Zdaniem Wnioskodawcy:

Dokonanie prawidłowej oceny prawno - podatkowej należności, które otrzymują ławnicy wymaga przedstawienia jakiego rodzaju są to świadczenia.

Ławnicy - osoby pełniące funkcje społeczne i obywatelskie - otrzymują:

1. Wszyscy ławnicy otrzymują rekompensatę w określonej przepisami prawa wysokości. Na postawie art. 172 § 3, ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2001 r. Nr 96, poz. 1070 z późn. zm.) zwanej dalej: Prawo o usp, ławnik za czas wykonywania czynności w sądzie, otrzymuje rekompensatę pieniężną natomiast wysokość tej rekompensaty określają przepisy art. 172 § 4. Wysokość rekompensaty dla ławników biorących udział w rozpoznawaniu spraw w sądach powszechnych, za jeden dzień pełnienia obowiązków ławnika, wynosi 1,9% podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c.
2. Ławnicy zamiejscowi - zamieszkali poza miejscowością, w której znajduje się siedziba sądu otrzymują dietę i zwrot kosztów przejazdu. Na podstawie art. 173 ustawy - Prawo o usp ławnicy zamieszkali poza siedzibą sądu otrzymują dietę oraz zwrot kosztów przejazdu i noclegu według zasad ustalonych w tym zakresie dla sędziów.

Wnioskodawczyni zauważa, że postawione pytania dotyczą wyłącznie kwestii zakresu zwolnienia diet i zwrotów kosztów podróży należnych ławnikom zamiejscowym, w tym celu przedstawia własne stanowisko dotyczące tego zagadnienia.

Przepis art. 173 ustawy - Prawo o usp stanowi o tym, że ławnicy zamieszkali poza siedzibą sądu otrzymują dietę oraz zwrot kosztów przejazdu i noclegu według zasad ustalonych w tym zakresie dla sędziów, co w sposób jednoznaczny wskazuje na związek z przepisami art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. b) u.p.d.o.f., który stanowi, że wolne od podatku dochodowego są diety i inne należności za czas podróży osób niebędących pracownikiem - do wysokości określonej w odrębnych ustawach lub w przepisach wydanych przez ministra właściwego do spraw pracy w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju, z zastrzeżeniem ust. 13. (ust. 13 - Przepis ust. 1 pkt 16 lit. b) stosuje się, jeżeli otrzymane świadczenia nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów i zostały poniesione: (...) 4. przez osoby pełniące funkcje obywatelskie, o których mowa w art. 13 pkt 5, w związku z wykonywaniem tych funkcji. Jeżeli ławnicy zamieszkali poza siedzibą sądu otrzymują dietę oraz zwrot kosztów przejazdu i noclegu według zasad ustalonych w tym zakresie dla sędziów, to wypada przeanalizować stosowne przepisy.

Sędziemu delegowanemu przysługują należności określone przepisami art. 77 § 6 punkty od 1 do 6 ustawy - Prawo o usp. Sędziemu delegowanemu w okresie delegowania, jako pracownikowi w podróży służbowej, przysługują m.in.:

• zgodnie z art. 77 § 6 pkt 3 tejże ustawy - ryczałt na pokrycie kosztów dojazdu środkami komunikacji miejscowej, o którym mowa w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju;
• zgodnie z art. 77 § 6 pkt 4 tejże ustawy - diety, o których mowa w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju.

Pozostaje wskazać przepisy określające wysokość oraz warunki ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce stery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju. Powyższe reguluje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (Dz. U. Nr 236 z 2002 r. poz. 1990 zm.; Dz. U. z 2004 r., Nr 271, poz. 2686; Dz. U. z 2005 r. Nr 186, poz. 1554; Dz. U. z 2006 r., Nr 227, poz. 1661).

Sędziemu delegowanemu, podobnie jak ławnikowi zamiejscowemu na podstawie powołanego rozporządzenia:

• zgodnie z § 3 ww. rozporządzenia z tytułu podróży odbywanej w terminie i miejscu określonym przez pracodawcę pracownikowi przysługują diety oraz zwrot kosztów: 1) przejazdów; 2) noclegów; 3) dojazdów środkami komunikacji miejscowej; 4) innych udokumentowanych wydatków, (...).
• zgodnie z § 4. 1. Dieta jest przeznaczona na pokrycie zwiększonych kosztów wyżywienia w czasie podróży i wynosi 23 zł za dobę podróży.

Należność z tytułu diet oblicza się za czas od rozpoczęcia podróży (wyjazdu) do powrotu (przyjazdu) po wykonaniu zadania, w następujący sposób:
1) jeżeli podróż trwa nie dłużej niż dobę i wynosi:
a) od 8 do 12 godzin - przysługuje połowa diety, b) ponad 12 godzin - przysługuje dieta w pełnej wysokości;

• zgodnie z § 5. 2. Zwrot kosztów przejazdu obejmuje cenę biletu określonego środka transportu, z uwzględnieniem przysługującej pracownikowi ulgi na dany środek transportu, bez względu na to, z jakiego tytułu ulga ta przysługuje.
• zgodnie z § 6. 1. Za każdą rozpoczętą dobę pobytu w podróży pracownikowi przysługuje ryczałt na pokrycie kosztów dojazdów środkami komunikacji miejscowej w wysokości 20% diety.

Przepis art. 173 ustawy - Prawo o usp stanowi, że ławnicy zamieszkali poza siedzibą sądu otrzymują dietę oraz zwrot kosztów przejazdu i noclegu według zasad ustalonych w tym zakresie dla sędziów. Stosownie do tego przepisu ławnicy zamiejscowi w chwili obecnej otrzymują:

• rzeczywisty zwrot kosztów dojazdu z miejsca zamieszkania do miejscowości, w której znajduje się siedziba sądu;
• ryczałt na pokrycie kosztów dojazdów środkami komunikacji miejscowej w wysokości 4,60 zł (20% diety);
• mają prawo do diety pod warunkami określonymi przepisami przywołanego powyżej rozporządzenia.

Powyższe wskazuje w sposób oczywisty, zdaniem Wnioskodawczyni, przepisy art. 173 ustawy - Prawo o usp pozostają w związku z przepisami art. 21 ust. 1 pkt 16, lit. b), a nie, jak uważa Sąd Okręgowy w W, z przepisami art. 21 ust. 1, pkt 17 u.p.d.o.f.. Zatem to przepisy art. 21 ust. 1 pkt 16, lit. b) u.o.p.d.o.f. określają zakres zwolnienia od podatku dochodowego wypłacanych ławnikom należności przewidzianych przepisami art. 173 ustawy - Prawo o usp Z uwagi na powyższe, kwoty wypłacone w roku podatkowym z tytułu diet oraz kosztów przejazdu, ławnikom zamieszkałym w miejscowości innej niż siedziba sądu, winny być umieszczone w kolumnie c - części D formularza PIT - R, a nie w kolumnie d - części D, jak w PIT - R za 2009 r. doręczonym mi przez Sąd Okręgowy w W. W ocenie Wnioskodawczyni, stanowisku Sądu Okręgowego w W, można postawić zarzut naruszenia prawa materialnego art. 173 ustawy - Prawo o usp poprzez przyjęcie, że ławnik zamieszkujący poza siedzibą sądu, otrzymuje dietę i zwrot kosztów podróży w rozumieniu art. 21 ust. 1 pkt 17 ustawy o p.d.o.f., a wobec tego jest ono zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych w granicach określonych tym przepisem.

Na tle przedstawionego stanu faktycznego, stwierdzam, co następuje.

Zgodnie z art. 4 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości obywatele biorą udział przez uczestnictwo ławników w rozpoznawaniu spraw przed sądami w pierwszej instancji, chyba, że ustawy stanowią inaczej.

Z kolei w myśl art. 173 powołanej ustawy, ławnicy zamieszkali poza siedzibą sądu otrzymują diety oraz zwrot kosztów przejazdu i noclegu według zasad ustalonych w tym zakresie dla sędziów.

Stosownie do przepisu art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem dochodów zwolnionych na podstawie art. 21, 52, 52a i 52c wymienionej ustawy oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Ustawodawca w art. 10 ust. 1 pkt 2 cytowanej ustawy identyfikuje jako osobne źródło przychodu działalność wykonywaną osobiście.

Do tej kategorii przychodów stosownie do treści art. 13 pkt 5 ww. ustawy należy zakwalifikować przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7.

Przepis art. 21 ust. 1 pkt 16 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) stanowi, że wolne od podatku dochodowego są diety i inne należności za czas:

1. podróży służbowej pracownika,
2. podróży osoby nie będącej pracownikiem

• do wysokości określonej w odrębnych lub przepisach wydanych przez ministra właściwego do spraw pracy w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju.

1. w celu osiągnięcia przychodów lub
2. w celu realizacji zadań organizacji i jednostek organizacyjnych działających na podstawie przepisów odrębnych ustaw, lub
3. przez organy (urzędy) władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, oraz jednostki organizacyjne im podległe lub przez nie nadzorowane
4. przez osoby pełniące funkcje obywatelskie, o których mowa w art. 13 pkt 5, w związku z wykonywaniem tych funkcji.

Należy zauważyć, iż powołany przepis ustawy odnosi się zarówno do pracowników, jak i osób niebędących pracownikami. Przy czym odrębnie określa warunki korzystania ze zwolnienia od podatku w przypadku tych dwóch grup podatników. W przypadku pracowników zwolnieniem objęte są wyłącznie diety i inne należności za czas ich podróży służbowej, natomiast u osób nie będących pracownikami mowa jest o tego rodzaju świadczeniach otrzymanych w związku z szeroko rozumianą podróżą, o ile spełnione są przesłanki wymienione w ust. 13 w art. 21 ustawy.

W świetle powyższego dla osoby niebędącej pracownikiem, podróż w związku z którą otrzymują diety i inne należności, nie musi wiązać się z wykonaniem zadania poza miejscowością w której znajduje się siedziba podmiotu wypłacającego te świadczenia. W przypadku tych osób podróży nie należy bowiem utożsamiać z podróżą służbową - pojęciem zdefiniowanym w Kodeksie pracy i odnoszącym się do pracowników.

Niezależnie jednak od powyższego, dla obu grup podatników omawiane zwolnienie jest limitowane do wysokości określonej w odrębnych ustawach lub w rozporządzeniach Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (Dz. U. Nr 236, poz. 1990) oraz poza granicami kraju (Dz. U. Nr 236, poz. 1991, z późn. zm.).

Z kolei przepis art. 21 ust. 1 pkt 17 ww. ustawy stanowi, iż wolne od podatku dochodowego są diety oraz kwoty stanowiące zwrot kosztów, otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich - do wysokości nie przekraczającej miesięcznie kwoty 2.280 zł.

Z przedstawionego we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawczyni pełni obowiązki społeczne i obywatelskie, jako ławnik w Sądzie Okręgowym. Z uwagi na to, że miejsce zamieszkania Wnioskodawczyni znajduje się w miejscowości innej niż siedziba Sądu, poza rekompensatą Wnioskodawczyni otrzymywała także diety oraz zwrot kosztów podróży na mocy art. 173 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych. W związku z powyższym w otrzymanej informacji PIT - R płatnik wykazał wypłacone w 2009 r. kwoty diet i zwrotu kosztów podróży w pozycji wskazującej, że należności te są zwolnione od podatku dochodowego na mocy art. 21 ust. pkt 17 do kwoty 2280 zł w układzie miesięcznym. Zdaniem Wnioskodawczyni uzyskane z tego tytułu kwoty podlegają zwolnieniu na mocy art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. b ustawy podatkowej.

Mając na uwadze powyższe oraz wyżej przywołane uregulowania prawne należy zauważyć, że zwolnienia przedmiotowe są wyjątkiem od powszechności opodatkowania, a zatem nie wolno interpretować ich dowolnie ani rozszerzająco, wykładnia ich musi być wykładnią ścisłą.

Wobec powyższego należy przyjąć zasadę, że kryteria rozumienia pojęć dieta oraz kwoty stanowiące zwrot kosztów muszą mieć w pierwszej kolejności charakter kryteriów ustawowych, a tylko pomocniczo (w kwestiach nie rozstrzygniętych przez ustawy) mogą odwoływać się do znaczeń pozaprawnych. Do uznania określonego świadczenia za dietę bądź kwotę stanowiącą zwrot kosztów konieczne jest, aby świadczenie było w taki właśnie sposób nazwane przez ustawę i następowało w wykonaniu ustawowego uprawnienia do tego rodzaju świadczenia. W przypadku natomiast omawianego przepisu (art. 21 ust. 1 pkt 17 u.p.d.o.f.) brak jest tego rodzaju odesłania w oparciu, o które byłoby możliwe wyjaśnienie o jakiego rodzaju należności w tym wypadku chodziło ustawodawcy.

Wobec braku tego rodzaju odesłania należało odwołać się do znaczenia słownikowego pojęcia "dieta".

Określenie pojęcia "dieta" nie jest jednoznaczne i zwiera definicje wielorodzajowe (dieta - 1. sposób odżywiania, ograniczony jakościowo i ilościowo 2. sumy przeznaczone na koszty utrzymania w podróży służbowej, 3. wynagrodzenie z tytułu pełnienia określonych obowiązków, funkcji - por. np. Władysław Kopaliński: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna. Warszawa 1971, str. 173 "Mały słownik języka polskiego, pod red. S. Skorupki, H. Auderskiej i Z. Łempickiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969, str. 115).

Biorąc pod uwagę redakcję regulacji zawartej w art. 173 u.s.p. oraz art. 21 ust. 1 pkt 17 u.p.d.o.f. podzielić należy stanowisko wyrażone m.in. w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 października 1996 r., sygn. akt SA/Sz 236/96, niepubl. w zbiorze urzędowym, dostępne Lex nr 27295 oraz wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 1 kwietnia 2004 r., sygn. akt I SA/Po 2460/03, niepubl. z zbiorze urzędowym, dostępne POP 2004/5/105, że prawidłowa wykładnia pojęcia "dieta", o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 17 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych odnosi się do świadczeń, stanowiących zwrot kosztów utrzymania (np. w podróży służbowej, przy wykonywaniu obowiązków poza miejscem zamieszkania).

Ponadto obowiązki w rozumieniu wykładanego przepisu muszą mieć charakter obowiązków wykonywanych na podstawie ustawy w tym sensie, że funkcja, z pełnieniem której obowiązki te się wiążą, jest funkcją unormowaną ustawowo. Dookreślenie, iż chodzi o obowiązki o charakterze obywatelskim bądź społecznym, wprowadza kryterium dodatkowe, sytuujące daną funkcję w płaszczyźnie relacji państwo obywatel państwa albo społeczność członek tej społeczności. O pełnieniu obowiązku obywatelskiego możemy mówić wtedy, gdy dana osoba uczestniczy w zawiadywaniu sprawami państwowymi jako obywatel, zgodnie z zasadami demokratyzmu instytucji publicznych. Z pełnieniem obowiązków społecznych mamy zaś do czynienia wówczas, gdy dana osoba uczestniczy w pracy instytucji (w szczególności instytucji samorządu terytorialnego lub zawodowego) jako reprezentant pewnej społeczności, biorąc udział w rozwiązywaniu problemów tej społeczności w jej interesie (tego rodzaju funkcje należy odróżnić od usług świadczonych w celach zarobkowych).

Jeżeli więc zgodnie z wykładnią literalną i celowościową przepisu art. 21 ust. 1 pkt 17 zwolnieniu podlegają tylko diety i kwoty stanowiące zwrot kosztów, w związku z tym otrzymywane przez ławników sądów powszechnych diety oraz zwrot kosztów przejazdu i noclegu według zasad ustalonych w tym zakresie dla sędziów stosownie do treści powołanego art. 173 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych korzystają z przedmiotowego zwolnienia. Wskazany przez Wnioskodawczynię przepis art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. b) w związku z art. 21 ust. 13 w przedstawionym stanie faktycznym nie znajduje zastosowania bowiem jak Wnioskodawczyni wskazała we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej ławnicy to osoby pełniący funkcje społeczne i obywatelskie.

W konsekwencji za nieprawidłowe należy uznać również stanowisko Wnioskodawczyni, w przedmiocie zadanego pytania drugiego, w kwestii dotyczącej umieszczenia w kolumnie c części D formularza PIT R kwot wypłaconych w roku podatkowym z tytułu diet oraz kosztów przejazdu, ławnikom zamieszkałym w miejscowości innej niż siedziba sądu.

Na mocy delegacji ustawowej zawartej w art. 45b ust. 1 i 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zostało wydane rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24 kwietnia 2008r. w sprawie określenia niektórych wzorów oświadczeń, deklaracji i informacji podatkowych obowiązujących w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych (Dz. U. Nr 74, poz. 445 z późn. zm.).

Zgodnie z treścią § 1 pkt 3 lit. d) tegoż rozporządzenia został określony wzór informacji o wypłaconych podatnikowi kwotach z tytułu pełnienia obowiązków społecznych i obywatelskich (PIT-R), będący załącznikiem nr 12 do rozporządzenia.

Zgodnie z objaśnieniami do informacji o wypłaconych podatnikowi kwotach z tytułu pełnienia obowiązków społecznych i obywatelskich - PIT-R, informację tę mają obowiązek wypełniać płatnicy, o których mowa w art. 41 ust. 1 ustawy, dokonujący wypłat należności wolnych od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. b i pkt 17 ustawy, osobom z tytułu pełnienia obowiązków społecznych i obywatelskich (art. 13 pkt 5 i 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

W informacji PIT-R w części D w kolumnie d" - płatnik wykazuje kwoty diet oraz kwoty stanowiące zwrot kosztów, wypłacane osobom pełniącym obowiązki społeczne i obywatelskie, wolne od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 17 ustawy.

Mając na uwadze powyższe w otrzymanej przez Wnioskodawczynię informacji PIT-R płatnik prawidłowo wykazał wypłacone kwoty diet oraz kosztów podróży

Reasumując wypłacone na podstawie art. 173 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych diety i kwoty stanowiące zwrot kosztów przejazdu i noclegu ławników zamieszkałych poza siedzibą sądu są zwolnione od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych zgodnie z przepisem art. 21 ust. 1 pkt 17 natomiast przepis art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. b) w przedstawionym stanie faktycznym nie znajduje zastosowania. Uzyskane przez Wnioskodawczynię kwoty diety i kwoty stanowiące zwrot kosztów z tytułu pełnienia obowiązków społecznych i obywatelskich zostały prawidłowo wykazane w informacji PIT-R w części D kolumna d) formularza PIT R.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).
Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.

Wniosek ORD-IN

Treść w pliku PDF

Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie