Skutki podatkowe wynikające z podpisanego z Bankiem porozumienia w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych.

Interpretacja indywidualna

– stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

15 stycznia 2024 r. wpłynął Pani wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych wynikających z podpisanego z Bankiem porozumienia. Uzupełniła go Pani – w odpowiedzi na wezwania – pismem z 22 i 28 lutego 2024 r. (data wpływu 4 marca 2024 r.). Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

(...) 2023 r. zapadł wyrok przed Sądem Okręgowym w (...) sygn. akt (...) o unieważnieniu umowy kredytu budowlanego. Wyrok jest jeszcze nieprawomocny, ponieważ bank zażądał uzasadnienia wyroku. Bank – zgodnie z wyrokiem Sądu – wypłacił Pani kwotę 187 681,29 zł i koszty procesu w wysokości 13 317 zł. Kwoty te zostały przelane na Pani konto bankowe. W tym czasie 6 grudnia 2023 r. podpisała Pani porozumienie z bankiem. Celem porozumienia jest zakończenie sporu pomiędzy stronami związanymi umową kredytu budowlanego.

Uzupełnienie i doprecyzowanie opisu zdarzenia przyszłego

(...) 2023 r. zapadł wyrok przed Sądem Okręgowym w (...) sygn. akt (...) o nieważności umowy kredytu budowlanego.

Zasądzono od Banku – X, łączną kwotę na Pani rzecz 258 072,37 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 6 grudnia 2021 r. do dnia zapłaty.

Bank wywiązując się z wyroku 6 grudnia 2023 r. podpisał z Panią porozumienie celem zakończenia sporu ze stroną związaną umową kredytu budowlanego.

Do dnia zawarcia porozumienia na podstawie umowy kredytu wpłaciła Pani na rzecz Banku 319 688,57 zł.

Na skutek dokonanego potrącenia Bank został zobowiązany do zapłaty na Pani rzecz kwoty 187 681,29 zł. Kwota ta została przelana na konto – 15 grudnia 2023 r. zwrócono nadpłaconą kwotę kredytu wraz z odsetkami wynoszącą 187 681,29 zł.

Kwota została wypłacona z powodu unieważnienia umowy kredytu budowlanego zawartej 12 czerwca 2008 r. Walutą kredytu budowlanego był frank szwajcarski (CHF).

12 czerwca 2008 r. została zawarta umowa kredytu budowlanego z bankiem, który występował pod nazwą Bank Y Spółka Akcyjna z siedzibą w (...) – w chwili obecnej to X Spółka Akcyjna z siedzibą w (...). Kredyt został zaciągnięty we frankach szwajcarskich CHF. Kredyt został zabezpieczony hipoteką. Kredyt był zaciągnięty na budowę domu na 20 lat. Dom został postawiony i zamieszkały, a raty i odsetki spłacane, aż do wydania wyroku. W 2021 r. został skierowany pozew do Sądu Okręgowego w (...) sygn. akt (...) o unieważnienie umowy kredytu budowlanego w całości. (...) 2023 r. został wydany wyrok w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej przez Sąd o nieważności umowy kredytu budowlanego w walucie CHF, ponieważ zawierała ona klauzule abuzywne. Sąd zasądził od pozwanego X Spółka Akcyjna z siedzibą w (...) łącznie na rzecz powoda kwotę 258 072,37 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6 grudnia 2021 r. do dnia zapłaty. Sąd zasądził od pozwanego X Spółka Akcyjna z siedzibą w (...) kwotę 13 317 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 10 800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sąd tym wyrokiem stwierdził nieistnienie między stronami stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu, ponieważ przedmiotowa umowa jest nieważna. W przypadku trwałej bezskuteczności (nieważności) umowy kredytu znajduje zastosowanie tzw. teoria dwóch kondykcji, co oznacza, że bank i kredytobiorca muszą zwrócić sobie świadczenia.

Bank X wywiązując się z wyroku podpisał 6 grudnia 2023 r. z Panią porozumienie celem zakończenia sporu. Do dnia zawarcia porozumienia wpłaciła Pani na podstawie umowy kredytu na rzecz Banku kwotę 319 688,57 zł. Na podstawie umowy kredytu Bank wypłacił Pani kapitał w kwocie 191 015,93 zł. Na dzień poprzedzający zawarcie porozumienia z Bankiem przysługuje Pani kwota:

–57 307,97 zł tytułem odsetek ustawowych,

–1 500,68 zł tytułem opłaty przygotowawczej,

–100 zł tytułem opłaty za inspekcję techniczną,

–100 zł tytułem opłaty za inspekcję techniczną, oraz

–13 317 zł tytułem kosztów procesu.

Na skutek dokonanego potrącenia, Bank jest zobowiązany do zapłaty na Pani rzecz kwoty 187 681,29 zł oraz kwoty 13 317 zł tytułem kosztów procesu, którą przelał na konto 15 grudnia 2023 r.

Bank zwrócił Pani nadpłaconą kwotę kredytu budowlanego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6 grudnia 2021 r. do dnia zapłaty.

Bank nie wystawił informacji PIT-11.

Otrzymane pieniądze są to Pani nadpłacone środki, które przez lata spłacała. Jest to zwrot nadpłaconego kredytu i odsetek.

Pytania (ostatecznie sformułowane w uzupełnieniu wniosku z 28 lutego 2024 r.):

1.Czy w związku z wyrokiem Sądu Okręgowego (...) sygn. akt (...), zasądzającym na Pani rzecz od X Spółka Akcyjna z siedzibą w (...) kwotę 187 681,29 zł wraz z odsetkami ustawowymi, kwota ta stanowić będzie przychód i czy powstanie zobowiązanie podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych na podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?

2.Czy kwota ta zostaje wykazana przez Panią w rozliczeniu podatkowym na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?

Pani stanowisko w sprawie

W Pani ocenie, nie jest Pani zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych, ponieważ wypłacone Pani pieniądze wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie nie stanowią Pani dochodu. Umowa kredytu została unieważniona. Nie powinna Pani wykazywać ww. kwoty w rozliczeniu podatkowym 2023 r.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku, jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Podstawową zasadą obowiązującą w przepisach ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.) jest zasada powszechności opodatkowania, która wyrażona została w art. 9 ust. 1 tej ustawy.

Zgodnie z jego treścią:

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Stosownie do art. 9 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 23o, art. 23u, art. 24-24b, art. 24c, art. 24e, art. 30ca, art. 30da oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

Jak stanowi art. 11 ust. 1 ww. ustawy:

Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Zgodnie z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Katalog źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych zawiera art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Źródłami przychodów są inne źródła.

W myśl art. 20 ust. 1 ww. ustawy:

Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności”, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w treści art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Na podmiotach dokonujących świadczeń z innych źródeł ciążą natomiast obowiązki informacyjne wynikające z art. 42a ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z tym przepisem:

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1, z wyjątkiem dochodów (przychodów) wymienionych w art. 21, art. 52, art. 52a i art. 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informację według ustalonego wzoru o wysokości przychodów i przesłać ją podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, przy pomocy którego naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika wykonuje swoje zadania, a w przypadku podatników, o których mowa w art. 3 ust. 2a, urzędowi skarbowemu, przy pomocy którego naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych wykonuje swoje zadania.

Z informacji zawartych we wniosku w szczególności wynika, że 12 czerwca 2008 r. została zawarta umowa kredytu budowlanego z bankiem, który występował pod nazwą Bank Y Spółka Akcyjna z siedzibą w (...) – w chwili obecnej to X Spółka Akcyjna z siedzibą w (...). Kredyt został zaciągnięty we frankach szwajcarskich CHF. W 2021 r. został skierowany pozew do Sądu Okręgowego w (...) sygn. akt (...) o unieważnienie umowy kredytu budowlanego w całości. (...) 2023 r. został wydany wyrok w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej przez Sąd o nieważności umowy kredytu budowlanego w walucie CHF, ponieważ zawierała klauzule abuzywne. Sąd zasądził od pozwanego X Spółka Akcyjna z siedzibą w (...) łącznie na rzecz powoda kwotę 258 072,37 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6 grudnia 2021 r. do dnia zapłaty. Bank wywiązując się z wyroku 6 grudnia 2023 r. podpisał z Panią porozumienie celem zakończenia sporu pomiędzy stroną związaną umową kredytu budowlanego. Na skutek dokonanego potrącenia Bank został zobowiązany do zapłaty na Pani rzecz kwoty 187 681,29 zł. Kwota ta została przelana na konto – 15 grudnia 2023 r. zwrócono nadpłaconą kwotę kredytu wraz z odsetkami wynoszącą 187 681,29 zł. Bank zwrócił Pani nadpłaconą kwotę kredytu budowlanego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6 grudnia 2021 r. do dnia zapłaty. Kwota została wypłacona z powodu unieważnienia umowy kredytu budowlanego zawartej 12 czerwca 2008 r.

Przystępując do oceny skutków podatkowych zwrotu przez Bank środków w związku z nieważnością umowy kredytowej i wypłatą z tego tytułu ustawowych odsetek w pierwszej kolejności wskazać należy na art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2488 ze zm.), z którego wynika, że:

Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Zgodnie z art. 69 ust. 2 ustawy Prawo bankowe:

Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

2) kwotę i walutę kredytu;

4) zasady i termin spłaty kredytu.

Z kolei na podstawie art. 58 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.):

Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

Natomiast stosownie do treści art. 58 § 2 tej ustawy:

Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Z powodu abuzywności klauzul walutowych znajdujących się w umowach o kredyt hipoteczny, sądy orzekają o nieważności jednostkowych umów o kredyt hipoteczny zawartych przez banki. Stwierdzenie nieważności powoduje usunięcie z obrotu prawnego wadliwej czynności prawnej polegającej na zawarciu umowy kredytu hipotecznego. Nieważność umowy kredytu oznacza, że zobowiązania stron umów, banku i klienta, nigdy nie powstały, a strony zobowiązane są zwrócić to, co świadczyły w związku z nieważną umową jako świadczenia nienależne. Kredytodawca winien zatem zwrócić wszystkie świadczenia pobrane od kredytobiorcy, a kredytobiorca winien zwrócić kwotę faktycznie otrzymanego kredytu. W przypadku stwierdzenia nieważności umowy przez sąd skutki prawne na gruncie cywilnym występują ex tunc (wstecz), a więc od momentu zawarcia umowy dotkniętej wadliwością (przesłanką nieważności), co oznacza, że umowa kredytu jako nieważna już od chwili jej zawarcia nie wywołuje skutków prawnych. Mamy do czynienia z sytuacją jakby w ogóle nie doszło do jej zawarcia.

Instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje natomiast art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Na podstawie art. 481 § 2 Kodeksu cywilnego:

Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.

W analizowanej sprawie, po Pani stronie nie doszło do powstania przysporzenia majątkowego w związku ze zwrotem środków pieniężnych od banku.

Na skutek zawartego porozumienia otrzymała Pani zwrot środków pieniężnych, które wcześniej na mocy umowy przekazała na rzecz banku w ramach spłaty rat udzielonego Pani kredytu. A zatem otrzymała Pani środki będące ekwiwalentem wydatków, które były uprzednio poniesione z Pani własnych środków. Kwota otrzymana na podstawie porozumienia z bankiem nie spowodowała więc faktycznego przyrostu w Pani majątku. Wypłata ta jest dla Pani neutralna podatkowo.

W konsekwencji, zwrot przez Bank kwoty uiszczonej tytułem spłaty zaciągniętego kredytu nie stanowił dla Pani przychodu w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Wolne od podatku dochodowego są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, wolnych od podatku dochodowego lub od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W opisanej sytuacji odsetki za opóźnienie dotyczą zasądzonej od Banku na rzecz Pani kwoty stanowiącej świadczenie niepodlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Oznacza to, że otrzymane przez Panią odsetki podlegają zwolnieniu od opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a w konsekwencji w związku z ich wypłatą nie powstało u Pani zobowiązanie w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zatem, zwrotu kwoty uiszczonej tytułem spłaty zaciągniętego kredytu oraz odsetek, nie należy wykazywać w zeznaniu rocznym składanym za rok 2023.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

•Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

•Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1)z zastosowaniem art. 119a;

2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

•Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2023 r. poz. 1634; dalej jako „PPSA”.

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

•w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

•w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383).