Temat interpretacji
Temat interpretacji
Temat interpretacji
Temat interpretacji
Interpretacja indywidualna
– stanowisko w części prawidłowe i w części nieprawidłowe
Szanowny Panie,
stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest:
·nieprawidłowe w zakresie trzeciego pytania w części, w jakiej twierdzi Pan, że korekta zeznania podatkowego za 2023 rok powinna ograniczać się jedynie do lat „nieprzedawnionych”;
·prawidłowe w pozostałym zakresie dotyczącym trzeciego pytania;
·prawidłowe w zakresie pierwszego i drugiego pytania.
Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej
13 września 2024 r. wpłynął Pana wniosek z 4 września br. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy skutków podatkowych sądowego stwierdzenia nieważności umowy kredytowej. Treść wniosku jest następująca:
Opis stanu faktycznego
W dniu (...) 2006 r. Wnioskodawca, działając jako konsument i jedyny kredytobiorca, zawarł z X. z siedzibą w (...) (nr KRS: (...)) (zwanym dalej: X.) umowę o kredyt hipoteczny nr (...) (zwaną dalej: umową o kredyt hipoteczny) indeksowaną kursem franka szwajcarskiego. Celem zawarcia umowy o kredyt hipoteczny było uzyskanie przez Wnioskodawcę środków w wysokości 212.102,59 zł, które zostały przeznaczone na zakup mieszkania w (...) przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy (...) w (...) V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...), tj. na:
a)wykończenie domu lub mieszkania – 23.600 zł;
b)zakup gotowego mieszkania na rynku pierwotnym – 185.402,56 zł;
c)refinansowanie kosztów poniesionych na cele mieszkaniowe – 1.000 zł;
d)koszty wliczone w kredyt – 2.100,03 zł.
Wnioskodawca w dniu (...) 2009 r. zawarł związek małżeński z A.A.
Wnioskodawca w składanych przez siebie rocznych zeznaniach podatkowych za okres od 2014 r. do 2022 r., w których rozliczał się wspólnie z małżonką A.A, dokonywał odliczeń w ramach tzw. ulgi odsetkowej na zasadzie praw nabytych, a zatem za:
·2014 r. – odliczył 2.453,20 zł;
·2015 r. – odliczył 1.550,58 zł;
·2016 r. – odliczył 1.351,65 zł;
·2017 r. – odliczył 1.185,02 zł;
·2018 r. – odliczył 1.181,95 zł;
·2019 r. – odliczył 1.204,22 zł;
·2020 r. – odliczył 6.423,62 zł;
·2021 r. – odliczył 1.143,65 zł;
·2022 r. – odliczył 1.511,23 zł.
Wnioskodawca w dniu (...) 2021 r. wytoczył przeciwko X. powództwo, w którym wniósł o:
1.Stwierdzenie, że umowa o kredyt hipoteczny jest nieważna, na podstawie art. 189 k.p.c.;
2.Zasądzenie od X. na rzecz Wnioskodawcy kwoty 22.875,61 zł oraz 26.302,47 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia (...) 2020 r. do dnia zapłaty;
3.Zasądzenie od X. na rzecz Wnioskodawcy kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.
Sąd Okręgowy w (...) XXVIII Wydział Cywilny w dniu (...) 2022 r., po rozpoznaniu sprawy o sygn. akt: (...), wyrokiem:
1.Ustalił, że umowa o kredyt hipoteczny jest nieważna;
2.Zasądził od X. na rzecz Wnioskodawcy kwotę 22.875,61 zł oraz kwotę 26.302,47 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia (...) 2020 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez X. kwot;
3.Zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6.417 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.
Po wniesieniu przez pozwanego apelacji Sąd Apelacyjny w (...) I Wydział Cywilny wyrokiem z dnia (...) 2023 r., sygn. akt: (...) zmienił zaskarżony wyrok częściowo w punkcie drugim w ten sposób, że oddalił powództwo o zapłatę odsetek ustawowych za opóźnienie od kwot 22.875,61 zł i 26.302,47 CHF od dnia (...) 2020 r. do dnia (...) 2022 r., w pozostałej części oddalił apelację oraz zasądził od X. z siedzibą w (...) kwotę 4.050 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty.
Zdaniem Sądu, umowa kredytu hipotecznego była nieważna dlatego, że jej postanowienia dotyczące indeksacji w zakresie, w jakim odsyłają do kursów waluty ustalonych jednostronnie przez Bank w Tabelach Kursowych sprzeczne są z naturą stosunku zobowiązaniowego (art. 3531 k.c.). W ocenie Sądu, sprzeczność z ustawą postanowień odsyłających do Tabel Kursowych Banku prowadzi do upadku całego mechanizmu indeksacji, gdyż bez tego odesłania nie byłoby możliwe ustalenie wysokości świadczeń stron. Oznacza zatem nieważność bezwzględną umowy na podstawie art. 58 § 1 k.c., ponieważ bez postanowień o indeksacji strony nie zawarłyby umowy kredytu (art. 58 § 3 k.c.). Ponadto Sąd poddał analizie postanowienia o waloryzacji kredytu kursem waluty obcej, tj. § 2 pkt 2, § 7 pkt 1 umowy oraz postanowienia regulaminu (§ 3 ust. 2 i § 8 ust. 3, pod kątem kryteriów wskazanych w art. 3851 k.c.) i doszedł do wniosku, że są to postanowienia niedozwolone, ponieważ naruszają dobre obyczaje i w sposób rażący interesy konsumenta. Oceniając skutki postanowień o indeksacji kredytu, które określają główne świadczenia stron umowy Sąd doszedł do wniosku, że ich wyeliminowanie z umowy prowadzi do jej upadku. Bez tych postanowień doszłoby do takiego zniekształcenia stosunku zobowiązaniowego, że nie odpowiadałby on już jego naturze, której istotą jest wprowadzenie postanowień dotyczących indeksacji, pozwalających na ustalenie salda zadłużenia w walucie obcej, a następnie zastosowanie do tak ustalonego salda zadłużenia oprocentowania ustalonego według stawki LIBOR. W konsekwencji ustalił nieważność umowy kredytu przyjmując, że istnieje po stronie powoda interes prawny w dochodzeniu takiego żądania.
Co do odsetek, to Sąd przyjął, że roszczenie restytucyjne powoda w związku z nieważnością (trwałą bezskutecznością) umowy stało się wymagalne (...) 2022 r. W związku z czym odsetki za opóźnienie stały się wymagalne w tej dacie i od tej daty do dnia zapłaty zasądzone na rzecz Wnioskodawcy od X. (art. 410 § 1 i 2 w zw. z art. 405 k.c.).
Bank wykonując ww. wyroki w dniu (...) 2023 r. przekazał na rachunek bankowy Wnioskodawcy zasądzone przez Sąd kwoty. Zwrócone przez X. koszty procesu w kwocie 10.467 zł, na które składają się:
1)koszty procesu za I instancję (w tym koszty zastępstwa) – 6.417 zł;
2)koszty procesu za II Instancję (w tym koszty zastępstwa) – 4.050 zł,
pokrywają 37,52% łącznie poniesionych wydatków. Wnioskodawca w związku z zawartą umową na obsługę prawną w dniu (...) 2022 r. poniósł łącznie koszty w kwocie 17.433,08 zł brutto, co potwierdzają wykonane przez Wnioskodawcę przelewy bankowe.
Pytania
1.Czy otrzymana w dniu (...) 2023 r. przez Wnioskodawcę na jego rachunek bankowy od X., wskutek wykonania przez X. wyroku Sądu, kwota z tytułu stwierdzenia przez Sąd nieważności umowy kredytu hipotecznego stanowi przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i czy powstało zobowiązanie podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych na podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?
2.Czy otrzymana w dniu (...) 2023 r. przez Wnioskodawcę na jego rachunek bankowy od X., wskutek wykonania przez X. wyroku Sądu, kwota z tytułu odsetek ustawowych za opóźnienie od kwot, co do których Sąd stwierdził nieważność umowy oraz kwota z tytułu zasądzonych przez Sąd I i II instancji kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, stanowi przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i czy powstało zobowiązanie podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych na podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?
3.Czy Wnioskodawca, który korzystał z ulgi odsetkowej za okres od 2014 do 2022 roku, wskutek stwierdzenia przez Sąd nieważności umowy o kredyt hipoteczny i wypłaty w dniu (...) 2023 r. Wnioskodawcy przez Bank zasądzonych przez Sąd środków wraz z odsetkami i kosztami procesu, obowiązany jest wraz z małżonką A.A dokonać korekty rocznego zeznania podatkowego za rok, w którym X. wypłacił Wnioskodawcy środki, tj. dokonać korekty za rok 2023 poprzez doliczenie wartości odliczonych odsetek do podstawy opodatkowania za okres nieprzedawniony i zapłatę odsetek za okres od dnia 1 maja 2024 r. do dnia zapłaty (wskutek upływu terminu płatności podatku za rok 2023), czy może dokonać korekty zeznania podatkowego za rok 2023 poprzez doliczenie wartości odliczonych odsetek za cały okres, w jakim korzystał z ulgi odsetkowej, tj. od 2014 r. do 2022 r. i zapłatę odsetek za okres od dnia 1 maja 2024 r. do dnia zapłaty (wskutek upływu terminu płatności podatku za rok 2023), czy może powinien dokonać poszczególnych korekt zeznań za wszystkie lata, w których dokonywał odliczeń ulgi odsetkowej bądź korekt zeznań podatkowych tylko za lata nieprzedawnione wraz z zapłatą odsetek za zwłokę od tych dopłat naliczonych w związku z upływem terminu płatności podatku za poszczególne lata?
Pana stanowisko w sprawie
Ad 1.
Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Powołany przepis wyraża tzw. zasadę powszechności opodatkowania. Regułą jest, że każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną podlega opodatkowaniu, wyjątkiem zaś jest sytuacja, gdy dochód opodatkowaniu nie podlega. Wyjątki od omawianej zasady dotyczą:
–dochodów, które zostały wprost wymienione przez ustawodawcę w art. 21, 52, 52a i 52c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jako zwolnione z podatku oraz
–dochodów, od których zaniechano poboru podatku w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw finansów publicznych wydanego na podstawie art. 22 ustawy – Ordynacja podatkowa (rozporządzenie takie może być wydane w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników).
W myśl art. 9 ust. 1a ww. ustawy, jeżeli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż jednego źródła, przedmiotem opodatkowania w danym roku podatkowym jest, z zastrzeżeniem art. 25e, art. 29-30cb, art. 30da-30f oraz art. 44 ust. 7e i 7f, suma dochodów z wszystkich źródeł przychodów. Stosownie do art. 9 ust. 2 ww. ustawy, dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 23o, art. 23u, art. 24-24b, art. 24c, art. 24e, art. 30ca, art. 30da oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.
Ogólne określenie „przychodów” zawiera art. 11 ust. 1 ww. ustawy. Stosownie do tego przepisu, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Jak wynika z powołanego przepisu, ustawodawca przyjął zasadę, że przychodem są:
–pieniądze i wartości pieniężne, które zostały otrzymane przez podatnika – tj. takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik rzeczywiście „dostał, odebrał, zainkasował, objął w posiadanie”;
–pieniądze i wartości pieniężne, które zostały postawione do dyspozycji podatnika – tj. takie przysporzenia, które zostały mu faktycznie udostępnione/przekazane do odbioru; takie pieniądze i środki pieniężne, które podatnik ma możliwość włączyć do swojego władztwa, a więc ma możliwość skorzystania z tychże pieniędzy i wartości pieniężnych i nie jest to uzależnione od dodatkowej zgody osoby stawiającej określone pieniądze i wartości pieniężne do dyspozycji podatnika.
Pojęcie przychodu wiąże się zatem z przysporzeniem majątkowym po stronie podatnika, z wartością wchodzącą do jego majątku. Przychodami w rozumieniu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mogą być tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Skoro bowiem przychód jest określonym przyrostem majątkowym po stronie podatnika, jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny.
Ustawodawca tworząc system opodatkowania dochodów osób fizycznych miał na względzie, że przysporzenia uzyskiwane przez osoby fizyczne mogą być skutkiem różnych rodzajów czynności i zdarzeń. Stworzył więc klasyfikację tych przysporzeń w oparciu o kryterium źródła przychodów i system ich opodatkowania uwzględniający specyfikę poszczególnych źródeł przychodów. Katalog źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych zawiera art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W myśl pkt 9 tego artykułu, do źródeł przychodów zalicza się inne źródła.
Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.
Podkreślić należy, że otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).
Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, niemające charakteru zwrotnego.
Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ww. ustawy, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
Zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt 2 i pkt 4 ww. ustawy, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:
–pkt 2 – kwotę i walutę kredytu;
–pkt 4 – zasady i termin spłaty kredytu.
Z kolei na podstawie art. 58 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.), czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Natomiast stosownie do treści art. 58 § 2 tej ustawy, nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
W myśl art. 3851 Kodeksu cywilnego:
§ 1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
§ 2. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.
§ 3. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.
§ 4. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.
Z powodu abuzywności klauzul walutowych znajdujących się w umowach o kredyt hipoteczny sądy orzekają o nieważności jednostkowych umów o kredyt hipoteczny zawartych przez banki. Stwierdzenie nieważności powoduje usunięcie z obrotu prawnego wadliwej czynności prawnej polegającej na zawarciu umowy kredytu hipotecznego. Nieważność umowy kredytu oznacza, że zobowiązania stron umów, banku i klienta, nigdy nie powstały, a strony zobowiązane są zwrócić to, co świadczyły w związku z nieważną umową jako świadczenia nienależne. Kredytodawca winien zatem zwrócić wszystkie świadczenia pobrane od kredytobiorcy, a kredytobiorca winien zwrócić kwotę faktycznie otrzymanego kredytu. W przypadku stwierdzenia nieważności umowy przez sąd skutki prawne na gruncie cywilnym występują ex tunc (wstecz), a więc od momentu zawarcia umowy dotkniętej wadliwością (przesłanką nieważności), co oznacza, że umowa kredytu jako nieważna już od chwili jej zawarcia nie wywołuje skutków prawnych. Mamy do czynienia z sytuacją jakby w ogóle nie doszło do jej zawarcia.
Zdaniem Wnioskodawcy, skoro w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia ze zwrotem nienależnie pobranych świadczeń, to należy uznać, że zwrot ten nie stanowi dla Wnioskodawcy przychodu.
Ad 2.
Wskazać należy, że różnego rodzaju świadczenia, w tym m.in. odszkodowania, zadośćuczynienia oraz odsetki za zwłokę w wypłacie tychże świadczeń stanowią – co do zasady – przychód w rozumieniu cytowanego wyżej art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie świadczenia z ww. tytułów są opodatkowane. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, określonym w art. 21 ust. 1 ww. ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku.
Wyjaśnić zatem należy, że instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje art. 481 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 481 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:
§ 1. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
§ 2. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.
Jednakże nie każde odsetki otrzymane przez osoby fizyczne podlegają opodatkowaniu. Ustawodawca przewidział w niektórych sytuacjach w odniesieniu do odsetek możliwość zwolnienia od podatku dochodowego. Takie zwolnienie przysługuje tylko wówczas, gdy przepis ww. ustawy zawiera w tym przedmiocie wyraźne postanowienie.
Ustawą z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 2105) do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadzono art. 21 ust. 1 pkt 95b, który ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 stycznia 2021 r.
Zgodnie z przepisem art. 21 ust. 1 pkt 95b ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, wolnych od podatku dochodowego lub od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Jak wynika z brzmienia tego przepisu zwolnienie to obejmuje tylko takie odsetki, które spełniają równocześnie dwa warunki:
1)są naliczane z tytułu nieterminowej wypłaty należności,
2)świadczenia, od których są naliczane nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym, są wolne od podatku dochodowego lub na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano od nich poboru podatku.
Zdaniem Wnioskodawcy, skoro zatem zwrot nienależnie pobranych świadczeń, które otrzymał Wnioskodawca, nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, to wypłacone od tego odsetki ustawowe za opóźnienie korzystają ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W konsekwencji zasądzone wyrokiem Sądu odsetki ustawowe za opóźnienie są zwolnione z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b ww. ustawy.
Odnosząc się natomiast do kwestii opodatkowania otrzymanej przez Wnioskodawcę kwoty tytułem zwrotu kosztów procesu wskazać należy, że zgodnie z art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 1550 z późn. zm.), strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).
Otrzymana przez Wnioskodawcę kwota tytułem zwrotu kosztów procesu nie przewyższa poniesionych przez Wnioskodawcę wydatków, zatem w opinii Wnioskodawcy kwota ta nie stanowi przysporzenia majątkowego po stronie Wnioskodawcę i nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ponieważ po stronie Wnioskodawcy nie nastąpiło realne przysporzenie majątkowe. Wynika to z tego, że koszty te w pierwszej kolejności zostały sfinansowane z własnych środków Wnioskodawcy, a następnie na podstawie wyroku zostały mu zwrócone. W takim wypadku kwota ta stanowi jedynie zwrot poniesionych wcześniej wydatków – nie jest więc dochodem podlegającym opodatkowaniu. Dla celów podatkowych otrzymana kwota tytułem zwrotu kosztów procesu jest obojętna podatkowo.
Ad 3.
Zgodnie z dyspozycją art. 45 ust. 3a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli podatnik, obliczając podatek należny, dokonał odliczeń od dochodu, podstawy obliczenia podatku lub podatku, a następnie otrzymał zwrot odliczonych kwot (w całości lub w części), w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym otrzymał ten zwrot, dolicza odpowiednio kwoty poprzednio odliczone.
Natomiast w myśl art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.), zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.
W opinii Wnioskodawcy, mając na uwadze pięcioletni termin przedawnienia wskazany w ww. art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej, wskutek stwierdzenia nieważności umowy i otrzymania przez Wnioskodawcę środków na rachunek bankowy w dniu (...) 2023 r. Wnioskodawca wraz z małżonką powinien dokonać korekty zeznania podatkowego za rok 2023 (z uwagi na fakt, że w tym roku Wnioskodawca otrzymał środki z Banku), w którym należy doliczyć wartości odliczonych odsetek w ramach ulgi odsetkowej do dochodu, uwzględniając wyłącznie odliczone odsetki w ramach ww. ulgi za okres nieprzedawniony –ostatnich 5 lat, tj. za okres od 2019 r. do 2022 r. Ponadto, w związku ze złożeniem korekty Wnioskodawca zobowiązany jest do zapłaty odsetek od podatku powstałego w związku ze zwiększeniem podstawy podatku o doliczone do dochodu odsetki w ramach ulgi odsetkowej, za okres od dnia 1 maja 2024 r. do dnia zapłaty podatku.
Ocena stanowiska
Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest w części prawidłowe i w części nieprawidłowe.
Odstępuję od uzasadnienia prawnego oceny Pana stanowiska w zakresie pierwszego i drugiego pytania.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej – w zakresie pytania trzeciego
Zgodnie z treścią art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.):
Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Ulga odsetkowa
Zasady dokonywania odliczeń wydatków poniesionych na spłatę odsetek od kredytu udzielonego podatnikowi na sfinansowanie inwestycji mającej na celu zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych regulują przepisy art. 26b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2007 r.
Jak wynika z art. 26b ust. 1 ustawy:
Od podstawy obliczenia podatku, ustalonej zgodnie z art. 26 ust. 1, odlicza się, z zastrzeżeniem ust. 2-4, faktycznie poniesione w roku podatkowym wydatki na spłatę odsetek od kredytu (pożyczki) udzielonego podatnikowi, o którym mowa w art. 3 ust. 1, na sfinansowanie inwestycji mającej na celu zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych, związanej z:
1) budową budynku mieszkalnego albo
2) wniesieniem wkładu budowlanego lub mieszkaniowego do spółdzielni mieszkaniowej na nabycie prawa do nowo budowanego budynku mieszkalnego albo lokalu mieszkalnego w takim budynku, albo
3) zakupem nowo wybudowanego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego w takim budynku od gminy albo od osoby, która wybudowała ten budynek w wykonywaniu działalności gospodarczej, albo
4) nadbudową lub rozbudową budynku na cele mieszkalne lub przebudową (przystosowaniem) budynku niemieszkalnego, jego części lub pomieszczenia niemieszkalnego na cele mieszkalne, w wyniku których powstanie samodzielne mieszkanie spełniające wymagania określone w przepisach prawa budowlanego.
W art. 26b ust. 4 pkt 1-2 ustawodawca określił wysokość dokonywanych odliczeń, gdyż są one limitowane.
Stosownie do treści art. 26b ust. 6 ww. ustawy:
Odsetki, o których mowa w ust. 4, zapłacone przed rokiem określonym w ust. 5, mogą być odliczone od podstawy obliczenia podatku za rok podatkowy, w którym podatnik po raz pierwszy odlicza odsetki.
Natomiast w myśl art. 26b ust. 7 tej ustawy:
Odsetki, o których mowa w ust. 4, zapłacone przed rokiem określonym w ust. 5, mogą być odliczone od podstawy obliczenia podatku również w roku podatkowym bezpośrednio następującym po roku, w którym podatnik po raz pierwszy odliczył odsetki; w tym przypadku odliczeniu podlega wyłącznie różnica między sumą odsetek przypadających do odliczenia a kwotą odsetek faktycznie odliczonych w roku, w którym podatnik dokonał pierwszego odliczenia.
Zgodnie z art. 26b ust. 8 cytowanej ustawy:
Odliczenia dotyczą zapłaconych łącznie przez oboje małżonków. Jeżeli małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu – odliczeń dokonuje się zgodnie z wnioskami zawartymi w zeznaniach rocznych, bądź od dochodu każdego z małżonków, w proporcji wskazanej we wniosku, bądź od dochodu jednego z małżonków.
Pomimo uchylenia art. 26b ustawodawca zagwarantował korzystanie z ulgi odsetkowej w ramach praw nabytych.
Jak bowiem wynika z art. 9 ust. 1 ustawy z 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 217 poz. 1588) – w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2008 r.:
Podatnikowi, któremu w latach 2002-2006 został udzielony kredyt (pożyczka), o którym mowa w art. 26b ww. ustawy, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2007 r., przysługuje na zasadach określonych w tej ustawie prawo odliczania wydatków na spłatę odsetek od tego kredytu (pożyczki), do upływu terminu spłaty określonego w umowie o kredyt (pożyczkę) zawartej przed dniem 1 stycznia 2007 r., nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2027 r.
Z informacji, które przedstawił Pan we wniosku wynika, że:
1)zawarł Pan umowę o kredyt hipoteczny, indeksowaną kursem franka szwajcarskiego;
2)w rocznych zeznaniach podatkowych za lata 2014-2022 dokonywał Pan wraz z żoną odliczeń wydatków na spłatę odsetek od ww. kredytu w ramach ulgi odsetkowej.
Powziął Pan wątpliwość, w jaki sposób – w związku z unieważnieniem umowy kredytowej przez Sąd – należy dokonać zwrotu ulgi odsetkowej i jaki okres należy tym zwrotem objąć.
Rozliczenie z tytułu zwrotu odsetek, z którymi związana była ulga odsetkowa
W przypadku zwrotu – w wyniku stwierdzenia nieważności umowy kredytowej – wartości odsetek, z którymi związane było prawo podatnika do korzystania z ulgi odsetkowej, ustawodawca przewidział rozwiązanie dla tego rodzaju szczególnych sytuacji. Stosownie bowiem do treści art. 45 ust. 3a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
Jeżeli podatnik, obliczając podatek należny, dokonał odliczeń od dochodu, podstawy obliczenia podatku lub podatku, a następnie otrzymał zwrot odliczonych kwot (w całości lub w części), w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym otrzymał ten zwrot, dolicza odpowiednio kwoty poprzednio odliczone.
Z powyższego wynika, że rozliczenie z tytułu zwrotu odsetek powinno być dokonane w zeznaniu składanym za ten rok, w którym dojdzie do ich zwrotu. Jeśli więc wynikiem wygrania procesu frankowego jest m.in. zwrot odliczonych wcześniej odsetek, to w zeznaniu rocznym za rok wypłaty tej należności trzeba ją doliczyć do podstawy opodatkowania (dochodu).
Samo unieważnienie kredytu frankowego nie ma wpływu na rozmiar zobowiązania podatkowego w momencie składania wcześniejszych PIT. Dopiero wzajemne rozliczenia między bankiem i kredytobiorcą mogą mieć wpływ na zastosowanie ulgi odsetkowej.
W świetle natomiast art. 81 § 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.):
Jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej, podatnicy, płatnicy i inkasenci mogą skorygować uprzednio złożoną deklarację.
Skorygowanie deklaracji następuje przez złożenie korygującej deklaracji.
Ma Pan więc prawo do skorygowania zeznania podatkowego złożonego wspólnie z małżonką za 2023 rok, poprzez doliczenie kwot poprzednio przez Państwa odliczonych.
Przedawnienie zobowiązania a kwestia rozliczenia zwrotu odsetek
Pana wątpliwości dotyczą tego, czy dokonując korekty zeznania za 2023 rok jest Pan zobowiązany zwrócić środki odliczone z tytułu ulgi odsetkowej uwzględniając jedynie okres 5 lat wstecz od momentu sądowego stwierdzenia nieważności umowy kredytowej i otrzymania zasądzonych kwot, czy też wszystkie lata, w których miały miejsce odliczenia.
Zgodnie z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej:
Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.
Termin przedawnienia zobowiązania podatkowego zaczyna biec od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku, a kończy się z upływem 5 lat.
Natomiast z cytowanego wcześniej art. 45 ust. 3a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie wynika, że przepis ten dotyczy jedynie zwrotu kwot odliczonych za lata nieprzedawnionych zobowiązań podatkowych.
Istotą „przedawnienia” uregulowanego w art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej jest to, że na skutek upływu czasu zobowiązanie podatkowe wygasa z mocy prawa i organ podatkowy nie może skutecznie domagać się od podatnika jego zapłaty, zobowiązanie podatkowe przestaje bowiem istnieć.
Kwestia przedawnienia Pana zobowiązań podatkowych za lata wcześniejsze nie ma znaczenia dla rozliczenia przez Pana ulgi odsetkowej w związku z nieważnością kredytu. Zobowiązanie podatkowe dotyczące rozliczenia z tytułu zwrotu odsetek, z którymi była związana ulga odsetkowa, powstało bowiem dopiero w momencie otrzymania zwrotu odsetek w wyniku unieważnienia umowy kredytowej.
Powyższe oznacza, że zwrot Panu przez Bank odsetek w 2023 roku obliguje Pana do doliczenia do dochodu – w zeznaniu podatkowym składanym za ten rok (korekcie zeznania) – wartości odliczonej w związku z ww. odsetkami ulgi odsetkowej, z której skorzystał Pan w latach 2014-2022. Zobowiązanie z tego tytułu przedawni się z końcem 2029 roku.
W przypadku zwrotu środków, z tytułu których korzystał Pan z ulgi odsetkowej, nie mają zatem znaczenia lata, w jakich korzystał Pan z tej ulgi. Ważny jest moment (rok) rozliczenia z bankiem tych środków – to on będzie podstawą do obliczenia okresu przedawnienia.
Nieprawidłowe jest więc Pana stanowisko w zakresie, w jakim stwierdza Pan, że korekta zeznania za 2023 rok powinna ograniczać się jedynie do lat „nieprzedawnionych”. Powinna ona obejmować odsetki za cały okres odliczeń w ramach ulgi odsetkowej.
Należy przy tym zgodzić się z Panem, że jest Pan zobowiązany do zapłaty odsetek od podatku powstałego w związku ze zwiększeniem podstawy opodatkowania o doliczone do dochodu odsetki w ramach rozliczenia ich zwrotu, za okres od (...) 2024 r. do dnia zapłaty podatku.
Dodatkowe informacje
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.
·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
1)z zastosowaniem art. 119a;
2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację
Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”.
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).
Podstawą prawną dla odstąpienia od uzasadnienia interpretacji w zakresie części wniosku (pytanie pierwsze i drugie) jest art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej.