Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

4 lutego 2025 r. wpłynął Pana wniosek z 4 lutego 2025 r. o wydanie interpretacji indywidualnej. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

(…) 2022 r. zawarta została Umowa Deweloperska pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (...), zwanej dalej „SM (...)”, a Wnioskodawcą i A, zwanymi dalej łącznie „nabywcami”. Na podstawie ww. umowy SM (...) zobowiązała się do wybudowania budynku jednorodzinnego w zabudowie bliźniaczej w terminie do (…) 2023 r. i przeniesienia jego własności na nabywców w terminie do (…) 2023 r.

Zgodnie z zapisami ww. umowy w przypadku niedotrzymania terminu zawarcia umowy przeniesienia własności, SM (...) zobowiązana będzie do zapłaty na rzecz nabywców kary umownej za każdy dzień zwłoki w wysokości (…)% ceny nieruchomości, określonej w umowie, ale nie więcej niż (…)% tej kwoty.

(…) 2023 r., z uwagi na opóźnienie w wykonaniu przyłącza elektrycznego przez (…), został zawarty aneks do Umowy Deweloperskiej zmieniający termin zawarcia umowy przeniesienia własności, nowy termin został określony na (…) 2024 r.

Nowy termin zawarcia umowy przeniesienia własności nie został dotrzymany przez SM (...), w związku z czym zastosowanie miały zapisy o karze umownej. (…) 2024 r. podpisana została Umowa przenosząca własność nieruchomości na nabywców, tj. Wnioskodawcę oraz X, w której to ustalono ostateczną wartość kary umownej za nieterminowe zawarcie umowy przenoszącej własność w wysokości (…) zł. Wartość kary umownej została wypłacona nabywcom (…) 2024 r. za pośrednictwem depozytu notarialnego. W (…) 2025 r. SM (...) przesłała do nabywców PIT, w którym wskazała wypłaconą karę umowną jako przychód z innych źródeł.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, "wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów (…)”. Otrzymana kara umowna od dewelopera, przedstawiona w opisie stanu faktycznego, była zadośćuczynieniem za niewywiązanie się z terminowego podpisania umowy przeniesienia własności nieruchomości, które to spowodowało dodatkowe koszty po stronie nabywców związane z przymusowym zamieszkiwaniem w innej lokalizacji niż nieruchomość objęta umową deweloperską po dacie przyrzeczonego w umowie przeniesienia własności nieruchomości. Zgodnie art. 35 ust. 1 pkt 14) ustawy z dnia 20 maja 2021 r. o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego oraz Deweloperskim Funduszu Gwarancyjnym, umowa deweloperska zawiera w szczególności "określenie wysokości odsetek i kar umownych dla stron umowy deweloperskiej, jeżeli strony to przewidziały."

W związku z powyższym, otrzymana (…) 2024 r. kara umowna za nieterminowe podpisanie umowy przenoszącej własność nieruchomości spełnia przesłanki zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdyż stanowiła zadośćuczynienie za niewywiązanie się z umowy oraz wynikała wprost z przepisów odrębnych ustaw, w tym przypadku art. 35 ust. 1 pkt 14 ustawy o ochronie praw nabywców lokalu mieszkalnego lub domu (...).

Pytanie

Czy ma Pan możliwość skorzystania ze zwolnienia przedmiotowego wskazanego w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dla kary umownej wskazanej w opisie stanu faktycznego?

Pana stanowisko w sprawie

Otrzymana (…) 2024 r. kara umowna, wynikająca z zawartej umowy deweloperskiej, za nieterminowe podpisanie umowy przenoszącej własność nieruchomości spełnia przesłanki zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdyż stanowiła zadośćuczynienie za niewywiązanie się z umowy oraz wynikała wprost z przepisów odrębnych ustaw, w tym przypadku art. 35 ust. 1 pkt 14 ustawy z dnia 20 maja 2021 r. o ochronie praw nabywców lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego oraz Deweloperskim Funduszu Gwarancyjnym.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2025 r., poz. 163):

Z treści tego przepisu wynika zatem, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę w katalogu zwolnień przedmiotowych ustawy bądź, od których Minister Finansów zaniechał poboru podatku, w drodze rozporządzenia.

W myśl art. 11 ust. 1 ww. ustawy:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jednym ze źródeł przychodów są inne źródła, o których mowa w art. 20 ust. 1 ww. ustawy.

Przepis art. 20 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że:

Użycie w powyższym przepisie sformułowania w szczególności, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. Katalog przychodów zaliczanych do innych źródeł nie stanowi katalogu zamkniętego, zawiera bowiem jedynie przykładowe wskazanie przychodów zaliczanych do tego źródła. Zatem, o przychodzie można mówić wtedy, gdy ma on charakter trwałego przysporzenia majątkowego, tj. ma konkretny wymiar finansowy, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe. Tak więc, podstawą uzyskania przychodów z innych źródeł mogą być tylko takie czynności, w wyniku których następuje po stronie osoby fizycznej przysporzenie majątkowe.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega zatem dochód uzyskiwany w wyniku określonych czynności faktycznych i prawnych, w następstwie których mamy do czynienia z przyrostem mienia, osiągniętym przysporzeniem majątkowym mającym konkretny wymiar finansowy.

Zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Ustawodawca konsekwentnie wyłączył z katalogu zwolnień przepisem art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) zadośćuczynienia/odszkodowania, które zostały otrzymane na podstawie zawartej pomiędzy stronami umowy lub ugody pozasądowej, nawet w sytuacji, gdy ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw.

Zatem aby wypłacone zadośćuczynienie/odszkodowanie korzystało ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, muszą zostać spełnione łącznie dwa warunki:

·jego wysokość lub zasady ustalania muszą wynikać z przepisów odrębnych ustaw,

·podstawą jego przyznania nie może być zawarta umowa lub ugoda pozasądowa.

Odnosząc powyższe do przedstawionego we wniosku stanu faktycznego stwierdzam, że w niniejszej sprawie mamy do czynienia z przysporzeniem majątkowym stanowiącym przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wysokość otrzymanego świadczenia (kary umownej), które Pan otrzymał nastąpiła w wyniku zawartej umowy (porozumienia między stronami) pomiędzy SM (...) i nabywcami (tj. Panem i drugim nabywcą). Powyższe wyklucza zatem zastosowanie zwolnienia przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Dodatkowo również nadmieniam, że w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca nie zdefiniował pojęcia odszkodowania czy zadośćuczynienia. Nie oznacza to jednak dowolności w ich rozumieniu. Jednocześnie względy spójności systemu prawa uzasadniają, aby kryteria rozumienia pojęć niezdefiniowanych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, miały w pierwszej kolejności charakter kryteriów ustawowych. Konieczne staje się zatem zastosowanie wykładni systemowej zewnętrznej i odwołanie się do przepisów ustawy z dnia 24 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.).

Odwołując się zatem do prawa cywilnego stwierdzić należy, że świadczenie odszkodowawcze to najogólniej świadczenie mające na celu naprawienie wyrządzonej szkody. Szkodą jest uszczerbek, jakiego doznał poszkodowany wbrew jego woli we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Uszczerbek niemajątkowy jest określany terminem „krzywda”. Pod tym pojęciem należy rozumieć wszelkie negatywne przeżycia człowieka wyrażające się zarówno w cierpieniu fizycznym, jak i psychicznym, wywołane czynem niedozwolonym. Do naprawienia krzywdy odnosi się termin „zadośćuczynienie”, natomiast „odszkodowanie” wiąże się z naprawieniem uszczerbku majątkowego.

W Kodeksie cywilnym świadczenie odszkodowawcze wynika głównie z tytułu odpowiedzialności deliktowej (art. 415 i następne) lub odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 i następne), a więc jest następstwem czynu niedozwolonego lub niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania.

Należy zatem uznać, że funkcję odszkodowawczą pełnią wyłącznie te świadczenia, których celem jest zrekompensowanie poszkodowanemu skutków zdarzeń, które noszą cechy czynu niedozwolonego lub zawinionego przez sprawcę szkody.

W myśl art. 483 § 1 ustawy Kodeks cywilny:

Na podstawie art. 484 § 1 i 2 ww. ustawy:

Według art. 485 tej ustawy:

W związku z tym, kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej wysokości, bez względu na wysokość szkody, i w konsekwencji stanowi zabezpieczenie prawidłowej realizacji umowy, nie jest zaś – odszkodowaniem.

Tymczasem, odszkodowanie ma na celu zapewnienie całkowitej kompensaty uszczerbku, a wysokość szkody jest wyznacznikiem wysokości odszkodowania. Naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł (damnum emergens) oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (lucrum cessans). Funkcją odszkodowania jest więc przywrócenie stanu majątku, który istniał przed wystąpieniem szkody.

Kara umowna natomiast należy się wierzycielowi w zastrzeżonej wysokości, bez względu na wysokość szkody, i w konsekwencji stanowi zabezpieczenie prawidłowej realizacji umowy, nie jest zaś – odszkodowaniem.

Nawiązując do powyższego cywilnoprawnego rozróżnienia – z jednej strony „odszkodowań”, a z drugiej strony „kar umownych” – ustawodawca w art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przyjął rozwiązanie prawne, w myśl którego wolne od tego podatku są nie „kary umowne”, lecz „odszkodowania i zadośćuczynienia”.

Nie można zatem uznać, że ustawodawca zwalnia od podatku kary umowne, posługując się jednocześnie zupełnie innym pojęciem, tj. odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem. Gdyby wolą ustawodawcy było umożliwienie zwolnienia kar umownych od podatku to wprost zawarłby stosowne uregulowania w przepisie art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jak to ustawodawca uczynił w przypadku odszkodowań i zadośćuczynień.

Z treści wniosku wynika, że Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) nie wykonała zobowiązania zawartego w Umowie Deweloperskiej, tj. przeniesienia na rzecz Pana i drugiego nabywcy własności budynku jednorodzinnego w zabudowie bliźniaczej w terminie do (…) 2023 r. Zgodnie z ww. Umową w przypadku niedotrzymania terminu zawarcia umowy przeniesienia własności SM (...) zobowiązana była do zapłaty na rzecz nabywców kary umownej, określonej w tej umowie. Co prawda do tejże umowy został zawarty aneks zmieniający termin zawarcia umowy przeniesienia własności i ustalający nowy termin na (…) 2024 r. – jednakże również nowy termin nie został dotrzymany przez SM (...) . Wobec tego zastosowanie miały zapisy o karze umownej. W podpisanej (…) 2024 r. umowie przenoszącej własność nieruchomości na nabywców ustalono ostateczną wartość kary umownej za nieterminowe zawarcie umowy przenoszącej własność, która została wypłacona nabywcom (…) 2024 za pośrednictwem depozytu notarialnego.

Tym samym, uzyskana kwota stanowiła karę umowną za opóźnienie przeniesienia własności nieruchomości m.in. na Pana rzecz, zgodnie z zawartą umową. Kwota ta nie podlega zwolnieniu od podatku dochodowego od osób fizycznych, ponieważ przepis art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, takiego zwolnienia nie przewiduje.

Uzyskanie kwoty w postaci kary umownej, nie jest równoznaczne z otrzymaniem odszkodowania bądź zadośćuczynienia. Zadośćuczynienia dotyczą naprawienia krzywd (uszczerbków niemajątkowych), zaś odszkodowania:

·wynikają z mocy prawa,

·mają miejsce, gdy dłużnik nie zachował należytej staranności wykonując zobowiązanie, bez względu na to, czy z winy umyślnej czy nieumyślnej,

·mogą być rozszerzone lub ograniczone na podstawie umów, jednak nie jest możliwe wyłączenie odpowiedzialności dłużnika za szkodę wyrządzoną z winy umyślnej.

Dłużnik ponosi odpowiedzialność także za działania lub zaniechania osób, którym powierzył wykonanie zadań. W odróżnieniu od kary umownej wysokość odszkodowania odpowiada wysokości szkody.

Natomiast kary umowne:

·wynikają z postanowień umowy,

·mogą być zastrzeżone wyłącznie w przypadku zobowiązań niepieniężnych,

·zastępują odszkodowanie należne wierzycielowi w przypadku wystąpienia szkody spowodowanej nienależytym wykonaniem zobowiązania, dlatego bez zgody wierzyciela dłużnik nie może zwolnić się z wykonania zobowiązania przez zapłatę kary umownej.

Najistotniejszą cechą kary umownej jest to, że należy się ona wierzycielowi w zastrzeżonej wysokości, bez względu na wysokość poniesionej szkody.

W konsekwencji, uzyskana przez Pana kwota tytułem kary umownej stanowi przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych. Przychód ten nie korzysta ze zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy, gdyż – jak wyjaśniono powyżej – kara umowna nie jest odszkodowaniem, nie jest również zadośćuczynieniem, a zatem nie może podlegać zwolnieniu na podstawie ww. przepisów. W konsekwencji jest Pan jest zobowiązany do wykazania rzeczonej kwoty w zeznaniu rocznym, składanym za rok podatkowy, w którym ją Pan otrzymał (tj. w zeznaniu składanym za 2024 rok).

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Interpretacje prawa podatkowego wydawane są w indywidualnej sprawie Zainteresowanego – co wynika z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej – niniejsza interpretacja została wydana wyłącznie dla Pana, nie wywiera natomiast skutku prawnego dla drugiego nabywcy, któremu wypłacono karę umowną.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.