Umorzenie części kredytu hipotecznego oraz zwrot dodatkowej kwoty przez bank.

Interpretacja indywidualna – stanowisko w części prawidłowe i w części nieprawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych zdarzenia przyszłego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest w części prawidłowe i w części nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

2 października 2024 r. wpłynął Pana wniosek z 2 października 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku dochodowego od osób fizycznych. Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Zapytanie dotyczy powinności zapłaty podatku dochodowego, w związku z przewidywanym faktem zawarcia ugody pozasądowej o umorzenie pozostałego zadłużenia kredytu hipotecznego w CHF denominowanego do PLN i wypłatę dodatkowej kwoty pieniężnej.

W dniu (…) 2010 r. zawarł Pan wraz z żoną E.Ł. umowę o kredyt mieszkaniowy, hipoteczny w kwocie (…) zł na zakup mieszkania w (…). Kredyt ten wzięliście Państwo w banku (…) (obecnie (…)). Jest to kredyt w frankach szwajcarskich denominowany do PLN.

Kredyt został wzięty w związku z zabezpieczeniem potrzeb mieszkaniowych obu Państwa dzieci w czasie ich studiów w (…). Po zakupie najpierw syn a rok później córka zamieszkali w ww. mieszkaniu jako studenci. Był to Państwa pierwszy kredyt mieszkaniowy zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej. Został on zabezpieczony hipoteką ustanowioną na nieruchomości, której dotyczył zakup.

Nadmienia Pan, że nigdy wcześniej Pan ani żona nie korzystaliście z zaniechania poboru podatku od umorzonej części kredytu lub przewalutowania kredytu.

W roku 2023 złożył Pan wraz z żoną w Sądzie Rejonowym w (…) pozew przeciwko (…) z żądaniem uznania nieważności umowy kredytowej w związku z zawartymi w niej klauzulami abuzywnymi. Na pierwszej rozprawie sądowej w dniu (…) 2024 r. pełnomocnik banku zaproponował ugodę, w ramach której bank umorzy istniejące zadłużenie i dodatkowo wypłaci kwotę pieniężną w wysokości (…) zł jako zwrot już wpłaconych kwot z tytułu spłaty kredytu. Ugoda będzie zawierała ustalenie o umorzeniu pozostałego zadłużenia, tj. kapitału i określonych od niego odsetek kapitałowych dla każdego ze współkredytobiorców, tj. Pana i Pana żony.

Na kwotę zadłużenia, które umorzy bank składać się będzie pozostała, niespłacona część kapitału oraz odsetki kapitałowe, innych składników zadłużenia, w tym odsetek karnych nie ma.

Od tego momentu toczą się negocjacje z bankiem co do wysokości kwoty dodatkowej, jaką miałby wypłacić bank. Kwota ta nie jest zadośćuczynieniem czy odszkodowaniem. Ze względu na to, że bank otrzymał od Pana i od Pana żony kwotę spłat łącznie (ok. (…)) przewyższającą kwotę pożyczonego kapitału (…). Dodatkowa kwota wypłacona przez bank ma być częściowym zwrotem nadpłaconych ponad (…) zł środków pieniężnych. To, czy ta kwota będzie wynosiła (…) zł czy więcej to i tak nie przekroczy ona środków, które łącznie otrzymał bank od Państwa jako kredytobiorców w wyniku spłat kredytu.

Oczywiście bank nie chce się określić w ugodzie, że zwraca te środki w wyniku uznania stosowania w umowie niedozwolonych zapisów, ani nie chce zawrzeć w niej zapisu o nieważności z tego tytułu umowy. O to właśnie toczy się sprawa w sądzie. Ale właściwie bank chcąc zawrzeć ugodę poniekąd przyznaje się do takiego stanu rzeczy, tj. do nieważności umowy ale jawnie boi się takiego sformułowania w ugodzie.

Ugoda, którą macie Państwo zamiar zawrzeć z bankiem będzie opiewać na niższą kwotę niż ta w pozwie sądowym.

Zawarcie tej ugody planowane jest do 31 grudnia 2024 r. to jest w terminie obowiązywania rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (Dz. U. z 2024 r. poz. 102).

Na mocy ugody, którą planujecie Państwo zawrzeć z bankiem, ma dojść do umorzenia wierzytelności z tytułu ww. kredytu mieszkaniowego. W trakcie negocjacji przedstawiciel banku stoi na stanowisku, aby w treści umowy nie zawierać zapisu o nieważności umowy kredytowej i jednocześnie wystawić po wypłacie ustalonej w wyniku negocjacji PIT 11.

Ugoda nie została jeszcze zawarta i zaproponowana treść nie precyzuje, z jakiego tytułu kwoty zostaną uznane za nadpłacone. Dodatkowa kwota zaproponowana przez bank, jak twierdzi jego przedstawiciel, jest wynikiem negocjacji z bankiem, natomiast każdorazowo bank wyjaśnia, że kolejne kwoty ugody, które proponuje są wynikiem przeliczenia – przewalutowania kredytu frankowego na złotówkowy i wyliczenia różnicy pomiędzy należnościami w obu przypadkach. Natomiast nie są Panu znane szczegółowe parametry tych wyliczeń, nie ma Pan do nich dostępu. Należy jednak podkreślić, że negocjacje stron dotyczyły kwoty do zwrotu jako takiej, a nie sposobu wyliczenia zobowiązania – stąd finalna treść ugody być może obejmie kwotę do zwrotu od banku, bez rozbicia z jakiego tytułu jest zwracana.

Wyjaśnia Pan, że kwota, na którą składa się łączna suma wpłat dokonanych na rzecz banku z tytułu umowy kredytu mieszkaniowego jest wyższa niż kwota kapitału pozyskanego z umowy kredytu mieszkaniowego, przy czym część rat było spłacanych w CHF bądź przeliczanych przez bank na CHF, a cały kredyt był udzielony w PLN.

Środki uzyskane w wyniku ugody tj. umorzenie pozostałej części kredytu i dodatkowa kwota będąca częściowym zwrotem nadpłaconych ponad kwotę kredytu pieniędzy nie będą większe niż różnica pomiędzy tym, co zostało wpłacone do banku a kwotą otrzymanego kredytu.

Prosi Pan o wydanie interpretacji, co do podlegania podatkowi od umorzonych kwot spłaconej i niespłaconej należności głównej, od umorzonych kwot naliczonych i nienaliczonych odsetek kapitałowych oraz od umorzonych kwot części spreadu, połączonych ze zwrotem nadpłaconych kwot.

Pan i Pana żona jesteście solidarnie zobowiązani do spłaty kredytu.

Dla celów udzielenia interpretacji prosi Pan o przyjęcie, że (…) był a (…) jest bankiem działającym zgodnie z prawem polskim, jego działalność podlegała nadzorowi państwowego organu nadzoru nad rynkiem finansowym zgodnie z obowiązującymi przepisami i podmiot był uprawniony do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw regulujących zasady funkcjonowania takich podmiotów.

W sprawie, którą Pan opisuję, nie toczy się postępowanie podatkowe, i nie jest prowadzona kontrola podatkowa lub kontrola celno-skarbowa oraz sprawa nie została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji lub postanowieniu organu podatkowego.

Pytanie

Czy w związku z zamiarem zawarcia ugody z bankiem w ramach przedstawionego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego i w świetle rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe spełnia Pan, jako wnioskodawca, wymogi do skorzystania z zaniechania poboru podatku dochodowego od umorzonych kwot spłaconej i niespłaconej należności głównej, od umorzonych kwot naliczonych i nienaliczonych odsetek kapitałowych oraz od umorzonych kwot części spreadu, połączonych z częściowym zwrotem nadpłaconych kwot w wysokości określonej w ugodzie pozasądowej?

Pana stanowisko w sprawie

W Pana ocenie, w ramach przedstawionego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego i w świetle rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe spełnia Pan wymogi do skorzystania z zaniechania zapłaty podatku dochodowego.

Uzasadnienie.

Wnioskodawcy i jego małżonce w wyniku ugody z bankiem, może zostać umorzona pozostała do spłaty część kredytu bankowego. Podpisanie ugody powoduje, że wartość umorzonego zobowiązania stanowi przychód podatkowy z tzw. innych źródeł, na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – dalej u.p.d.o.f.

Wyjątek od powyższego dotyczy sytuacji, w której zastosowanie znajdą przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe. Wymóg zastosowania powyższych przepisów jest uzależniony od następujących przesłanek:

Zgodnie z § 1 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielanym na cele mieszkaniowe zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od kwot umorzonych osobie fizycznej wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego następuje w przypadku gdy:

a)  kredyt mieszkaniowy został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej, a w przypadku więcej niż jednego kredytu mieszkaniowego – gdy kredyty mieszkaniowe zostały zaciągnięte na realizację wyłącznie jednej inwestycji mieszkaniowej, oraz

b)  osoba fizyczna będąca stroną umowy kredytu mieszkaniowego nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż określona w lit. a inwestycji mieszkaniowej.

Zgodnie z § 1 ust. 2 rozporządzenia kwoty wierzytelności, o których mowa w § 1 ust. 1 pkt 1 obejmują:

1)  kwoty kredytu mieszkaniowego (kapitału);

2)  odsetki, w tym odsetki skapitalizowane i prowizje;

3)  opłaty, jeśli ich poniesienie przez kredytobiorcę było niezbędne do zawarcia umowy kredytu mieszkaniowego, z wyjątkiem kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń.

Stosownie do § 1 ust. 5 rozporządzenia przez jedną inwestycję mieszkaniową, o której mowa w § 1 ust. 1 pkt 1 lit. a rozporządzenia należy rozumieć inwestycję, której celem jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych:

1)  jednego gospodarstwa domowego albo

2)  więcej niż jednego gospodarstwa domowego, w przypadku gdy osoby fizyczne mające zajmować wspólnie jeden budynek mieszkalny, nie mniej niż jedna osoba fizyczna z każdego takiego gospodarstwa, są osobami zaliczanymi do I grupy podatkowej w rozumieniu art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2021 r. poz. 1043).

W myśl § 1 ust. 6 rozporządzenia przez jedno gospodarstwo domowe, o którym mowa w ust. 5, rozumie się gospodarstwo domowe prowadzone przez osobę fizyczną zajmującą jeden lokal mieszkalny albo jeden budynek mieszkalny jednorodzinny, samodzielnie lub wspólnie z innymi osobami stale z nią zamieszkującymi i gospodarującymi.

Zgodnie z § 1 ust. 7 rozporządzenia w przypadku, gdy stroną umowy kredytu mieszkaniowego na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej są co najmniej dwie osoby fizyczne, zaniechanie poboru podatku ma zastosowanie wyłącznie do tego kredytobiorcy, który nie korzystał z zaniechania poboru podatku od kwot umarzanych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż określona w § 1 ust. 1 pkt 1 lit. a inwestycji mieszkaniowej.

Przez kredyt mieszkaniowy o którym mowa w rozporządzeniu, należy rozumieć kredyt, który został:

1)  udzielony przed dniem 15 stycznia 2015 r. przez podmiot, którego działalność podlega nadzorowi państwowego organu nadzoru nad rynkiem finansowym, uprawniony do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw regulujących zasady funkcjonowania takich podmiotów oraz

2)  zabezpieczony w postaci hipoteki ustanowionej na nieruchomości lub udziale w nieruchomości lub prawie wieczystego użytkowania gruntu lub udziale w takim prawie lub spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkaniowego lub udziale w takim prawie, lub w prawie do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub udziale w takim prawie, oraz

3)  zaciągnięty na wydatki, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie zaś z treścią art. 21 ust. 25 pkt 1 ww. ustawy, za wydatki poniesione na cele, o których mowa w ust. 1 pkt 131 (cele mieszkaniowe) uważa się wydatki poniesione na:

a)  nabycie budynku mieszkalnego, jego części lub udziału w takim budynku, lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub udziału w takim lokalu, a także na nabycie gruntu lub udziału w gruncie albo prawa użytkowania wieczystego gruntu lub udziału w takim prawie, związanych z tym budynkiem lub lokalem;

b)  nabycie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub udziału w takim prawie;

c)  nabycie gruntu pod budowę budynku mieszkalnego lub udziału w takim gruncie, prawa użytkowania wieczystego takiego gruntu lub udziału w takim prawie, w tym również rozpoczętą budowę budynku mieszkalnego oraz nabycie innego gruntu lub udział w gruncie, prawa wieczystego użytkowania gruntu lub udziału w takim prawie, jeżeli w okresie, o którym mowa w ust. 1 pkt 131, grunt ten zmieni przeznaczenie na grunt pod budowę budynku mieszkalnego;

d)  budowę, rozbudowę, nadbudowę, przebudowę lub remont własnego budynku mieszkalnego, jego części lub własnego lokalu mieszkalnego;

e)  rozbudowę, nadbudowę, przebudowę lub adaptację na cele mieszkalne własnego budynku niemieszkalnego, jego części, własnego lokalu niemieszkalnego lub własnego pomieszczenia niemieszkalnego

- położonych w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do europejskiego obszaru gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej.

Zgodnie z § 4 rozporządzenia w brzmieniu nadanym przez rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 grudnia r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych kredytem hipotecznym udzielanym na cele mieszkaniowe (Dz. U. z 2022 r. poz. 2743), zaniechanie, o którym mowa w § 1 i § 2, ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia 31 grudnia 2024 r.

Mając na uwadze treść przytoczonych wyżej przepisów stwierdzić należy, że zaniechanie poboru podatku od umorzonych osobom fizycznym kwot wierzytelności z tytułu kredytów mieszkaniowych znajdzie zastosowanie jeśli spełnione są łącznie następujące przesłanki:

1)  kredyt był zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej;

2)  kredyt był udzielony przed dniem 15 stycznia 2015 r. przez podmiot, którego działalność podlega nadzorowi państwowego organu nadzoru nad rynkiem finansowym, uprawniony do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw;

3)  kredyt był zabezpieczony hipotecznie;

4)  kredytobiorca nie korzystał wcześniej z umorzenia zobowiązania z tytułu innego kredytu na własne cele mieszkaniowe zabezpieczonego hipotecznie.

5)  kredyt mieszkaniowy, którego dotyczy umorzenie został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej.

Zgodnie z § 1 ust. 5 rozporządzenia przez „jedną inwestycję mieszkaniową” rozumie się inwestycję, której celem jest zaspokojenie m.in. potrzeb mieszkaniowych jednego gospodarstwa domowego. Przez jedno gospodarstwo domowe rozumie się gospodarstwo prowadzone przez osobę fizyczną zajmującą jeden lokal mieszkalny albo jeden budynek mieszkalny jednorodzinny, samodzielnie lub wspólnie z innymi osobami stale z nią zamieszkującymi i gospodarującymi. Jak wskazywane jest w doktrynie samo zamieszkiwanie np. dorosłych dzieci z rodzicami, nie może być automatycznie uznane za pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym. Wspólnota takiego gospodarstwa oznacza bowiem, że pozostające w niej osoby mają zaspokajane potrzeby ze środków będących w dyspozycji wspólnoty (rodziny). A contrario należy uznać, że dziecko-student, który nie pracuje – pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, gdyż jest członkiem rodziny, nie jest osobą samodzielną i jego potrzeby są zaspokajane ze środków będących w dyspozycji wspólnoty (rodziny). W przypadku studentów z reguły nie tworzą oni poza swym domem rodzinnym odrębnego gospodarstwa domowego, a obowiązek zaspokajania jego potrzeb mieszkaniowych i bytowych obciąża jego rodziców ze względu na obowiązek alimentacyjny, zatem związane z tym wydatki objęte są wspólnym budżetem rodzinnym.

Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z 20 maja 2002 r., sygn. akt OPK 21/02, osoba studiująca i przebywająca poza miejscem stałego zamieszkania może być zaliczona do osób stale zamieszkujących i gospodarujących wspólnie z Wnioskodawcą (uchwała dotyczyła dodatków mieszkaniowych, ale jej uzasadnienie jest uniwersalne). W uzasadnieniu tej uchwały NSA wskazał: „Za poglądem, że przejściowy pobyt studenta poza miejscem stałego zamieszkania związany z pobieraniem nauki nie wyłącza go z grona członków gospodarstwa domowego wspólnego z Wnioskodawcą. Nie powinno zaś ulegać wątpliwości, że podjęcie przez dziecko nauki w innej miejscowości nie oznacza, że przestaje być ono członkiem wspólnego gospodarstwa domowego wraz z rodzicami. Ważne jest to gdzie jest centrum życiowe takiego studenta i czy utracił on związki z dotychczasowym miejscem stałego zamieszkiwania.

W przypadku Wnioskodawcy syn był zameldowany na pobyt stały z rodzicami w domu rodzinnym w (…). Nie ma wpływu na spełnienie tego warunku fakt, że w momencie zaciągania kredytu, który ma zostać umorzony, Wnioskodawca i jego żona byli właścicielami innej nieruchomości mieszkalnej, tj. domu w (…). Wskazując jako cel mieszkaniowy wydatki poniesione na nabycie lokalu mieszkalnego, ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie określa, kiedy i jak długo podatnik powinien mieszkać w nabytym lokalu mieszkalnym, żeby nastąpiła realizacja celu mieszkaniowego. Tym samym brak jest podstaw do uznania, że podatnik nie realizuje celu mieszkaniowego w przypadku, gdy nabył lokal mieszkalny w celu zamieszkania w nim, ale w lokalu tym – z różnych powodów – zamieszkiwał tylko czasowo lub zamieszkuje w nim dziecko pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym.

Spełnione zostały także pozostałe wymogi o jakich wspomina cytowane rozporządzenie, tj. kredyt został udzielony przed dniem 15 stycznia 2015 r. przez (…). Kredyt był zabezpieczony hipotecznie, a kredytobiorcy nie korzystali wcześniej z umorzenia zobowiązania z tytułu innego kredytu na własne cele mieszkaniowe zabezpieczonego hipotecznie.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest w części prawidłowe i w części nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z treścią art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):

W myśl art. 9 ust. 1a ww. ustawy:

Stosownie do art. 9 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Jak stanowi art. 11 ust. 1 ww. ustawy:

Z przedstawionych przepisów wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega – co do zasady – każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną. Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1 ww. ustawy, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa, jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, niemające charakteru zwrotnego.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji gdy podatnik – czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów – uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Dla celów podatkowych przyjmuje się – co znajduje potwierdzenie w orzecznictwie – że pojęcie nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym. Obejmuje ono bowiem wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, to jest niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wyraźnie rozróżnia źródła przychodów oraz sposób opodatkowania dochodów z poszczególnych źródeł.

Stosownie do przepisów tej ustawy odrębnym źródłem przychodów są określone w art. 10 ust. 1 pkt 9 – inne źródła.

W myśl art. 20 ust. 1 ww. ustawy:

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności”, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Przystępując do oceny skutków podatkowych umorzenia przez bank wierzytelności od kredytu mieszkaniowego, zaciągniętego przez Pana, wskazuję, że instytucja kredytu uregulowana została przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2488 ze zm.).

Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ww. ustawy:

Z kolei umorzenie wierzytelności następuje w przypadku zwolnienia z długu, czyli zrzeczenia się przez wierzyciela prawa do wierzytelności, bez uzyskania świadczenia ze strony dłużnika. Takie zrzeczenie się, pod warunkiem, że dłużnik je przyjmie, powoduje, że zobowiązanie wygasa.

Zgodnie bowiem z instytucją zwolnienia z długu uregulowaną w art. 508 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.):

Tak więc, dla umorzenia wierzytelności konieczna jest zgoda dłużnika (np. uzyskana w wyniku ugody, czy poprzez oświadczenie).

Otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Stosownie natomiast do treści art. 917 Kodeksu cywilnego:

Powołana definicja ugody pozwala wyróżnić elementy konstrukcyjne tej instytucji. Po pierwsze, ugoda jest zawierana w sytuacji, gdy między stronami stosunku prawnego istnieje niepewność albo spór, co do roszczeń wynikających z tego stosunku. Po drugie, celem zawarcia ugody jest uchylenie tej niepewności lub sporu. Wreszcie po trzecie, strony dążą do osiągnięcia celu przez wzajemne ustępstwa. Tak więc nieodłącznym elementem ugody są wzajemne ustępstwa stron. Poza tym, zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie podkreśla się szczególną przyczynę prawną ugody. Oznacza to, że ugoda nie tworzy nowego stosunku prawnego, a jedynie odnosi się do istniejącego stosunku prawnego stanowiącego podstawę powództwa, a tym samym podstawę zawarcia ugody.

Tym samym, umorzoną kwotę wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego należy zakwalifikować do przychodu z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W tym miejscu wskazuję na rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 102).

Zgodnie z § 1 ww. rozporządzenia Ministra Finansów:

Natomiast z § 3 ww. rozporządzenia wynika, że:

Z kolei § 4 ww. rozporządzenia stanowi, że:

Zgodnie z treścią ww. art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Dochody, od których zaniechano poboru podatku nie są wykazywane w zeznaniach rocznych i nie podlegają opodatkowaniu oraz zgłoszeniu do urzędu skarbowego.

Zaniechanie poboru podatku znajdzie zastosowanie do umorzonych osobom fizycznym kwot wierzytelności z tytułu kredytów zaciągniętych na cele mieszkaniowe i zabezpieczonych hipotecznie, udzielonych przed dniem 15 stycznia 2015 r. przez podmioty uprawnione do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw, w przypadku, gdy osoba fizyczna będąca stroną umowy kredytu mieszkaniowego nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż określona w lit. a) inwestycji mieszkaniowej (§ 1 ust. 1 pkt 1 lit. b) ww. rozporządzenia). Istotne jest, żeby kredyt mieszkaniowy został przeznaczony na wydatki, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W literze a) art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zostało wymienione m.in. nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub udziału w takim lokalu, a także na nabycie gruntu lub udziału w gruncie albo prawa użytkowania wieczystego gruntu lub udziału w takim prawie, związanych z tym lokalem. Zatem udzielony Panu kredyt wypełnia przesłanki do uznania go za kredyt mieszkaniowy, o którym mowa w rozporządzeniu.

Mając na uwadze przedstawione we wniosku zdarzenie przyszłe oraz powołane przepisy prawa stwierdzam, że umorzenie przez bank części kwoty kredytu zaciągniętego przez Pana na sfinansowanie nabycia lokalu mieszkalnego w (…), stanowić będzie dla Pana przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z tytułu nieodpłatnych świadczeń klasyfikowany do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ww. ustawy, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Jednocześnie do uzyskanego przez Pana przychodu związanego z umorzeniem wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego, o którym mowa we wniosku, zastosowanie znajdzie zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe.

Odnosząc się natomiast do skutków podatkowych zwrotu ustalonej w ugodzie kwoty wyjaśniam, że zgodnie z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

W opisie sprawy wskazał Pan, że bank zaproponował Panu umorzenie pozostałej części kredytu oraz zwrot określonej kwoty pieniędzy jako zwrot już wpłaconych kwot z tytułu kredytu. Jednocześnie kwota, na którą składa się łączna suma wpłat dokonanych na rzecz banku z tytułu umowy kredytu mieszkaniowego pomniejszona o łączny zwrot na podstawie ugody będzie wyższa niż kwota kapitału pozyskanego z umowy kredytu mieszkaniowego.

Zatem w analizowanej sprawie po Pana stronie nie doszło do powstania przysporzenia majątkowego. W związku z zawarciem ugody otrzyma Pan zwrot środków pieniężnych, które wcześniej na mocy umowy przekazał Pan na rzecz banku w ramach spłaty części rat udzielonego kredytu mieszkaniowego. A zatem otrzymał Pan środki będące ekwiwalentem wydatków, które były uprzednio poniesione z Pana własnych środków. Kwota otrzymana na podstawie ugody z bankiem nie spowoduje więc faktycznego przyrostu w Pana majątku. Wypłata ta będzie dla Pana neutralna podatkowo.

Dlatego stwierdzam, że zwrot przez bank części kwoty uiszczonej tytułem spłaty zaciągniętego kredytu mieszkaniowego nie będzie stanowił dla Pana przychodu w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, klasyfikowanego do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ww. ustawy, podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Zatem nie będzie miał Pan obowiązku zapłaty podatku od zwróconej przez bank kwoty. Nie ma Pan również obowiązku składania jakichkolwiek informacji do urzędu skarbowego o otrzymanej od banku kwocie.

Wobec tego, że w sytuacji zwrotu części kwoty dokonanych przez Pana spłat nie dojdzie do powstania przychodu i w konsekwencji nie będzie miało zastosowanie ww. rozporządzenie, Pana stanowisko w części dotyczącej zwrotu otrzymanego na podstawie planowanej ugody uznałem za nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Ponadto zwracam uwagę, że Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wydaje interpretację indywidualną na wniosek podmiotu, który chce się dowiedzieć, czy w jego indywidualnej sprawie mają zastosowanie określone przepisy prawa podatkowego (podmiot taki jest nazywany „zainteresowanym”). Interpretacja wyjaśnia, czy w danej sytuacji dla wnioskodawcy powstają określone prawa lub obowiązki podatkowe.

Z uwagi na to, że wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego, dotyczącej stosowania przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, został złożony przez Pana jako jednego ze współkredytobiorców, niniejsza interpretacja stanowi odpowiedź na pytanie w niej zawarte tylko w odniesieniu do Pana osoby. Nie wywiera ona skutku prawnego dla drugiego współkredytobiorcy (Pana żony).

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·   Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.

·   Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·   Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·    w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·    w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).