Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

5 września 2024 r. wpłynął Pana wniosek z 5 września 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku dochodowego od osób fizycznych. Uzupełnił go Pan – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 30 listopada 2024 r. (wpływ 30 listopada 2024 r.). Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Prowadzi Pan działalność gospodarczą (...).

W dniu (...) zginął zleceniobiorca podczas wykonywania na Pana rzecz pracy (...).

(...).

Rodzina zmarłego dochodziła sądownie zapłaty świadczeń finansowych w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego, zgodnie z art. 446 § 3 k.c. W myśl tego przepisu, można przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Przepis art. 446 § 4 k.c. zakłada możliwość przyznania najbliższym członkom rodziny zmarłego – niezależnie od odszkodowania – zadośćuczynienia pieniężnego, które ma zrekompensować doznaną krzywdę.

Zleceniodawca zawarł sądową ugodę zobowiązując się do zapłaty na rzecz członków rodziny kwoty (...) zł tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania za śmierć zleceniobiorcy.

W uzupełnieniu wniosku doprecyzował Pan, że za wypadek śmiertelny/zdarzenie nie odpowiada zleceniodawca (Pan).

Pytanie

Czy wypłacone zadośćuczynienie i odszkodowanie na podstawie art. 446 § 3 i 4 k.c. stanowi koszty uzyskania przychodu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o podatku od osób fizycznych?

Pana stanowisko w sprawie

W Pana ocenie, wypłacone zadośćuczynienie i odszkodowanie na podstawie art. 446 § 3 i 4 k. c. stanowi koszty uzyskania przychodu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o podatku od osób fizycznych.

Uzasadnienie

Zgodnie z art. 22 ust. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 u.p.d.o.f.

Artykuł 23 u.p.d.o.f. zawiera enumeratywną listę wyłączeń z kosztów uzyskania przychodów, co oznacza, że każdy koszt dający się zakwalifikować do którejkolwiek z pozycji wymienionej na tej liście nie będzie mógł być zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, nawet jeśli był poniesiony w celu osiągnięcia przychodów.

Powyższe oznacza, że wszystkie poniesione wydatki, po wyłączeniu enumeratywnie wymienionych w przywołanym art. 23 ust 1 u.p.d.o.f., mogą stanowić koszt uzyskania przychodów, o ile pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z osiągniętymi przychodami, w tym służą zachowaniu albo zabezpieczeniu funkcjonowania źródła przychodów. Zatem, w szczególności, wydatki te są poniesione w celu uzyskania przychodu lub w celu uniknięcia ryzyka wystąpienia strat, bądź znacznego zmniejszenia uzyskiwanych dotąd dochodów.

Analizując listę wydatków, których nie można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, należy zwrócić uwagę na art. 23 ust. 1 pkt 13 u.p.d.o.f., zgodnie z którym nie uznaje się za koszty uzyskania przychodów jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w wysokości określonej przez właściwego ministra oraz dodatkowej składki ubezpieczeniowej w przypadku pogorszenia warunków pracy.

Zauważyć należy, że przepis ten odnosi się wyłącznie do jednorazowego odszkodowania uregulowanego w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, dalej: „uus”, w której określono rodzaje i zasady przyznawania jednorazowych świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Ustawa powyższa używa pojęcia jednorazowego odszkodowania w dwóch znaczeniach: jako jednorazowe odszkodowanie dla pracownika, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu oraz jako jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny zmarłego pracownika lub rencisty (art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5 uus).

Ustawa ta przewiduje ponadto możliwość przyznania tzw. „renty z tytułu niezdolności do pracy” - dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej (art. 6 ust. 1 pkt 6 uus). Z kolei w art. 3 ust. 1 ww. uus, mianem „wypadku przy pracy” określa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

1)podczas wykonywania lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych,

2)podczas wykonywania lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,

3)w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Reasumując, przedstawione wyżej definicje „jednorazowego odszkodowania”, „wypadku przy pracy”, „choroby zawodowej” wskazują, że pojęciom tym nadano ścisłe znaczenie. Skoro więc przepis art. 23 ust. 1 pkt 13 u.p.d.o.f., używa ww. pojęć, oznacza to, że przepis ten odnosi się, jak wspomniano, wyłącznie do jednorazowego odszkodowania uregulowanego w powołanej powyżej ustawie z dnia 30 października 2002 r., nie zaś do odszkodowań wypłacanych na rzecz poszkodowanych na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, które stanowią podstawę wypłaty kwot przez Pana.

Wypłata zadośćuczynienia i odszkodowania za śmierć zleceniobiorcy jest związana z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i ma pośredni wpływ na przychody, np. poprzez zapewnienie stabilności zatrudnienia w zakładzie pracy oraz jego funkcjonowania. Realizacja obowiązków wobec rodziny poszkodowanego wpływa na stabilność i zmniejsza ryzyko braku osób świadczących usługi na Pana rzecz. Dzięki temu zachowuje Pan i zabezpiecza swoje źródło przychodów. Wypłata zadośćuczynienia i odszkodowania to konsekwencje związane z zatrudnianiem pracowników na umowę zlecenie, a związek zatrudniania pracowników z przychodami jest oczywisty.

Odpowiedzialność pracodawcy za wypadki przy pracy opiera się na zasadzie ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej, które jest nierozerwalnie związane z normalnym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Wypadek przy pracy jest natomiast zdarzeniem nagłym i nieprzewidzianym, może więc mieć miejsce również tam, gdzie pracodawca dopełnił wszelkich przewidzianych prawem czynności służących zapewnieniu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Mimo swojej staranności będzie on i tak zobligowany przepisami Kodeksu cywilnego do świadczeń rekompensujących poszkodowanemu skutki wypadku.

Uchylanie się przez przedsiębiorcę od tych obowiązków nie sprzyjałoby utrzymaniu pozytywnego wizerunku firmy w oczach kontrahentów. Dla pozostałych pracowników byłby to sygnał, że ich prawa są zagrożone, co przekładałoby się na mniejszą mobilizację do pracy i zaangażowanie w wykonywane zadania. W dalszej perspektywie, przedsiębiorca mógłby mieć trudności ze skompletowaniem załogi, zwłaszcza w branżach szczególnie narażonych na wystąpienie wypadków przy pracy.

Powyższe okoliczności ściśle wiążą świadczenia wypłacane przez Pana rodzinie poszkodowanego, z osiąganymi przychodami z działalności gospodarczej. To powoduje, że ich wartość może obciążać firmowe koszty podatkowe.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

W myśl art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226, ze zm.):

Zatem aby dany wydatek mógł zostać zaliczony do kosztów uzyskania przychodu musi spełniać łącznie następujące przesłanki:

·musi być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu,

·nie może być wymieniony w art. 23 ww. ustawy, wśród wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów,

·musi być należycie udokumentowany.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera wykazu wydatków, który przesądzałby o ich zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów. Przyjmuje się zatem, że kosztami uzyskania przychodów są wszelkie racjonalnie uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie i zachowanie źródła przychodów, tak aby to źródło przynosiło przychody także w przyszłości.

W takim ujęciu kosztami tymi będą zarówno wydatki pozostające w bezpośrednim związku z uzyskanymi przychodami, jak i pozostające w związku pośrednim, jeżeli zostanie wykazane, że zostały w sposób racjonalny poniesione w celu uzyskania przychodów (w tym dla zagwarantowania funkcjonowania źródła przychodów), nawet wówczas gdyby z obiektywnych powodów przychód nie został osiągnięty.

Koszty poniesione na zachowanie źródła przychodu to koszty, które poniesione zostały, aby przychody z danego źródła przychodów w dalszym ciągu uzyskiwano oraz aby takie źródło w ogóle dalej istniało. Natomiast za koszty służące zabezpieczeniu źródła przychodów należy uznać koszty poniesione na ochronę istniejącego źródła przychodów, w sposób, gwarantujący bezpieczne funkcjonowanie tego źródła. Istotą tego rodzaju kosztów jest więc ich obligatoryjne poniesienie w celu nie dopuszczenia do utraty źródła przychodu w przyszłości.

Podatnik kwalifikując poniesione wydatki do kosztów uzyskania przychodów powinien kierować się podstawową zasadą zaistnienia związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy poniesionym kosztem, a możliwością osiągnięcia z tego tytułu przychodu, albowiem to na nim spoczywa ciężar udowodnienia, że jego poniesienie ma (lub może mieć) wpływ na wysokość osiąganych przychodów (lub na zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodów).

Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 13 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Zauważam jednak, że przepis ten odnosi się wyłącznie do jednorazowego odszkodowania uregulowanego w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 2189, ze zm.), a takim świadczeniem nie jest wypłacona przez Pana kwota.

Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5 ww. ustawy:

Zgodnie natomiast z art. 3 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych:

Podkreślam, że wypadek przy pracy może stanowić czyn niedozwolony w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.). W Tytule VI Księgi Trzeciej Kodeksu cywilnego określone zostały zasady odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym oraz świadczenia zmierzające do naprawienia szkody. Świadczeniami przysługującymi w takiej sytuacji jest m.in. kwota pieniężna, jako zadośćuczynienie z tytułu doznanej krzywdy.

Jednocześnie, stosownie do art. 435 Kodeksu cywilnego:

Na gruncie prawa cywilnego rozróżnia się szkodę majątkową i szkodę niemajątkową. W przeciwieństwie do szkody na mieniu, szkoda na osobie obejmuje uszczerbki wynikające z uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia, pozbawienia życia, a także naruszenia innych dóbr osobistych człowieka.

Przepis art. 446 § 1-4 Kodeksu cywilnego stanowi, że:

Reasumując, przedstawione wyżej definicje „jednorazowego odszkodowania” oraz „wypadku przy pracy”, wskazują, że pojęciom tym nadano ścisłe znaczenie. Skoro więc przepis art. 23 ust. 1 pkt 13 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych używa wspomnianych pojęć, oznacza to, że przepis ten odnosi się, jak wspomniano wyłącznie do jednorazowego odszkodowania uregulowanego w przywołanej powyżej ustawie o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, nie zaś do świadczeń wypłacanych na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.

Wypłacone zadośćuczynienie i odszkodowanie na podstawie art. 446 § 3 i § 4 Kodeksu cywilnego – mogą stanowić koszty uzyskania przychodu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, o ile wypadek przy pracy/realizacji zlecenia nie był spowodowany winą pracodawcy/zleceniodawcy. W przypadku bowiem gdy wypadek przy pracy był spowodowany winą pracodawcy/zleceniodawcy, wydatki poniesione na różnego rodzaju świadczenia odszkodowawcze z tego tytułu – nie mogą stanowić kosztów uzyskania przychodu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Kiedy bowiem mamy do czynienia z istnieniem winy pracodawcy/zleceniodawcy, zaistnienie wypadku ma wtedy swe źródło w zawinionym zachowaniu pracodawcy/zleceniodawcy, polegającym na niezachowaniu należytej staranności w ramach wykonywania działalności gospodarczej. Winą będzie przede wszystkim zaniedbanie obowiązków związanych z zapewnieniem pracownikowi/zleceniobiorcy bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Istotne jest przy tym, że pracodawca/zleceniodawca odpowiada nie tylko za naruszenie przepisów bhp, ale także za złamanie ogólnych zasad bhp, wynikających z doświadczenia życiowego czy reguł bezpiecznego wykonywania określonego rodzaju pracy. W sytuacji gdy mamy do czynienia z odpowiedzialnością na zasadzie winy, wypłacone świadczenie za wypadek nie może być uznane za koszt uzyskania przychodu. Pamiętać należy bowiem, iż wydatki zaliczone do kosztów uzyskania przychodów muszą być wynikiem racjonalnego i celowego działania podatnika, a nie skutkiem zaniedbań, czy braku staranności.

Mając na względzie cyt. wyżej przepisy, opisany wydatek poniesiony przez Pana na skutek wykonania ugody sądowej należy poddać analizie w kontekście postanowień przepisu art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Podkreślam przy tym, że nie każdy wydatek związany z prowadzoną działalnością gospodarczą, to wydatek poniesiony w celu uzyskania przychodów lub zachowania (zabezpieczenia) źródła przychodów. Jednak wydatek, o którym mowa we wniosku wiąże się z prowadzoną przez Pana działalnością gospodarczą, jako wydatek będący konsekwencją wypadku przy realizacji przez zleceniobiorcę Pana zlecenia udzielonego w ramach Pana działalności gospodarczej.

Jednocześnie, w uzupełnieniu wniosku doprecyzował Pan, że za wypadek śmiertelny/zdarzenie nie odpowiada zleceniodawca (Pan). Przedmiotowy wydatek jest następstwem współpracy z Pana zleceniobiorcą i dotyczy całokształtu Pana działalności gospodarczej. Przy prowadzeniu działalności gospodarczej niewątpliwie istnieje ryzyko wystąpienia wypadków. W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu usług (...). Przy odpowiedzialności przedsiębiorcy opartej na zasadzie ryzyka, wypłata odszkodowania nie wykracza poza szeroko pojęty zakres działalności gospodarczej. Mieści się w pojęciu kosztów związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, nie wykracza także poza cel działalności, jakim jest osiągnięcie przychodu, gdyż możliwość zaistnienia wypadku, za który odpowiedzialność jest oparta na zasadzie ryzyka - jest nierozerwalnie związana z normalnym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Pomimo że nie są to koszty związane z bezpośrednio z osiąganiem przychodu, to niewątpliwie pozostają w związku z osiągnięciem przychodu.

Reasumując: skoro w uzupełnieniu wniosku doprecyzował Pan, że za wypadek śmiertelny/zdarzenie nie odpowiada Pan zleceniodawca (Pan), to na gruncie opisanego zdarzenia oraz przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, poniesiony przez Pana wydatek może stanowić koszt uzyskania przychodu z tytułu prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·   Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.

·   Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·   Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·    w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·    w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).