Ustalenie możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów zaliczki.

Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

5 sierpnia 2024 r. wpłynął Pana wniosek z 16 lipca 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej w zakresie zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wskazanej we wniosku zaliczki. Uzupełnił go Pan – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 28 października 2024 r. (wpływ 29 października 2024 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Od 24 czerwca 1996 r. prowadzi Pan działalność gospodarczą, której przedmiotem jest praktyka lekarska specjalistyczna – kod PKD 86.22.Z. Niezmiennie jest Pan rezydentem RP z nieograniczonym obowiązkiem podatkowym na terytorium Polski.

Rozlicza Pan podatek w formie podatku liniowego prowadząc podatkową księgę przychodów i rozchodów metodą „memoriałową”. W marcu 2015 r. za pośrednictwem portalu internetowego … dokonał Pan zamówienia na samochód osobowy … w firmie … . Po otrzymaniu faktury zaliczki, 13-go marca 2015 r. dokonał Pan zapłaty w łącznej kwocie 50 000,00 zł do otrzymanej faktury proformy nr … . Odbiór samochodu miał nastąpić w ciągu 7 dni od zapłaty zaliczki, a sam samochód miał służyć w celu prowadzonej działalności gospodarczej (dojazd do pacjenta, do gabinetu lekarskiego). Po okresie oczekiwania wynoszącym 14 dni wobec braku odpowiedzi ze strony firmy sprawa została zgłoszona na policję w …, która podjęła stosowne czynności wyjaśniające. Sprawa została przekazana do prokuratury rejonowej w … . Dochował Pan należytej staranności. Sprawdził Pan kontrahenta, który w rejestrach prowadził działalność gospodarczą, a w rozmowach oraz kontaktach przedstawiciel firmy wzbudził Pana zaufanie. Prawomocnym wyrokiem Sądu … został uznany za winnego tego że dokonał oszustwa na Pana szkodę. Wyrok stał się prawomocny w 2022 r. Nie ujmował Pan wcześniej wpłaconej zaliczki w koszty uzyskania przychodu, a oszust nie zwrócił Panu żadnej kwoty z dokonanej wpłaty, też nie przekazując żadnych innych świadczeń na Pana rzecz.

W uzupełnieniu wniosku doprecyzował Pan, że wpłaty dokonał Pan na poczet faktury zaliczkowej. Tym samym prosi Pan, aby potraktować użyte we wniosku słowo „proforma” jako synonim faktury zaliczki na gruncie przepisów podatkowych. Nie otrzymał Pan faktury proformy, tylko fakturę zaliczkową. Fakturę zaliczkową otrzymał Pan 13-go maja 2015 r. przed dokonaniem przelewu. Kwota 50 000,00 zł stanowi część należności za zamówiony samochód. Łączna wartość samochodu wynosiła 180 000,00 zł. Wyrok sądu został wydany 25 stycznia 2022 r. Sąd uznał oskarżonego za winnego, jednocześnie nie zobowiązał go do spłaty. Kwota 50 000,00 zł została poniesiona jako zaliczka na zakup samochodu, który miał być wykorzystywany jako środek trwały do prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej. Samochodem miał Pan dojeżdżać do urzędów, do pacjentów, do gabinetów, do sklepów w celu nabycia potrzebnych materiałów i usług. Uważa Pan, że poprzez wywiad i zadawane pytania telefonicznie osobie oferującej sprzedaż samochodu dochował Pan należytej staranności przy wyborze kontrahenta i przekazaniu mu środków pieniężnych. Zweryfikował Pan dostępne wtedy inne ogłoszenia, porównał warunki ogłoszenia z innymi stwierdzając, że są zbliżone. Zweryfikował Pan opinie w Internecie, a w szczególności brak opinii negatywnych i brak ostrzeżeń na forach. Sprawdził Pan w rejestrze CEiDG rejestrację podatnika przyjmując rękojmię wiarygodnych danych rejestru CEiDG. Podjął Pan szereg działań mających na celu odzyskanie środków. Przede wszystkim wezwał Pan oszusta do zwrotu środków telefonicznie, potem listownie oraz wysłał Pan szereg pism i wezwań do zapłaty. Końcowo, zgłosił Pan sprawę do organów ścigania w nadziei na odzyskanie zaliczki, po tym jak już wiedział Pan, że samochodu nie otrzyma.

Pytania (ostatecznie postawione w uzupełnieniu wniosku)

1.Czy kwotę 50 000,00 zł wpłaconą na podstawie faktury zaliczkowej na zakup samochodu osobowego można zaliczyć jako koszt uzyskania przychodu w sytuacji uzyskania prawomocnego orzeczenia sądu stwierdzającego oszustwo, jeśli zachowana została należyta staranność przy zawarciu transakcji?

2.Jeśli odpowiedź na pytanie nr 1 jest twierdząca, to czy za datę uzyskania kosztu uzyskania przychodu może Pan uznać datę uprawomocnienia się wyroku skazującego oszusta?

Pana stanowisko w sprawie

W Pana ocenie, najważniejsze jest brzmienie przepisu art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: „PIT”), który stanowi, że kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Przenosząc to na Pana sytuację może Pan jednoznacznie stwierdzić, że wydatek, który Pan poniósł (czyli koszt) został poniesiony w celu osiągnięcia przychodów. Samochód bowiem, który Pan zaliczkował był zamówiony w celu umożliwienia wykonywania osobistej działalności gospodarczej. Nieistotny wydaje się tu skutek faktyczny (czyli brak otrzymania tego samochodu z przyczyn od Pana niezależnych, a tym samym brak osiągnięcia przy jego udziale przychodów), ale sam cel poniesienia wydatku. W przeciwnym wypadku, jeśli o możliwości zaliczenia wydatku do kosztu decydowałby faktycznie odniesiony skutek zakupu, nigdy nie bylibyśmy pewni możliwości uznania kosztu, analizując kwestię zakupu np. wyposażenia lub choćby elementów dekoracyjnych do biur i gabinetów.

Z drugiej strony ustawodawca przewidział katalog wyłączeń z kosztów określony w art 23 ustawy PIT. W żadnym z tych punktów nie ma wzmianki o wyłączeniu z kosztów strat w majątku wynikłych z oszustwa.

Zwraca Pan uwagę na praktykę interpretacyjną - w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 22 lutego 2022 r. Nr 0111-KDIB1-3.4010.690.2021.2.IZ wskazano: „Odnosząc się do wątpliwości Wnioskodawcy w zakresie ustalenia, czy Spółka będzie mogła zaliczyć wartość poniesionej straty z tytułu ww. zaliczki do kosztów uzyskania przychodów należy zwrócić uwagę, że w związku z brakiem w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych definicji zarówno straty, jak również środków obrotowych należy znaczenie to postrzegać w świetle wykładni językowej. Strata w języku potocznym oznacza ubytek, poniesioną szkodę, to co się przestało posiadać. Na ogół stratą jest zniszczenie, uszkodzenie, utracenie towarów lub maszyn i urządzeń w wyniku pożaru, powodzi lub kradzieży, czyli jest ona następstwem zdarzeń losowych i nie wynika z celowego działania podatnika. Przyjmuje się, że dla celów podatkowych tylko stratę powstałą na skutek zdarzeń nieprzewidywalnych, nie do uniknięcia przez racjonalnie działający podmiot można uznać za zdarzenie, które uzasadnia zaliczenie powstałej straty w ciężar kosztów uzyskania przychodów. Należy podkreślić, że jedynie straty w środkach obrotowych powstałe w trakcie normalnego, racjonalnego działania podatnika, ze szczególnym uwzględnieniem dochowania należytej staranności w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej, mogą być uznane za koszt uzyskania przychodu. Każdy przypadek straty w środkach obrotowych, należy rozpatrywać indywidualnie, z uwzględnieniem okoliczności faktycznych towarzyszących sprawie i oceniać pod kątem całokształtu działalności prowadzonej przez podatnika.

W ocenie Organu, mając na uwadze całokształt okoliczności przedstawionych we wniosku należy stwierdzić, że samo zaistnienie straty powstałej w majątku Wnioskodawcy na skutek wyłudzenia pieniędzy, nie spełnia wszystkich przesłanek, aby uznać ją za koszt uzyskania przychodów. Zdarzenie tego rodzaju może być uznane za zdarzenie losowe, niezależne od woli Wnioskodawcy (przy czym należy podkreślić, że przedmiotem niniejszej interpretacji nie jest kwestia dochowania przez Wnioskodawcę należytej staranności w celu uniknięcia poniesienia straty), a powstała strata niewątpliwie wiąże się z całokształtem prowadzonej działalności gospodarczej. Niemniej jednak, jednym z warunków uprawniającym do zaliczenia straty w ciężar kosztów uzyskania przychodów jest (jak już wskazano) również jej właściwe udokumentowanie. Zaistnienie szkody powinno być bowiem uprawdopodobnione przez właściwe organy ścigania (Policję, Prokuraturę), co jest jednakże możliwe dopiero po zakończeniu postępowania (w przypadku niewykrycia sprawcy, dokumentem tym będzie postanowienie o umorzeniu śledztwa).

Odnosząc się do przedstawionego we wniosku stanu faktycznego stwierdzić należy, że w sytuacji gdy postępowanie jest prowadzone przez organy ścigania i nie zostało jeszcze zakończone (jak wskazano w uzupełnieniu wniosku – postępowanie przed organami ściągania nadal jest prowadzone), to strata nie może stanowić dla Wnioskodawcy kosztu uzyskania przychodów”.

Podobne stanowiska zostały opisane w interpretacjach: 0111-KDIB1-3.4010 344.2022.4.JKU, czy 0114-KDIP2-2.4010.201.2022.1.ASK, 0111-KDIB2-1.4010.533.2021.1.PB, 0111-KDIB1-1.4010.427.2021.1.BS, 0111-KDIB2-1.4010.230.2021.1.AT.

W uzupełnieniu wniosku doprecyzował Pan, że nie nastąpiły inne okoliczności wymagające zmiany uzasadnienia własnego stanowiska, tym bardziej że rok uprawomocnienia się wyroku jest tożsamy z rokiem wydania wyroku.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku, jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):

Jak stanowi art. 22 ust. 1 ww. ustawy:

Definicja sformułowana przez ustawodawcę ma charakter ogólny. Z tego względu każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest jedynie sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów.

Kosztem uzyskania przychodów jest wyłącznie taki koszt, który spełnia kumulatywnie warunki określone w cytowanym art. 22 ust. 1 ustawy, czyli:

·został poniesiony przez podatnika,

·jest definitywny, a więc bezzwrotny,

·pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,

·jego poniesienie miało na celu uzyskanie przychodów lub zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów, tj. istnieje związek przyczynowy pomiędzy poniesieniem kosztu a powstaniem lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania; w momencie ponoszenia wydatku podatnik mógł, obiektywnie oceniając, oczekiwać skutku w postaci osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenie ich źródła,

·nie został wyłączony z kategorii kosztów podatkowych mocą art. 23 ust. 1 ustawy,

·został właściwie udokumentowany.

Powyższe oznacza, że wszystkie poniesione wydatki, po wyłączeniu enumeratywnie wymienionych w stosownych przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, mogą stanowić koszt uzyskania przychodów, o ile pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z osiągniętymi przychodami, w tym służą zachowaniu albo zabezpieczeniu funkcjonowania źródła przychodów.

Art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zawiera enumeratywną listę wyłączeń z kosztów uzyskania przychodów, co oznacza, że każdy koszt dający się zakwalifikować do którejkolwiek z pozycji wymienionej na tej liście nie będzie mógł być zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, nawet jeśli był poniesiony w celu osiągnięcia przychodów.

Jednocześnie podkreślić należy, że nieujęcie danego wydatku w katalogu kosztów niepotrącalnych, wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie oznacza automatycznie, że inne koszty w nim niewymienione, tymi kosztami mogą być. W takim przypadku należy bowiem badać, czy dany koszt poniesiony został w celu uzyskania przychodu (zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu).

Podatnik, zaliczając dany wydatek do kosztów uzyskania przychodów, winien więc wykazać jego związek z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz to, że poniesienie wydatku ma lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętego przychodu lub że wydatek ten jest związany z konkretnym przedsięwzięciem gospodarczym. W tym celu każdorazowo wymagana jest ocena istnienia związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu a powstaniem przychodów lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania.

Zatem kosztami uzyskania przychodów będą zarówno koszty pozostające w bezpośrednim związku z uzyskiwanymi przychodami, jak i pozostające w związku pośrednim, jeżeli zostanie wykazane, że zostały w sposób racjonalny poniesione w tym celu, nawet wówczas, gdy z obiektywnych powodów przychód nie zostanie osiągnięty. Należy też przyjąć, że koszty związane z zachowaniem źródła przychodów to takie, które poniesione zostały, aby przychody z danego źródła w dalszym ciągu uzyskiwano, oraz aby takie źródło w ogóle dalej mogło istnieć. Natomiast za koszty służące zabezpieczeniu źródła przychodów należy uznać te koszty, które zostały poniesione na ochronę istniejącego źródła przychodów, w sposób gwarantujący bezpieczne jego funkcjonowanie. Istotą tego rodzaju kosztów jest więc ich obligatoryjne poniesienie w celu niedopuszczenia do utraty źródła przychodów w przyszłości. Ponadto, konieczność poniesienia danego wydatku nie może wynikać z zaniedbań lub sprzecznych z prawem działań podatnika.

Jak stanowi art. 23 ust. 1 pkt 54 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

W przypadku niewykonania umowy, zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 54 ww. ustawy, kosztem uzyskania przychodów nie będą straty (koszty) powstałe w wyniku utraty dokonanych przedpłat (zaliczek, zadatków). Zakaz zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów utraconych przedpłat (zaliczek, zadatków) odnosi się do tej strony umowy, która utraciła przedpłatę. Bez znaczenia pozostaje przy tym fakt, która ze stron umowy nie wykonała umowy, bądź wykonała ją nienależycie.

Powyższe potwierdził NSA w wyroku z 23 września 2008 r. sygn. akt II FSK 867/07, orzekając:

Jeżeli podmiot gospodarczy, w ramach wykonywanej działalności, zobowiązuje się do wykonania określonego świadczenia, to na mocy przepisów Kodeksu cywilnego w umowie mogą zostać określone przedpłata, zaliczka lub zadatek na poczet ceny uzgodnionej w umowie. Podatnik, który w wyniku niewywiązania się przez kontrahenta ze zobowiązania stracił kwoty wpłacone na poczet ceny, nie może zaliczyć ich do kosztów uzyskania przychodów. Ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej ponosi podatnik i nie ma możliwości przenoszenia tego ryzyka na budżet państwa w postaci zmniejszenia podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym, poprzez zaliczenie w koszty zapłaconych zaliczek na poczet zawartej umowy.

Z opisu wniosku wynika, że od 24 czerwca 1996 r. prowadzi Pan działalność gospodarczą, której przedmiotem jest praktyka lekarska specjalistyczna – kod PKD 86.22.Z. W marcu 2015 r. za pośrednictwem portalu internetowego … dokonał Pan zamówienia na samochód osobowy … w firmie … .Po otrzymaniu faktury zaliczki, 13-go marca 2015 r. dokonał Pan zapłaty w łącznej kwocie 50 000,00 zł. Zatem, fakturę zaliczkową otrzymał Pan przed dokonaniem przelewu. Kwota 50 000,00 zł stanowiła część należności za zamówiony samochód. Łączna wartość samochodu wynosiła 180 000,00 zł Odbiór samochodu miał nastąpić w ciągu 7 dni od zapłaty zaliczki, a sam samochód miał służyć w celu prowadzonej działalności gospodarczej (dojazd do pacjenta, do gabinetu lekarskiego). Po okresie oczekiwania wynoszącym 14 dni, wobec braku odpowiedzi ze strony firmy sprawa została zgłoszona na policję, która podjęła stosowne czynności wyjaśniające.

Zauważyć trzeba więc – w kontekście art. 23 ust. 1 pkt 54 ustawy – że w Pana przypadku opisana we wniosku „strata ekonomiczna” powstała w wyniku niewykonania umowy przez Pana kontrahenta.

Wpłacona przez Pana zaliczka, o której mowa w Pana wniosku, z uwagi na podstawową definicję kosztów uzyskania przychodów, czy też wyłączenia zawarte w art. 23 ust. 1 pkt 54 omawianej ustawy nie może stanowić kosztów uzyskania przychodów w Pana działalności gospodarczej.

Trudno przypisać powstałej w Pana przypadku „stracie ekonomicznej” w potocznym rozumieniu – definiującą kategorię kosztu uzyskania przychodów – cechę „poniesienia w celu uzyskania przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia ich źródła”, a wskazane powyżej wyłączenia zawarte w art. 23 ustawy podatkowej przemawiają za konicznością wyłączania powstałej „straty” z kosztów uzyskania przychodów.

Pamiętać trzeba również, że prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z ryzykiem, którego skutki ponosi przedsiębiorca, a uznanie za koszt uzyskania przychodów każdej ekonomicznej straty oznaczałoby w rzeczywistości rekompensowanie ryzyka gospodarczego za pomocą przepisów podatkowych.

Wpłacona przez Pana zaliczka na poczet samochodu osobowego, który miał Pan otrzymać, zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 54 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie może stanowić kosztu uzyskania przychodów.

Z uwagi na to, że stanowiąca przedmiot wniosku wpłata zaliczki nie będzie stanowić kosztów uzyskania przychodów w prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej, Organ podatkowy nie odniósł się do pytania Nr 2.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Pana i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Przy wydawaniu niniejszej interpretacji dokonałem wyłącznie analizy okoliczności podanych we wniosku. Rolą postępowania w sprawie wydania indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego nie jest bowiem ustalanie, czy przedstawiony we wniosku stan faktyczny jest zgodny ze stanem rzeczywistym. W ramach postępowania o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego nie przeprowadzam postępowania dowodowego, lecz opieram się jedynie na stanie faktycznym przedstawionym we wniosku. Ustalenie stanu rzeczywistego stanowi domenę ewentualnego postępowania podatkowego. To na podatniku ciąży obowiązek udowodnienia w toku tego postępowania okoliczności faktycznych, z których wywodzi on dla siebie korzystne skutki prawne.

W odniesieniu do powołanych we wniosku interpretacji indywidualnych zaznaczam, że zostały one wydane w indywidualnych sprawach innych podmiotów i nie mają zastosowania w sprawie będącej przedmiotem Pana wniosku.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosuje się Pan do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).