Skutki podatkowe otrzymania środków pieniężnych zasądzonych wyrokiem sądu oraz w wyniku zawarcia ugody z bankiem.

Interpretacja indywidualna

– stanowisko w części prawidłowe i w części nieprawidłowe

Szanowny Panie

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku dochodowym od osób fizycznych:

•jest nieprawidłowe – w zakresie opodatkowania środków pieniężnych otrzymanych w związku z zawartą ugodą;

•jest prawidłowe – w zakresie braku opodatkowania środków pieniężnych zasądzonych przez sąd.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

13 sierpnia 2024 r. wpłynął Pana wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku dochodowego od osób fizycznych.

Uzupełnił go Pan pismem z 29 września 2024 r. (data wpływu). Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

(...) 2007 r. zawarł Pan z X S.A. z siedzibą we (...) umowę kredytu hipotecznego przeznaczonego na sfinansowanie nabycia oraz remontu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego. Bank udzielił kredytu w kwocie 399 598 zł nominowanego do waluty CHF wg kursu kupna walut dla CHF obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia całości kredytu lub jego poszczególnych transz. Kredyt udzielony został na 336 miesięcy. Oprocentowanie kredytu na dzień podjęcia decyzji kredytowej wynosiło 3,70% w stosunku rocznym. Kredyt został udzielony i wypłacony w złotych polskich, jednak kapitał kredytu został zaewidencjonowany w księgach banku w walucie CHF po przeliczeniu wypłaconej kwoty złotych na franki szwajcarskie. Dokonywał Pan spłaty kredytu w złotych, jednak na poczet kapitału naliczane były one dopiero po przeliczeniu na CHF według kursu ustalonego w tabelach banku.

6 września 2011 r. został podpisany aneks do ww. umowy w części dotyczącej ubezpieczenia wkładu własnego w Y S.A. w ten sposób, że do czasu spłaty części kapitału kredytu odpowiadającego wymaganemu przez Bank wkładowi własnemu, kredytobiorca zobowiązuje się ponosić na rzecz Banku opłatę za zwiększone ryzyko Banku z tytułu brakującego wymaganego wkładu własnego za 36 miesięczne okresy.

W 2019 r. dokonał Pan spłaty całkowitej kwoty kredytu. Kredyt został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej.

Jest Pan właścicielem mieszkania, na nabycie którego został zaciągnięty wskazany we wniosku kredyt hipoteczny. Jest Pan jedynym kredytobiorcą, który zaciągnął przedmiotowy kredyt i nie korzystał w przeszłości z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu innego kredytu zabezpieczonego hipotecznie i zaciągniętego na własne cele mieszkaniowe.

26 marca 2024 r. wystąpił Pan do Sądu Okręgowego w (...) z pozwem o zapłatę przez X S.A. z siedzibą we (...) kwoty 364 076,79 zł oraz 99 913,37 franków szwajcarskich ewentualnie kwoty 395 325,09 zł stanowiącej równowartość kwoty wyrażonej we franku szwajcarskim wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych na rzecz wnioskodawcy w okresie od 10 października 2007 r. do 17 czerwca 2019 r. z tytułu umowy kredytu zawartej (...) 2007 r. obarczonej wadą nieważności. Ewentualnie na wypadek nieuwzględnienia tego roszczenia, o zasądzenie od Banku na Pana rzecz kwoty 283 965,69 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty z tytułu zwrotu świadczeń nienależnie spełnionych na rzecz Banku przez wnioskodawcę w okresie od 10 października 2007 r. do 17 czerwca 2019 r. z tytułu umowy kredytu zawartej (...) 2007 r. tytułem różnic (nadpłat) pomiędzy sumą kwot wpłaconych przez powoda a sumą kwot, które powinny być wpłacone przy uwzględnieniu abuzywności.

Powierzchnia zakupionego za kredyt spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego wynosiła (...) m². Od 2013 r. na działalność gospodarczą przeznaczył Pan (...) m² w ww. lokalu mieszkalnym. Zakończył Pan działalność 21 grudnia 2022 r., a kredyt spłacił całkowicie we frankach w 2019 r. Nie zaliczał Pan do kosztów uzyskania przychodów kwot płaconych do Banku tytułem spłaty kredytu w części przypadającej na powierzchnię wykorzystywaną do działalności gospodarczej.

Uzupełnienie i doprecyzowanie opisu zdarzenia przyszłego

Wystąpił Pan z pozwem o:

1.„zasądzenie od pozwanego X S.A. z siedzibą we (...) na rzecz powoda M.K. kwoty 364 076,79 złotych oraz 99 913,37 franków szwajcarskich, ewentualnie 395 325,09 złotych stanowiących równowartość kwoty wyrażonej we franku szwajcarskim po przeliczeniu jej na złote po kursie średnim NBP z dnia wpłaty poszczególnych rat wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych na rzecz pozwanego w okresie od dnia 10 października 2007 r. do dnia 17 czerwca 2019 r. z tytułu umowy kredytu indeksowanego do CHF nr (...) z (...) 2007 r., obarczonej wadą nieważności; ewentualnie

2.na wypadek nieuwzględnienia roszczenia o zapłatę z punktu 1 – o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 283 965,69 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty z tytułu zwrotu świadczeń nienależnie spełnionych na rzecz pozwanego w okresie od dnia 10 października 2007 r. do dnia 17 czerwca 2019 r. tytułem różnic (nadpłat) pomiędzy sumą kwot wpłaconych przez powoda na podstawie umowy kredytu indeksowanego do CHF nr (...) z (...) 2007 r. a sumą kwot, które powinny być wpłacone przy uwzględnieniu abuzywności, a więc niewiążącego charakteru klauzul indeksacyjnych znajdujących się w … tejże Umowy”.

Zakłada Pan, że Sąd uzna nieważność umowy kredytowej i zasądzi od Banku kwoty nienależnie wpłacone wraz z odsetkami za opóźnienie. Wystąpił Pan o stwierdzenie nieważności umowy kredytowej, a w roszczeniu ewentualnym na wypadek nieuwzględnienia ww. roszczenia o uznanie za nieważne postanowień umowy dotyczących kursów waluty i przewalutowania.

Zawarta ugoda będzie ugodą sądową.

Z korespondencji mailowej z pełnomocnikiem Banku wynika, że:

•Ugoda będzie zawarta w ten sposób, że Bank wypłaci kwotę pieniędzy na „zaspokojenie wszelkich roszczeń”.

Bank nie zamierza artykułować uznania roszczeń dotyczących abuzywności,

•Propozycja ugody ze strony Banku nie zawiera informacji na jakiej podstawie Bank ustalił wysokość kwoty, która może być wypłacona w przypadku zawarcia ugody.

•Bank nie przewalutuje kredytu na złote i nie zwróci nadpłaconego kredytu.

•Bank nie przekaże dodatkowych środków pieniężnych w zamian za wycofanie roszczeń.

Pytania

1.Czy zasądzone od Banku, albo otrzymane w związku z podpisaną ugodą środki pieniężne wpłacone wcześniej przez Pana do Banku jako spłata kredytu i odsetek nie będą stanowiły przychodu zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?

2.Czy zasądzone od Banku, albo otrzymane w związku z podpisaną ugodą odsetki za opóźnienie zwrotu będą korzystały ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?

Pana stanowisko w sprawie

Uważa Pan, że zasądzone od Banku, albo otrzymane w związku z podpisaną ugodą środki pieniężne wpłacone wcześniej przez Pana do Banku jako spłata kredytu i odsetek nie będą stanowiły przychodu, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Z treści tego przepisu wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, zawartym w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, bądź od których zaniechano poboru podatku.

Z kolei w myśl art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Wyszczególnienia źródeł przychodów osiągniętych przez osoby fizyczne ustawodawca dokonał w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdzie między innymi w pkt 9 wymieniono „inne źródła”.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17. Sformułowanie „w szczególności”, które zostało użyte w powołanym wyżej przepisie, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty, a więc do tej kategorii można zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jak przyjmuje się w doktrynie i w orzecznictwie, przychodami z innych źródeł są wszelkie przychody, które nie pochodzą ze źródeł określonych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a jednocześnie stanowią przychód w rozumieniu tej ustawy. Innymi słowy, do źródła tego należą wszelkie pozostałe przychody niemieszczące się w innych źródłach przychodów (tak np. A. Bartosiewicz, R. Kubacki, „PIT. Komentarz”, LEX/el. 2015; W. Modzelewski, M. Słomka (red.), „Komentarz do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych”, Warszawa 2022). Zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie wskazuje się przy tym, że elementem istotnym dla uznania danego świadczenia za przychód podatkowy jest uzyskanie przez podatnika realnego przysporzenia majątkowego. Z uzyskaniem przychodu mamy zatem do czynienia jedynie w przypadku, gdy podatnik uzyskuje rzeczywistą korzyść majątkową – czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych zwiększających jego aktywa (pieniędzy, wartości pieniężnych, świadczeń w naturze lub innych nieodpłatnych świadczeń), czy też w rezultacie określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów. Oznacza to, że nie zawsze otrzymanie przez podatnika jakiejś kwoty skutkuje powstaniem po jego stronie przychodu podatkowego dla celów podatku dochodowego. Dla rozpoznania przychodu podatkowego w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie jest bowiem wystarczające zidentyfikowanie strumienia pieniężnego, który płynie w kierunku podatnika – niezbędne jest także ustalenie, że mamy do czynienia ze świadczeniem, które powoduje rzeczywiste wzbogacenie się podatnika (przyrost w jego majątku). Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych oraz w praktyce interpretacyjnej organów podatkowych.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 29 listopada 2018 r., sygn. akt II FSK 799/18, zajął następujące stanowisko:

Mimo, że nie wynika to wprost z brzmienia przepisu art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f., za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Przychód jest bowiem w istocie określonym przyrostem majątkowym, a zatem jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny.

Analogiczne stanowisko zostało przedstawione w następujących interpretacjach indywidualnych Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej:

•interpretacja indywidualna z 2 grudnia 2022 r., sygn. 0114-KDIP3-2.4011.965.2022.1.JK3;

•interpretacja indywidualna z 3 marca 2022 r., sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.905.2021.5.MAP;

•interpretacja indywidualna z 9 lutego 2023 r., sygn. 0115-KDIT2.4011.696.2022.1.MM;

•interpretacja indywidualna z 1 sierpnia 2022 r., sygn. 0114-KDIP2-2.4011.492.2022.2.IN.

Powołane wyżej rozstrzygnięcia potwierdzają, że mimo literalnego brzmienia art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (zgodnie z którym za przychody uważa się wszelkie pieniądze i wartości pieniężne otrzymane przez podatnika) nie każda kwota otrzymana przez podatnika skutkuje powstaniem po jego stronie przychodu podatkowego podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

W sytuacji kiedy Bank na skutek uznania przez Sąd, że umowa pożyczki była nieważna bądź wypłaty przez Bank zwrotu świadczeń nienależnie spełnionych na rzecz Banku przez wnioskodawcę z tytułu umowy kredytu zawartej (...) 2007 r. tytułem różnic (nadpłat) pomiędzy sumą kwot wpłaconych przez powoda a sumą kwot, które powinny być wpłacone przy uwzględnieniu abuzywności, bądź też w przypadku podpisania z Bankiem ugody nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych jako zwrot nienależnego Bankowi świadczenia.

W myśl art. 410 § 2 Kodeksu cywilnego świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W Pana sytuacji Bank zwróci pieniądze wpłacone w całości bądź w części przez Pana w ramach spłaty kredytu i odsetek, więc nie dojdzie do przysporzenia majątkowego przez Pana lecz jedynie zwrot tego co wcześniej ubyło z Pana majątku. Nie ma zatem podstaw, aby zapłacone do Banku zwrócone teraz środki pieniężne uznać za Pana przychód. Z kolei odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności wypłacone przez Bank czy to na podstawie ugody, czy wyroku sądu naliczone od dnia doręczenia pozwu będą korzystały ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przepis ten wymienia odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu, wolnych od podatku lub od których zaniechano poboru podatku (interpretacja nr 0114-KDIP3-2.4011.548.2023.1.MN).

W świetle art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych świadczenia takie jak np. odszkodowania, zadośćuczynienia oraz odsetki za zwłokę w wypłacie tychże świadczeń – co do zasady – stanowią przychód. Nie oznacza to jednak, że wszystkie świadczenia z ww. tytułów są opodatkowane. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, określonym w art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, wolnych od podatku dochodowego lub od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Jak wynika z brzmienia tego przepisu zwolnienie to obejmuje tylko takie odsetki, które spełniają równocześnie dwa warunki:

•są naliczane z tytułu nieterminowej wypłaty należności,

•świadczenia, od których są naliczane, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym, są wolne od podatku dochodowego lub na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano od nich poboru podatku.

Skoro Zapłacona Część Należności Głównej, zwrócona Panu przez Bank, nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (stanowi zwrot wpłaconych wcześniej środków), to naliczona od tej kwoty Zapłacona Część Odsetek korzysta ze zwolnienia z opodatkowania przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest:

•prawidłowe – w zakresie braku opodatkowania środków pieniężnych zasądzonych przez sąd;

•nieprawidłowe – w zakresie opodatkowania środków pieniężnych otrzymanych w związku z zawartą ugodą.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Podstawową zasadą obowiązującą w przepisach ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.) jest zasada powszechności opodatkowania, która wyrażona została w art. 9 ust. 1 tej ustawy.

Zgodnie z jego treścią:

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Stosownie do art. 9 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 23o, art. 23u, art. 24-24b, art. 24c, art. 24e, art. 30ca, art. 30da oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

Jak stanowi art. 11 ust. 1 ww. ustawy:

Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Zgodnie z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Katalog źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych zawiera art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Źródłami przychodów są inne źródła.

W myśl art. 20 ust. 1 ww. ustawy:

Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności”, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w treści art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Z informacji zawartych we wniosku w szczególności wynika, że (...) 2007 r. została zawarta umowa kredytu hipotecznego z bankiem. Kredyt został zaciągnięty we frankach szwajcarskich CHF. W 2019 r. dokonał Pan całkowitej spłaty kredytu. 26 marca 2024 r. został skierowany pozew do Sądu Okręgowego w (...) o zapłatę tytułem zwrotu nienależnych świadczeń.

Przystępując do oceny skutków podatkowych zwrotu przez Bank środków w związku z nieważnością umowy kredytowej i wypłatą z tego tytułu ustawowych odsetek w pierwszej kolejności wskazać należy na art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2488 ze zm.), z którego wynika, że:

Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Zgodnie z art. 69 ust. 2 ustawy Prawo bankowe:

Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

2) kwotę i walutę kredytu;

4) zasady i termin spłaty kredytu.

Z kolei na podstawie art. 58 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.):

Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

Natomiast stosownie do treści art. 58 § 2 tej ustawy:

Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Z powodu abuzywności klauzul walutowych znajdujących się w umowach o kredyt hipoteczny, sądy orzekają o nieważności jednostkowych umów o kredyt hipoteczny zawartych przez banki.

Stwierdzenie nieważności powoduje usunięcie z obrotu prawnego wadliwej czynności prawnej polegającej na zawarciu umowy kredytu hipotecznego. Nieważność umowy kredytu oznacza, że zobowiązania stron umów, banku i klienta, nigdy nie powstały, a strony zobowiązane są zwrócić to, co świadczyły w związku z nieważną umową jako świadczenia nienależne. Kredytodawca winien zatem zwrócić wszystkie świadczenia pobrane od kredytobiorcy, a kredytobiorca winien zwrócić kwotę faktycznie otrzymanego kredytu.

Instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje natomiast art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Na podstawie art. 481 § 2 Kodeksu cywilnego:

Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.

W analizowanej sprawie, wystąpił Pan z pozwem o zasądzenie kwoty zwrotu nienależnych świadczeń wraz z odsetkami z tytułu umowy kredytu obarczonej wadą nieważności. Ewentualnie – na wypadek nieuwzględnienia tego roszczenia – o zasądzenie kwoty wraz z odsetkami tytułem zwrotu świadczeń nienależnie spełnionych, poprzez uznanie za nieważne postanowień umowy dotyczących kursów waluty, tj. niewiążącego charakteru klauzul indeksacyjnych i przewalutowania kredytu.

Przewiduje Pan także zawarcie ugody z Bankiem. Jak podaje:

•Ugoda będzie zawarta w ten sposób, że Bank wypłaci kwotę pieniędzy na „zaspokojenie wszelkich roszczeń”.

Bank nie zamierza artykułować uznania roszczeń dotyczących abuzywności,

•Propozycja ugody ze strony Banku nie zawiera informacji na jakiej podstawie Bank ustalił wysokość kwoty, która może być wypłacona w przypadku zawarcia ugody.

•Bank nie przewalutuje kredytu na złote i nie zwróci nadpłaconego kredytu.

•Bank nie przekaże dodatkowych środków pieniężnych w zamian za wycofanie roszczeń.

Ponieważ skutki prawno-podatkowe tych zdarzeń w Pana sytuacji są różne konieczne jest abym odniósł się odrębnie do każdej z tych czynności prawnych.

Skutki podatkowe otrzymania środków pieniężnych – zasądzonych wyrokiem sądu.

Otrzymane od Banku kwoty, zasądzone tytułem zwrotu nienależnie wpłaconych środków, również w sytuacji uznania części postanowień umowy za nieważne (przewalutowanie), nie spowodują po Pana stronie powstania przysporzenia majątkowego.

Skoro na skutek wyroku otrzyma Pan zwrot środków pieniężnych, które wcześniej na mocy umowy przekazał Pan na rzecz Banku w ramach spłaty rat udzielonego kredytu, to otrzyma Pan środki będące ekwiwalentem wydatków, które były uprzednio poniesione z Pana własnych środków. Kwota otrzymana na podstawie wyroku nie spowoduje więc faktycznego przyrostu w Pana majątku.

Tym samym, zwrot przez Bank kwoty nienależnie uiszczonej tytułem spłaty zaciągniętego kredytu, nie będzie stanowił dla Pana przychodu w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Stosownie zaś do art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Wolne od podatku dochodowego są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, wolnych od podatku dochodowego lub od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W opisanej sytuacji odsetki za opóźnienie będą dotyczyły zasądzonej od Banku na Pana rzecz kwoty stanowiącej świadczenie niepodlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Oznacza to, że otrzymane przez Pana odsetki od ww. świadczeń będą podlegały zwolnieniu od opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a w konsekwencji w związku z ich wypłatą nie powstanie u Pana zobowiązanie w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Skutki podatkowe otrzymania środków pieniężnych w wyniku zawarcia ugody.

W sytuacji podpisania ugody sądowej z Bankiem, otrzyma Pan natomiast kwotę pieniędzy na zaspokojenie wszelkich roszczeń, a Bank nie zamierza artykułować uznania roszczeń dotyczących abuzywności, nie przewalutuje kredytu na złote i nie zwróci nadpłaconego kredytu.

Ugoda jest czynnością, o treści której decyduje Pan i Bank. Charakter środków, co do wypłaty których porozumie się Pan z Bankiem w ugodzie, powinien być jasno wskazany w tym dokumencie. Jeśli środki takie miałyby być zwrotem środków wcześniej wpłaconych przez Pana do Banku, które Bank uznał za nienależne, powinno mieć to odzwierciedlenie w treści ugody.

Tymczasem, z przedstawionego przez Pana opisu planowanej treści ugody, wynika, że Bank nie nazwie wypłacanych środków:

•zwrotem środków „wpłaconych wcześniej przez Pana do Banku jako spłata kredytu i odsetek”;

•zwrotem nadpłaty kredytu.

Nie wskaże również w ugodzie, że uznaje abuzywność klauzul zawartych w umowie kredytu, a co za tym idzie, nie uzna nieważności umowy kredytowej. Wobec tego, z treści ugody nie będzie również wynikać, że wypłacane środki są zwrotem wpłat pobranych/otrzymanych przez Bank bezpodstawnie (bez ważnej umowy).

Z treści ugody ma wynikać, że Bank przekaże Panu środki pieniężne, aby zakończyć zaistniały spór. Ugoda będzie przewidywać, że strony uznają swoje roszczenia za zaspokojone. Niemniej jednak z tego sformułowania nie wynika, że wypłacane Panu środki to wypłata pieniędzy, które Pan wcześniej wpłacił, a Bank uznał tę wpłatę za nienależną.

Wobec tego, podana przez Pana proponowana treść ugody, nie wskazuje na taki charakter wypłaty, który pozwalałby na uznanie, że wypłata ta nie jest Pana przychodem. Stąd – takie postanowienia ugody jakie Pan przedstawił – skutkują tym, że wypłata ta będzie Pana przychodem jako otrzymane pieniądze (art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

W konsekwencji wypłacone Panu odrębne świadczenie na podstawie zawartej ugody będzie stanowić dla Pana przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Stąd też odsetki otrzymane w związku z zawartą ugodą, nie będą korzystały ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, bowiem nie będą spełniały przesłanek wynikających z tego przepisu.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Pana i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Powołane w treści wniosku interpretacje indywidualne oraz orzeczenia sądów administracyjnych nie mogą wpłynąć na ocenę prawidłowości Pana stanowiska. Nie negując tych rozstrzygnięć, jako cennego źródła w zakresie wskazywania kierunków wykładni norm prawa podatkowego wyjaśniam, że zapadły one w indywidualnych sprawach i nie są wiążące dla mnie wiążące w tej sprawie. Co więcej, rozstrzygnięcia w nich dokonane nie są rozbieżne z tym rozstrzygnięciem.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

•Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia i zastosuje się Pan do interpretacji.

•Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1)z zastosowaniem art. 119a;

2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

•Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

•w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

•w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego.

Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.