Czy w przedstawionym stanie faktycznym, świadczenia odszkodowawcze wypłacone Wnioskodawcy na podstawie ugody sądowej podlegają opodatkowaniu podatki... - Interpretacja

Interpretacja indywidualna z dnia 02.12.2016, sygn. 1061-IPTPB4.4511.174.2016.2.MG, Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi

Temat interpretacji

Czy w przedstawionym stanie faktycznym, świadczenia odszkodowawcze wypłacone Wnioskodawcy na podstawie ugody sądowej podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych, czy też podlegają wyłączeniu przedmiotowemu (zwolnieniu) na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych?

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa
(Dz. U. z 2015 r., poz. 613, z późn. zm.) oraz § 5 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r., poz. 643), Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi działający w imieniu Ministra Rozwoju i Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 24 sierpnia 2016 r. (data wpływu 1 września 2016 r.), uzupełnionym pismem z dnia 31 października 2016 r. (data wpływu 7 listopada 2016 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych wypłaty odszkodowania jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 1 września 2016 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych.

Wniosek ten nie spełniał wymogów, o których mowa w art. 14b § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r., poz. 613, z późn. zm.), w związku z czym pismem z dnia 17 października 2016 r., nr 1061-IPTPB4.4511.174.2016.1.MG, na podstawie art. 169 § 1 w związku z art. 14h wymienionej ustawy, wezwano Wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia.

Wezwanie do uzupełnienia ww. wniosku wysłano w dniu 18 października 2016 r. (data doręczenia 24 października 2016 r.). Wnioskodawca uzupełnił ww. wniosek pismem z dnia 31 października 2016 r. (data wpływu 7 listopada 2016 r.), nadanym za pośrednictwem placówki pocztowej w dniu 31 października 2016 r.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny, doprecyzowany w uzupełnieniu wniosku:

Wnioskodawca zawarł ugodę sądową z byłym pracodawcą, na mocy której zniesiono spór sądowy, zawisły przed Sądem Okręgowym w . Były pracodawca Wnioskodawcy (jako pozwany w procesie) zobowiązał się zapłacić Wnioskodawcy (jako powodowi) część dochodzonej pozwem kwoty, w ratach i terminach określonych w ugodzie. W treści ugody strony operowały wyłącznie oznaczeniem liczbowym konkretnej kwoty, nie wskazując czy jest to kwota brutto czy też netto. Z treści ugody wynika, że sumę tę wypłacono tytułem należnego Wnioskodawcy odszkodowania.

Wnioskodawca zaznaczył, że już uprzednio prawomocnie wygrał spór sądowy z pracodawcą zawisły przed Sądem Rejonowym w . W toku tego postępowania przesądzono o odpowiedzialności pracodawcy (uznano, że pracodawca rozwiązał umowę o pracę niezgodnie z przepisami prawa pracy), zasądzając odszkodowanie jedynie w wysokości określonej przez przepis art. 56 Kodeksu pracy (tj. w wysokości równowartości trzymiesięcznego wynagrodzenia Wnioskodawcy). Pierwotnie Wnioskodawca zgłosił roszczenia dochodzone następnie przed Sądem Okręgowym już w postępowaniu przed Sądem w , jednakże powództwo w tej części, z uwagi na właściwość rzeczową sądów powszechnych Sąd Rejonowy przekazał do rozpoznania przez Sąd Okręgowy w . Uzasadniając roszczenie w zakresie przekazanym do rozpoznania przez Sąd Okręgowy, Wnioskodawca (jako powód) powołał się na pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 17 lutego 1999 r. (I PKN 578/98) z tezą w brzmieniu: pracownik może poza przypadkami określonymi w przepisach szczególnych dochodzić w pełnej wysokości odszkodowania z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przez pracodawcę obowiązków z umowy o pracę, gdyż nie ma zasady prawa pracy ograniczającej wysokość tego odszkodowania.

Wnioskodawca zarzucił byłemu pracodawcy, że ten bezprawnie i w sposób zawiniony rozwiązał z nim umowę o pracę, ponieważ:

przyczyna rozwiązania umowy, wskazana przez pracodawcę była nierzeczywista (pozorna),
wysunięcie przez pracodawcę poważnych zarzutów pod adresem Wnioskodawcy nie zostało poprzedzone rzetelnym i bezstronnym badaniem, czy zarzucane Wnioskodawcy uchybienia faktycznie wystąpiły, oraz jeśli założyć, że faktycznie miały one miejsce nie zbadano, czy Podatnik dopuścił się zarzucanych mu uchybień w sposób zawiniony.

Podstawę twierdzeń Wnioskodawcy o doznanej przez Niego szkodzie stanowiło założenie, że Wnioskodawca, podlegający ochronie stosunku pracy na podstawie art. 30 ustawy Kodeks pracy (z uwagi na odpowiedni okres przed dniem nabycia uprawnień emerytalnych), liczył na kontynuację zatrudnienia do czasu nabycia tych uprawnień. Sytuacja prawna Wnioskodawcy była o tyle korzystniejsza w stosunku do zwykłego pracownika, że z uwagi na wzmiankowany okres ochronny, pracodawca nie mógł Wnioskodawcy wypowiedzieć umowy o pracę, o ile nie zaszły podstawy dokonania tzw. zwolnienia dyscyplinarnego. Zważywszy, że nie wystąpiły podstawy dokonania tzw. zwolnienia dyscyplinarnego, zaś pracodawca zwolnienia takiego dokonał, dopuścił się tym samym nienależytego wykonania umowy o pracę, poprzez nierzetelne badanie kwestii, czy Wnioskodawca w sposób zawiniony dopuścił się zarzucanych mu uchybień. Bezpośrednią konsekwencję powyższego stanowiła utrata wynagrodzenia, które byłoby Wnioskodawcy należne w sytuacji nie dokonania wypowiedzenia umowy o pracę. Różnica pomiędzy kwotą wynagrodzenia, które Wnioskodawca by uzyskał w okresie do dnia nabycia prawa do świadczenia emerytalnego pomniejszona o kwotę uzyskiwanej w tym okresie przez Wnioskodawcę wcześniejszej emerytury, stanowiła kwotę dochodzoną pozwem.

Mimo rozbieżności w ocenie podstaw faktycznych sporu, strony podjęły negocjacje w celu jego polubownego rozwiązania. Ich efekt stanowiło uzgodnienie warunków ugody sądowej, mocą której stosownie do treści art. 917 ustawy Kodeks cywilny, strony poczyniły sobie wzajemne ustępstwa w celu uchylenia niepewności, co do roszczeń wynikających z rozwiązanego stosunku pracy oraz uchylenia istniejącego sporu. Pozwany pracodawca zobowiązał się uregulować na rzecz Wnioskodawcy bezwarunkowo równowartość około 65% kwoty dochodzonej pozwem, zaś Wnioskodawca zrzekł się dalej idących roszczeń przysługujących Mu z tytułu sposobu rozwiązania z Nim umowy o pracę. Ugodzie nadano formę ugody sądowej, tzn. jej treść została przez Sąd zaakceptowana jako zgodna z prawem i zasadami słuszności. Sąd wydał postanowienie o umorzeniu postępowania, rozliczeniu kosztów sądowych i kosztów zastępstwa procesowego. Zawierając ugodę strony nie postanowiły o zmianie sposobu rozwiązania zatrudnienia lub o jego ponownym nawiązaniu. W chwili zawarcia ugody, Wnioskodawca nie domagał się też przywrócenia do pracy. Stosunek pracy Wnioskodawcy z pracodawcą bezpowrotnie wygasł w chwili doręczenia mu oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia. Ugoda zawarta została 2 grudnia 2015 r., przed Sądem Okręgowym w . Zgodnie z jej treścią, pozwany Pracodawca wypłacił odszkodowanie w wysokości 100 000 zł w trzech ratach: I w wysokości 30 000 zł w terminie do 30 grudnia 2015 r., II w wysokości 30 000 zł w terminie do 21 stycznia 2016 r., III w wysokości 40 000 zł w terminie do 21 lutego 2016 r. Pracodawca wypłacił należności z tytułu ugody, wypłaty poszczególnych rat następowały 2-3 dni przed terminami określonymi w jej treści. Wypłacone świadczenia nie obejmowały odsetek za zwłokę. Zobowiązany poinformował Wnioskodawcę o pobraniu zaliczek na podatek dochodowy. Wnioskodawca uważa postępowanie pracodawcy za nieprawidłowe.

Ponadto Wnioskodawca w uzupełnieniu wniosku z dnia 31 października 2016 r. dodał, że na podstawie ugody z dnia 2 grudnia 2015 r. otrzymał wyłącznie odszkodowanie z tytułu różnicy pomiędzy zarobkami, które by uzyskiwał kontynuując zatrudnienie u Pracodawcy, a otrzymywaną przez Niego emeryturą. Trzymiesięczne odszkodowanie ryczałtowe (tzn. należne niezależne od wystąpienia szkody i jej rozmiarów), którego podstawę stanowi art. 56 ustawy Kodeks pracy Wnioskodawca otrzymał już wcześniej, jako zasądzone wyrokiem Sądu Rejonowego w . W postępowaniu przed tym Sądem pierwotnie dochodzono też odszkodowania wypłaconego ostatecznie na podstawie ugody, z tym że Sąd Rejonowy przekazał tę część powództwa do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w (z uwagi na przepisy o właściwości rzeczowej sądów powszechnych). Jak wskazywano, ostatecznie Sąd Okręgowy zdołał nakłonić strony do zawarcia ugody sądowej, którą następnie zatwierdził. Zgodnie z powszechnie przyjętą linią w orzecznictwie, odszkodowanie ryczałtowe z art. 56 ustawy Kodeks pracy, zalicza się na poczet dalej idącego odszkodowania należnego na podstawie przepisów prawa cywilnego stosowanego na podstawie art. 300 ustawy Kodeks pracy (wypłata odszkodowania należnego na podstawie art. 56 ustawy Kodeks pracy pomniejsza wysokość wyrządzonej pracownikowi szkody o równowartość odszkodowania ryczałtowego).

Wnioskodawca wskazał, że w ugodzie sądowej nie określano bliżej charakteru ugodzonego roszczenia, posługując się wyłącznie terminem odszkodowanie oraz wskazaniem wysokości ugodzonej należności, nie precyzując czy kwota wskazana w ugodzie stanowi kwotę brutto, czy też netto. Jedynie z uwagi na zasadę, że przedmiotem ugody sądowej mogą być tylko roszczenia stanowiące uprzednio przedmiot sporu zawisłego przed sądem (w oparciu o wniesiony pozew, czy też wniosek o przeprowadzenie postępowania pojednawczego), nieodzowne jest przyjęcie, że podstawy materialnoprawne ugodzonej należności stanowią przepisy wskazane w treści pozwu, przytoczone też w odpowiednim fragmencie formularza ORD-IN złożonego w niniejszej sprawie.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Zdaniem Wnioskodawcy, świadczenia wypłacone na podstawie ugody sądowej nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych, gdyż podlegają wyłączeniu przedmiotowemu (zwolnieniu) na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Stosownie do treści art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są m.in. otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.), z wyjątkiem:

określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Wnioskodawca wskazał na sądowy charakter zawartej ugody. Zdaniem Wnioskodawcy, zawarł On ugodę sądową, mocą której zaspokojona została część roszczeń dochodzonych przez Niego przed Sądem Okręgowym. Brak jest zatem podstaw stosowania wyłączenia od zwolnienia, o którym mowa w treści art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy (obejmującej inne ugody, niż ugody sądowe).

W ocenie Wnioskodawcy, odszkodowanie spełnia charakter świadczenia w wykonaniu ugody sądowej. Świadczenie otrzymane przez Wnioskodawcę bezsprzecznie miało charakter odszkodowania, co wynika zarówno z treści ugody, jak i treści pozwu oraz argumentacji użytej do uzasadnienia dochodzonych roszczeń. Z racji tego, że przedmiotem ugody sądowej może być tylko roszczenie dochodzone przed sądem w postępowaniu, w którym dochodzi do zawarcia ugody (zaś pozwem dochodzono zapłaty odszkodowania), oczywistym jest, że świadczenia wypłacone na podstawie ugody miały tożsamy (odszkodowawczy) charakter, a więc objęty dyspozycją analizowanej normy.

Wnioskodawca wskazał również na ustawową regulację zasad określania wysokości odszkodowania ujętego w ugodzie sądowej.

Zadaniem Wnioskodawcy, zasady ustalania wysokości należnego odszkodowania wynikają wprost z przepisów ustaw (bezpośrednio: Kodeksu cywilnego, pośrednio: Kodeksu pracy), obejmując zasady ustalenia istnienia szkody, jej wysokości oraz równoważnego szkodzie odszkodowania, w tym:

zasadę pominięcia skutków działań/zaniechań, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności (art. 471 ustawy Kodeks cywilny),
zasadę pominięcia skutków nie stanowiących zwykłego następstwa działania/zaniechania dłużnika (art. 361 § 1 ustawy Kodeks cywilny),
zasadę odpowiedzialności do wysokości rzeczywistej straty lub wysokości utraconych korzyści (art. 361 § 2 ustawy Kodeks cywilny),
zasadę uwzględnienia stopnia przyczynienia się poszkodowanego do powstania/zwiększenia szkody (art. 362 ustawy Kodeks cywilny),
zasadę opierania się na cenach z daty ustalenia odszkodowania, nie zaś z daty powstania szkody (art. 363 ustawy Kodeks cywilny),
zasadę zaliczenia na poczet odszkodowania świadczenia wypłaconego na podstawie art. 56 ustawy Kodeks pracy (art. 361 § 2 ustawy Kodeks cywilny).

Według Wnioskodawcy, nie ulega wątpliwości, że w oparciu o powołane zasady możliwe jest precyzyjne ustalenie wysokości konkretnej szkody, powstałych w konkretnych okolicznościach. Tego rodzaju czynności nagminnie podejmują sądy powszechne rozstrzygając o zasadności powództw, jak i pełnomocnicy stron, wytaczający powództwa lub wnoszący o ich oddalenie.

W konsekwencji należy uznać, że spełniona jest hipoteza powołanej normy, zgodnie z dyspozycją, której wskazane wyżej należności, jako uzyskane w oparciu o ugodę sądową, ustalone przy tym w oparciu o zasady określone wprost w ustawie, objęte są zwolnieniem z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT).

Wypłacone Wnioskodawcy odszkodowanie podlega wyłączeniu od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy, skoro:

wypłata nastąpiła na podstawie ugody sądowej, której treść pozostawała pod kontrolą Sądu orzekającego,
wypłacone na podstawie ugody sądowej świadczenie ma charakter odszkodowawczy,
zasady ustalania wysokości należnego odszkodowania wynikają wprost z przepisów ustawy, wyżej przytoczonych,
świadczenie odszkodowawcze nie należy do świadczeń, o których mowa w punktach a) - f) art. 21 ust. 1 pkt 3 powołanej ustawy,
z mocy art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy, zwolnieniu od opodatkowania pozostają wprost także te świadczenia, których wysokość, ustalona w oparciu o zasady wynikające z przepisów ustawy, pozostaje miarkowana wolą stron zawierających ugodę, o ile ugoda ma charakter ugody sądowej.

Za przytoczonym poglądem przemawiają też wyniki wykładni systemowej. Mianowicie, stosownie do treści art. 21 ust. 1 pkt 3b) lit. b) ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwolnione z podatku są także inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Zgodnie z podstawowymi zasadami wykładni, hipoteza powołanej normy nie może obejmować tych świadczeń, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r., gdyż w takim wypadku norma art. 21 ust. 1 pkt 3b byłaby całkowicie zbędna, podobnie jak w treści normy nie posłużonoby się zwrotem inne (odszkodowania lub zadośćuczynienia). Zwolnieniem na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy, podlegają więc świadczenia różne od tych, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy, jak i różne od tych, o których mowa w pozostałych ustępach tego artykułu (ust. 1, ust. 2, ust. 3a, ust. 3c-143 i następne). Jednocześnie należy uznać, że norma art. 21 ust. 1 pkt 3 obejmuje także te odszkodowania lub zadośćuczynienia, których wysokość, jak i podstawy wypłaty wynikają z przepisów prawa pracy, jak i prawa cywilnego. Nie ulega bowiem wątpliwości, że zwrot przepisy odrębnych ustaw, użyty w treści art. art. 21 ust. 1 pkt 3, pozbawiony wyłączeń dotyczących określonych kategorii ustaw, obejmować musi także przepisy prawa cywilnego (Kodeksu cywilnego), określające wysokość i zasady określania wysokości odszkodowania/zadośćuczynienia, nadto z mocy art. 300 ustawy Kodeks pracy, która to ustawa zawiera odesłanie do norm prawa cywilnego.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z generalną zasadą powszechności opodatkowania wyrażoną w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r., poz. 361, z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Stosownie do art. 10 ust. 1 pkt 1 cytowanej ustawy, źródłem przychodów jest stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta.

W myśl art. 11 ust. 1 ww. ustawy, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 25b i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Stosowanie do art. 12 ust. 1 ww. ustawy, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Użyty powyżej zwrot w szczególności oznacza, że wymienione kategorie przychodów zostały wskazane jedynie przykładowo. Przychodem ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych są więc wszelkiego rodzaju wypłaty i świadczenia skutkujące u podatnika powstaniem przysporzenia majątkowego, mające swoje źródło w łączącym pracownika z pracodawcą stosunku pracy lub stosunku pokrewnym.

A więc, wypłacone Wnioskodawcy odszkodowanie, stanowi co do zasady przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie odszkodowania podlegają opodatkowaniu. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych określonym w art. 21 ust. 1 ww. ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego. Jednakże należy podkreślić, że korzystanie z każdej preferencji podatkowej, w tym zwolnienia od podatku, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszelkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji.

Zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.), z wyjątkiem:

określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Z powyższego wynika, że ustawodawca zwolnił z opodatkowania te odszkodowania, których wysokość lub zasady wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw, z wyjątkiem wymienionych w lit. a)-g) tego przepisu, tj. między innymi odszkodowań wypłacanych na podstawie zawartych ugód i umów innych niż ugody sądowe.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawca zawarł ugodę sądową z byłym pracodawcą, na mocy której zniesiono spór sądowy, zawisły przed Sądem Okręgowym. Były pracodawca Wnioskodawcy zobowiązał się zapłacić Wnioskodawcy część dochodzonej pozwem kwoty, w ratach i terminach określonych w ugodzie. Z treści ugody wynika, że sumę tę wypłacono tytułem należnego Wnioskodawcy odszkodowania. Wnioskodawca zaznaczył, że już uprzednio prawomocnie wygrał spór sądowy z pracodawcą zawisły przed Sądem Rejonowym. W toku tego postępowania przesądzono o odpowiedzialności pracodawcy (uznano, że pracodawca rozwiązał umowę o pracę niezgodnie z przepisami prawa pracy), zasądzając odszkodowanie jedynie w wysokości określonej przez przepis art. 56 Kodeksu pracy (tj. w wysokości równowartości trzymiesięcznego wynagrodzenia Wnioskodawcy). Pierwotnie Wnioskodawca zgłosił roszczenia dochodzone następnie przed Sądem Okręgowym już w postępowaniu przed Sądem Rejonowym, jednakże powództwo w tej części, z uwagi na właściwość rzeczową sądów powszechnych Sąd Rejonowy przekazał do rozpoznania przez Sąd Okręgowy. Wnioskodawca zarzucił byłemu pracodawcy, że ten bezprawnie i w sposób zawiniony rozwiązał z Nim umowę o pracę. Podstawę twierdzeń Wnioskodawcy o doznanej przez Niego szkodzie stanowiło założenie, że Wnioskodawca, podlegający ochronie stosunku pracy na podstawie art. 30 ustawy Kodeks pracy, (z uwagi na odpowiedni okres przed dniem nabycia uprawnień emerytalnych), liczył na kontynuację zatrudnienia do czasu nabycia tych uprawnień. Sytuacja prawna Wnioskodawcy była o tyle korzystniejsza w stosunku do zwykłego pracownika, że z uwagi na wzmiankowany okres ochronny, pracodawca nie mógł Wnioskodawcy wypowiedzieć umowy o pracę, o ile nie zaszły podstawy dokonania tzw. zwolnienia dyscyplinarnego. Zważywszy, że nie wystąpiły podstawy dokonania tzw. zwolnienia dyscyplinarnego, zaś pracodawca zwolnienia takiego dokonał, dopuścił się tym samym nienależytego wykonania umowy o pracę, poprzez nierzetelne badanie kwestii, czy Wnioskodawca w sposób zawiniony dopuścił się zarzucanych Mu uchybień. Bezpośrednią konsekwencję powyższego stanowiła utrata wynagrodzenia, które byłoby Wnioskodawcy należne w sytuacji nie dokonania wypowiedzenia umowy o pracę. Różnica pomiędzy kwotą wynagrodzenia, które Wnioskodawca by uzyskał w okresie do dnia nabycia prawa do świadczenia emerytalnego pomniejszona o kwotę uzyskiwanej w tym okresie przez Wnioskodawcę wcześniejszej emerytury, stanowiła kwotę dochodzoną pozwem. Mimo rozbieżności w ocenie podstaw faktycznych sporu, strony podjęły negocjacje w celu jego polubownego rozwiązania. Ich efekt stanowiło uzgodnienie warunków ugody sądowej, mocą której stosownie do treści art. 917 ustawy Kodeks cywilny, strony poczyniły sobie wzajemne ustępstwa w celu uchylenia niepewności, co do roszczeń wynikających z rozwiązanego stosunku pracy oraz uchylenia istniejącego sporu. Pozwany pracodawca zobowiązał się uregulować na rzecz Wnioskodawcy bezwarunkowo równowartość około 65% kwoty dochodzonej pozwem, zaś Wnioskodawca zrzekł się dalej idących roszczeń przysługujących Mu z tytułu sposobu rozwiązania z Nim umowy o pracę. Ugodzie nadano formę ugody sądowej, tzn. jej treść została przez Sąd zaakceptowana jako zgodna z prawem i zasadami słuszności. Zawierając ugodę strony nie postanowiły o zmianie sposobu rozwiązania zatrudnienia lub o jego ponownym nawiązaniu. W chwili zawarcia ugody, Wnioskodawca nie domagał się też przywrócenia do pracy. Stosunek pracy Wnioskodawcy z pracodawcą bezpowrotnie wygasł w chwili doręczenia Mu oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia.

Ugoda zawarta została dnia 2 grudnia 2015 r., przed Sądem Okręgowym. Zgodnie z jej treścią, pozwany Pracodawca wypłacił odszkodowanie w wysokości 100 000 zł w trzech ratach: I w wysokości 30 000 zł w terminie do 30 grudnia 2015 r., II w wysokości 30 000 zł w terminie do 21 stycznia 2016 r., III w wysokości 40 000 zł w terminie do 21 lutego 2016 r. Pracodawca wypłacił należności z tytułu ugody, wypłaty poszczególnych rat następowały 2-3 dni przed terminami określonymi w jej treści. Wypłacone świadczenia nie obejmowały odsetek za zwłokę. Zobowiązany poinformował Wnioskodawcę o pobraniu zaliczek na podatek dochodowy. Wnioskodawca na podstawie ugody z dnia 2 grudnia 2015 r. otrzymał wyłącznie odszkodowanie z tytułu różnicy pomiędzy zarobkami, które by uzyskiwał kontynuując zatrudnienie u pracodawcy, a otrzymywaną przez Niego emeryturą. Trzymiesięczne odszkodowanie ryczałtowe (tzn. należne niezależne od wystąpienia szkody i jej rozmiarów), którego podstawę stanowi art. 56 ustawy Kodeks pracy Wnioskodawca otrzymał już wcześniej, jako zasądzone wyrokiem Sądu Rejonowego. Wnioskodawca wskazał, że w ugodzie sądowej nie określano bliżej charakteru ugodzonego roszczenia, posługując się wyłącznie terminem odszkodowanie oraz wskazaniem wysokości ugodzonej należności, nie precyzując czy kwota wskazana w ugodzie stanowi kwotę brutto, czy też netto. Jedynie z uwagi na zasadę, że przedmiotem ugody sądowej mogą być tylko roszczenia stanowiące uprzednio przedmiot sporu zawisłego przed sądem (w oparciu o wniesiony pozew, czy też wniosek o przeprowadzenie postępowania pojednawczego), nieodzowne jest przyjęcie, że podstawy materialnoprawne ugodzonej należności stanowią przepisy wskazane w treści pozwu.

Zgodnie z art. 361 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r., poz. 380, ze zm.), zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

W myśl art. 361 § 2 ww. ustawy, w powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Zgodnie z art. 362 ustawy Kodeks cywilny, jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu (art. 363 § 1 ww. ustawy).

Zgodnie z art. 363 § 2 ustawy Kodeks cywilny, jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących

Odnosząc się do możliwości zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych odszkodowania wypłaconego Wnioskodawcy przez byłego pracodawcę na podstawie zawartej ugody sądowej, należy wskazać, że zgodnie z art. 917 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r., poz. 380), przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.

Powołana definicja ugody pozwala wyróżnić elementy konstrukcyjne tej instytucji. Po pierwsze, zauważyć należy, że umowa ta może być zawarta wyłącznie w sytuacji, gdy między stronami stosunku prawnego istnieje niepewność albo spór, co do roszczeń wynikających z tego stosunku. Po drugie, celem zawarcia ugody jest uchylenie tej niepewności lub sporu. Wreszcie po trzecie, strony dążą do osiągnięcia celu przez wzajemne ustępstwa. Tak więc nieodłącznym elementem ugody są wzajemne ustępstwa stron. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że z ustępstwem mamy do czynienia, gdy ktoś rezygnuje z jakiegoś warunku, wymagania, zmniejsza swoje żądania, czy też odstępuje od nich. Ustępstwa mogą polegać m.in. na zrzeczeniu się uprawnień, czy też zarzutów, zaciąganiu zobowiązań, obniżeniu świadczenia itp.

Zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie podkreśla się szczególną przyczynę prawną ugody. Oznacza to, że ugoda nie tworzy nowego stosunku prawnego, a jedynie odnosi się do istniejącego stosunku prawnego (w omawianym stanie faktycznym stosunku pracy) stanowiącego podstawę powództwa, a tym samym podstawę zawarcia ugody.

Uwzględniając powyższe wskazać należy, że kwota odszkodowania wypłacona Wnioskodawcy przez byłego pracodawcę nie jest odszkodowaniem wynikającym z przepisów odrębnych ustaw, o których mowa w art. 21. ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz wynika z ustaleń pomiędzy stronami ugody, ma charakter umowny, a jej wysokość uwzględnia interesy obu stron.

Oznacza to, że kwota odszkodowania wypłacona na podstawie ugody sądowej zgodnie z art. 917 ustawy Kodeks cywilny, której wysokość lub zasady ustalania nie wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw oraz postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy Kodeks pracy, nie korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Natomiast w przypadku, gdy wysokość lub zasady ustalania odszkodowania nie wynikają wprost z odrębnych ustaw lub aktów wykonawczych wydanych na podstawie tych odrębnych ustaw, a podstawą ich otrzymania jest wyrok lub ugoda sądowa, wówczas odszkodowanie takie może korzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych, z wyjątkiem odszkodowań wymienionych w art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. a) i b) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W świetle art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Warunkiem wystarczającym do powstania obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych na zasadach przewidzianych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych będzie więc niezrealizowanie choćby jednej ze wskazanych wyżej przesłanek.

Podstawowym warunkiem zwolnienia świadczenia od opodatkowania na podstawie przytoczonego przepisu jest jego odszkodowawczy charakter. Wyżej wymieniony przepis zwalnia od podatku jedynie takie odszkodowania, które nie stanowią ekonomicznego przysporzenia ponad stan majątkowy będący w posiadaniu podatnika przed ich wypłatą. Odszkodowanie jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającego na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku, jakiego doznaje poszkodowany we wszystkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych. Chodzi zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. W praktyce szkoda może obejmować stratę polegającą na ubytku w majątku wskutek doznania tej straty poszkodowany staje się uboższy niż był dotychczas, lub może dotyczyć utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógłby się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono wówczas poszkodowany nie staje się bogatszy, jakkolwiek mógł liczyć na wzbogacenie się.

Na podstawie ww. przepisu (art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) opodatkowaniu podatkiem dochodowym jako wyłączone ze zwolnienia podlega odszkodowanie otrzymane (na podstawie wyroku lub ugody sądowej) z tytułu utraconych korzyści, które podatnik mógł otrzymać gdyby mu szkody nie wyrządzono. Opodatkowanie to wynika stąd, że gdyby podatnik osiągnął spodziewane korzyści, to korzyści te podlegałyby opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Biorąc pod uwagę powyższe, stwierdzić należy, że kwota wypłaconego przez byłego pracodawcę odszkodowania, wynikająca z ustaleń zawartych między stronami ugody (ugody w rozumieniu art. 917 ustawy Kodeksu cywilny), której wysokość uwzględnia interesy obu stron wynikające z łączącego strony stosunku pracy, ma rekompensować pracownikowi utracone przez niego, w wyniku rozwiązania umowy o pracę, spodziewane korzyści w postaci wynagrodzenia za pracę. Odszkodowanie to ma więc tak naprawdę zrekompensować zarobek, jaki Wnioskodawca mógłby otrzymać, gdyby do rozwiązania umowy nie doszło.

W związku z tym, wypłacona przez byłego pracodawcę kwota odszkodowania na rzecz Wnioskodawcy nie będzie korzystała ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wyżej wymienione odszkodowanie winno być zakwalifikowane do przychodu ze stosunku pracy, ponieważ wypłata tegoż świadczenia miała swe źródło w uprzednio łączącym Wnioskodawcę z pracodawcą stosunku pracy. Gdyby tego stosunku nie było Wnioskodawca nie miałby podstaw występować z roszczeniem przeciwko pracodawcy o zasądzenie odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę. Tym samym wypłacone świadczenie na podstawie ugody sądowej zawartej z byłym pracodawcą stanowi dla niego przychód ze stosunku pracy podlegający opodatkowaniu.

W związku z powyższym należy uznać, że wypłacona kwota nie stanowi odszkodowania, którego wysokość lub zasady ustalania wynikają z przepisów odrębnych ustaw, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie znajdzie również zastosowania do wypłaconej kwoty przepis art. 21 ust. 1 pkt 3b.

W konsekwencji wypłacona na rzecz Wnioskodawcy kwota odszkodowania wynikająca z zawartej ugody sądowej nie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych. Kwota ta winna być zakwalifikowana do przychodu ze stosunku pracy, bowiem wypłata tego świadczenia miała swe źródło w uprzednio łączącym pracownika (Wnioskodawcy) z pracodawcą stosunkiem pracy. Tym samym wypłacona kwota stanowi dla Wnioskodawcy przychód ze stosunku pracy podlegający opodatkowaniu. W konsekwencji były pracodawca obowiązany był obliczyć, pobrać i odprowadzić zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wystawić informację PIT-11, natomiast Wnioskodawca ww. kwotę opodatkować w zeznaniu podatkowym łącznie z pozostałymi dochodami osiągniętymi w danym roku podatkowym.

Wobec powyższego, stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Łodzi, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Wronia 65, 97-300 Piotrków Trybunalski.

Stanowisko

nieprawidłowe

Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi

Źródło: INFOR

Newsletter

Drukuj

Skopiuj link

Zgłoś błąd na stronie