Temat interpretacji
Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz zrzeczenie się prawa roszczeń do wywłaszczonej nieruchomości.
Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749, z późn. zm.) oraz § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Pani przedstawione we wniosku z 12 listopada 2014 r. (data wpływu: 19 listopada 2014 r.), uzupełnionym pismem z 17 lutego 2015 r. (data wpływu: 18 lutego 2015 r.), o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia przedmiotowego jest:
- nieprawidłowe w odniesieniu do świadczenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz w kwestii obowiązku składania zeznania rocznego w związku z otrzymaniem tego świadczenia;
- prawidłowe w pozostałej części.
UZASADNIENIE
W dniu 19 listopada 2014 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia przedmiotowego.
We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.
Na mocy postanowienia sądu rejonowego z 8 października 2014 r., zawarto ugodę sądową, w wyniku której Wnioskodawczyni otrzymała od miasta odszkodowanie pieniężne w zamian za zrzeczenie się roszczeń do wywłaszczonej w 1966 r., z naruszeniem przepisów prawa, części nieruchomości gruntowej, na której wybudowany został budynek mieszkalny wielorodzinny. Założono nową księgę wieczystą, w której jako właściciel, wpisany został urząd miasta.
Budynek mieszkalny, o którym mowa powyżej, został wybudowany na działce oznaczonej jako parcela nr 61/1 o pow. 507 m2, stanowiącej, zgodnie z zapisem w starej księdze wieczystej, własność M.S. i B.J., a w rzeczywistości ich spadkobierców.
Nieruchomość ta została wywłaszczona za odszkodowaniem na podstawie decyzji Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej z 14 listopada 1966 r. Odszkodowanie to, wobec braku zgody właścicieli na wywłaszczenie, zostało złożone do depozytu sądowego na podstawie postanowienia sądu powiatowego z 23 grudnia 1966 r.
Decyzją z 20 kwietnia 1998 r. oraz 14 września 1998 r. Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast stwierdził nieważność decyzji z 14 listopada 1966 r. Jednak, w myśl przepisów art. 156 § 2 KPA, mamy tu do czynienia z nieodwracalnością skutków prawnych wywołanych decyzją wywłaszczeniową tym bardziej, że w 1994 r. aktem notarialnym z 2 grudnia 1994 r. został sprzedany lokal mieszkalny wraz z oddaniem w użytkowanie wieczyste ułamkowej części gruntu.
W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.
Czy w tym przypadku można zastosować przepis art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, a jeśli nie, to w jakiej wysokości Wnioskodawczyni musi zapłacić podatek oraz jaki formularz w związku z tym powinna wypełnić...
Zdaniem Wnioskodawczyni, w analizowanym przypadku ma zastosowanie przepis art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.
W świetle powyższego, Zainteresowana stoi na stanowisku, że nie jest zobligowana do uiszczenia podatku od otrzymanego odszkodowania i nie musi wypełniać żadnego formularza.
W opinii Wnioskodawczyni, uzyskana kwota odszkodowania nie powinna być obciążona podatkiem, gdyż w opinii Zainteresowanej nie stanowi dochodu beneficjenta świadczenia, a jest jedynie częściową rekompensatą za poniesione w przeszłości przez rodzinę straty. Wnioskodawczyni stoi na stanowisku, że uzyskana kwota stanowi jedynie częściowe zadośćuczynienie za poniesione straty. Przedmiotowa nieruchomość została okrojona z większej części gruntu oraz pozbawiona bezpośredniego wjazdu z ulicy, co stanowi dodatkowe utrudnienie w jej funkcjonowaniu.
Ponadto, otrzymana kwota obejmuje odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres ostatnich 10 lat, a przecież stan ten trwa od 1966 r., tj. przez 48 lat.
Wyrażenie zgody przez beneficjenta odszkodowania na zawarcie z miastem ugody sądowej stanowiło, wobec nieodwracalności skutków prawnych decyzji wywłaszczeniowej jedyną szansę na uzyskanie jakiejkolwiek rekompensaty za poniesione straty.
Zdaniem Zainteresowanej, w tej sytuacji, konieczność odprowadzenia podatku od uzyskanej kwoty stanowiłaby pogłębienie doznanej krzywdy.
W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest:
- nieprawidłowe w odniesieniu do świadczenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz w kwestii obowiązku składania zeznania rocznego w związku z otrzymaniem tego świadczenia;
- prawidłowe w pozostałej części.
Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Jednocześnie, jak wynika z treści przepisu art. 9 ust. 2 ww. ustawy, dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 24-25 nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.
Stosownie zaś do art. 10 ust. 1 pkt 9 przywołanej ustawy, źródłami przychodów są inne źródła.
Po myśli art. 11 ust. 1 ww. ustawy, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 20 ust. 3 i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach (art. 20 ust. 1 ww. ustawy).
Jak dowodzi użycie sformułowania w szczególności, definicja źródeł przychodów ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie. Z przychodem z innych źródeł mamy zatem do czynienia w każdym przypadku, kiedy podatnik osiąga korzyść majątkową.
Jednakże, zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:
- otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
- dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Z analizy wniosku wynika, że Zainteresowana na podstawie ugody sądowej otrzymała od Miasta odszkodowanie pieniężne w zamian za zrzeczenie się roszczeń do wywłaszczonej w 1966 r. części nieruchomości gruntowej, na której wybudowany został budynek mieszkalny wielorodzinny. Przedmiotowe wywłaszczenie nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa. Kwota uzyskana w wyniku ugody zawierała ponadto świadczenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres ostatnich 10 lat.
W konsekwencji powyższego, stwierdzić należy, że wypłacone na podstawie ugody sądowej odszkodowanie za zrzeczenie się roszczeń do wywłaszczonej, z naruszeniem przepisów prawa, nieruchomości stanowi dla Wnioskodawczyni źródło przychodu w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jednakże, podkreślić należy, że przedmiotowe odszkodowanie korzysta z dobrodziejstwa zwolnienia przedmiotowego, o którym mowa w cytowanym wyżej art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, z wyłączeniem jednak części tego odszkodowania, która dotyczy bezumownego korzystania z nieruchomości.
W związku z powyższym, Zainteresowana z tytułu wypłaty wolnego od podatku świadczenia za zrzeczenie się roszczeń do wywłaszczonej nieruchomości nie jest zobowiązana do złożenia jakiegokolwiek formularza zeznania podatkowego.
Zatem, stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej stanu faktycznego w tej części należało uznać za prawidłowe.
Co się zaś tyczy konsekwencji prawnopodatkowych związanych z wypłatą świadczenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres ostatnich 10 lat, stwierdzić należy, co następuje.
Zagadnienia dotyczące bezumownego korzystania z nieruchomości zostały uregulowane w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: KC).
W myśl art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego, samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jej posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.
Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył (art. 224 § 2 ww. ustawy).
Na podstawie art. 225 Kodeksu cywilnego, obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.
W orzecznictwie przyjmuje się, że wynagrodzenie o jakim mowa w przywoływanych normach nie jest odszkodowaniem. Stanowi ono natomiast sposób regulowania stosunków między właścicielem a nieuprawnionym posiadaczem, ochronę interesów właściciela i przywracania zakłóconej równowagi między tymi podmiotami.
Należy przy tym zaznaczyć, że przepisy art. 224 § 2 i art. 225 Kodeksu cywilnego w zakresie wymienionych w nich roszczeń wyłączają inne podstawy odpowiedzialności posiadacza wobec właściciela. Zarówno powstanie roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, jak i wysokość wynagrodzenia nie zależy od tego, czy właściciel w rzeczywistości poniósł jakiś uszczerbek, a posiadacz uzyskał jakąś korzyść. O wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia. Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie nie jest i nie może być odszkodowaniem z tytułu pozbawienia posiadania rzeczy, wiąże się bowiem z faktem wykonywania posiadania samoistnego (art. 225 KC), a nie wyrządzeniem szkody w jakiejkolwiek postaci.
Tym samym świadczenie przysługujące z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy, nie jest naprawieniem szkody wyrządzonej właścicielowi, lecz zapłatą za korzystanie z jego rzeczy, którą korzystający z rzeczy musiałby uiścić właścicielowi, gdyby to korzystanie oparte było na istniejącej podstawie prawnej; a więc tym co uzyskałby właściciel, gdy rzecz oddał w odpłatne korzystanie na podstawie ważnego stosunku prawnego. W związku z powyższym, tak wypłacone świadczenie nie jest odszkodowaniem, do którego miałyby zastosowanie przepisy prawa cywilnego regulujące wysokość lub zasady ustalania roszczeń odszkodowawczych.
Jak już wcześniej wskazano ustawa podatkowa nie zawiera definicji szkody czy odszkodowania, jednakże dokonując jego wykładni nie należy odbiegać od jego rozumienia jakie temu pojęciu zostało nadane w systemie prawa cywilnego. O tym co stanowi szkodę oraz jakie są zasady i sposoby jej naprawienia decydują co do zasady przepisy art. 361 i art. 363 Kodeksu cywilnego. Natomiast przedmiotowe świadczenie jako nie służące naprawieniu szkody, nie ma charakteru odszkodowawczego, podobnie jak korzystanie z nieruchomości przez posiadacza nie oznacza wyrządzenie jej właścicielowi szkody tylko dlatego, że nie łączy ich ważny stosunek prawny, a właściciel nie mógł z nieruchomości tej korzystać. Wynagrodzenie, o którym mowa w art. 224 § 2 i art. 225 jest należne bez względu na uszczerbek majątkowy, jaki poniósł lub mógłby ponieść właściciel rzeczy.
W konsekwencji powyższych rozważań, stwierdzić należy, że świadczenie otrzymane za bezumowne korzystanie z nieruchomości jako nie mające charakteru odszkodowania lub zadośćuczynienia nie spełnia przesłanek do zastosowania zwolnienia przedmiotowego, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy podatkowej.
Nadmienić należy, że otrzymane świadczenie w części dotyczącej bezumownego korzystania z nieruchomości stanowi dla Zainteresowanej przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, bowiem beneficjent ww. świadczenia otrzymuje realne przysporzenie majątkowe.
W konsekwencji, świadczenie wypłacone z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych (tj. według skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ww. ustawy) i winno być wykazane w zeznaniu o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym (PIT-36).
W konsekwencji, stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej zaistniałego stanu faktycznego w części dotyczącej wypłaty świadczenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości należało uznać za nieprawidłowe.
Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.
Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, ul. Ratajczaka 10/12, 61-815 Poznań, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. z 2012 r., poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).
Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.
Wniosek ORD-IN (PDF)
Treść w pliku PDF 953 kB
Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu