Interpretacja indywidualna – stanowisko w części prawidłowe i w części nieprawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych w zakresie otrzymanych na podstawie ugody z bankiem kwot stanowiących umorzenie długu (kapitału i odsetek) jest prawidłowe, natomiast w zakresie skutków podatkowych otrzymania kwoty dodatkowej, zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i zwrotu połowy opłaty od pozwu jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

17 października 2024 r. złożyła Pani wniosek z 16 października 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej. Uzupełniła go Pani pismem złożonym 16 grudnia 2024 r. oraz pismami z 30 grudnia 2024 r. (wpływ 7 stycznia 2025 r.) i z 27 stycznia 2025 r. (wpływ 30 stycznia 2025 r.) – w odpowiedzi na wezwania. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

W dniu … września 2011 r. Wnioskodawczyni podpisała umowę o kredyt hipoteczny na zakup nieruchomości na rynku wtórnym z …  Ww. kredyt był pierwszym i jedynym kredytem hipotecznym, który Wnioskodawczyni zaciągnęła w banku i nigdy wcześniej nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego na realizację innej inwestycji mieszkaniowej.

Kredyt wypłacony był w złotych, indeksowany do waluty frank szwajcarski. W związku ze sporem dotyczącym skuteczności poszczególnych postanowień umownych i całej umowy (oraz jej ważności), bank wystosował propozycję polubownego zakończenia sporu, poprzez przyjęte w ugodzie rozwiązania, w tym zmianę umowy w zakresie waluty, wysokości i zasad spłaty wierzytelności kredytowej.

W ugodzie zawarte są następujące postanowienia:

1.Bank zwalnia Kredytobiorcę z długu (umorzenie zadłużenia kredytobiorcy) w kwocie X, a kredytobiorca dokonane zwolnienie z długu przyjmuje. Na kwotę zwolnienia z długu składa się zadłużenie z następującego tytułu:

-kapitał (kwota x zł),

-odsetki skapitalizowane (kwota x zł),

-odsetki zapadłe niespłacone (kwota x zł),

-odsetki od zadłużenia przeterminowanego (kwota x zł),

-odsetki zawieszone (kwota x zł),

-odsetki bieżące (kwota x zł).

Dodatkowo Bank zwalnia Kredytobiorcę z długu w kwocie Y stanowiącej wysokość kosztów i opłat, o których mowa w ust. 3 ugody, a Kredytobiorca zwolnienie z długu przyjmuje.

2.Kredytobiorca przyjmuje do wiadomości, że w wyniku zwolnienia z części długu (umorzenie zgodnie z § 3 ust. 9, powstaje po jego stronie przychód, a na Banku ciąży wypełnienie obowiązku informacyjnego (tj. sporządzenie informacji PIT-11).

3.Bank w terminie 21 dni od daty podpisania ugody, wypłaci Kredytobiorcy kwotę dodatkową w wysokości … zł. Kredytobiorca przyjmuje do wiadomości, że w związku z wypłatą ww. kwoty, powstaje po jego stronie przychód, a na Banku ciąży wypełnienie obowiązkuinformacyjnego (tj. sporządzenie informacji PIT-11).

Kwota wymieniona w tym punkcie obejmuje kapitał nadpłacony na dzień podpisania ugody. Z niewiadomej przyczyny Bank oznacza tę kwotę jako kwotę dodatkową.

4.Bank zobowiązuje się do zapłaty na rzecz Kredytobiorcy kosztów zastępstwa procesowego w wysokości … zł oraz połowę opłaty sądowej od pozwu w kwocie … zł.

W uzupełnieniu wniosku z 16 grudnia 2024 r. Wnioskodawczyni wskazała, że była jedynym kredytobiorcą zawierającym umowę o kredyt mieszkaniowy … w dniu … września 2011 r. (kredyt hipoteczny przeznaczony na zakup lub zamianę nieruchomości na rynku wtórnym).  W umowie kredytowej jest zapis o przeznaczeniu kredytu: cel mieszkaniowy – finansowanie kosztów nabycia lokalu mieszkalnego. Ww. kredyt hipoteczny był kredytem mieszkaniowym zaciągniętym na cele mieszkaniowe, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Celem inwestycji mieszkaniowej, na którą Wnioskodawczyni zaciągnęła kredyt, było zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. Wnioskodawczyni mieszka w tym mieszkaniu do dziś.

Ww. kredyt został zabezpieczony w postaci hipoteki ustanowionej na stanowiącym odrębną nieruchomość samodzielnym lokalu mieszkalnym. Rodzaj prawa do nieruchomości – prawo własności. Wnioskodawczyni jest jedynym właścicielem lokalu mieszkalnego, na zakup którego zaciągnęła kredyt hipoteczny. Mieszkanie znajdujące się w …, przy ul. … Wnioskodawczyni nabyła w dniu … września 2011 r. Jest to lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość.

Ugodę sądową Wnioskodawczyni podpisała w dniu … listopada 2024 r. Stronami ugody są Wnioskodawczyni oraz … z siedzibą w … . Podpisana ugoda jest umową cywilnoprawną między stronami jako dobrowolna chęć porozumienia się między stronami i reguluje to Kodeks cywilny.

Kwota Y wskazana w ugodzie ostatecznie wynosi 0 zł. W ugodzie nie ma konkretnego wskazania, z jakiego tytułu Wnioskodawczyni otrzymała kwotę dodatkową. W ocenie Wnioskodawczyni jest to zwrot pochodzący z części nadpłaconego kapitału i odsetek, ponieważ w pierwszej wersji w momencie, kiedy ugoda miała być podpisana we wrześniu, kwotę dodatkową Bank wskazał w wysokości … zł. Z różnych przyczyn podpisanie ugody przesunęło się do listopada, a wtedy na dzień … listopada 2024 r. Bank oszacował kwotę dodatkową na … zł i taka została wpisana w ugodzie. Na etapie przygotowywania pozwu do sądu w 2022 r. doradca podatkowy przygotowując wyliczenia na podstawie zaświadczenia z banku oszacował, że spłacając regularnie raty kredytu, w 2024 r. Wnioskodawczyni spłaci już otrzymany kapitał, lub ewentualnie z tytułu uznanego roszczenia przez bank bez wskazania tytułu.

Na pytanie Organu o treści cyt.: „Czy koszty zastępstwa procesowego zostały poniesione przez Panią z własnych środków, w całości/w części? Czy zwrócona przez bank kwota nie będzie przewyższała faktycznie poniesionych przez Panią ww. wydatków?”, Wnioskodawczyni wskazała, że koszty zastępstwa procesowego zostały pokryte w 100% przez Bank bezpośrednio przesłane na konto Kancelarii.

W uzupełnieniu wniosku z 30 grudnia 2024 r. na pytania Organu o treści cyt.: „Czy kwota dodatkowa, którą bank Pani wypłacił będzie stanowić przysporzenie ponad kwoty uiszczane przez Panią tytułem spłaty kredytu mieszkaniowego (nadpłatę kredytu)?  Na jakiej podstawie (w oparciu o jakie wartości lub wskaźniki) została ustalona ww. kwota dodatkowa?”, Wnioskodawczyni odpowiedziała:  w ugodzie nie ma konkretnego wskazania z jakiego tytułu Wnioskodawczyni otrzymała kwotę dodatkową, ani też w jaki sposób została wyliczona. W związku z tym Wnioskodawczyni złożyła do Banku pismo z prośbą o zajęcie stanowiska i wyjaśnienie treści zawartej w ugodzie dotyczącej kwoty dodatkowej oraz wskazanie sposobu jej obliczenia. Stąd do czasu otrzymania rzeczowej odpowiedzi Wnioskodawczyni nie jest w stanie w sposób właściwy przedstawić pełnego opisu stanu faktycznego i jednoznacznie zakwalifikować kwotę dodatkową wypłaconą przez Bank. W związku z powyższym Wnioskodawczyni chciałaby prosić o czasowe zawieszenie procedury wydania lub odmowy wydania interpretacji indywidualnej do momentu otrzymania wyjaśnienia z Banku.

W uzupełnieniu wniosku z 27 stycznia 2025 r. (złożonym po wyznaczonym terminie) dodała Pani, że zgodnie z odpowiedzią Banku z dnia 20 stycznia 2025 r. podstawą wyliczenia kwoty dodatkowej, o której mowa w ugodzie, była różnica między sumą kwot wypłaconych w złotówkach przez bank tytułem kredytu, a kwotą spłaconą przez Wnioskodawczynię w złotówkach do dnia podpisania ugody.

Pytania

1.Czy po podpisaniu ugody z Bankiem Wnioskodawczyni będzie zobowiązana do odprowadzenia podatku dochodowego od poszczególnych kwot:

-kwota X obejmująca umorzony dług, w skład którego wchodzi kapitał i odsetki (pkt 1 i 2),

-kwota dodatkowa (pkt 3), która faktycznie jest nadpłaconym kapitałem,

-kwota kosztów zastępstwa procesowego oraz połowa opłaty sądowej?

2.Czy jeśli np. jedna z ww. kwot powinna zostać opodatkowana a pozostałe nie, a Bank w PIT-11 wpisze łącznie wszystkie umorzone i zwrócone kwoty, to Wnioskodawczyni będzie mogła w swoim rozliczeniu podatkowym wykazać tylko część tej kwoty?

3.W jaki sposób Wnioskodawczyni powinna wykazać i rozliczyć należny podatek? Czy przychód z tego tytułu wykazuje się w rocznym PIT-37? Jeśli tak to w której pozycji?

Pani stanowisko w sprawie

W Pani ocenie, na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zaniechania podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe, spełnia Pani warunki wymienione w powołanym akcie prawnym i nie powinna odprowadzić podatku od wszystkich kwot wymienionych w ugodzie z Bankiem i wykazanych w PIT-11, który otrzyma od Banku.

Pani stanowisko przedstawione w piśmie z 27 stycznia 2025 r. jest następujące: uważa Pani, iż na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe, spełnia warunki wymienione w § 1 pkt a i b, pkt 2 oraz pkt 5, a tym samym wszystkie kwoty wymienione w ugodzie:

-kwota zwolnienia z długu (kapitał + odsetki)

-kwota dodatkowa

powinny zostać zwolnione z opodatkowania.

Kredyt został zaciągnięty w całości na wydatki, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 podpunkt 1) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Kredyt został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej, tj. inwestycji, której celem jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych jednego gospodarstwa domowego albo więcej niż jednego gospodarstwa domowego, w przypadku gdy osoby fizyczne mające zajmować wspólnie jeden budynek mieszkalny, nie mniej niż jedna osoba fizyczna z każdego takiego gospodarstwa, są osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest w części prawidłowe i w części nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Reguły dotyczące opodatkowania

Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):

W myśl art. 9 ust. 1a ww. ustawy:

Stosownie do art. 9 ust. 2 ww. ustawy:

Jak stanowi art. 11 ust. 1 ww. ustawy:

Jak wynika z powołanego przepisu, ustawodawca przyjął zasadę, że przychodem są:

·pieniądze i wartości pieniężne, które zostały otrzymane przez podatnika – tj. takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik rzeczywiście „dostał, odebrał, zainkasował, objął w posiadanie”;

• pieniądze i wartości pieniężne, które zostały postawione do dyspozycji podatnika – tj. takie przysporzenia, które zostały mu faktycznie udostępnione/przekazane do odbioru; takie pieniądze i środki pieniężne, które podatnik ma możliwość włączyć do swojego władztwa, a więc ma możliwość skorzystania z tychże pieniędzy i wartości pieniężnych i nie jest to uzależnione od dodatkowej zgody osoby stawiającej określone pieniądze i wartości pieniężne do dyspozycji podatnika.

Pojęcie przychodu wiąże się zatem z przysporzeniem majątkowym po stronie podatnika, z wartością wchodzącą do jego majątku. Przychodami w rozumieniu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mogą być tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Skoro bowiem przychód jest określonym przyrostem majątkowym po stronie podatnika, jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny.

Za przychody należy zatem uznać każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno formę pieniężną jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika.

Ustawodawca tworząc system opodatkowania dochodów osób fizycznych miał na względzie, że przysporzenia uzyskiwane przez osoby fizyczne mogą być skutkiem różnych rodzajów czynności i zdarzeń. Stworzył więc klasyfikację tych przysporzeń w oparciu o kryterium źródła przychodów i system ich opodatkowania uwzględniający specyfikę poszczególnych źródeł przychodów. W języku powszechnym mianem „źródła” określane jest „to, co stanowi początek czegoś”, „przyczyna czegoś”, a synonimami tego pojęcia są m.in. czynnik sprawczy, powód, pochodzenie.

Źródła przychodów

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wyraźnie rozróżnia źródła przychodów oraz sposób opodatkowania dochodów z poszczególnych źródeł.

W myśl art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Stosownie do art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności”, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Umorzenie wierzytelności

Przystępując do oceny skutków podatkowych umorzenia Pani przez bank … listopada 2024 r. wierzytelności od zaciągniętego w 2011 r. kredytu hipotecznego, wskazać należy, że instytucja kredytu uregulowana została przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1646 ze zm.).

Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ww. ustawy:

Podkreślić należy, że otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Należy w tym miejscu wyjaśnić, że umorzenie wierzytelności następuje w przypadku zwolnienia z długu, czyli zrzeczenia się przez wierzyciela z prawa do wierzytelności, bez uzyskania świadczenia ze strony dłużnika. Takie zrzeczenie się, pod warunkiem, że dłużnik je przyjmie, powoduje, że zobowiązanie wygasa.

Zgodnie bowiem z instytucją zwolnienia z długu uregulowaną w art. 508 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.):

Tak więc, dla umorzenia wierzytelności koniecznym jest zgoda dłużnika (np. uzyskana w wyniku ugody, czy poprzez oświadczenie).

Jak stanowi art. 917 ustawy Kodeks cywilny:

Powołana definicja ugody pozwala wyróżnić elementy konstrukcyjne tej instytucji. Po pierwsze, zauważyć należy, że umowa ta może być zawarta wyłącznie w sytuacji, gdy między stronami stosunku prawnego istnieje niepewność albo spór, co do roszczeń wynikających z tego stosunku. Po drugie, celem zawarcia ugody jest uchylenie tej niepewności lub sporu. Wreszcie po trzecie, strony dążą do osiągnięcia celu przez wzajemne ustępstwa. Tak więc nieodłącznym elementem ugody są wzajemne ustępstwa stron. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że z ustępstwem mamy do czynienia, gdy ktoś rezygnuje z jakiegoś warunku, wymagania, zmniejsza swoje żądania czy też odstępuje od nich. Ustępstwa mogą polegać m.in. na zrzeczeniu się uprawnień czy też zarzutów, zaciąganiu zobowiązań, obniżeniu świadczenia itp.

Zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie podkreśla się szczególną przyczynę prawną ugody. Oznacza to, że ugoda nie tworzy nowego stosunku prawnego, a jedynie odnosi się do istniejącego stosunku prawnego stanowiącego podstawę powództwa, a tym samym podstawę zawarcia ugody. W doktrynie prezentowany jest również pogląd, zgodnie z którym kauzalność ugody przejawia się w określeniu zarzutów, którymi mogą się posłużyć strony po zawarciu ugody. Tak więc ugoda jest czynnością, realizowaną w drodze wzajemnych ustępstw stron, zmierzającą do uchylenia niepewności co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnienia ich wykonania albo uchylenia sporu istniejącego lub mogącego powstać.

Tym samym, wartość umorzonych Pani kwot wierzytelności z tytułu kredytu hipotecznego (kwoty kapitału i odsetek), na podstawie zawartej w … listopada 2024 r. ugody z bankiem, stanowi przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu nieodpłatnych świadczeń, klasyfikowany do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ww. ustawy.

Zaniechanie poboru podatku

Zgodnie z § 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (t. j. Dz. U. 2024 r. poz. 102; w brzmieniu obowiązującym do 23 grudnia 2024 r.):

Natomiast z § 3 ww. rozporządzenia:

W myśl § 4 ww. rozporządzenia:

Zgodnie z treścią art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wskazanego w § 3 ww. rozporządzenia:

Dochody, od których zaniechano poboru podatku nie są wykazywane w zeznaniach rocznych i nie podlegają opodatkowaniu oraz zgłoszeniu do urzędu skarbowego.

Wobec powyższego, ww. zaniechanie poboru podatku znajdzie zastosowanie do umorzonych osobom fizycznym kwot wierzytelności z tytułu kredytów zaciągniętych na cele mieszkaniowe i zabezpieczonych hipotecznie, udzielonych przed dniem 15 stycznia 2015 r. przez podmioty uprawnione do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw, w przypadku, gdy kredyt mieszkaniowy został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej, a w przypadku więcej niż jednego kredytu mieszkaniowego – gdy kredyty mieszkaniowe zostały zaciągnięte na realizację wyłącznie jednej inwestycji mieszkaniowej oraz w przypadku, gdy osoba fizyczna będąca stroną umowy kredytu mieszkaniowego nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż określona w lit. a) inwestycji mieszkaniowej (§ 1 ust. 1 pkt 1 lit. b ww. rozporządzenia). Istotne jest, żeby kredyt mieszkaniowy został przeznaczony na wydatki, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Skutki podatkowe umorzenia Pani wierzytelności z tytułu kredytu hipotecznego zaciągniętego na sfinansowanie zakupu lokalu mieszkalnego oraz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe, w § 3 pkt 3 odsyła do art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. katalogu wydatków mieszkaniowych.

W świetle przepisów określających katalog wydatków sfinansowanych z kredytu mieszkaniowego objętych zaniechaniem poboru podatku dochodowego, nabycie lokalu mieszkalnego spełnia ww. przesłankę.

Jak wskazała Pani we wniosku i jego uzupełnieniu, zaciągnięty w 2011 r. przez Panią kredyt został przeznaczony na zakup lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość. Celem inwestycji mieszkaniowej, na którą zaciągnęła Pani kredyt, było zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. Mieszka Pani w tym mieszkaniu do dziś.

W konsekwencji, stwierdzam, że kwota wierzytelności z tytułu kredytu hipotecznego zaciągniętego w 2011 r., która została Pani umorzona przez bank w listopadzie 2024 r. (kwota kapitału i odsetek), stanowi dla Pani przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu nieodpłatnych świadczeń, klasyfikowany do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ww. ustawy, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

W stosunku do tego przychodu związanego z umorzeniem wierzytelności z tytułu kredytu hipotecznego (kwoty kapitału i odsetek) zaciągniętego na sfinansowanie zakupu nieruchomości mieszkalnej (lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość) w celu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych Pani gospodarstwa domowego, zastosowanie znajdzie zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe.

W konsekwencji, od przychodu, który uzyskała Pani w 2024 r. w związku z umorzeniem wierzytelności z tytułu kredytu hipotecznego, nie jest Pani zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych.

Skutki podatkowe otrzymania kwoty dodatkowej

Z przedstawionych przepisów wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega – co do zasady – każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną. Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa, jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, niemające charakteru zwrotnego.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych można więc mówić, w każdej sytuacji, gdy podatnik – czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów – uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Wskazać również należy, że dla celów podatkowych przyjmuje się – co znajduje potwierdzenie w orzecznictwie – że pojęcie nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym. Obejmuje ono bowiem wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, to jest niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy.

Wobec powyższego, skoro jak Pani wskazała w uzupełnieniu wniosku – podstawą wyliczenia kwoty dodatkowej, o której mowa w ugodzie, była różnica między sumą kwot wypłaconych w złotówkach przez bank tytułem kredytu, a kwotą spłaconą przez Wnioskodawczynię w złotówkach do dnia podpisania ugody, uzyskanie kwoty dodatkowej nie spowodowało uzyskania przez Panią przysporzenia majątkowego, wzrostu Pani majątku. Jak Pani wskazała, zwrot pochodził z części nadpłaconego kapitału i odsetek, ponieważ w pierwszej wersji w momencie, kiedy ugoda miała być podpisana we wrześniu, kwotę dodatkową Bank wskazał w wysokości … zł. Z różnych przyczyn podpisanie ugody przesunęło się do listopada, a wtedy na dzień … listopada 2024 r. Bank oszacował kwotę dodatkową na … zł i taka została wpisana w ugodzie. Otrzymana przez Panią kwota stanowi więc zwrot własnych pieniędzy, które nienależnie wpłaciła Pani wcześniej do banku.

Pieniądze te nie są dla Pani przychodem w rozumieniu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i ich uzyskanie nie skutkuje po Pani stronie powstaniem obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych oraz obowiązkiem zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych od wypłaconej przez bank kwoty.

Skutki podatkowe otrzymanego zwrotu kwoty połowy opłaty od pozwu sądowego i kosztów zastępstwa procesowego

Przechodząc do Pani wątpliwości dotyczących zwrotu kwoty połowy opłaty od pozwu sądowego wskazać należy, że zgodnie z art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1568 ze zm.):

Stosownie do art. 98 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego:

Z kolei w myśl art. 98 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego:

Zgodnie z art. 98 § 4 Kodeksu postępowania cywilnego:

Jak wynika z powyższych przepisów, koszty procesu (w tym zastępstwa procesowego) mają charakter zwrotu wydatków poniesionych przez powoda.

Mając zatem na uwadze zwrotny charakter kosztów procesu sądowego należy uznać, że zwrot ten nie rodzi obowiązku podatkowego w świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, o ile kwota zasądzona tytułem zwrotu kosztów postępowania nie przewyższała faktycznie poniesionych przez powoda wydatków.

Wynika to z tego, że koszty te w pierwszej kolejności zostały sfinansowane z własnych środków powoda, a następnie na podstawie wyroku zostały mu zwrócone. W takim wypadku kwota ta stanowi jedynie zwrot poniesionych wcześniej nakładów - nie jest więc dochodem podlegającym opodatkowaniu. Dla celów podatkowych otrzymana kwota tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego jest obojętna podatkowo.

Skoro w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia ze zwrotem kosztów procesu (kwoty połowy opłaty od pozwu sądowego), to należy uznać, że zwrot ten nie będzie stanowił dla Pani przychodu. W konsekwencji, nie będzie Pani zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu zwrotu przez bank kwoty połowy opłaty od pozwu sądowego.

W odniesieniu natomiast do zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, jeśli zostały poniesione z Pani środków, a które bank zwrócił na konto kancelarii w wysokości 100%, zwrot ten także nie będzie stanowił przysporzenia majątkowego i nie będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ponieważ w związku z dokonanym zwrotem kosztów nie wystąpi po Pani stronie realne przysporzenie majątkowe.

Wynika to z tego, że koszty te w pierwszej kolejności, które zostały sfinansowane z własnych środków powoda, a następnie na podstawie ugody zostały mu zwrócone. W takim wypadku kwota ta stanowi jedynie zwrot poniesionych wcześniej wydatków – nie jest więc przychodem podlegającym opodatkowaniu. Dla celów podatkowych otrzymana kwota tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego jest obojętna podatkowo.

Podsumowując, wartość umorzonych Pani kwot wierzytelności z tytułu kredytu hipotecznego (kwoty kapitału i odsetek), na podstawie zawartej w … listopada 2024 r. ugody z bankiem, stanowi przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu nieodpłatnych świadczeń, klasyfikowany do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ww. ustawy. W stosunku do tego przychodu związanego z umorzeniem wierzytelności z tytułu kredytu hipotecznego (kwoty kapitału i odsetek) w części zaciągniętego na sfinansowanie zakupu nieruchomości mieszkalnej (lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość) w celu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych Pani gospodarstwa domowego, zastosowanie znajdzie zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe.

Nie stanowi przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym zwrot kosztów procesu, zwrot opłaty od  pozwu, a także kwoty dodatkowej stanowiącej zwrot pochodzący z części nadpłaconego kapitału i odsetek.

Nie ma Pani obowiązku wykazania dla celów podatkowych kwot otrzymanych przez Panią w wyniku zawartej ugody sądowej, które korzystają z zaniechania poboru podatku z tytułu kredytu zaciągniętego na cele mieszkaniowe i zabezpieczonego hipotecznie (kwota umorzonego kapitału i odsetek) lub które nie stanowią przychodu (zwrot kosztów zastępstwa procesowego do wysokości poniesionych przez Panią wydatków i zwrot połowy opłaty od pozwu oraz kwoty dodatkowej stanowiącej zwrot pochodzący z części nadpłaconego kapitału i odsetek) w zeznaniu rocznym.

W przedmiotowej sprawie w myśl zasady, że wadliwa argumentacja prawna przedstawiona we wniosku, przy prawidłowo wywiedzionym skutku prawnym, winna skutkować uznaniem stanowiska podatnika za nieprawidłowe, Pani stanowisko dotyczące wypłaty kwoty dodatkowej, zwrotu kosztów procesu oraz zwrotu połowy opłaty od pozwu, uznałem za nieprawidłowe, ponieważ we własnym stanowisku wskazała Pani, że:

Natomiast, jak to wskazałem wcześniej, otrzymana przez Panią kwota dodatkowa stanowiąca zwrot nadpłaconego kapitału, zwrot kosztów procesu oraz zwrot połowy opłaty pod pozwu nie spowodują powstania przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. W konsekwencji, taki przychód nie podlega zaniechaniu poboru podatku na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Organ podkreśla, że procedura wydawania indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego nie podlega regułom przewidzianym dla postępowania podatkowego, czy kontrolnego. Organ wydający interpretacje opiera się wyłącznie na opisie stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku – nie prowadzi postępowania dowodowego. Postępowanie w sprawie wydania interpretacji indywidualnej ma na celu wyjaśnienie wątpliwości co do sposobu zastosowania przepisów prawa podatkowego materialnego do określonego stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego. Przedmiotem interpretacji wydanej na podstawie art. 14b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111) jest sam przepis prawa. Rolą postępowania w sprawie wydania indywidualnej interpretacji przepisów podatkowych nie jest ustalanie stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego), stanowi to bowiem domenę ewentualnego postępowania podatkowego. To na podatniku ciąży obowiązek udowodnienia w toku tego postępowania okoliczności faktycznych, z których wywodzi on dla siebie korzystne skutki prawne. Organ nie prowadzi postępowania dowodowego, ograniczając się do analizy okoliczności podanych we wniosku.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w … . Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.