W zakresie skutków podatkowych zawarcia ugody i otrzymania kwoty 400.000 zł.

Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od spadków i darowizn jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

2 lutego 2024 r. wpłynął Pani wniosek z 29 stycznia 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy m.in. podatku od spadków i darowizn w zakresie skutków podatkowych zawarcia ugody i otrzymania kwoty 400.000 zł. Uzupełniła go Pani  – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 2 maja 2024 r. (wpływ 7 maja 2024 r.). Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

W dniu 20 października 2021 r. zmarł Pani mąż A. K. Była Pani jego żoną aż do chwili śmierci. Pani mąż nie zostawił po sobie testamentu, w związku z czym do dziedziczenia po nim na podstawie ustawy uprawniona była Pani w 1/2 oraz w 1/2 części jego rodzice – E. K. i J. K. W skład masy spadkowej po zmarłym A. K. wchodziło mieszkanie przy ul. (…) w W., samochód osobowy, rzeczy osobiste, a także środki zgromadzone na rachunku bankowym – ww. o łącznej wartości ok. 860.000,00 zł. W dniu 16 listopada 2021 r. działając pod wpływem błędu co do własności mieszkania przy ul. (…) w W., a także co do przysługujących Pani praw do spadku po zmarłym mężu A. K.,  a także z uwagi na traumę po śmierci męża i związany z tym zły stan psychiczny, zgodziła się Pani na prośbę teściowej na odrzucenie spadku po zmarłym mężu w zamian za darowiznę  w kwocie 77.700,00 zł, która to kwota była kilkukrotnie niższa niż wartość przysługującego Pani spadku. Obie czynności zostały dokonane 16 listopada 2021 r. przed zastępcą notarialnym (…), zastępcą notariusza w W. (…),  w jej kancelarii przy ul. (…) w W., Rep. A nr (…) (darowizna) oraz Rep A  nr (…) (odrzucenie spadku). Dopiero we wrześniu 2023 r. polepszył się Pani stan psychiczny związany z traumą po śmierci męża i wówczas podjęła Pani działania zmierzające do podjęcia niezałatwionych dotychczas spraw formalnych, w ramach których dowiedziała się Pani, że odrzucając spadek po zmarłym mężu działała Pani w wyniku błędu co do składników majątku spadkowego, jego wartości, a także Pani praw do dziedziczenia po mężu, przy czym w błąd została Pani wprowadzona na skutek działań i informacji przekazywanych przez teściową – E. K. Na skutek uzyskania wyżej opisanych informacji, wezwała Pani teściową – E. K. do spłaty na Pani rzecz należnej Pani połowy wartości spadku, informując przy tym, że w razie braku zapłaty skieruje Pani sprawę na drogę postępowania sądowego. Celem uniknięcia jakichkolwiek postępowań sądowych z tym związanych E. K. zgodziła się ugodowo spłacić na Pani rzecz kwotę 400.000,00 zł, stanowiącą równowartość 1/2 spadku po A. K. (w kwocie 430.000,00 zł) pomniejszoną o wartość części wypłaconej już darowizny (w kwocie 30.000,00 zł). Spłata została dokonana na Pani rachunek bankowy. W styczniu 2024 r. udała się Pani do Urzędu Skarbowego (…), aby uzyskać informację na temat ewentualnej konieczności uiszczenia podatku od ww. zdarzenia. Obsługujący Panią urzędnik poinformował, że wedle jego oceny konieczne będzie uiszczenie podatku od czynności cywilnoprawnych, aczkolwiek zasugerował wystąpienie z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej.

Uzupełnienie i doprecyzowanie opisu stanu faktycznego

Wszystkie składniki majątkowe wchodzące w skład masy spadkowej były wyłączną własnością Pani męża i nie były objęte wspólnością majątkową małżeńską.

Przed śmiercią męża nie przysługiwał Pani udział we współwłasności ww. składników majątkowych, gdyż po ślubie podpisaliście Państwo intercyzę, a składniki majątkowe, które weszły do majątku spadkowego zostały nabyte później.

W wyniku odrzucenia przez Panią spadku po mężu w zamian za darowiznę, całość spadku nabyli rodzice Pani męża – E. i J. K. – z Pani wiedzy wynika, że został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia wskazujący ich jako wyłącznych spadkobierców.

Nie doszło do formalnego uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli  o odrzuceniu spadku przed sądem, gdyż przed wszczęciem takiego postępowania Pani E. K. zaproponowała zawarcie ugody pozasądowej. Z formalnego punktu widzenia nie doszło do zmiany kręgu spadkobierców, a wynagrodzenie wypłacone Pani w ramach ugody (stanowiące de facto ekwiwalent należnego Pani udziału spadkowego), miało z formalnego punktu widzenia charakter zadośćuczynienia.

Ugoda została zawarta w formie aktu notarialnego przed notariuszem w W. – (…) 31 października 2023 r., Rep. A nr (…). Zgodnie z postanowieniami ugody zgodziła się Pani na odstąpienie od złożenia oświadczenia o odstąpieniu od skutków prawnych oświadczenia o zrzeczeniu się spadku po Pani mężu i w konsekwencji prawa do spadku po Pani mężu, a w zamian za to Pani E. K. zgodziła się wypłacić Pani zadośćuczynienie w kwocie stanowiącej równowartość Pani udziału w spadku – 400.000 zł.

Przelew ww. kwoty nastąpił przy notariuszu, a pieniądze wpłynęły na Pani konto jeszcze  w tym samym dniu, tj. 31 października 2023 r.

Pytanie

Czy jest Pani zobowiązana do zapłaty podatku od spadków i darowizn w związku  z uzyskaniem spłaty połowy spadku po Pani mężu? (pytanie oznaczone we wniosku nr 2)

Pani stanowisko w sprawie

Pani zdaniem, zgodnie z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn małżonek zmarłego jest zwolniony z zapłaty podatku, jeżeli zgłosi fakt nabycia spadku w terminie 6 miesięcy. Pani nie zgłosiła nabycia spadku w terminie 6 miesięcy, bo z uwagi na wprowadzenie w błąd przez teściową początkowo zrzekła się Pani spadku, ale gdy tylko dowiedziała się Pani  o podstępie, to wystąpiła Pani do teściowej o spłatę należnego Pani spadku. O tym, że ten spadek jest Pani należny dowiedziała się Pani we wrześniu 2023 r., a spłata nastąpiła  w październiku 2023 r. Zgodnie z art. 4a ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie terminów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lub ust. 1a, zwolnienie, o którym mowa w ust. 1, stosuje się, gdy nabywca zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu. Obecnie nie minęło 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedziała się Pani o przysługującym Pani prawie do spadku i spłaty jego części przez teściową, w związku z czym uważa Pani, że powinna Pani zostać zwolniona z zapłaty podatku.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Na wstępie zaznacza się, iż przedmiotem niniejszej interpretacji jest ocena Pani stanowiska wyłącznie w zakresie podatku od spadków i darowizn. W pozostałym zakresie wniosku, dotyczącym podatku od czynności cywilnoprawnych oraz podatku dochodowego od osób fizycznych, zostały/zostaną wydane odrębne rozstrzygnięcia.

Zgodnie z przepisem art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków  i darowizn (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 596):

Na podstawie art. 1 ust. 2 ww. ustawy:

Biorąc powyższe pod uwagę, stwierdzić należy, że ustawa o podatku od spadków i darowizn ściśle określa granice przedmiotu opodatkowania, tj. nabycie według określonych tytułów, wyczerpująco wymieniając tytuły, na podstawie których nabycie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Powyższy katalog czynności ujęty w art. 1 ustawy  o podatku od spadków i darowizn ma charakter zamknięty. Zatem, opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega tylko nabycie i to takie, które zostało w nim wymienione w sposób wyraźny.

Z przedstawionego opisu stanu faktycznego wynika, że 20 października 2021 r. zmarł Pani mąż A. K. Pani mąż nie zostawił po sobie testamentu, w związku  z czym do dziedziczenia po nim na podstawie ustawy uprawniona była Pani w 1/2 oraz w 1/2 części jego rodzice – E. K. i J. K. W skład masy spadkowej po zmarłym A. K. wchodziło mieszkanie przy ul. (…) w W., samochód osobowy, rzeczy osobiste, a także środki zgromadzone na rachunku bankowym – ww. o łącznej wartości ok. 860.000,00 zł. W dniu 16 listopada 2021 r. działając pod wpływem błędu co do własności mieszkania przy ul. (…) w W., a także co do przysługujących Pani praw do spadku po zmarłym mężu A. K.,  a także z uwagi na traumę po śmierci męża i związany z tym zły stan psychiczny, zgodziła się Pani na prośbę teściowej na odrzucenie spadku po zmarłym mężu w zamian za darowiznę  w kwocie 77.700,00 zł. We wrześniu 2023 r. polepszył się Pani stan psychiczny związany  z traumą po śmierci męża i wówczas podjęła Pani działania zmierzające do podjęcia niezałatwionych dotychczas spraw formalnych, w ramach których dowiedziała się Pani, że odrzucając spadek po zmarłym mężu działała Pani w wyniku błędu co do składników majątku spadkowego, jego wartości, a także Pani praw do dziedziczenia po mężu, przy czym w błąd została Pani wprowadzona na skutek działań i informacji przekazywanych przez teściową – E. K. Na skutek uzyskania wyżej opisanych informacji, wezwała Pani teściową – E. K. do spłaty na Pani rzecz należnej Pani połowy wartości spadku, informując przy tym, że w razie braku zapłaty skieruje Pani sprawę na drogę postępowania sądowego. Celem uniknięcia jakichkolwiek postępowań sądowych z tym związanych E. K. zgodziła się ugodowo spłacić na Pani rzecz kwotę 400.000,00 zł, stanowiącą równowartość 1/2 spadku po A. K. (w kwocie 430.000,00 zł) pomniejszoną  o wartość części wypłaconej już darowizny (w kwocie 30.000,00 zł). W uzupełnieniu wniosku wskazała Pani m.in., że nie doszło do formalnego uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli o odrzuceniu spadku przed sądem, gdyż przed wszczęciem takiego postępowania Pani E. K. zaproponowała zawarcie ugody pozasądowej. Z formalnego punktu widzenia nie doszło do zmiany kręgu spadkobierców,  a wynagrodzenie wypłacone Pani w ramach ugody (stanowiące de facto ekwiwalent należnego Pani udziału spadkowego), miało z formalnego punktu widzenia charakter zadośćuczynienia. Ugoda została zawarta w formie aktu notarialnego. Zgodnie z postanowieniami ugody zgodziła się Pani na odstąpienie od złożenia oświadczenia  o odstąpieniu od skutków prawnych oświadczenia o zrzeczeniu się spadku po Pani mężu  i w konsekwencji prawa do spadku po Pani mężu, a w zamian za to Pani E. K. zgodziła się wypłacić Pani zadośćuczynienie w kwocie stanowiącej równowartość Pani udziału w spadku – 400.000 zł.

Powołując się na art. 4a ust. 1 i 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn twierdzi Pani, że powinna Pani zostać zwolniona z zapłaty podatku z tytułu nabycia spadku.

Nie można się zgodzić z Pani stanowiskiem. 

Ustawa o podatku od spadków i darowizn nie zawiera definicji pojęcia „spadek”, dlatego należy w tym zakresie odwołać się do przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.).

W myśl art. 922 § 1 Kodeksu cywilnego:

Zgodnie z art. 924 Kodeksu cywilnego:

Jak wynika z treści art. 925 Kodeksu cywilnego:

Natomiast na podstawie art. 1012 Kodeksu cywilnego:

Zgodnie z art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego:

W myśl art. 1020 Kodeksu cywilnego:

Jak wskazuje się w doktrynie: „Artykuł 1020 KC wprowadza fikcję prawną, zgodnie z którą spadkobierca odrzucający spadek jest traktowany tak, jakby nie żył w chwili otwarcia spadku. Odrzucenie spadku wywiera skutek ex tunc. W wyniku zastosowania wskazanej fikcji przyjmuje się, że spadkobierca nigdy nie nabył spadku i przypadał on od samego początku spadkobiercom, którzy go ostatecznie odziedziczyli. Porządek dziedziczenia jest więc ustalany z wyłączeniem osoby, która spadek odrzuciła.” (Komentarz do art. 1020 KC red. serii Osajda/red. tomu Borysiak 2024, wyd. 32/W. Borysiak)

Oświadczenie o odrzuceniu spadku, jak każde oświadczenie woli, może być dotknięte wadą Zgodnie z art. 1019 § 1 Kodeksu cywilnego:

Przechodząc ponownie na grunt przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn zauważyć należy, że w myśl art. 5 tej ustawy:

Na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:

W myśl art. 6 ust. 4 cyt. ustawy:

Zgodnie zatem z ww. przepisami obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze dziedziczenia z chwilą przyjęcia spadku lub jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, z chwilą sporządzenia pisma.

Mając na uwadze treść wniosku oraz przywołane wyżej przepisy prawa należy stwierdzić, że odrzucenie przez Panią spadku spowodowało, że jako spadkobierca po Pani mężu utraciła Pani prawa i obowiązki wchodzące w skład spadku ze skutkiem ex tunc. Została Pani wyłączona od dziedziczenia i jest Pani traktowana tak, jakby w chwili otwarcia spadku nie miała Pani zdolności dziedziczenia, nie dożyła Pani otwarcia spadku. Przy dziedziczeniu ustawowym odrzucenie przez Panią spadku spowodowało, że zwiększeniu uległy udziały spadkowe rodziców zmarłego męża. Jednocześnie nie uchyliła się Pani od skutków prawnych oświadczenia złożonego pod wpływem błędu. Zawarła Pani z teściową ugodę pozasądową, na mocy której zgodziła się Pani na odstąpienie od złożenia oświadczenia o odstąpieniu od skutków prawnych oświadczenia o zrzeczeniu się spadku po Pani mężu i w konsekwencji prawa do spadku po Pani mężu, a w zamian za to Pani E. K. zgodziła się wypłacić Pani zadośćuczynienie w kwocie stanowiącej równowartość Pani udziału w spadku  – 400.000 zł.

Zatem odrzucając przed notariuszem spadek w terminie wskazanym w art. 1015  § 1 Kodeksu cywilnego nie wypełniła Pani dyspozycji art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków  i darowizn, gdyż nie nabyła Pani własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem dziedziczenia.

Wobec tego skoro nie nabyła Pani majątku tytułem dziedziczenia po swoim mężu, gdyż odrzuciła Pani spadek, jak również nie nastąpiła zmiana kręgu spadkobierców po Pani mężu, ponieważ nie uchyliła się Pani od skutków prawnych oświadczenia o odrzuceniu spadku, to zawarcie  ugody i otrzymanie przez Panią kwoty 400.000 zł nie podlega przepisom ustawy  o podatku od spadków i darowizn, a tym samym nie powstał u Pani obowiązek podatkowy  w podatku od spadków i darowizn.

Tym samym w omawianej sprawie nie znajdą zastosowania powołane przez Panią we własnym stanowisku przepisy art. 4a ust. 1 i 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z tymi przepisami:

Skoro w omawianej sprawie nie doszło do nabycia tytułem dziedziczenia, to w Pani przypadku nie mają zastosowania żadne przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn, w tym także powołany przez Panią art. 4a ust. 1 i 2 tej ustawy.

Z tytułu zawarcia  ugody i otrzymania przez Panią kwoty 400.000 zł nie jest Pani również zobowiązana do złożenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznania podatkowego na druku SD-3 lub zgłoszenia nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych na druku SD-Z2.

Pomimo, że nie będzie Pani zobowiązana do zapłaty podatku od spadków i darowizn  w związku z opisanym we wniosku zdarzeniem, to jednak Pani stanowiska nie można było uznać za prawidłowe z uwagi na Pani argumentację przemawiającą za brakiem opodatkowania.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia. 

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy  z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosuje się Pani do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w …. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo  o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”).  

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).