Skutki podatkowe odpłatnego zbycia nieruchomości w drodze umowy dożywocia.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowny Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

11 grudnia 2023 r. wpłynął Pani wniosek z 11 grudnia 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy odpłatnego zbycia nieruchomości w drodze umowy dożywocia. Uzupełniła go Pani – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 8 lutego 2024 r. (wpływ 12 lutego 2024 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Pani i Pan … (Pani syn) prowadzicie wspólnie działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej pod nazwą … Spółka cywilna. Przeważającą działalność gospodarczą Spółki stanowi działalność o kodzie PKD 56.10.A – „Restauracje i inne stałe placówki gastronomiczne”. Pani dochody opodatkowane są na zasadach ogólnych, tj. podatkiem liniowym, składa Pani deklaracje PIT-5L. Tak samo opodatkowane są dochody Pana … . Na potrzeby działalności gospodarczej Pana … prowadzona jest dokumentacja podatkowa w formie podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Taki samo rodzaj dokumentacji prowadzony jest na potrzeby Pani działalności gospodarczej. Pan … wraz z Panią nabyli nieruchomość, tj. lokal użytkowy nr … położony w budynku nr …, działka … przy  ul. … w … wraz z udziałem w nieruchomości wspólnej wynoszącym ... (dalej jako: „Nieruchomość”), na podstawie umowy sprzedaży sporządzonej w formie aktu notarialnego 4 lipca 2018 r. repertorium A nr… . Pan … wraz z Panią nabyli Nieruchomość do współwłasności łącznej, jako wspólnicy Spółki cywilnej. Sprzedaż lokalu wraz z udziałem w prawie własności gruntu była zwolniona z podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 i 10a oraz ust. 7 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 931 z późn. zm.) Nieruchomość stanowi składnik majątku wykorzystywany w prowadzonej wspólnie przez Pana … oraz Panią w działalności gospodarczej w formie Spółki cywilnej. Pan … wraz z Panią zamierzacie wycofać Nieruchomość z prowadzonej w formie Spółki cywilnej działalności gospodarczej w związku z planowanym zakończeniem prowadzenia działalności w formie Spółki cywilnej i przekazać ją do majątku osobistego wspólników, co spowoduje, że Nieruchomość objęta obecnie współwłasnością łączną stanie się współwłasnością ułamkową. W takim wypadku Pan … oraz Pani zostaniecie współwłaścicielami Nieruchomości w częściach równych w udziale po ½ części każdy. Planowana data wycofania Nieruchomości z prowadzonej w formie Spółki cywilnej działalności gospodarczej to prawdopodobnie I kwartał roku kalendarzowego 2024 r. Wspólnicy planują zlikwidować Spółkę w II kwartale roku kalendarzowego 2024 r. Wycofanie Nieruchomości do majątku osobistego wspólników nastąpi przed likwidacją działalności gospodarczej w formie Spółki cywilnej. Po wycofaniu Nieruchomości do majątku osobistego wspólników i po likwidacji działalności gospodarczej w formie Spółki cywilnej, Pan … będzie dalej prowadził jednoosobową działalność gospodarczą. Następnie Pani podstawie umowy o dożywocie, uregulowanej w art. 908-916 Kodeksu cywilnego, zamierza przenieść na rzecz Pana … udział wynoszący ½  części w prawie własności Nieruchomości, przed upływem 6 lat od wycofania Nieruchomości ze środków trwałych działalności gospodarczej … Spółka cywilna. Umowa dożywocia w swej treści będzie stanowić o tym, że Pan … (Pani syn) na rzecz którego zostanie przeniesiony udział wnoszący  ½ części we własności Nieruchomości w zamian zobowiązuje się zapewnić dożywotnie utrzymanie Pani (swojej matce) polegające na dostarczeniu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnieniu odpowiedniej pomocy i pielęgnowania w chorobie, w razie konieczności dowiezienia do lekarza, do niezbędnych urzędów lub instytucji, udzielaniu wszelkiej niezbędnej pomocy oraz sprawieniu własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego miejscowym zwyczajom. Pan … i Pani planujecie przenieść Nieruchomość do majątków osobistych prawdopodobnie w II kwartale roku kalendarzowego 2024 r. Planowana data zawarcia umowy dożywocia to koniec II kwartału roku kalendarzowego 2024 r. i będzie to zależało od daty wcześniej podjętych czynności.

W uzupełnieniu wniosku doprecyzowała Pani, że posiada na terytorium Polski nieograniczony obowiązek podatkowy w rozumieniu art. 3 ust. 1 w zw. z ust. 1a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 z późn. zm.; dalej również jako: „ustawa o PIT”). Wskazany we wniosku lokal użytkowy został wprowadzony do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych 4 lipca 2018 r. pod poz. 21. Planowane wycofanie z ewidencji nastąpi przed likwidacją działalności.

Pytania

1.Czy w przypadku przeniesienia własności Nieruchomości w drodze umowy dożywocia przed upływem 6 lat od wycofania nieruchomości ze środków trwałych działalności gospodarczej, w tak przedstawionym zdarzeniu przyszłym, możliwe jest określenie przychodu ze źródła rozumieniu art. 14 ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 10 ust. 2 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, na zasadach wynikających z art. 19 ust. 1 i 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?

2.Czy rozpozna Pani z tytułu przeniesienia własności Nieruchomości w drodze umowy dożywocia przed upływem 6 lat od wycofania nieruchomości ze środków trwałych działalności gospodarczej przychód podatkowy, co skutkować będzie powstaniem obowiązku zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych?

Pani stanowisko w sprawie

W związku z planowanym wycofaniem Nieruchomości z prowadzonej w formie Spółki cywilnej działalności gospodarczej i przekazaniem jej do majątku osobistego wspólników, co spowoduje, że Nieruchomość objęta obecnie współwłasnością łączną wspólników Spółki cywilnej stanie się współwłasnością ułamkową Pani oraz Pana …, zostaniecie współwłaścicielami Nieruchomości w częściach równych w udziale po ½ części każdy.

Obowiązki podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych w przypadku przeniesienia własności Nieruchomości w drodze umowy dożywocia przed upływem 6 lat od wycofania nieruchomości ze środków trwałych działalności gospodarczej oraz możliwość określenia przychodu ze źródła rozumieniu art. 14 ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 10 ust. 2 pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, na zasadach wynikających z art. 19 ust. 1 i ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, mają zastosowanie do dożywotnika, który zbywa nieruchomość - w tym przypadku do Pani.

Przepis art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, że źródłem przychodów jest odpłatne zbycie, z zastrzeżeniem ust. 2:

a)nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,

b)spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,

c)prawa wieczystego użytkowania gruntów,

d)innych rzeczy

- jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w lit. a)-c) - przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie, a innych rzeczy - przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie; w przypadku zamiany okresy te odnoszą się do każdej z osób dokonującej zamiany.

Natomiast przepis art. 10 ust. 2 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, że przepisów ust. 1 pkt 8 nie stosuje się do odpłatnego zbycia składników majątku, o których mowa wart. 14 ust. 2 pkt 1, z zastrzeżeniem ust. 3, nawet jeżeli przed zbyciem zostały wycofane z działalności gospodarczej, a między pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym składniki majątku zostały wycofane z działalności i dniem ich odpłatnego zbycia, nie upłynęło 6 lat.

Powyższa norma prawna odwołuje się do treści przepisu art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT, zgodnie z którym przychodem z działalności gospodarczej są również przychody z odpłatnego zbycia składników majątku będących środkami trwałymi albo wartościami niematerialnymi i prawnymi, podlegającymi ujęciu w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą.

Z przywołanych wyżej przepisów wynika, że jeśli udziały w nieruchomości były zaliczane przez podatnika do środków trwałych, to przychód z ich zbycia jest uznawany za przychód z działalności gospodarczej, nawet gdyby zostały wycofane z działalności gospodarczej. Jednakże, gdy przed zbyciem zostały wycofane z działalności gospodarczej, a między pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym składniki majątku zostały wycofane z działalności i dniem ich odpłatnego zbycia, upłynęło 6 lat, do zbycia stosuje się przepis art. 10 ust. 1 pkt 8.

W konsekwencji, jeśli udział w nieruchomości był środkiem trwałym, jednakże wycofano go z działalności gospodarczej, a jednocześnie między pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym udział w nieruchomości został wycofany z działalności i dniem jego odpłatnego zbycia upłynęło 6 lat, to przychód z tytułu zbycia nie stanowi źródła przychodów, z którego dochód podlegałby opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 908 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła itp., zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Jak wskazuje się w orzecznictwie, w przypadku umowy o dożywocie nie mamy do czynienia z klasycznym przykładem ekwiwalentności świadczeń, jak przy umowie sprzedaży, czy zamiany. W zamian za swoje świadczenie zbywca nieruchomości (dożywotnik), uzyskuje określone świadczenia służące zaspakajaniu jego potrzeb w taki sposób, aby nie musiał on przyczyniać się do zdobywania środków na zaspokojenie niezbędnych wymagań życiowych.

Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem sądów powszechnych i administracyjnych, umowa o dożywocie jest umową zobowiązującą, wzajemną i jednocześnie ma charakter odpłatny.

Jak trafnie wskazuje Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z 17 listopada 2014 r. sygn. akt II FPS 4/14: „należy w tym miejscu podkreślić, że ani wartość, ani cena zbywanej w drodze umowy o dożywocie nieruchomości nie należą do jej essentialia negotii, czyli elementów przedmiotowo istotnych, według których dokonuje się kwalifikacji danej czynności prawnej (umowy) do ustawowo wyróżnionych typów czynności prawnych. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że wyrażenie wartości nieruchomości w cenie określonej w umowie, którym to pojęciem operuje art. 19 ust. 1 u.p.d.o.f., nawiązuje wprost do regulacji pochodzących z prawa cywilnego. Przyjąć, wobec tego należy, jak trafnie wskazał w uzasadnieniu wyroku w sprawie o sygn. akt II FSK 211/12 Naczelny Sąd Administracyjny, że pojęcie ceny w obrębie art. 19 ust. 1- 4 u.p.d.o.f. zostało użyte w znaczeniu używanym w prawie cywilnym”.

Pojęcia ceny nieruchomości, jej wartości i wartości rynkowej, którymi operuje art. 19 ust. 1-4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie można wprost odnieść do przedmiotu świadczenia dożywotnika z umowy o dożywocie polegającego na przeniesieniu własności nieruchomości z jednoczesnym obciążeniem tejże nieruchomości prawem dożywocia. W przypadku umowy o dożywocie jedynie przyjęcie wartości rynkowej nieruchomości, której własność jest przenoszona przez dożywotnika na zobowiązanego z tej umowy, pozwalałaby na określenie przychodu. Wielkość ta jednak, nie jest ceną nieruchomości określoną w umowie, czego wymaga art. 19 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (por. uchwała NSA z 17 listopada 2014 r. sygn. akt II FPS 4/14).

Powyższe prowadzi do wniosku, że w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy nie jest możliwe określenie przychodu ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Również Naczelny Sąd Administracyjny stoi na tym stanowisku w uchwale siedmiu sędziów wskazał, że „w przypadku zbycia nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie nie jest możliwe określenie przychodu ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.), na zasadach wynikających z art. 19 ust. 1 i 3 tej ustawy (sygn. akt II FPS 4/14 - uchwała NSA z 17 listopada 2014 r.).

Podobnie wskazuje się w innych interpretacjach indywidualnych m.in. w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 6 listopada 2020 r. Nr 0114-KDWP.4011.100.2020.1.LZ, gdzie wskazano, że „chociaż ww. uchwała NSA została wydana wprost w kwestii określenia przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości w myśl art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to jednak nie sposób przyjąć, że w sytuacji odpłatnego zbycia w drodze umowy dożywocia nieruchomości podlegających ujęciu w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (o czym mowa w art. 14 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy), ww. uchwała nie powinna mieć już zastosowania. Zarówno bowiem w odniesieniu do art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a), jak i do art. 14 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy, ustawodawca doprecyzował, że przy określaniu wysokości tych przychodów należy stosować przepisy art. 19 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. (...) mając na uwadze powołane wyżej przepisy prawa, przedstawione zdarzenie przyszłe, jak również uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 listopada 2014 r. sygn. akt II FPS 4/14, stwierdzić należy, że pomimo że przeniesienie własności składników majątku będących środkami trwałymi albo wartościami niematerialnymi i prawnymi, podlegającymi ujęciu w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, wykorzystywanych przez Wnioskodawcę w prowadzonej działalności gospodarczej, na podstawie umowy dożywocia stanowi ich odpłatne zbycie, nie jest możliwe określenie przychodu ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.”.

Z uwagi na powyższe należy stwierdzić, że w przypadku zbycia Nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie nie jest możliwe określenie przychodu ze źródła w rozumieniu art. 14 ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 10 ust. 2 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, na zasadach wynikających z art. 19 ust. 1 i 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z powodu braku możliwości określenia przychodu ze zbycia Nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie przed upływem 6 lat od wycofania nieruchomości ze środków trwałych działalności gospodarczej po Pani stronie nie wystąpi obowiązek podatkowy w podatku dochodowym z tego tytułu.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zasady działania spółek cywilnych regulują przepisy ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.).

Zgodnie z art. 860 § 1 Kodeksu cywilnego:

Podkreślam, że spółka cywilna nie jest odrębnym podmiotem prawa i stanowi wyłącznie stosunek zobowiązaniowy pomiędzy wspólnikami będącymi stronami umowy spółki cywilnej. Wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony w umowie spółki. Z uwagi na to, że spółka cywilna nie jest podmiotem prawa, nie przysługuje jej w związku z tym również zdolność do czynności prawnych, zdolność sądowa ani procesowa.

Spółka cywilna nie jest również podatnikiem podatku dochodowego, a dochody tej spółki nie stanowią odrębnego przedmiotu opodatkowania. Opodatkowaniu podlegają natomiast dochody poszczególnych wspólników spółki cywilnej. Sposób opodatkowania dochodu z udziału w tej spółce uzależniony jest od cywilnoprawnego statusu danego wspólnika. Jeżeli wspólnikiem spółki cywilnej jest osoba fizyczna, to dochód z udziału w tej spółce będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 863 § 1 Kodeksu cywilnego:

Spółka cywilna nie posiada własnego majątku. W spółce tej właścicielami poszczególnych składników majątku pozostają wspólnicy spółki w ramach współwłasności łącznej. Współwłasność ta ma charakter bezudziałowy, a każdemu ze wspólników przysługują równe prawa do całego majątku.

Przepisy prawa nie zabraniają przeniesienia przez wspólników spółki cywilnej własności składników majątkowych wchodzących w skład ich majątku wspólnego do majątku odrębnego wspólników. Potwierdzeniem powyższego jest orzecznictwo Sądu Najwyższego: wyrok Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2007 r. sygn. akt V CSK 132/07 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z 11 maja 2004 r. sygn. akt II CK 267/03.

Przesunięcia takie podlegają jednak wszystkim regułom odnoszącym się do przenoszenia praw podmiotowych, zarówno gdy chodzi o treść, jak i formę dokonywanych czynności. Zatem wycofanie składnika ze spółki cywilnej sprowadza się do „przekształcenia” współwłasności łącznej tego składnika we współwłasność w częściach ułamkowych. W sytuacji, gdy wolą wspólników jest, aby określone prawo przestało być składnikiem majątku wspólnego, a stało się składnikiem majątku odrębnego lub majątków odrębnych, niezbędne jest dokonanie stosownej czynności prawnej.

Przechodząc na grunt ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.) wskazuję, że zgodnie z art. 9 ust. 1 tej ustawy:

Treść powyższego przepisu wskazuje, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych zawartym w powyższej ustawie, bądź od których zaniechano poboru podatku.

W myśl art. 8 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Wyszczególnienia źródeł przychodów osiągniętych przez osoby fizyczne ustawodawca dokonał w art. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W myśl art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Stosownie do art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Na podstawie art. 10 ust. 2 pkt 3 ww. ustawy:

Jak wynika art. 10 ust. 3 ww. ustawy:

Zatem, aby przychód uzyskany ze sprzedaży nieruchomości mógł zostać zaliczony do źródła przychodów określonego w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, powinny zostać spełnione co najmniej dwie podstawowe przesłanki:

• nieruchomość nie może być przedmiotem odpłatnego zbycia w wykonywaniu działalności gospodarczej,
• nieruchomość nie może być składnikiem majątku, o którym mowa w art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (z wyjątkiem nieruchomości mieszkalnych).

Jak już wcześniej wspomniano, klasyfikacja przychodu do danego źródła przychodów powoduje określone konsekwencje podatkowe, w tym również w zakresie możliwości wyboru formy opodatkowania. Możliwość wyboru formy opodatkowania mają m.in. podatnicy osiągający przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej, tj. ze źródła określonego w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W świetle art. 14 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Natomiast z treści art. 14 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy wynika, że:

Przepis art. 14 ust. 2c ustawy stanowi, że:

Zatem, z treści przytoczonych przepisów jednoznacznie wynika, że przychodami z działalności gospodarczej są zarówno przychody z odpłatnego zbycia wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą składników majątku, do których odnosi się art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (z wyjątkiem nieruchomości mieszkalnych wymienionych w art. 14 ust. 2c ww. ustawy), jak i przychody uzyskane ze sprzedaży tych składników majątku, które zostały z działalności gospodarczej z różnych względów wycofane. Jeżeli jednak między pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym składniki majątku zostały wycofane z działalności, i dniem ich odpłatnego zbycia upłynęło 6 lat, to przychód ze sprzedaży tych składników majątku nie stanowi przychodu z działalności gospodarczej.

Jak Pani wskazała we wniosku:

• prowadzi Pani działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych;
• wraz z … nabyliście Nieruchomość, tj. lokal użytkowy nr … położony w budynku nr …, działka …, przy ul. … w … wraz z udziałem w nieruchomości wspólnej wynoszącym ... na podstawie umowy sprzedaży sporządzonej w formie aktu notarialnego 4 lipca 2018 r. repertorium A nr …, do współwłasności łącznej jako wspólnicy spółki cywilnej;
• Nieruchomość stanowi składnik majątku wykorzystywany w prowadzonej wspólnie przez Pana … oraz Panią w działalności gospodarczej w formie Spółki cywilnej;
• Zamierzacie Państwo wycofać Nieruchomość z prowadzonej w formie Spółki cywilnej działalności gospodarczej w związku z planowanym zakończeniem prowadzenia działalności w formie Spółki cywilnej i przekazać ją do majątku osobistego wspólników, co spowoduje, że Nieruchomość objęta obecnie współwłasnością łączną stanie się współwłasnością ułamkową.
• Pan … oraz Pani zostaną współwłaścicielami Nieruchomości w częściach równych w udziale po 1/2 części każdy. Planowana data wycofania Nieruchomości z prowadzonej w formie spółki cywilnej działalności gospodarczej to prawdopodobnie I kwartał roku kalendarzowego 2024 r. Wspólnicy planują zlikwidować Spółkę w II kwartale roku kalendarzowego 2024 r. Wycofanie Nieruchomości do majątku osobistego wspólników nastąpi przed likwidacją działalności gospodarczej w formie Spółki cywilnej.
• po wycofaniu Nieruchomości do majątku osobistego wspólników i po likwidacji działalności gospodarczej w formie Spółki cywilnej, Pan … będzie dalej prowadził jednoosobową działalność gospodarczą. Następnie Pani na podstawie umowy o dożywocie, uregulowanej w art. 908-916 Kodeksu cywilnego zamierza przenieść na rzecz Pana … udział wynoszący 1/2 części w prawie własności Nieruchomości, przed upływem 6 lat od wycofania Nieruchomości ze środków trwałych działalności gospodarczej … Spółka cywilna.

Z opisu sprawy wynika, że Nieruchomość stanowi składnik majątku wykorzystywany w prowadzonej wspólnie przez Pana … oraz Panią w działalności gospodarczej w formie Spółki cywilnej.

Okolicznością, którą należy rozważyć jest ustalenie, czy przy zbyciu posiadanego przez Panią udziału w Nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie możliwe jest określenie przychodu ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, na zasadach wynikających z art. 19 ust. 1 i 3 ww. ustawy.

Wskazać należy, że stosownie do art. 908 § 1 Kodeksu cywilnego:

Z art. 908 § 2 Kodeksu cywilnego wynika, że:

W literaturze cywilistycznej podkreśla się, że podstawową funkcją umowy dożywocia jest funkcja alimentacyjna. W przypadku umowy o dożywocie nie mamy do czynienia z klasycznym przykładem ekwiwalentności świadczeń jak przy umowie sprzedaży, czy zamiany. W zamian za swoje świadczenie zbywca nieruchomości (dożywotnik), uzyskuje określone świadczenia służące zaspokajaniu jego potrzeb w taki sposób, aby nie musiał on przyczyniać się do zdobywania środków na zaspokojenie niezbędnych wymagań życiowych. Świadczenie dożywotnika ma więc swój odpowiednik (równoważnik) w świadczeniach nabywcy nieruchomości. Należy także podkreślić, że losowy charakter umowy dożywocia nie może zmienić oceny, że ma ona charakter odpłatny. Istotą odpłatności umowy o dożywocie jest to, że zbywca dokonując przysporzenia nie czyni tego kosztem własnego majątku, albowiem uzyskuje ekwiwalentne świadczenie, posiadające określony wymiar materialny, przejawiający się choćby w zaoszczędzeniu przez zbywcę tych wydatków, które musiałby ponieść w związku z własnym utrzymaniem, gdyby nie doszło do zawarcia umowy o dożywocie. Uzyskiwane przez dożywotnika świadczenia, niewątpliwie mają określony walor finansowy, a tym samym przyjąć należy, że po stronie zbywcy nie dochodzi do bezpłatnego przysporzenia kosztem własnego majątku. Ponadto, nabywca nieruchomości, który staje się jej właścicielem z mocy umowy dożywocia, nie jest ograniczony mimo zobowiązań jakie na siebie przyjął wobec dożywotnika, w rozporządzaniu nabytą nieruchomością. Może on dokonywać wszelkiego rodzaju obciążeń tej nieruchomości prawami rzeczowymi ograniczonymi, jak i może zbyć tę nieruchomość osobie trzeciej.

Należy także wskazać, że umowa o dożywocie w praktyce najczęściej służy zabezpieczeniu osób w podeszłym wieku, która nie polega na uzyskaniu określonego przychodu w pieniądzu, czy otrzymaniu w zamian innych konkretnych dóbr materialnych, ale na zagwarantowaniu w przyszłości przez czas nieokreślony podstaw egzystencji.

Przedmiotem świadczenia ze strony zbywcy (dożywotnika) jest przeniesienie własności nieruchomości. Ustawa nie ogranicza przy tym możliwości przeniesienia własności nieruchomości w zamian za ustanowienie praw dożywocia tylko do całości nieruchomości. W celu wykonania umowy dopuszczalne jest też przeniesienie udziału we współwłasności nieruchomości.

W przypadku umowy dożywocia, ustawodawca w żadnym razie nie mówi, że uprawnienia dożywotnika, będące świadczeniami zobowiązanego z tej umowy są ceną za przeniesienie własności nieruchomości. Jest to oczywiste ponieważ, pomimo tego, że zarówno umowa sprzedaży, jak i umowa dożywocia są umowami wzajemnymi, w których świadczenie jednej strony jest odpowiednikiem świadczenia drugiej i jak wskazano powyżej, subiektywnie biorąc mają one charakter ekwiwalentny także w przypadku umowy o dożywocie, to jednak czas trwania świadczeń w umowie dożywocia może być różny. To oznacza, że nie sposób choćby z tego powodu ich utożsamiać z ceną, bądź określać ich wartości. Wydaje się, że już z tego powodu do świadczeń z umowy o dożywocie nie można zastosować reguł określenia wartości rynkowej z art. 19 ust. 1-4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Nie można wobec tego podzielić wyrażonego w literaturze poglądu, że „przez odpłatne zbycie należy rozumieć przeniesienie prawa własności rzeczy lub praw, o których mowa, na inną osobę za wynagrodzeniem”. O ile konstatacja taka byłaby uprawniona na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to przeczy jej szczegółowa regulacja dotycząca przedmiotu opodatkowania z art. 19 ust. 1-4 ww. ustawy.

Pojęcia ceny nieruchomości, jej wartości i wartości rynkowej, którymi operuje art. 19 ust. 1-4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie można wprost odnieść do przedmiotu świadczenia dożywotnika z umowy o dożywocie polegającego na przeniesieniu własności nieruchomości z jednoczesnym obciążeniem tejże nieruchomości prawem dożywocia. Jeśli zaś, znaczenie normy zawartej w tym przepisie dotyczącej ustalania przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, polegać miałoby na nadaniu jej znaczenia obejmującego także przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie, to w konsekwencji doszłoby do rozszerzenia zakresu stosowania tak zdekodowanej normy, które polegałoby na szerszym jej zastosowaniu w stosunku do zakresu, który posiadałaby ona bez uwzględniania tejże wykładni.

W przypadku umowy o dożywocie jedynie przyjęcie wartości rynkowej nieruchomości, której własność jest przenoszona przez dożywotnika na zobowiązanego z tej umowy, pozwalałaby na określenie przychodu. Wielkość ta jednak, nie jest ceną nieruchomości określaną w umowie, czego wymaga art. 19 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Także możliwość ustalania wartości nieruchomości w oparciu o kryterium ceny rynkowej zgodnie z art. 19 ust. 3 ww. ustawy, nie dostarcza argumentu o powstawaniu u podatnika podatku dochodowego od osób fizycznych przychodu z odpłatnego zbycia składników majątku wykorzystywanych w działalności gospodarczej do których zastosowanie ma art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w zgodzie z art. 19 ust. 1 ww. ustawy. Unormowanie z art. 19 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, może zostać zastosowane dopiero wówczas, gdy wartość nieruchomości wyrażona w cenie określonej w umowie nie odpowiada wartości rynkowej. Tym samym, regulacja ta nie powinna w ogóle stanowić podstawy do określania ceny nieruchomości, której w ogóle nie przewiduje umowa o dożywocie.

W przypadku zbycia nieruchomości w drodze umowy dożywocie nie można mówić o przychodzie w postaci kwoty pieniężnej. W umowie tej nie występuje cena, a dożywotnik nie otrzymuje jednorazowego świadczenia odpowiadającego wartości zbytej nieruchomości. Otrzymanie świadczeń z tytułu umowy dożywocia rozłożone jest na pewien nieokreślony okres czasu. W dniu zawarcia umowy nie jest znany ani ten okres, ani całkowita wartość tych świadczeń, gdyż zależy to od różnych czynników obiektywnych i losowych, na które strony umowy nie mają wpływu i których nie mogą przewidzieć (np. wzrost cen, pogorszenie stanu zdrowia i koszty leczenia, śmierć dożywotnika).

W związku z powyższym wartość świadczeń otrzymanych przez dożywotnika może być różna od wartości zbywanej nieruchomości. W takim przypadku nie jest możliwe więc ustalenie wysokości przychodu uzyskiwanego przez osobę zbywającą nieruchomość. W takiej sytuacji nie mogą znaleźć zastosowania zasady ustalania przychodu, o której mowa w art. 19 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W konsekwencji, na podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych można, wyodrębnić podmiot zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego, czyli dożywotnika (art. 1 ustawy) oraz źródło przychodu z którym wiąże się powstanie obowiązku podatkowego rozumiane jako odpłatne zbycie składników majątku wykorzystywanych w działalności gospodarczej (art. 10 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Mając na uwadze ww. przepisy prawne oraz opis zdarzenia przyszłego stwierdzić należy, że przychód z tytułu odpłatnego zbycia posiadanego przez Panią udziału w stanowiącej przedmiot wniosku Nieruchomości, należy zakwalifikować do źródła przychodu, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. pozarolniczej działalności gospodarczej, w zw. z art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a) oraz art. 10 ust. 2 pkt 3 ww. ustawy.

Brak jest jednak możliwości precyzyjnego określenia podstawy opodatkowania decydującej o konkretyzacji przedmiotu podatku jako elementu wyznaczającego zobowiązanie podatkowe, rozumiane jako wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonym w przepisach prawa podatkowego (art. 5 ustawy Ordynacja podatkowa). Jedynie bowiem przy przyjęciu reguł wykładni rozszerzającej można uznawać za przychód dożywotnika określony wartością wyrażoną w cenie ustalonej w umowie, stosownie do art. 19 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, odnosząc go do wartości rynkowej zbywanej nieruchomości, o której stanowi art. 19 ust. 3 ww. ustawy. Tak jednak charakteryzowane jest w umowie o dożywocie świadczenie, do wykonania którego zobowiązany jest dożywotnik, a nie to które otrzymuje on jako świadczenie wzajemne z tytułu zbycia nieruchomości.

Świadczenie, które Pani otrzyma, jak wskazano powyżej, nie tylko nie będzie stanowić ceny, ale wręcz na chwilę zbycia będzie niepoliczalne.

W kwestii określenia przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości w myśl art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – w drodze umowy dożywocia – Naczelny Sąd Administracyjny 17 listopada 2014 r. podjął uchwałę siedmiu sędziów o sygn. akt II FPS 4/14, następującej treści: „W przypadku zbycia nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie nie jest możliwe określenie przychodu ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51 poz. 307 ze zm.), na zasadach wynikających z art. 19 ust. 1 i 3 tej ustawy”.

W ww. uchwale Sąd wskazał także, że „Skoro podstawą opodatkowania, jest różnica pomiędzy przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw określonym zgodnie z art. 19, a kosztami ustalonymi, powiększoną o sumę odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 22h ust. 1 pkt 1, dokonanych od zbywanych nieruchomości lub praw, to każdy z elementów rachunku podatkowego musi cechować odpowiednio wysoki stopień precyzji i określoności. Także zasady wykładni systemowej wewnętrznej i zewnętrznej potwierdzają, że w obecnym stanie prawnym nie jest możliwe określanie przychodu z tytułu zbycia nieruchomości w drodze umowy o dożywocie”.

Chociaż ww. uchwała NSA została wydana wprost w kwestii określenia przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości w myśl art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to jednak nie sposób przyjąć, że w sytuacji odpłatnego zbycia w drodze umowy dożywocia nieruchomości wykorzystywanej w działalności gospodarczej (o czym mowa w art. 14 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy), ww. uchwała nie powinna mieć już zastosowania. Zarówno bowiem w odniesieniu do art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a), jak i do art. 14 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy, ustawodawca doprecyzował, że przy określaniu wysokości tych przychodów należy stosować przepisy art. 19 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W konsekwencji, stwierdzić należy, że pomimo że przeniesienie własności składników majątku wykorzystywanych w prowadzonej działalności gospodarczej, na podstawie umowy dożywocia stanowi ich odpłatne zbycie, to nie jest możliwe określenie przychodu ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wskutek odpowiedniego zastosowania art. 19 ww. ustawy, przy tego rodzaju umowie nie można bowiem zastosować zasad określonych w przepisach art. 19 ust. 1 i 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, według których przy ustalaniu przychodu bierze się wartość nieruchomości wyrażoną w cenie określonej w umowie (lub wartość rynkową), gdyż ta w przypadku dożywocia nie występuje.

W związku z tym, świadczenia otrzymane przez Panią będące formą odpłatności z tytułu umowy dożywocia, nie spowoduje powstania po Pani stronie dochodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. A zatem, przekazanie posiadanego przez Panią udziału w Nieruchomości w drodze umowy o dożywocie nie będzie skutkować powstaniem obowiązku zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Przy wydawaniu niniejszej interpretacji dokonałem wyłącznie analizy okoliczności podanych we wniosku. Rolą postępowania w sprawie wydania indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego nie jest bowiem ustalanie, czy przedstawione we wniosku zdarzenie przyszłe będzie zgodne ze stanem rzeczywistym. W ramach postępowania o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego nie przeprowadzam postępowania dowodowego, lecz opieram się jedynie na zdarzeniu przyszłym przedstawionym we wniosku. Ustalenie stanu rzeczywistego stanowi domenę ewentualnego postępowania podatkowego. To na podatniku ciąży obowiązek udowodnienia w toku tego postępowania okoliczności faktycznych, z których wywodzi on dla siebie korzystne skutki prawne.

Niniejsza interpretacja indywidualna stanowi rozstrzygnięcie tylko i wyłącznie w zakresie sprawy objętej pytaniem. A zatem, nie odnosi się do innych kwestii zawartych w opisie sprawy (m.in. wycofania nieruchomości z działalności prowadzonej w formie Spółki cywilnej), które nie były przedmiotem zapytania.

Zaznacza się, że niniejsza interpretacja dotyczy tylko i wyłącznie Pani indywidualnej sprawy, nie wywiera skutków prawnych dla pozostałych wspólników Spółki cywilnej.

W odniesieniu do powołanych przez Panią interpretacji indywidualnych stwierdzam, że zostały one wydane w indywidualnych sprawach innych podatników i nie mają zastosowania w sprawie będącej przedmiotem Pani wniosku.

Natomiast w odniesieniu do przywołanych przez Panią orzeczeń sądowych, stwierdzić należy, że na ocenę prawidłowości analizowanej kwestii nie może wpłynąć powołane orzecznictwo, ponieważ zapadło one w odniesieniu do indywidualnego i właściwego tylko temu orzecznictwu opisu sprawy. W związku z powyższym, nie negując takiego orzecznictwa, jako cennego źródła w zakresie wskazywania kierunków wykładni norm prawa podatkowego, należy zauważyć, że moc obowiązująca zaprezentowanych przez Panią wyroków zamyka się w obrębie spraw, dla których zostały wydane.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy  z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”.

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na  adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).