Skutki podatkowe umorzenia przez bank wierzytelności z tytułu pożyczki hipotecznej.

Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

11 sierpnia 2024 r. wpłynął Pani wniosek z 9 sierpnia 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych zawarcia ugody z bankiem. Uzupełniła go Pani – w odpowiedzi na wezwanie – pismem złożonym 5 października 2024 r. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

W 2009 r. zaciągnęła Pani w banku pożyczkę hipoteczną w walucie CHF pod zastaw nieruchomości.

4 stycznia 2023 r. zawarła Pani aneks z bankiem, na mocy którego bank umorzył część kwoty niespłaconej pożyczki w kwocie 161 398 zł 08 gr. Umorzenie kwoty wynikało ze zmiany waluty zadłużenia i przeliczenia waluty wyrażonej we franku szwajcarskim na walutę złoty polski. W wyniku tej operacji zmniejszyła się wysokość pożyczki oraz odsetek do spłaty przez Panią.

Wobec powyższego, w aneksie do umowy w związku z tym ustalono, iż bank zwalnia z długu Pożyczkobiorcę w kwocie wyżej wymienionej. Jednocześnie bank wystawił na rzecz Pożyczkobiorcy PIT-11 za 2023 r., gdzie wykazał do opodatkowania kwotę 161 398 zł 08 gr z tytułu zawartej ugody. W 2010 r. z zaciągniętej pożyczki przekazała Pani środki pieniężne na rzecz syna w kwocie 97 500 zł. Z otrzymanych środków Pani syn zakupił mieszkanie – na własne potrzeby mieszkaniowe.

Wcześniej nie korzystała Pani z umorzenia wierzytelności z tytułu innego kredytu zaciągniętego na własne cele mieszkaniowe i zabezpieczonego hipotecznie, tj. umorzenia kwot kredytu (kapitału); odsetek, w tym odsetek skapitalizowanych i prowizji; opłat niezbędnych do zawarcia umowy kredytu.

W uzupełnieniu wniosku na pytanie Organu o treści cyt.: „czy przekazanie przez Panią w 2010 r. na rzecz syna środków pieniężnych z zaciągniętej pożyczki nastąpiło nieodpłatnie, w formie darowizny, bez obowiązku Pani syna do jakiegokolwiek świadczenia na rzecz Pani w zamian za uczynioną darowiznę?”, wskazała Pani, że przekazanie środków nastąpiło w formie darowizny bez jakichkolwiek świadczeń ekwiwalentnych ze strony Pani syna.

Środki zostały przekazane ze wspólnego rachunku bankowego Pożyczkobiorców przelewem na rachunek Pani syna z adnotacją: „darowizna dla A.A.”.

Data zawarcia umowy o pożyczkę hipoteczną to (…) 2009 r. Pożyczka zgodnie z umową miała być spłacana do (…) (okres spłaty był ustalony na (…)). Pożyczka została zawarta przez małżeństwo B.B. i C.C. Wszyscy Pożyczkobiorcy odpowiadają za spłatę pożyczki solidarnie, do pełnej wysokości.

Pożyczka została udzielona przez bank (…) (obecnie (…)), czyli podmiot, którego działalność podlega nadzorowi państwowego organu nadzoru nad rynkiem finansowym, uprawniony do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw regulujących zasady funkcjonowania takich podmiotów.

Na pytanie Organu o treści cyt.: „jaki dokładnie cel zaciągnięcia pożyczki hipotecznej został wpisany w umowie o pożyczkę hipoteczną z bankiem?”, wskazała Pani, że w pożyczce nie wskazano celu, ale intencją Pożyczkobiorców było również pozyskanie środków na cele mieszkaniowe syna A.A.

Na pytanie Organu o treści cyt.: „czy pożyczka hipoteczna jest pożyczką hipoteczną zaciągniętą na cele mieszkaniowe, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.)?”, wskazała Pani, że w umowie pożyczki nie wskazano celu, ale intencją Pożyczkobiorców było również pozyskanie środków na cele mieszkaniowe syna A.A., wobec powyższego pożyczka jest de facto pożyczką hipoteczną zaciągniętą na cele mieszkaniowe, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Pożyczka została zaciągnięta na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej. Celem, na który zaciągnięta została pożyczka hipoteczna, jest m.in. zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych Pani syna, A.A.

Na pytanie Organu o treści cyt.: „na jakiej konkretnie nieruchomości (prawie majątkowym) pożyczka hipoteczna została zabezpieczona hipoteką? Prosimy wskazać miejsce położenia tej nieruchomości i tytuł prawny przysługujący do niej (np. nieruchomość lub udział w nieruchomości, prawo wieczystego użytkowania gruntu lub udziale w takim prawie, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub udział w takim prawie, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub udział w takim prawie)”, wskazała Pani, że pożyczka hipoteczna została zabezpieczona hipoteką na nieruchomości znajdującej się w (…), ul. (…). Jest to nieruchomość mieszkalna, tytuł prawny – współwłasność małżeńska, numer księgi wieczystej: (…).

Na pytanie Organu o treści cyt.: „czy jest Pani właścicielem bądź współwłaścicielem nieruchomości (prawa majątkowego) na którą zaciągnięto pożyczkę hipoteczną oraz jaki tytuł prawny przysługuje Pani do tej nieruchomości lub prawa majątkowego?”, wskazała Pani, że zaciągnięta została pożyczka hipoteczna, która w części została przeznaczona na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych syna A.A. i on jako osoba fizyczna na mocy aktu notarialnego (…) 2010 r. został właścicielem nieruchomości na własne cele mieszkaniowe, która w części została sfinansowana z zaciągniętej pożyczki hipotecznej.

Na pytanie Organu o treści cyt.: „co składało się na kwotę objętą ugodą – kwotę, w stosunku do której została Pani jako pożyczkobiorca (współpożyczkobiorca) zwolniona z długu, tj. czy jest to kwota kapitału, kwota odsetek skapitalizowanych, kwota tzw. odsetek karnych (odsetek od zadłużenia przeterminowanego) opłaty, jeżeli ich poniesienie przez pożyczkobiorców było niezbędne do zawarcia umowy o pożyczkę, z wyjątkiem kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń? Jeżeli w skład ww. kwoty wchodziła kwota odsetek karnych (odsetek od zadłużenia przeterminowanego), to czy w zawartej umowie o pożyczkę określone zostały jednoznacznie, wiążące dla stron umowy, zasady naliczenia takich odsetek?”, wskazała Pani, że wskutek ugody zmieniono walutę pożyczki z CHF na PLN. Wskutek przeliczenia pożyczki na PLN ustalono nową wartość pożyczki. Bank zwolnił (umorzył) część pożyczki, a kwota umorzona wynikała z umorzenia kapitału pożyczki. Dodatkowo bank zwolnił (umorzył) zapłaconą na rzecz banku kwotę wynikającą z tytułu kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego oraz z tytułu podwyżki w marży wynikającą z brakującego wkładu własnego. Ugoda nie przewidywała umorzenia odsetek karnych. W umowie określono zasady naliczania odsetek zarówno od raty, jak i odsetek od zadłużenia przeterminowanego.

Wskutek ugody bank umorzył część kwoty pożyczki. Umorzenie części pożyczki przez bank dotyczyło wszystkich Współpożyczkobiorców. Pozostała część pożyczki, która nie została umorzona, pozostała do spłaty przez wszystkich (obydwu) Pożyczkobiorców. Pozostała część do spłaty pożyczki będzie dokonywana przez B.B. i C.C. solidarnie. Okres spłaty pożyczki nie był przedmiotem ugody i nie został zmieniony. Z powyższego wynika, iż okres pozostały spłaty pożyczki będzie trwał do (…).

Pytanie

Czy środki przekazane na rzecz syna w kwocie 97 500 zł poprzez przelew bankowy na zakup nieruchomości w postaci lokalu mieszkalnego, pochodzące z pożyczki hipotecznej, podlegają zaniechaniu poboru podatku z tytułu umorzenia przez bank kwoty kredytu mieszkaniowego (kapitału) na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (Dz. U. z 2022 r. poz. 592 ze zm.)?

Pani stanowisko w sprawie

Pani zdaniem, kwota uzyskana z pożyczki hipotecznej i przekazana na rzecz syna przelewem bankowym na zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych syna, która to kwota została wydatkowana na zakup lokalu mieszkalnego, podlega zaniechaniu od opodatkowania na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (Dz. U. z 2022 r. poz. 592 ze zm.).

Zaciągnięta pożyczka spełnia warunki do zaniechania z poboru podatków, które wynikają z rozporządzenia Ministra Finansów, ponieważ ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o kredycie mieszkaniowym, należy przez to rozumieć kredyt, który został:

1)udzielony przed dniem 15 stycznia 2015 r. przez podmiot, którego działalność podlega nadzorowi państwowego organu nadzoru nad rynkiem finansowym, uprawniony do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw regulujących zasady funkcjonowania takich podmiotów, oraz

2)zabezpieczony w postaci hipoteki ustanowionej na nieruchomości lub udziale w nieruchomości lub prawie wieczystego użytkowania gruntu lub udziale w takim prawie, lub spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego lub udziale w takim prawie, lub prawie do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub udziale w takim prawie, oraz

3)zaciągnięty na wydatki, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Pani zdaniem, zaciągnięta pożyczka spełnia warunki uznania ją za kredyt mieszkaniowy   – gdyż w rzeczywistości faktyczne okoliczności umowy nakazują przyjąć, iż jest to kredyt mieszkaniowy – pomimo jego formalnej nazwy pożyczka – co udowodni Pani w treści dalszej wniosku.

Pożyczka spełnia wszystkie przesłanki, które są niezbędne do uznania, iż w danej sprawie należy do kwoty 97 500 zł zaniechać poboru podatku – gdyż pożyczka spełnia definicję kredytu hipotecznego.

Pożyczka została udzielona przez bank, czyli podmiot którego działalność podlega nadzorowi państwowego organu nadzoru nad rynkiem finansowym, uprawniony do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw regulujących zasady funkcjonowania takich podmiotów, pożyczka została zabezpieczona w postaci hipoteki ustanowionej na nieruchomości oraz zaciągnięta na wydatki, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Pomimo, że formalnie zawarto umowę pożyczki, to w rzeczywistości został zaciągnięty kredyt hipoteczny. Należy zauważyć, iż zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów zostało wprowadzone pojęcie „kredytu mieszkaniowego”, w odniesieniu do którego zastosowanie znajduje przewidziane w jego treści zaniechanie poboru podatku. Jako, że w rozporządzeniu Ministra Finansów nie zdefiniowano pojęcia „kredyt mieszkaniowy” ani nie uwzględniono odwołania do jakiegokolwiek innego aktu prawnego objaśniającego to pojęcie, w Pani ocenie, pojęcie to należy interpretować zgodnie z jego zwyczajowym rozumieniem jako formę pożyczania pieniędzy na określony czas, pod warunkiem ich zwrotu wraz z wynagrodzeniem za ich pożyczenie w formie odsetek.

Mając na uwadze, że jest to pojęcie niefunkcjonujące na gruncie innych regulacji, to termin ten należy wykładać mając na uwadze treść oraz cel obowiązywania rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe.

Należy wskazać, że rozporządzenie nie odwołuje się do art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2324), który wskazuje, że przez umowę kredytu „bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu”.

Jednocześnie, zgodnie z komentarzem do Prawa bankowego (A. Kawulski (w:) Prawo bankowe. Komentarz, Warszawa 2013, art. 69) należy w tym miejscu zaznaczyć, że autorzy wskazują, iż należy odróżnić „kredyt” w rozumieniu szerokim i wąskim. Przez „kredyt” w rozumieniu wąskim rozumiemy kredyt udzielony na podstawie umowy kredytu określonej w Prawie bankowym. Z kolei „kredyt” w rozumieniu szerokim to wszelkie formy kredytowania, włączając w to kredyt w rozumieniu komentowanej ustawy, pożyczkę pieniężną, kredyt konsumencki. Wynika to właśnie z potocznego rozumienia pojęcia kredytu.

Skoro w treści rozporządzenia nie ma odniesienia do rozumienia pojęcia „umowy kredytu” określonego na gruncie Prawa bankowego, pojęcie to należy rozumieć szeroko, jako wszelkie formy kredytowania. Gdyby bowiem Minister Finansów chciał, aby pojęcie to było interpretowane zgodnie z przepisami Prawa bankowego, takie odniesienie znalazłoby się wprost w treści analizowanego rozporządzenia.

Podkreślenia wymaga, że ustawodawca sam pojęciem „kredyt” obejmuje niekiedy wszelkie formy kredytowania, w tym zarówno kredyt jak i pożyczkę. Czyni tak na gruncie ustawy o kredytach hipotecznych oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami.

Stosownie do § 3 ust. 1 ustawy o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami, przez umowę o kredyt hipoteczny rozumie się: „umowę, w ramach której kredytodawca udziela konsumentowi kredytu lub daje mu przyrzeczenie udzielenia kredytu zabezpieczonego hipoteką lub innym prawem związanym z nieruchomością mieszkalną lub przeznaczonego na sfinansowanie niezwiązanego z działalnością gospodarczą lub prowadzeniem gospodarstwa rolnego nabycia lub utrzymania:

1)prawa własności budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, a także ich budowy lub przebudowy w rozumieniu art. 3 pkt 6 i 70 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2021 r. poz. 2351 oraz z 2022 r. poz. 88, 1557, 1768, 1783 i 1846);

2)spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;

3)prawa własności nieruchomości gruntowej lub jej części;

4)udziału we współwłasności budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub udziału w nieruchomości gruntowej”.

W myśl § 3 ust. 2 ustawy z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2245), za umowę o kredyt hipoteczny uważa się w szczególności umowę:

1)pożyczki,

2)kredytu w rozumieniu art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 2439, z późn. zm.),

3)o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego,

4)o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia,

5)o kredyt odnawialny – o ile spełnia warunki określone w ust. 1.

Z powyższego wynika, że również umowa pożyczki stanowi „umowę o kredyt hipoteczny” w rozumieniu ustawy o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami.

Także w komentarzu do ustawy o kredycie hipotecznym (I. Heropolitańska (w:) A. Nierodka, I. Heropolitańska, Ustawa o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami. Komentarz, Warszawa 2019, art. 3) wskazano na możliwość uznania pożyczki, za kredyt hipoteczny: „Przez umowę pożyczki bank zobowiązuje się przenieść na własność konsumenta biorącego pożyczkę określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy (art. 720 k.c. w zw. z art. 78 pr. bank.). Ponieważ pożyczkobiorca staje się właścicielem pożyczonych mu pieniędzy, w umowie pożyczki nie wskazuje się celu, na jaki ma być pożyczka przeznaczona, względnie określa się go bardzo ogólnie (szerzej na ten temat w komentarzu 6 do art. 29 u.k.h.). Bankowa pożyczka będzie zatem kredytem hipotecznym, jeżeli będzie zabezpieczona hipoteką”.

W związku z powyższym należy przyjąć, iż przez pojęcie „kredyt”, na gruncie rozporządzenia Ministra Finansów, powinno się rozumieć wszelkie formy kredytowania/finansowania, a w tym kredyt w rozumieniu Prawa bankowego, który może być udzielony formalnie pod nazwą pożyczki.

W rezultacie, udzielona przez bank pożyczka hipoteczna powinna być objęta pojęciem „kredytu”, o którym mowa w ww. rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe.

Ponadto, należy wskazać, że w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe zrezygnowano z wymogu zaciągnięcia kredytu na „własne” cele mieszkaniowe ze względu na fakt, że zabezpieczone hipotecznie kredyty na cele mieszkaniowe zaciągane były niejednokrotnie przez osoby blisko ze sobą spokrewnione (tak jak w niniejszym przypadku rodzice na rzecz dziecka).

Określając kredyt mieszkaniowy objęty zaniechaniem, rozporządzenie odwołuje się do wydatków, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z powyższego wynika zatem, że zaniechanie poboru podatku znajdzie zastosowanie do umorzonych osobom fizycznym kwot wierzytelności z tytułu kredytów zaciągniętych na cele mieszkaniowe i zabezpieczonych hipotecznie, udzielonych przed dniem 15 stycznia 2015 r. przez podmioty uprawnione do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw, w przypadku, gdy kredyt mieszkaniowy został zaciągnięty na wydatki, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – w tym są to też wydatki na rzecz zakupu nieruchomości na rzecz dziecka finansowane ze środków uzyskanych w ramach kredytu.

Podobnie w tej sprawie wypowiedział się Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 25 października 2022 r., nr 0115-KDIT2.4011.458.2022.2.RS w sprawie zaniechanie poboru PIT od zwolnienia z długu związanego z kredytem hipotecznym, gdzie uznał, iż zaniechaniu od poboru podatku podlega również zakup mieszkania dla pozostających na utrzymaniu wnioskodawcy dzieci: córki i syna, na ich potrzeby mieszkaniowe.

Tym samym, Pani zdaniem, kwota 97 500 zł przekazana dziecku z pożyczki hipotecznej na nabycie lokalu mieszkalnego korzysta z zaniechania podatku dochodowego od osób fizycznych.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Reguły dotyczące opodatkowania

Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.):

Stosownie do art. 9 ust. 2 ww. ustawy:

Jak stanowi art. 11 ust. 1 ww. ustawy:

Z przedstawionych przepisów wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega – co do zasady – każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną. Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa, jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, niemające charakteru zwrotnego.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić, w każdej sytuacji, gdy podatnik – czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów – uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Wskazać również należy, że dla celów podatkowych przyjmuje się – co znajduje potwierdzenie w orzecznictwie – że pojęcie nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym. Obejmuje ono bowiem wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, to jest niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy.

Źródła przychodów

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wyraźnie rozróżnia źródła przychodów oraz sposób opodatkowania dochodów z poszczególnych źródeł.

W myśl art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Stosownie do art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności”, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Umorzenie wierzytelności

Pani wątpliwości budzi kwestia, czy umorzenie przez bank kwoty pożyczki (kapitału) w wysokości kwoty przekazanej z tej pożyczki na rzecz Pani syna na zakup lokalu mieszkalnego, podlega zaniechaniu poboru podatku na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe.

Wskazać należy, że instytucja pożyczki została uregulowana w przepisach ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.).

Zgodnie z art. 720 § 1 ustawy Kodeks cywilny:

Stosownie do art. 720 § 2 ww. ustawy:

Podkreślić należy, że otrzymanie pożyczki i jej spłata na warunkach przewidzianych w umowie są obojętne podatkowo. Przychód po stronie pożyczkobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia pożyczki, jej części lub odsetek. Wtedy bowiem pożyczkobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Tym samym, wartość umorzonych Pani kwot wierzytelności z tytułu pożyczki hipotecznej (kwoty kapitału) w wysokości kwoty udzielonej pożyczki przekazanej na rzecz Pani syna na zakup lokalu mieszkalnego, na podstawie zawartej w styczniu 2023 r. ugody z bankiem, stanowi przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu nieodpłatnych świadczeń, klasyfikowany do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ww. ustawy.

Zaniechanie poboru podatku

Kwestia zaniechania poboru podatku od kwoty umorzonych wierzytelności została uregulowana w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (Dz. U. z 2022 r. poz. 592 ze zm.):

Zgodnie z § 1 ww. rozporządzenia:

Natomiast z § 3 ww. rozporządzenia wynika, że:

Z kolei § 4 ww. rozporządzenia zmieniony rozporządzeniem z dnia 20 grudnia 2022 r. (Dz. U. z 2022 r. poz. 2743), które weszło w życie 24 grudnia 2022 r. stanowi, że:

Podkreślenia wymaga, że prawo do zaniechania poboru podatku jest wyjątkiem od zasady powszechności opodatkowania, dlatego do interpretacji przepisów ustanawiających to prawo należy stosować wykładnię ścisłą, która nie wychodzi poza literalne brzmienie przepisów. Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z 2 czerwca 2022 r., sygn. akt I SA/Gl 115/22:

Odnosząc się do Pani wątpliwości wyjaśnić należy, że z literalnego brzmienia powołanego wyżej rozporządzenia Ministra Finansów wprost wynika, że dotyczy ono wyłącznie kredytu hipotecznego. Na gruncie regulacji przepisów prawa kredyt i pożyczka to dwie odrębne instytucje różniące się podstawami prawnymi i zasadami ich zawierania, zatem nie są tożsame i nie mogą być używane zamiennie, jeśli chodzi o wykładnię przepisów prawa, które się do nich odnoszą.

Do pożyczki – jak już wcześniej wyjaśniono – zastosowanie ma Kodeks cywilny.

Natomiast kredyt został uregulowany przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2488 ze zm.).

Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ww. ustawy:

Następne przepisy rozdziału 5 ustawy Prawo bankowe szczegółowo określają: elementy umowy kredytu, w tym w szczególności cel, na który kredyt został udzielony, zasady udzielania kredytu i oceny zdolności kredytowej, obowiązek udzielania informacji dotyczących kontroli sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy oraz wykorzystania i spłaty kredytu, zabezpieczenie i wypowiadanie umów kredytu, ochronę kredytobiorcy czy też zasady oprocentowania kredytu. Umowy o pożyczkę hipoteczną nie zawierają w treści wskazanego celu/przeznaczenia środków.

Ponadto tym, co odróżnia pożyczkę hipoteczną i kredyt mieszkaniowy, to przeznaczenie środków. W przypadku pożyczki hipotecznej mogą być one wydane na dowolny cel. Kredyt mieszkaniowy/hipoteczny może być natomiast przeznaczony wyłącznie na realizację celów mieszkaniowych kredytobiorcy.

Tymczasem w § 3 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe ustawodawca wyraźnie wskazał, że ma być to kredyt mieszkaniowy. Rozporządzenie to nie dotyczy więc podatku dochodowego od dochodów związanych z umorzeniem jakichkolwiek kredytów/pożyczek, lecz wyłącznie z umorzeniem kredytu hipotecznego udzielonego na wydatki, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Gdyby ustawodawca chciał, aby rozporządzenie dotyczące zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe dotyczyło również pożyczek, to zawarłby w nim stosowny zapis, np. jak zastosowano to w ustawie odnoszącej się do wakacji kredytowych, gdzie wyraźnie wskazano, że: „Kredytem mieszkaniowym w rozumieniu przepisów ustawy jest kredyt lub pożyczka, zabezpieczone hipoteką, zaciągnięte w związku z zaspokojeniem potrzeb mieszkaniowych, przeznaczone na sfinansowanie niezwiązanego z działalnością gospodarczą lub prowadzeniem gospodarstwa rolnego” bądź wskazał, że rozporządzenie to dotyczy kredytów hipotecznych w rozumieniu ustawy z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami   (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2245), na którą powołała się Pani we własnym stanowisku.

Wobec powyższego pożyczka hipoteczna, którą zaciągnęła Pani w 2009 r. w banku nie stanowi kredytu mieszkaniowego (hipotecznego), o którym mowa w ww. rozporządzeniu.

W konsekwencji, do umorzonej w 2023 r. przez bank kwoty wierzytelności z tytułu zaciągnięcia przez Panią pożyczki hipotecznej w walucie CHF (kwoty kapitału) w wysokości kwoty udzielonej pożyczki, z której środki pieniężne przekazała Pani na rzecz syna na zakup lokalu mieszkalnego, nawet w sytuacji, gdy pożyczka ta została przeznaczona m.in. na cele mieszkaniowe Pani syna, nie znajduje zastosowania rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe.

Zatem, umorzona w 2023 r. przez bank kwota pożyczki hipotecznej zaciągniętej przez Panią w 2009 r. (kwota kapitału), w wysokości kwoty udzielonej pożyczki przekazanej na rzecz Pani syna na zakup lokalu mieszkalnego, stanowi dla Pani przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z tytułu nieodpłatnych świadczeń klasyfikowany do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ww. ustawy, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

W odniesieniu do powołanej przez Panią interpretacji indywidualnej wskazać należy, że interpretacje indywidualne dotyczą konkretnych, indywidualnych spraw podatników, osadzonych w określonym stanie faktycznym lub zdarzeniu przyszłym i tylko w tych sprawach rozstrzygnięcia w nich zawarte są wiążące, zatem nie mogą przesądzać o niniejszym rozstrzygnięciu. Niemniej jednak powołana przez Panią we własnym stanowisku interpretacja indywidualna, dotyczy zastosowania zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe w odniesieniu do umorzonej kwoty wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego, a zatem dotyczy odmiennego stanu faktycznego od przedstawionego w analizowanej sprawie.

Procedura wydawania indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego nie podlega regułom przewidzianym dla postępowania podatkowego, czy kontrolnego. Organ wydający interpretację indywidualną w trybie art. 14b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.), opiera się wyłącznie na opisie stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego podanego we wniosku – nie prowadzi postępowania dowodowego. Należy wskazać, że przy wydawaniu interpretacji Organ dokonał wyłącznie analizy okoliczności podanych we wniosku. Rolą postępowania w sprawie wydania indywidualnej interpretacji przepisów podatkowych nie jest bowiem ustalanie, czy przedstawiony we wniosku stan faktyczny (zdarzenie przyszłe) jest zgodny ze stanem rzeczywistym. Ustalenie stanu rzeczywistego stanowi domenę ewentualnego postępowania podatkowego. To na podatniku ciąży obowiązek udowodnienia w toku tego postępowania okoliczności faktycznych, z których wywodzi on dla siebie korzystne skutki prawne. Jeżeli zatem, przedstawiony we wniosku stan faktyczny będzie różnił się od występującego w rzeczywistości, wówczas wydana interpretacja nie będzie Pani chroniła w zakresie rzeczywiście zaistniałego stanu faktycznego.

Wyjaśnić również należy, że wydając interpretacje w trybie ww. przepisu Organ nie odnosi się do kwot i nie dokonuje wyliczeń. Zgodnie bowiem z zasadą samoopodatkowania, obowiązującą w polskim systemie podatkowym, na podatniku spoczywa obowiązek dokonania oceny własnej sytuacji prawnopodatkowej, a po jej dokonaniu zachowania się zgodnie z przepisami prawa podatkowego, bowiem prawidłowość takiego wyliczenia podlega weryfikacji przez organ podatkowy w postępowaniu podatkowym.

Ponadto wskazać należy, że z uwagi na to, że interpretacje prawa podatkowego wydawane są w indywidualnej sprawie zainteresowanego, co wynika z art. 14b § 1 ustawy Ordynacja podatkowa – niniejsza interpretacja dotyczy wyłącznie Pani. Nie wywołuje skutków prawnych dla innych osób (np. drugiego kredytobiorcy).

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy  z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).

Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).  

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).