Interpretacja indywidualna po wyroku sądu

– stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

1)ponownie rozpatruję sprawę Pani wniosku z 13 października 2020 r. (wpływ 19 października 2020 r.) o wydanie interpretacji indywidualnej – uwzględniam przy tym wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z 29 kwietnia 2021 r., sygn. akt I SA/Sz 245/21 orazNaczelnego Sądu Administracyjnego z 3 kwietnia 2024 r. sygn. akt II FSK 844/21;

2)stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

19 października 2020 r. wpłynął Pani wniosek z 13 października 2020 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy skutków podatkowych przedawnienia zobowiązania kredytowego. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

16 marca 2010 r. zawarła Pani umowę kredytu z wierzycielem pierwotnym – Bankiem X. Na podstawie tej umowy była Pani zobowiązana do spłaty zadłużenia w terminach wskazanych w umowie oraz w harmonogramie spłaty. Umowa ta została zawarta na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą. Po około roku czasu od zawarcia umowy kredytowej w związku z problemami finansowymi zaprzestała Pani dokonywania spłaty zgodnie z harmonogramem, co w następstwie doprowadziło do wypowiedzenia umowy kredytowej i postawienia całości roszczenia w stan natychmiastowej wymagalności.

W związku z powyższym, wierzyciel pierwotny – Bank X w 2011 r. zwrócił się do Sądu Rejonowego o nadanie bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, a następnie na podstawie tego tytułu w dniu 7 lutego 2012 r. wszczęto na skutek wniosku Banku X przeciwko Pani postępowanie egzekucyjne, które prowadził komornik sądowy.

Następnie 22 grudnia 2014 r. Bank X dokonał sprzedaży wierzytelności na rzecz nowego wierzyciela – Y. Jednakże nie wycofał on wniosku egzekucyjnego od komornika i postępowanie egzekucyjne toczyło się nadal przeciwko Pani z wniosku wierzyciela pierwotnego jakim był Bank Y, albowiem tylko Bank miał prawo prowadzić postępowanie egzekucyjne na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego.

Od 2011 r., kiedy to Bank X wszczął postępowanie egzekucyjne, jego następca prawny, tj. Y, aż do 2018 r. nie przeprowadzał jakiegokolwiek postępowania sądowego, egzekucyjnego, itp.

Wskazuje Pani, iż pomimo przelewu wierzytelności w 2014 r., postępowanie egzekucyjne toczyło się nadal z wniosku Banku X, co ma istotne znaczenie, albowiem zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2016 r., sygn. akt III CZP 29/16 – nabywca wierzytelności niebędący bankiem – w przedstawionej sprawie nowy wierzyciel Y – nie ma prawa w dalszym ciągu prowadzić postępowania egzekucyjnego wszczętego przez pierwotnego wierzyciela jakim był Bank X. Pierwotny wierzyciel - Bank X dopiero w 2016 r. wniósł o umorzenie postępowania egzekucyjnego. W 2018 r. obecny wierzyciel skierował pozew przeciwko Pani do Sądu Okręgowego w V, jednakże 12 kwietnia 2018 r. wierzyciel złożył do sądu pismo, tj. wniosek o cofnięciu pozwu w niniejszej sprawie, a wierzyciel we wskazanym piśmie oświadczył, iż cofa pozew, ale bez zrzeczenia się roszczenia wobec Pani, co oznacza, że wierzyciel nadal miał zamiar egzekwować dochodzoną kwotę. Na skutek pisma wierzyciela o cofnięciu pozwu bez zrzeczenia się roszczenia – Sąd Okręgowy w V 18 kwietnia 2018 r. umorzył postępowanie. Przez kolejny okres wierzyciel nie wszczynał żadnego postępowania sądowego wobec Pani, tylko na początku 2020 r. sporządził dwa egzemplarze PIT-11 wskazując w nich Pani przychód z tytułu przedawnienia roszczenia w kwotach: 5.957,07 zł oraz 12.7233,03 zł (wierzyciel dokonał rozbicia należności głównej dochodzonego roszczenia głównego na dwie kwoty, stąd wystawił dwa egzemplarze PIT-11).

Pytanie

Czy ciąży na Pani obowiązek uwzględnienia przychodu z tytułu przedawnionego roszczenia w zeznaniu podatkowym złożonym za 2019 r. poprzez złożenie korekty do złożonego już zeznania, obliczenie dochodu i zapłacenie należnego podatku dochodowego?

Pani stanowisko w sprawie

W Pani ocenie, nie jest Pani aktualnie zobowiązana do uwzględniania w zeznaniu podatkowym (w tym poprzez skorygowanie złożonego już zeznania) oraz opodatkowania przychodu z tytułu przedawnienia zobowiązania wskazanego w PIT-11, wystawionym przez Y.

Wskazuje Pani, iż nie nastąpiło po jej stronie trwałe przysporzenie majątkowe i nie powstał przychód polegający opodatkowaniu. Mimo przedawnienia, korzyść majątkowa nie jest trwała i nie można mówić o powstaniu jakiegokolwiek przychodu.

Zobowiązanie bowiem nadal istnieje – wierzyciel pomimo wystawienia PIT-11 proponuje Pani zawarcie ugody, a zatem umożliwia Pani dokonanie nadal jego spłaty. Wierzyciel nie odstąpił od dochodzenia wierzytelności, pomimo wystawienia PIT-11 z tytułu przedawnionego roszczenia.

Powołuje Pani cytat, zgodnie z którym „samo przedawnienie zobowiązania nie wywołuje bowiem zmiany charakteru zobowiązania na zobowiązanie bezzwrotne i nie powoduje powstania przychodu” - m.in. interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 30 czerwca 2016 r., nr ITPB2/4511-357/16/TJ.

Zaprzestała Pani spłacać kredyt w 2011 r., a roszczenie stało się w pełni wymagalne w 2011 r., kiedy to wierzyciel złożył do Sądu Rejonowego w Q wniosek o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, która została nadana postanowieniem Sądu Rejonowego w Q 10 października 2011 r. W lutym 2012 r. pierwotny wierzyciel – Bank X. sformułował wniosek do komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Q o egzekucję w oparciu o bankowy tytuł egzekucyjny i wszczął postępowanie.

W Pani ocenie, roszczenie nowego wierzyciela Y jest niezasadne, a nawet jeśli istniało, to uległo przedawnieniu, albowiem roszczenie oparte jest o umowę pożyczki gotówkowej z 2010 r. zawartej z Bankiem X, następnie kredyt w całości stał się wymagalny w 2011 r. – kiedy złożono wniosek do Sądu Rejonowego o nadanie bankowemu tytułowi klauzuli wykonalności.

Zgodne z art. 118 Kodeksu cywilnego dla roszczeń o świadczenia okresowe termin przedawnienia wynosi trzy lata. W przedmiotowej sprawie zastosowanie miał trzyletni okres przedawnienia, albowiem termin ten był związany z działalnością gospodarczą pierwotnego wierzyciela – Banku X. W przedstawionym stanie faktycznym – Pani zdaniem – bardzo ważny jest fakt, iż postępowanie egzekucyjne było prowadzone nadal przez pierwotnego wierzyciela na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego – a w odniesieniu do bankowych tytułów egzekucyjnych, wskazuje Pani na stanowisko wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z 16 stycznia 2004 r., sygn. akt III CZP 101/3, OSNC 2005/4/58.

W przedmiotowej sprawie należy również wskazać, iż postępowanie egzekucyjne było prowadzone nadal przez wierzyciela pierwotnego pomimo sprzedaży wierzytelności i dopiero 8 marca 2016 r. wierzyciel pierwotny Bank X złożył wniosek do komornika o umorzenie postępowania. 8 marca 2016 r. na podstawie art. 825 pkt 1 Kodeksu postępowania cywilnego umorzono to postępowanie, co ma istotne znaczenie, albowiem artykuł ten stanowi, że postępowanie umarza się w całości na wniosek wierzyciela – z 1 marca 2016 r.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego z 19 listopada 2014 r. w sprawie CSK 196/14, wniosek o wszczęcie egzekucji nie przerywa biegu przedawnienia, jeżeli komornik umorzył postępowanie egzekucyjne na wniosek wierzyciela, który w toku tej egzekucji dokonał przelewu wierzytelności egzekwowanej kwoty – tak było Pani zdaniem w przedmiotowej sprawie. Zatem roszczenie stało się przedawnione już 2014 r. i tylko wierzyciel pierwotny – Bank X miał prawo wystawić ewentualny PIT (albowiem 10 października 2011 r. Sąd Rejonowy w Q nadał klauzulę wykonalności, a zatem roszczenie uległo przedawnieniu 10 października 2014 r., kiedy wierzycielem był nadal Bank X).

Pani zdaniem, po jej stronie nie nastąpiło trwałe przysporzenie majątkowe i nie powstał przychód podlegający opodatkowaniu. Mimo rezygnacji przez nowego wierzyciela z dochodzenia przedawnionego długu, zobowiązanie nadal istnieje i dłużnik ma obowiązek wykonać ciążące na nim zobowiązanie, natomiast wierzyciel nie może dochodzić przymusowego jego wykonania.

Zaznacza Pani, iż w przedmiotowej sprawie nowy wierzyciel, tj. Y nawet nie próbował dochodzić swojego roszczenia przed sądem, albowiem zaraz po złożeniu pozwu do Sądu Okręgowego w V, złożył pismo o cofnięciu pozwu, jednakże bez zrzeczenia się roszczenia, co umożliwiało mu ponowne wstąpienie na drogę sądową z roszczeniem przeciwko Pani.

Powołuje się Pani na orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawach o sygn. akt II FSK 808/18 i II FSK 301/18, które potwierdzają jej stanowisko, iż przedawnienie roszczenia nie stanowi przychodu dłużnika. Co do zasady, skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia należności cywilnoprawnej na podstawie Kodeksu cywilnego, nie powoduje wygaśnięcia tejże wierzytelności, lecz przekształcenie jej w tzw. zobowiązane naturalne. Skutkuje to tym, że brak jest możliwości wyegzekwowania należnego świadczenia na drodze przymusu. Jednak wierzytelność, która realnie istnieje, może podlegać umorzeniu z woli wierzyciela, czy to w drodze umowy o zwolnienie z długu, czy też poprzez jednostronną czynność wierzyciela.

W zaistniałym stanie faktycznym na skutek przedawnienia zobowiązania, zobowiązanie przekształciło się w zobowiązanie naturalne. W przedmiotowej sprawie nie doszło jednak do zwolnienia Pani ze spłaty zobowiązania. Albowiem wierzyciel cofnął powództwo w sprawie, ale nie zrzekł się mimo tego roszczenia wobec pozwanej, a do dnia dzisiejszego otrzymuje Pani od wierzyciela propozycję zawarcia ugody, co stanowi, iż wierzyciel pomimo wystawienia PIT-11, nadal dochodzi spłaty roszczenia. Wierzyciel nigdy w żaden sposób nie zwolnił Pani ze spłaty zobowiązania, ani do chwili obecnej nie odstąpił od dochodzenia jego spłaty.

W związku z powyższym, na skutek przedawnienia, nie uzyskała Pani korzyści majątkowej, która ma charakter trwały. Nie nastąpiła zmiana charakteru zobowiązania na zobowiązanie bezzwrotne, co by powodowało powstanie przychodu z nieodpłatnego świadczenia w świetle art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, albowiem wierzyciel nie złożył oświadczenia o odstąpieniu od dochodzenia roszczenia z uwagi na przedawnienie, a wręcz przeciwnie – wystawia zobowiązanie na sprzedaż oraz przesyła Pani propozycje spłaty zobowiązania, jak również cofnął pozew w postępowaniu sądowym, ale nie zrzekł się przed sądem wobec Pani roszczenia.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego w powołanych orzeczeniach, tj. z 12 lutego 2020 r., sygn. akt II FSK 808/18, nawet w sytuacji gdyby było oświadczenie wierzyciela, że uznaje zarzut przedawnienia, cofa pozew i nie będzie dochodził przedawnionego zobowiązania to i tak nie tworzy to po stronie dłużnika stanu otrzymania przychodu w postaci wartości nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Przedawnione roszczenie wierzyciela dotyczy zobowiązania, które nie wygasło z powodu przedawnienia, ale które w przypadku podniesienia przez dłużnika uzasadnionego zarzutu przedawnienia nie będzie mogło zostać zasądzone i przymusowo wyegzekwowane. Postępowanie wierzyciela, tj. cofnięcie pozwu bez zrzeczenia się roszczenia, dalsza windykacja pomimo wystawienia PIT-11, brak zwolnienia Pani ze spłaty dochodzonego roszczenia – nie powoduje po jej stronie jakiegokolwiek przysporzenia majątkowego o określonej wartości. Jeżeli stanowi uznanie uzasadnionego zarzutu przedawnienia, to jest potwierdzeniem niemożności prawnego dochodzenia przedawnionego długu, nie oznacza jednak odmowy przyjęcia świadczenia z przedawnionego zobowiązania, to jest nieaprobowania dobrowolnego wykonania przedawnionego - „naturalnego”, „niezupełnego” z tego powodu – istniejącego nadal zobowiązania.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 12 lutego 2020 r., sygn. akt II FSK 808/18 uznał za błędną argumentację organu, że na gruncie skutków podatkowych należy zrównać sytuację umorzenia zobowiązania z jego przedawnieniem. Są to dwie różne instytucje prawne, wywołujące na gruncie prawa cywilnego zupełnie inne skutki względem konkretnej wierzytelności. O ile umorzenie wierzytelności powoduje jej wygaśnięcie, a zatem definitywną utratę bytu prawnego, tak upływ terminu przedawnienia wierzytelności powoduje jedynie niemożność jej skutecznej egzekucji. Co do zasady, przedawniona wierzytelność wciąż istnieje i obciąża zobowiązanego jako tzw. zobowiązanie naturalne. Taka sytuacja – Pani zdaniem – jest w przedmiotowej sprawie, albowiem wierzyciel pomimo wystawienia PIT-11 prowadzi dalszą windykację i domaga się spłaty należności od Pani, a zatem nie odstąpił od dochodzenia roszczenia, nie zwolnił Pani z długu, w związku z tym po jej stronie nie powstał żaden dochód.

Co do zasady skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia należności cywilnoprawnej na podstawie Kodeksu cywilnego nie powoduje wygaśnięcia tejże wierzytelności lecz przekształcenie jej w tzw. zobowiązanie naturalne. Skutkuje to tym, że brak jest możliwości wyegzekwowania należnego świadczenia na drodze przymusu.

W opisanym we wniosku stanie faktycznym, wierzyciel nawet nie próbował wyegzekwować należności od Pani na drodze przymusu, czyli postępowania sądowego, albowiem po złożeniu pozwu o zapłatę do sądu, złożył pismo o cofnięciu pozwu bez zrzeczenia się wobec Pani roszczenia.

W okolicznościach tej sprawy nie miało miejsca zwolnienie z długu, gdyż wierzyciel nie rezygnuje z dochodzenia przedawnionego zobowiązania, pomimo iż wystawił PIT-11 prowadzi dalszą windykację wobec Pani, co potwierdzają pisma i dochodzi spłaty roszczenia, a zatem – Pani zdaniem – nie można mówić o sytuacji, że osiągnęła Pani przychód polegający opodatkowaniu z tytułu przedawnienia.

W świetle obowiązującego stanu prawnego uważa Pani, iż jej ocena stanowiska jest prawidłowa i nie powinna ona uiszczać podatku od przedawnionego zobowiązania, albowiem pomimo wystawienia przez wierzyciela PIT-11, nie zrzekł się on wobec niej roszczenia i prowadzi nadal windykację, a zatem nie powstała żadna korzyść majątkowa po Pani stronie.

Przebieg postępowania

Interpretacja indywidualna

Rozpatrzyłem Pani wniosek – 19 stycznia 2021 r. wydałem interpretację indywidualną znak 0115-KDIT2.4011.743.2020.1.KC, w której uznałem Pani stanowisko za nieprawidłowe.

Interpretację doręczono Pani 22 stycznia 2021 r.

Skarga na interpretację indywidualną

16 lutego 2021 r. złożyła Pani skargę na tę interpretację indywidualną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie.

Skarga wpłynęła do mnie 17 lutego 2021 r.

Wniosła Pani o uchylenie zaskarżonej interpretacji indywidualnej.

Postępowanie przed sądami administracyjnymi

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie – wyrokiem z 29 kwietnia 2021 r., sygn. akt I SA/Sz 245/21 – uchylił zaskarżoną interpretację.

Wniosłem skargę kasacyjną od tego wyroku do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny – wyrokiem z 3 kwietnia 2024 r., sygn. akt II FSK 844/21 – oddalił skargę kasacyjną.

Wyrok, który uchylił zaskarżoną interpretację, stał się prawomocny od 3 kwietnia 2024 r.