o. należało przekazywanie powodowi wszelkich koniecznych informacji w zakresie niezbędnym do prawidłowego wykonywania umowy - par. 6 Umowy, a także art. 7602 Kodeksu cywilnego.

Kwota świadczenia wyrównawczego w pozwie została wyliczona z uwzględnieniem treści art. 7603 § 2 Kodeksu cywilnego. W trakcie rozpraw kwota świadczenia wyrównawczego została ustalona w wysokości XXX zł i taka została zasądzona przez sąd pierwszej instancji wraz z odsetkami od 2 marca 2015 r. Pozwana spółka S.A. złożyła apelację od wyroku sądu pierwszej instancji. Sąd apelacyjny cofnął sprawę ponownie do sądu okręgowego w celu uzupełnienia postępowania dowodowego.

Aktualnie Wnioskodawca i S.A. negocjują zawarcie ugody, w której ustalona zostanie wartość świadczenia wyrównawczego należnego Wnioskodawcy od S.A. Wnioskodawca wskazuje, że wysokość świadczenia wyrównawczego objętego ugodą pozasądową będzie się mieściła w ramach wskazanych w art. 7643 § 2 Kodeksu cywilnego. Świadczenie wyrównawcze zostanie uzyskane przez Wnioskodawcę na podstawie ugody zawartej przed sądem (dalej jako: Ugoda Sądowa) lub ugody zawartej poza sądem (dalej jako: Ugoda Pozasądowa) lub na podstawie wyroku sądu zasądzającego na rzecz Wnioskodawcy świadczenie wyrównawcze (dalej jako: Świadczenie Wyrównawcze Zasądzone Wyrokiem Sądu). Na tle opisanego stanu faktycznego powstała potrzeba uzyskania przez Wnioskodawcę interpretacji indywidualnej w zakresie potwierdzenia prawidłowości stanowiska Wnioskodawcy co do braku opodatkowania podatkiem od towarów i usług otrzymanego świadczenia wyrównawczego.

Pytania

1.Czy prawidłowe jest stanowisko Wnioskodawcy, że świadczenie wyrównawcze o którym mowa w art. 7643 Kodeksu cywilnego należne Wnioskodawcy od S.A. w związku z rozwiązaniem umowy agencyjnej i zawartą Ugodą Sądową, nie będzie stanowiło wynagrodzenia za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy o VAT, a w konsekwencji nie będzie stanowiło podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług w rozumieniu art. 29a ust. 1 Ustawy o VAT?

2.Czy prawidłowe jest stanowisko Wnioskodawcy, że świadczenie wyrównawcze o którym mowa w art. 7643 Kodeksu cywilnego należne Wnioskodawcy od S.A. w związku z rozwiązaniem umowy agencyjnej i zawartą Ugodą Pozasądową, nie będzie stanowiło wynagrodzenia za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy o VAT, a w konsekwencji nie będzie stanowiło podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług w rozumieniu art. 29a ust. 1 Ustawy o VAT?

3.Czy prawidłowe jest stanowisko Wnioskodawcy, że Świadczenie Wyrównawcze Zasądzone Wyrokiem Sądu w związku z rozwiązaniem umowy agencyjnej (o którym mowa w art. 7643 Kodeksu cywilnego należne Wnioskodawcy od S.A.) nie będzie stanowiło wynagrodzenia za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy o VAT, a w konsekwencji nie będzie stanowiło podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług w rozumieniu art. 29a ust. 1 Ustawy o VAT?

Pana stanowisko

Ad 1: Zdaniem Wnioskodawcy, świadczenie wyrównawcze o którym mowa w art. 7643 Kodeksu cywilnego, należne mu od S.A. na podstawie Ugody Sądowej nie będzie stanowiło wynagrodzenia za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy o VAT. W konsekwencji nie będzie takie świadczenie wyrównawcze stanowiło podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług w rozumieniu art. 29a ust. 1 Ustawy o VAT.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podatkiem, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

W związku z tym, że w przedstawionym we wniosku o wydanie interpretacji stanie faktycznym nie występują towary w rozumieniu Ustawy o VAT, dalsza analiza dotyczy przesłanki opodatkowania w zakresie świadczenie usług, opisanych w art. 8 Ustawy o VAT. Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z treści cytowanego wyżej przepisu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT wynika, że ustawodawca przyjął generalną zasadę, że usługami są wszelkie odpłatne świadczenia niebędące dostawą towarów. Stąd też stwierdzić należy, że definicja „świadczenia usług” ma charakter dopełniający definicję „dostawy towarów”. Jest ona wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatników w ramach prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Wobec powyższego należy stwierdzić, że każde świadczenie niebędące dostawą towarów, polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania, stanowi co do zasady usługę w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Niemniej jednak muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

- w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,

- świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Z powyższego wynika, że art. 29a ust. 1 ustawy o VAT odnosi się do wszystkiego, co stanowi zapłatę obejmując swym zakresem każdą formę zapłaty otrzymaną przez sprzedawcę z tytułu dostawy towarów lub wykonania usługi. W celu określenia, czy dane świadczenie podlega opodatkowaniu należy w pierwszej kolejności dokonać oceny czy w przedmiotowej sprawie dojdzie do jakiegokolwiek świadczenia usług, za które Wnioskodawcy należy się wynagrodzenie, które będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT.

Jak już wcześniej wskazano, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, za usługę może być uznane każde niebędące dostawą towarów świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, to jednak z cywilistycznej istoty pojęcia „świadczenia” wynika, że musi ono polegać na działaniu albo na zaniechaniu podmiotu zobowiązanego do spełnienia świadczenia. Ponadto, aby możliwe było uznanie jakiegoś zdarzenia za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu ww. przepisu, musi występować stosunek zobowiązaniowy pomiędzy podmiotami biorącymi udział w tym zdarzeniu, czyli obie strony muszą się zobowiązać do określonego działania bądź powstrzymania się od dokonania określonej czynności.

Zdarzenie nie może być również uznane za świadczenie usług dla celów opodatkowania podatkiem od towarów i usług, w przypadku niemożliwości ustalenia konsumenta usługi, czyli podmiotu będącego jej beneficjentem.

Warto w tym miejscu wskazać, że kwestia odpłatności była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. I tak, przykładowo w wyroku z dnia 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise, TSUE uznał, że określoną czynność można uznać za wykonaną odpłatnie, jeśli istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto gdy odpłatność za otrzymane świadczenie pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miała być opodatkowana VAT. Na uwagę zasługuje także orzeczenie z dnia 3 marca 1994 r. w sprawie C-16/93 R. J. Tolsma przeciwko Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden, gdzie podkreślono, że usługi świadczone są za wynagrodzeniem, wyłącznie jeżeli istnieje stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a jej odbiorcą, na mocy którego występuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez świadczącego usługę stanowi wartość przekazywaną w istocie w zamian za usługę wyświadczoną jej odbiorcy. Tak więc aby dane zachowanie można było uznać za czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (w szczególności jako odpłatne świadczenie usług), muszą zostać spełnione (łącznie) następujące przesłanki:

1. istnienie dwustronnego stosunku prawnego będącego podstawą świadczenia usług (por. wyr. TSUE w sprawie C-16/93, Legalis),

2. odpłatność świadczenia (z wyjątkiem sytuacji wskazanej w art. 8 ust. 2 ustawy o VAT),

3. możliwość wyrażenia wynagrodzenia za świadczoną usługę w pieniądzu,

4. bezpośredni związek wynagrodzenia ze świadczoną usługą na podstawie dwustronnego stosunku prawnego (por. wyr TSUE w sprawach C-102/86, C-16/93, Legalis).

W wyroku TSUE w sprawie Lebara Ltd v. Commissioners for Her Majestys Revenue and Customs, C- 520/10 z dnia 3.05.2012 r. wyjaśniono że „Świadczenie usług następuje (odpłatnie) w rozumieniu art. 2 pkt 1 VI Dyrektywy VAT, a zatem podlega opodatkowaniu, wyłącznie jeżeli pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych, gdyż świadczenie otrzymywane przez usługodawcę stanowi rzeczywiste odzwierciedlenie wartości usługi świadczonej usługobiorcy. Bezpośredni związek między wyświadczoną usługą a otrzymanym wynagrodzeniem jest zatem konieczny”. Aby podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, otrzymana zapłata powinna być więc konsekwencją wykonania świadczenia (wynagrodzenie musi być należne za wykonanie tego świadczenia). Między zapłatą a wykonanym świadczeniem musi istnieć bezpośredni, jednoznaczny związek w tym znaczeniu, że zapłata jest konsekwencją wykonania danego świadczenia i daje się z nim powiązać, jako świadczenie wzajemne. W konsekwencji należy przeanalizować, czy można uznać, że wypłata świadczenia wyrównawczego na rzecz Wnioskodawcy wiąże się z jakimkolwiek świadczeniem wzajemnym z jego strony, wykonywanym w zamian za świadczenie wyrównawcze, co w konsekwencji prowadziłoby do wystąpienia czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W tym celu w pierwszej kolejności należałoby przeanalizować instytucję prawną „świadczenia wzajemnego”. Wzajemność świadczeń oznacza, że w ramach istniejącego między stronami stosunku prawnego, świadczenie jednej ze stron jest odpowiednikiem świadczenia drugiej strony. W tym zakresie na uwagę zasługuje orzecznictwo TSUE. W wyroku z dnia 3 marca 1994 r. w sprawie C-16/93 podkreślono, że czynność „podlega opodatkowaniu wyłącznie wtedy, gdy istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy. W orzeczeniu z dnia 5 lutego 1981 r. (C-154/80) Trybunał stwierdził, że świadczenie podlega opodatkowaniu jedynie w przypadku, gdy podstawę opodatkowania stanowi świadczenie wzajemne otrzymane przez świadczącego usługę. Musi również istnieć możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego. Warto również wskazać na wyrok z dnia 27 października 2011 r. (C-93/10), w którym Trybunał wskazał, że: „w ramach systemu podatku VAT czynnościami podlegającymi opodatkowaniu są transakcje między stronami, przewidujące zapłatę ceny lub inne wynagrodzenie. Zatem, jeżeli czynność polega jedynie na świadczeniu jednej ze stron, bez bezpośredniego wynagrodzenia, nie ma podstawy opodatkowania, w związku z czym świadczenie takie nie podlega podatkowi VAT. W tym świetle świadczenie usługi następuje „odpłatnie” w rozumieniu art. 2 pkt 1 szóstej dyrektywy VAT, a zatem podlega opodatkowaniu, tylko jeżeli pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych, gdyż świadczenie otrzymywane przez usługodawcę stanowi rzeczywiste odzwierciedlenie wartości usługi świadczonej usługobiorcy. Z kolei, pod pojęciem odpłatności świadczenia usług rozumieć należy prawo podmiotu świadczącego usługę do żądania odbiorcy usługi lub osoby trzeciej zapłaty ceny lub ekwiwalentu (np. w postaci świadczenia wzajemnego). W konsekwencji powyższego należy stwierdzić, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług będzie podlegało tylko to świadczenie (usługa), w przypadku którego istnieje konsument, tj. odbiorca świadczenia odnoszący z niego choćby potencjalną korzyść. Dopóki nie istnieje podmiot, który odnosiłby lub powinien odnosić konkretne korzyści o charakterze majątkowym związanym z danym świadczeniem, dopóty świadczenie to nie będzie usługą podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Kwestia wypłaty świadczenia wyrównawczego jak i charakter tego świadczenie uregulowane zostały w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. Zgodnie z art. 758 § 1 Kodeksu cywilnego, przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu. Do zawierania umów w imieniu dającego zlecenie oraz do odbierania dla niego oświadczeń agent jest uprawniony tylko wtedy, gdy ma do tego umocowanie - art. 758 § 2 Kodeksu cywilnego.

Z powyższego wynika, że umowa agencyjna należy do umów z zakresu pośrednictwa handlowego. Na jej podstawie agent zobowiązuje się do stałego pośredniczenia przy zawieraniu umów z klientami na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do ich zawierania w jego imieniu. Do powyższych czynności agent zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa i za wynagrodzeniem. Kodeks cywilny wprowadza dwa rodzaje agencji: agencję pośredniczą (gdy agent zobowiązany jest do pośredniczenia przy zawieraniu umów z klientami na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy) oraz agencję przedstawicielską (gdy agent dokonuje w imieniu dającego zlecenie czynności prawnych, czyli zawiera umowy w jego imieniu). W ramach umowy agencyjnej agent m.in. pozyskuje dla zleceniodawcy klientów, jednak w przypadku rozwiązania umowy klienci pozostaną przy zleceniodawcy, który nadal będzie czerpał korzyści z klientów pozyskanych przez tego agenta, chociaż ten nie będzie już uprawniony do prowizji.

W stanie faktycznym objętym niniejszym wnioskiem mamy do czynienia ze specyficznym świadczeniem z art. 7643 Kodeksu cywilnego. Przytoczyć w tym miejscu należy treść tego przepisu, zgodnie z którym:

- § 1. Po rozwiązaniu umowy agencyjnej agent może żądać od dającego zlecenie świadczenia wyrównawczego, jeżeli w czasie trwania umowy agencyjnej pozyskał nowych klientów lub doprowadził do istotnego wzrostu obrotów z dotychczasowymi klientami, a dający zlecenie czerpie nadal znaczne korzyści z umów z tymi klientami. Roszczenie to przysługuje agentowi, jeżeli, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, a zwłaszcza utratę przez agenta prowizji od umów zawartych przez dającego zlecenie z tymi klientami, przemawiają za tym względy słuszności.

- § 2. Świadczenie wyrównawcze nie może przekroczyć wysokości wynagrodzenia agenta za jeden rok obliczonego na podstawie średniego rocznego wynagrodzenia uzyskanego w okresie ostatnich pięciu lat. Jeżeli umowa agencyjna trwała krócej niż pięć lat wynagrodzenie to oblicza się z uwzględnieniem średniej z całego okresu jej trwania.

- § 3. Uzyskanie świadczenia wyrównawczego nie pozbawia agenta możności dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych.

Świadczenie wyrównawcze nie jest natomiast związane z żadnymi działaniami wykonywanymi przez agenta na rzecz Zleceniodawcy, lecz stanowi specyficzne świadczenie, nie będące odszkodowaniem ani wynagrodzeniem, zawierające w sobie pewien element kompensacji (rekompensata utraconego wynagrodzenia) który następuje w związku z utratą przez agenta prowizji. Świadczenie wyrównawcze przypomina nieco instytucję droit de suite (tj. prawa twórcy do otrzymywania procentowego wynagrodzenia od ceny jego dzieła odsprzedawanego kolejnemu właścicielowi, art. 19 i art. 191 ustawy z dn. 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych). O ile w droit de suite określonym ustawą osobom przysługuje prawo do partycypacji w dochodach wynikających z zawodowej odsprzedaży oryginałów utworu plastycznego lub fotograficznego, albo rękopisów utworów literackich i muzycznych, to byłemu agentowi przysługuje świadczenie pieniężne stanowiące swoisty „ekwiwalent” utraconych prowizji od nowych/kolejnych umów zawartych po rozwiązaniu umowy agencyjnej przez dającego zlecenie z klientelą pozyskaną przez agenta, a zatem od tych umów, które mógłby zawrzeć agent, gdyby nie doszło do rozwiązania umowy. Najogólniej rzecz ujmując ten „ekwiwalent stanowi sumę prowizji, które uzyskałby agent za pośredniczenie lub zawarcie tych nowych/kolejnych umów z pozyskaną przez agenta klientelą w czasie trwania umowy agencyjnej (przy uwzględnieniu między innymi „obniżek” wynikających z tzw. wskaźnika migracji klienteli oraz z tzw. efektu przyciągania produktu) Pojęcie „świadczenia wyrównawczego” nie jest terminem doktrynalnym lub wykształconym w orzecznictwie, lecz jest terminem ustawowym. W konsekwencji skoro ustawodawca posłużył się wyrażeniem „świadczenie wyrównawcze”, to celem (funkcją) tego świadczenia musi być „wyrównanie” czegoś. Skoro natomiast takie roszczenie przysługiwać może tylko agentowi, to chodzi o „wyrównanie” czegoś właśnie agentowi. Podzielając trafny pogląd przedstawicieli doktryny i orzecznictwa, iż świadczenie wyrównawcze winno być pojmowane jako pewnego rodzaju wyrównanie (zrekompensowanie) utraconego wynagrodzenia, w rzeczy samej ratio legis omawianego przepisu opiera się na pewnej fikcji, że umowa agencyjna i działalność agenta trwałaby dalej, a agent uzyskiwałby „dalsze” („następne”) prowizje właśnie od tych umów, które zostały zawarte przez dającego zlecenie już po ustaniu umowy agencyjnej z klientelą pozyskaną przez agenta - a nie przez agenta, z którym rozwiązano umowę. Analizując powyższe w kontekście powołanych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług należy stwierdzić, że świadczenie wyrównawcze jest bardzo specyficznym roszczeniem, nie będącym ani odszkodowaniem, ani wynagrodzeniem, lecz roszczeniem odrębnym.

W ocenie Wnioskodawcy, świadczenie wyrównawcze, o którym mowa w art. 7643 Kodeksu cywilnego, ustalone przez Wnioskodawcę i S.A. w ramach Ugody Sądowej będzie miało charakter jednostronnego świadczenia pieniężnego. Świadczenie wyrównawcze należne Wnioskodawcy nie będzie związane z żadnymi działaniami wykonywanymi przez niego na rzecz S.A. ani z powstrzymaniem się od jakiegokolwiek działania przez Wnioskodawcę. Na gruncie Ustawy o VAT, pozwala to stwierdzić, że ze względu na jednostronny i nieekwiwalentny charakter świadczenia wyrównawczego, planowanej do zawarcia przez strony Ugody Sądowej nie można uznać za dwustronny stosunek zobowiązaniowy, który mógłby być uznany za odpłatne świadczenie usługi w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy o VAT. Wypłacona agentowi (Wnioskodawcy) przez S.A. na podstawie Ugody Sądowej kwota świadczenia wyrównawczego, o którym mowa w art. 7643 kodeksu cywilnego będzie jednostronnym świadczeniem pieniężnym należnym Wnioskodawcy od S.A. w związku z rozwiązaniem umowy agencyjnej i zawartą Ugodą Sądową. W rezultacie otrzymane przez Wnioskodawcę na podstawie zawartej Ugody Sądowej świadczenie wyrównawcze nie będzie stanowiło wynagrodzenia za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT i tym samym nie będzie stanowiło podstawy opodatkowania VAT w rozumieniu art. 29a ust. 1 ustawy o VAT.

Ad 2: Zdaniem Wnioskodawcy, świadczenie wyrównawcze o którym mowa w art. 7643 Kodeksu cywilnego, należne mu od S.A. na podstawie Ugody Pozasądowej nie będzie stanowiło wynagrodzenia za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy o VAT. W konsekwencji nie będzie takie świadczenie wyrównawcze stanowiło podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług w rozumieniu art. 29a ust. 1 Ustawy o VAT.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podatkiem, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

- w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,

- świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Należy podkreślić, że ww. warunki powinny być spełnione łącznie, aby określona czynność podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, jako odpłatne świadczenie usług. Jak wynika z art. 29a ust. 1 ustawy o VAT, podstawą opodatkowania, z zastrzeżeniem ust. 2, 3 i 5, art. 30a-30c, art. 32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5, jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika. Z powyższego wynika, że art. 29a ust. 1 ustawy o VAT odnosi się do wszystkiego, co stanowi zapłatę obejmując swym zakresem każdą formę zapłaty otrzymaną przez sprzedawcę z tytułu dostawy towarów lub wykonania usługi. W celu określenia, czy dane świadczenie podlega opodatkowaniu należy w pierwszej kolejności dokonać oceny czy w przedmiotowej sprawie dojdzie do jakiegokolwiek świadczenia usług, za które Wnioskodawcy należy się wynagrodzenie, które będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT. Jak już wcześniej wskazano, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, za usługę może być uznane każde niebędące dostawą towarów świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, to jednak z cywilistycznej istoty pojęcia „świadczenia” wynika, że musi ono polegać na działaniu albo na zaniechaniu podmiotu zobowiązanego do spełnienia świadczenia. Ponadto, aby możliwe było uznanie jakiegoś zdarzenia za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu ww. przepisu, musi występować stosunek zobowiązaniowy pomiędzy podmiotami biorącymi udział w tym zdarzeniu, czyli obie strony muszą się zobowiązać do określonego działania bądź powstrzymania się od dokonania określonej czynności. Zdarzenie nie może być również uznane za świadczenie usług dla celów opodatkowania podatkiem od towarów i usług, w przypadku niemożliwości ustalenia konsumenta usługi, czyli podmiotu będącego jej beneficjentem.

1. istnienie dwustronnego stosunku prawnego będącego podstawą świadczenia usług (por. wyr. TSUE w sprawie C-16/93, Legalis),

2. odpłatność świadczenia (z wyjątkiem sytuacji wskazanej w art. 8 ust. 2 ustawy o VAT),

3. możliwość wyrażenia wynagrodzenia za świadczoną usługę w pieniądzu,

4. bezpośredni związek wynagrodzenia ze świadczoną usługą na podstawie dwustronnego stosunku prawnego (por. wyr TSUE w sprawach C-102/86, C-16/93, Legalis).

W ramach umowy agencyjnej agent m.in. pozyskuje dla zleceniodawcy klientów, jednak w przypadku rozwiązania umowy klienci pozostaną przy zleceniodawcy, który nadal będzie czerpał korzyści z klientów pozyskanych przez tego agenta, chociaż ten nie będzie już uprawniony do prowizji.

- § 3. Uzyskanie świadczenia wyrównawczego nie pozbawia agenta możności dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych.

W doktrynie prawa cywilnego wskazuje się, że takie brzmienie ww. przepisu przesądza o charakterze żądania, w szczególności że nie jest ono odszkodowaniem (§ 3 wprost); nie można go także traktować jako roszczenie o wynagrodzenie ani o zaopatrzenie, ani jako roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia - jest to samoistne roszczenie przysługujące agentowi ex lege (vide J. Jezioro, w E. Gniewek. Komentarz KC. 2019. Legalis. E. Rott-Pietrzyk. w: SPP. t. 7, 2011 s. 695 oraz powołana tam literatura; I. Mycko-Katner, Umowa agencyjna, s. 239; K. Kopaczyńska-Pieczniak. w A. Kidyba Komentarz KC. t. 3, 2010, s. 747; M. Sokołowski. Świadczenie wyrównawcze - glosa do wyroku Sądu Najwyższego I CK 207/05 w. Monitor Prawniczy, nr 14. 2006). Świadczenie wyrównawcze nie jest natomiast związane z żadnymi działaniami wykonywanymi przez agenta na rzecz Zleceniodawcy, lecz stanowi specyficzne świadczenie, nie będące odszkodowaniem ani wynagrodzeniem, zawierające w sobie pewien element kompensacji (rekompensata utraconego wynagrodzenia) który następuje w związku z utratą przez agenta prowizji. Świadczenie wyrównawcze przypomina nieco instytucję droit de suite (tj. prawa twórcy do otrzymywania procentowego wynagrodzenia od ceny jego dzieła odsprzedawanego kolejnemu właścicielowi, art. 19 i art. 191 ustawy z dn. 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych). O ile w droit de suite określonym ustawą osobom przysługuje prawo do partycypacji w dochodach wynikających z zawodowej odsprzedaży oryginałów utworu plastycznego lub fotograficznego, albo rękopisów utworów literackich i muzycznych, to byłemu agentowi przysługuje świadczenie pieniężne stanowiące swoisty „ekwiwalent” utraconych prowizji od nowych/kolejnych umów zawartych po rozwiązaniu umowy agencyjnej przez dającego zlecenie z klientelą pozyskaną przez agenta, a zatem od tych umów, które mógłby zawrzeć agent, gdyby nie doszło do rozwiązania umowy. Najogólniej rzecz ujmując ten „ekwiwalent stanowi sumę prowizji, które uzyskałby agent za pośredniczenie lub zawarcie tych nowych/kolejnych umów z pozyskaną przez agenta klientelą w czasie trwania umowy agencyjnej (przy uwzględnieniu między innymi „obniżek” wynikających z tzw. wskaźnika migracji klienteli oraz z tzw. efektu przyciągania produktu). Pojęcie „świadczenia wyrównawczego” nie jest terminem doktrynalnym lub wykształconym w orzecznictwie, lecz jest terminem ustawowym. W konsekwencji skoro ustawodawca posłużył się wyrażeniem „świadczenie wyrównawcze”, to celem (funkcją) tego świadczenia musi być „wyrównanie” czegoś. Skoro natomiast takie roszczenie przysługiwać może tylko agentowi, to chodzi o „wyrównanie” czegoś właśnie agentowi. Podzielając trafny pogląd przedstawicieli doktryny i orzecznictwa, iż świadczenie wyrównawcze winno być pojmowane jako pewnego rodzaju wyrównanie (zrekompensowanie) utraconego wynagrodzenia, w rzeczy samej ratio legis omawianego przepisu opiera się na pewnej fikcji, że umowa agencyjna i działalność agenta trwałaby dalej, a agent uzyskiwałby „dalsze” („następne”) prowizje właśnie od tych umów, które zostały zawarte przez dającego zlecenie już po ustaniu umowy agencyjnej z klientelą pozyskaną przez agenta - a nie przez agenta, z którym rozwiązano umowę. Analizując powyższe w kontekście powołanych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług należy stwierdzić, że świadczenie wyrównawcze jest bardzo specyficznym roszczeniem, nie będącym ani odszkodowaniem, ani wynagrodzeniem, lecz roszczeniem odrębnym.

W ocenie Wnioskodawcy, świadczenie wyrównawcze, o którym mowa w art. 7643 Kodeksu cywilnego, ustalone przez Wnioskodawcę i S.A. w ramach Ugody Pozasądowej będzie miało charakter jednostronnego świadczenia pieniężnego. Świadczenie wyrównawcze należne Wnioskodawcy nie będzie związane z żadnymi działaniami wykonywanymi przez niego na rzecz S.A. ani z powstrzymaniem się od jakiegokolwiek działania przez Wnioskodawcę.

Na gruncie Ustawy o VAT, pozwala to stwierdzić, że ze względu na jednostronny i nieekwiwalentny charakter świadczenia wyrównawczego, planowanej do zawarcia przez strony Ugody Pozasądowej nie można uznać za dwustronny stosunek zobowiązaniowy, który mógłby być uznany za odpłatne świadczenie usługi w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy o VAT. Potwierdzenie stanowiska Wnioskodawcy znajduje odzwierciedlenie w interpretacjach indywidualnych prawa podatkowego: interpretacji indywidualnej z dnia 16.12.2020 r., sygn. 111- KDIB3-1.4012.719.2020.1.KO, interpretacji indywidualnej z dnia 17.12.2013 r., sygn. IPPP1/443-991/13-2/AP oraz interpretacji indywidualnej z dnia 18.05.2018 r., sygn. 0112-KDIL1-2.4012.227.2018.1.DC.

Wypłacona agentowi (Wnioskodawcy) przez S.A. na podstawie Ugody Pozasądowej kwota świadczenia wyrównawczego, o którym mowa w art. 7643 kodeksu cywilnego będzie jednostronnym świadczeniem pieniężnym należnym Wnioskodawcy od S.A. w związku z rozwiązaniem umowy agencyjnej i zawartą Ugodą Pozasądową. W rezultacie otrzymane przez Wnioskodawcę na podstawie zawartej Ugody Pozasądowej świadczenie wyrównawcze nie będzie stanowiło wynagrodzenia za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT i tym samym nie będzie stanowiło podstawy opodatkowania VAT w rozumieniu art. 29a ust. 1 ustawy o VAT.

Ad 3: Zdaniem Wnioskodawcy, Świadczenie Wyrównawcze Zasądzone Wyrokiem Sądu w związku z rozwiązaniem umowy agencyjnej (o którym mowa w art. 7643 Kodeksu cywilnego), należne mu od S.A. na podstawie wyroku sądowego nie będzie stanowiło wynagrodzenia za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy o VAT. W konsekwencji nie będzie takie świadczenie wyrównawcze stanowiło podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług w rozumieniu art. 29a ust. 1 Ustawy o VAT.