Powstanie przychodu w związku z kompensatą wierzytelności.

Interpretacja indywidualna– stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanych zdarzeń przyszłych w podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

15 grudnia 2023 r. wpłynął Pana wniosek z 15 grudnia 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku dochodowego od osób fizycznych. Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzeń przyszłych

Wnioskodawca w dniu 15 lipca 2008 roku zawarł z Bankiem umowę pożyczki, na podstawie której Bank udzielił Pożyczkobiorcy pożyczki w wysokości (...) na cel konsumpcyjny.

Jednym z zabezpieczeń spłaty pożyczki udzielonej na podstawie Umowy Pożyczki jest hipoteka umowna kaucyjna ustanowiona na rzecz Banku, która zabezpiecza spłatę wierzytelności Banku z tytułu pożyczki.

Wg oświadczenia Banku na koniec dnia 8 października 2023 r. saldo zadłużenia Pożyczkobiorcy z tytułu pożyczki wynosi (...), w tym:

1)Kapitał - (...),

2)Odsetki umowne - (...),

3)Odsetki podwyższone (karne) - (...),

4)Kapitał zapadły - (...),

5)Odsetki zapadłe - (...).

Niezależnie od powyższego Pożyczkobiorca wystąpił na drogę sądową z żądaniem:

i.zasądzenia od Banku kwoty (...) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia 12 stycznia 2023 roku do dnia zapłaty;

ii.zasądzenie od Banku kwoty (...) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia 12 stycznia 2023 roku do dnia zapłaty;

iii.zasądzenie od Banku kwoty (...) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty;

iv.ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy pożyczki z dnia 15 lipca 2008 r., wobec jej nieważności.

Ewentualnie Pożyczkobiorca wniósł o

i.zasądzenie od Banku kwoty (...) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia 12 stycznia 2023 roku do dnia zapłaty;

ii.zasądzenie od Banku zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego przez zawodowego pełnomocnika, wg norm prawem przewidzianych.

Wnioskodawca zamierza zawrzeć z Bankiem ugodę, której przedmiotem jest ustalenie zasad na jakich strony uczynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie stosunku prawnego z Umowy Pożyczki w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku z zastrzeżeniem spełniania się warunków opisanych w Ugodzie.

Na podstawie ugody Strony potrącą wzajemne zobowiązania, to jest zobowiązanie Pożyczkobiorcy z tytułu zwrotu wypłaconej kwoty Pożyczki i wynagrodzenia za korzystanie z tej kwoty i zobowiązanie Banku do zwrotu całej zapłaconej przez Pożyczkobiorcę kwoty tytułem umowy pożyczki, które umarzają się do wysokości niższej z sumy kwot wzajemnych zobowiązań.

Ponadto Bank zobowiązuje się do zapłaty na rzecz Pożyczkobiorcy kwoty (...) tytułem nadpłaty z Umowy Pożyczki. Zapłata ww. jest warunkiem Ugody, w tym zrzeczenia się roszczeń stron.

Pytania

1)  Czy z tytułu potrącenia wzajemnych zobowiązań, to jest zobowiązań Wnioskodawcy z tytułu zwrotu wypłaconej kwoty pożyczki i wynagrodzenia za korzystanie z tej kwoty i zobowiązania Banku do zwrotu całej zapłaconej przez Wnioskodawcę kwoty tytułem umowy pożyczki należy traktować to potrącenie jako przychód podatkowy?

2)  Czy w przypadku zwrotu przez Bank na rzecz Wnioskodawcy kwoty (...) tytułem nadpłaty z Umowy Pożyczki, kwota nadpłaty stanowi dla Wnioskodawcy przychód podatkowy?

Pana stanowisko w sprawie

W Pana ocenie:

Ad. 1.

Zgodnie z art. 498 k.c., gdy dwie osoby są względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności nawzajem się umarzają do wysokości wierzytelności niższej. W przypadku wzajemnego potrącenia wierzytelności nie dochodzi do wzrostu majątku. Zdarzenie to powoduje jednocześnie zmniejszenie stanu należności i zobowiązań o tę samą wartość. Istotą i skutkiem potrącenia jest, że strony transakcji fizycznie nie dokonują płatności z uwagi na wzajemność ich świadczeń. W efekcie, pomimo braku transferów środków, dochodzi do zaspokojenia i wygaśnięcia zobowiązania. Kompensata wzajemnych wierzytelności niewątpliwie stanowi jednak zapłatę należności. Jest zatem formą regulowania (wykonywania) zobowiązań. Nie powoduje powstania dodatkowo przychodu po którejkolwiek ze stron.

Powyższe stanowisko było potwierdzane w licznych orzeczeniach organów podatkowych, m.in. w piśmie z dnia 13 stycznia 2023 r. Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej 0113-KDIPT2-3.4011.836.2022.2.MS.

Dodatkowo Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w piśmie (...) uznał za prawidłowe stanowisko Wnioskodawczyni, w którym wyrażono pogląd jakoby „w przypadku wzajemnego potrącenia wierzytelności nie dochodzi do wzrostu majątku. Zdarzenie to powoduje jednocześnie zmniejszenie stanu należności i zobowiązań o tę samą wartość. Istotą i skutkiem potrącenia jest, że strony transakcji fizycznie nie dokonują płatności z uwagi na wzajemność ich świadczeń. W efekcie, pomimo braku transferów środków, dochodzi do zaspokojenia i wygaśnięcia zobowiązania. W wyniku potrącenia, o którym mowa w art. 498 k.c., wzajemne zobowiązania dłużników ulegają umorzeniu tak, jakby dłużnicy spełnili świadczenia. Wprawdzie przez potrącenie strony nie otrzymują efektywnie należnych im świadczeń, ale wskutek zaliczenia wierzytelności jednej z nich na poczet wierzytelności drugiej każda ze stron zostaje zwolniona ze swojego długu, co pozwala uznać ich dług za spłacone. W sytuacji zaś, gdy dochodzi do umorzenia należności poprzez potrącenie wierzytelności, u stron transakcji nie występuje przychód podatkowy”.

Wobec powyższego planowane potrącenie ma charakter bezgotówkowego wywiązania się ze wzajemnych zobowiązań. Stanowi formę spełnienia świadczeń, gdyż prowadzi do zaspokojenia i wygaśnięcia zobowiązania bez dokonywania dodatkowych przepływów pieniężnych. Skutkiem czego, zdaniem Wnioskodawcy, czynność ta pozostaje neutralna podatkowo, a tym samym nie będzie On zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego od skompensowanych zobowiązań.

Ad. 2.

Kwota, która ma być wypłacona w ramach ugody z Bankiem w wysokości (...) tytułem zwrotu nadpłaconej pożyczki nie stanowi przychodu, albowiem w istocie stanowi zwrot części świadczeń wpłaconych przez Wnioskodawcę z własnych środków pieniężnych na poczet rat wynikających z harmonogramu spłat umowy pożyczki. Zwrot tej kwoty wynika z faktu, że Wnioskodawca kwestionuje ważność umowy pożyczki, a zatem dokonywał nienależnych świadczeń na rzecz Banku. Są to zatem środki wpłacone uprzednio na poczet spornej umowy pożyczki, a ich zwrot nie powoduje powstania po stronie Wnioskodawcy przysporzenia majątkowego, czy wzrostu majątku. Pieniądze te nie są zatem przychodem w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a ich uzyskanie nie powinno skutkować po stronie Wnioskodawcy powstaniem obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Podobne stanowisko zostało zajęte przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w indywidualnej interpretacji podatkowej z 20 stycznia 2023 r., sygn. 0115 KDIT2.4011.744.2022.1.AK.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.):

Na podstawie zaś art. 9 ust. 2 ww. ustawy:

Stosownie do treści art. 11 ust. 1 ww. ustawy:

Za przychody należy zatem uznać każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno formę pieniężną jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika. Wskazać również należy, że dla celów podatkowych przyjmuje się – co znajduje potwierdzenie w orzecznictwie – że pojęcie nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym. Obejmuje ono bowiem wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, to jest niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy.

Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania.

Jak wynika z zacytowanych przepisów, opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega – co do zasady – każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną.

Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Zasady i skutki dokonywania kompensaty (potrącenia) reguluje przepis art. 498 ustawy z 23 kwietnia 1964 r Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem:

Potrącenie wierzytelności jest jedną z form wygaśnięcia zobowiązania w wyniku wykonania świadczenia przez umorzenie wzajemnych wierzytelności między stronami. Wygaśnięcie zobowiązania przez potrącenie, czyli kompensata wierzytelności, następuje wówczas, jeżeli jedna strona jest w stosunku do drugiej dłużnikiem i jednocześnie wierzycielem, tj. ma zarówno wierzytelność, jak i zobowiązanie względem tej drugiej strony. Potrącenie, mimo że dotyczy świadczeń tego samego rodzaju (z reguły pieniężnych), prowadzi do zaliczenia jednej wierzytelności na poczet drugiej. Dochodzi w ten sposób do zaspokojenia wierzyciela i osiągnięcia tym samym celu zobowiązania. Na skutek potrącenia wierzytelności obydwu stron umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Instytucja potrącenia jest substytutem świadczenia, dzięki któremu dłużnik płaci swój dług i zwalnia się z zobowiązania. W momencie potrącenia następuje faktyczne spełnienie świadczenia. Potrącenie jest więc formą wykonania zobowiązania, do którego, w myśl art. 503 Kodeksu cywilnego, stosuje się przepisy o zaliczeniu zapłaty.

Wprawdzie przez potrącenie strony nie otrzymują efektywnie należnych im świadczeń, ale wskutek zaliczenia wierzytelności jednej z nich na poczet wierzytelności drugiej każda ze stron zostaje zwolniona ze swego długu, co pozwala uznać ich długi za spłacone. Tym samym potrącenie jako sposób wygaszenia stosunku zobowiązaniowego uznaje się za równoważny spełnieniu świadczenia (zapłacie).

W sytuacji, gdy dojdzie do umorzenia należności poprzez potrącenie wierzytelności, u stron nie wystąpi przychód podatkowy. Przychód podatkowy wystąpiłby wówczas, gdy doszłoby do częściowej kompensaty wierzytelności, a wierzyciel zwolniłby dłużnika z pozostałej części długu.

Biorąc powyższe pod uwagę, skoro na podstawie planowanej ugody Strony potrącą wzajemne zobowiązania, tj. Pana zobowiązanie z tytułu zwrotu wypłaconej kwoty pożyczki i wynagrodzenia za korzystanie z tej kwoty, i zobowiązanie Banku do zwrotu całej zapłaconej przez Pana kwoty tytułem umowy pożyczki, które umarzają się do wysokości niższej z sumy kwot wzajemnych zobowiązań, to przedmiotowe potrącenie nie będzie generowało powstania po Pana stronie przychodu podatkowego, podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Jednocześnie, w analizowanej sprawie po Pana stronie nie dojdzie również do powstania przysporzenia majątkowego w przypadku zwrotu Panu nadpłaty z Umowy Pożyczki.

W związku z zawarciem ugody otrzyma Pan zwrot środków pieniężnych, które wcześniej na mocy umowy przekazał Pan na rzecz banku z tytułu Umowy Pożyczki. Zatem otrzyma Pan środki będące ekwiwalentem wydatków, które były uprzednio poniesione z Pana własnych środków. Kwota zwrócone Panu nadpłaty nie spowoduje więc faktycznego przyrostu w Pana majątku.

W konsekwencji, w przypadku zwrotu przez Bank na Pana rzecz kwoty tytułem nadpłaty z Umowy Pożyczki, kwota nadpłaty nie będzie stanowiła dla Pana przychodu, podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzeń przyszłych, które Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·   Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

·   Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·   Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·   w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·   w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).