Temat interpretacji

Należy stwierdzić, że otrzymane przez Wnioskodawczynię odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę z tytułu zwrotu przez Skarb Państwa uprzednio wywłaszczonych działek nieuprawnionej osobie, a tym samym uniemożliwienie zwrotu tych nieruchomości spadkobiercy poprzedniego właściciela korzysta ze zwolnienia wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Do powyższego odszkodowania zarówno w części dotyczącej szkody rzeczywistej i utraconych korzyści nie ma zastosowania art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy. Natomiast odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści oraz zasądzone odsetki nie korzystają z żadnego zwolnienia wynikającego z art. 21 ust. 1 ww. ustawy, w tym z art. 21 ust. 1 pkt 3b cytowanej ustawy. W związku z tym, stanowią dla Wnioskodawczyni przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ww. ustawy, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych według skali podatkowej określonej w art. 27 ust. 1 ustawy.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa(Dz. U. z 2012 r., poz. 749 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko - przedstawione we wniosku z dnia 11 grudnia 2014 r. (data wpływu 17 grudnia 2014 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych otrzymanego odszkodowania i odsetek od odszkodowania jest:

• prawidłowe - w części dotyczącej zastosowania zwolnienia, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych do wypłaconego odszkodowania za rzeczywistą szkodę,
• nieprawidłowe w pozostałym zakresie.

UZASADNIENIE

W dniu 17 grudnia 2014 r. został złożony ww. wniosek o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych otrzymanego odszkodowania i odsetek od odszkodowania.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawczyni otrzymała od Skarbu Państwa Wojewody odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość na mocy wyroku Sądu Okręgowego Wydział Cywilny z dnia 6 czerwca 2013 r. i wyroku Sądu Apelacyjnego Wydział Cywilny z dnia 20 grudnia 2013 r., z zastrzeżeniem zwrotu wypłaty na wypadek wniesienia skargi kasacyjnej i korzystnego dla Skarbu Państwa rozstrzygnięcia. Sąd zasądził na rzecz powodów odszkodowania, w tym dla Wnioskodawcy 285.980 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 6 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty oraz zwrot kosztów procesu na rzecz powodów, w tym dla Wnioskodawcy 11.560 zł. Odszkodowanie wpłacono na konto w dniu 17 stycznia 2014 r. Wniesiona skarga kasacyjna nie została rozpoznana.

Odszkodowanie zasądzono za nieruchomość oznaczoną jako parcele 1.kat.63 oraz 1.kat 379/1,b., o pow. 8,985 m², której współwłaścicielami byli: Jan W. (poprzednio K.) dziadek Wnioskodawcy i jego rodzeństwo: Ignacy K., Stanisław K. oraz Maria G. z d. K. każdy w udziale po 8/32 części.

Prezydium Rady Narodowej Miasta decyzją z dnia 7 października 1965 r. orzekło o wywłaszczeniu nieruchomości na cel budowy kąpieliska. W dniu wywłaszczenia współwłaścicielami nieruchomości byli: Ignacy K. i Maria G. z d. K. oraz spadkobiercy Jana W.: Janina W., Zbigniew W., Mieczysław W., Stanisława U. z d. W. (matka Wnioskodawcy) i spadkobiercy Stanisława K.: Bronisława K., Wiesław K., Albin O., Stanisław O., Maria O.

W wyroku Sąd ustalił porządek dziedziczenia i udziały powodów w wywłaszczonej nieruchomości: Genowefy G. 256/3072 części, Wiesława K. 288/3072 części, Elżbiety S. 144/3072 części, Katarzyny W. 384/3072 części, Marii K., Szczepana U. oraz Melanii C. po 64/3072 części, Grażyny W., Olgi W., Agnieszki W. po 12/3072 części oraz Adama W., Anny W. i Joanny K. po 36/3072 części.

Sad ustalił za bezsporne, że nieruchomość została wydana nieuprawnionej osobie, która nie należała do kręgu byłych współwłaścicieli.

Na wniosek Marii K. (z d. M.) Kierownik Urzędu Rejonowego decyzją z dnia 4 grudnia 1997 r. wydaną w trybie art. 69 GWN, orzekł o zwrocie Marii K. (z d. M.) w całości działek: nr 41/27 o pow. 0,4247 ha, nr 41/29 o pow. 0,1282 ha, nr 48/41 o pow. 0,2145 ha, nr 48/37 o pow. 0,0761 ha, nr 48/38 o pow. 0,0072 ha i nr 48/35 o pow. 0,0478 ha, powstałych z wywłaszczonych parcel 1 kat.63 i 1 kat.379/1, ustalając, że działki objęte decyzją stanowiły własność Adama K. i Marii K. (z d. M.). Powyższa decyzja stała się ostateczna z dniem 20 grudnia 1997 r.

Sad stwierdził, że Maria K. (z d. M.) nie była legitymowana do wystąpienia z wnioskiem o zwrot nieruchomości, nie było podstawy do dokonania na jej rzecz zwrotu. Prowadzenie postępowania administracyjnego i wydanie decyzji o zwrocie działek stanowiło naruszenie przepisu art. 69 GWN w jej brzmieniu na dzień 4 grudnia 1997 r., było rażącym naruszeniem prawa rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 KPA. Ze względu, że decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne, wynikające z faktu sprzedaży nieruchomości, nie było możliwe stwierdzenie jej nieważności. Sąd ustalił, że Maria K. (z d. M.) umową z dnia 17 marca 1998 r. sprzedała Januszowi C. nieruchomość, składającą się ze zwróconych działek, a następnie nieruchomość ta była przedmiotem kolejnych sprzedaży.

Wojewoda w decyzji z dnia 28 lipca 2009 r. uznał, że decyzja Kierownika Urzędu Rejonowego z dnia 4 grudnia 1997 r. została wydana z naruszeniem prawa i stwierdził, że osobami uprawnionymi do złożenia wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, która stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu byli spadkobiercy poprzednich współwłaścicieli: Genowefa G., Marian G., Stanisław G., Wiesław K., Albin O., Stanisław O., Maria M., Eleonora K., Halina G., Ryszard K., Janina W., Zbigniew W., Maria K. z d. U., Melania C. z d. U., Szczepan U., Lidia W., Joanna K., Adam W., Dariusz W., Anna W. i Skarb Państwa, jako spadkobierca po Bronisławie K. i zwrot nieruchomości mógł wystąpić na rzecz tych osób.

Minister Infrastruktury decyzją z dnia 5 listopada 2009 r. utrzymał w mocy decyzją Wojewody.

Sąd ustalił na podstawie opinii biegłej możliwy czynsz dzierżawny tych działek za okres od 4 grudnia 1997 r. do 11 kwietnia 2011 r. na podstawie ich wartości z grudnia 1997 r. i cen aktualnych. Sąd uznał powództwo za uzasadnione i wskazał art. 160 § 1 KPA jako podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa w odniesieniu do decyzji z dnia 4 grudnia 1997 r. o zwrocie nieruchomości osobie nieuprawnionej, co uniemożliwiło spadkobiercom odzyskanie nieruchomości, gdy stała się zbędna na cel podany w wywłaszczeniu, ponieważ zgodnie z art. 69 ust. 1 w zw. z art. 47 ust. 4 GWN podlegała zwrotowi byłemu właścicielowi lub jego następcy prawnemu. Był to obowiązek o charakterze bezwzględnym, ponieważ zgodnie z przepisami, brak zwrotu mógł być usprawiedliwiony tylko odmową przyjęcia nieruchomości przez osoby uprawnione. Skarb Państwa zobowiązany był umożliwić następcom prawnym właścicieli zwrot nieruchomości, czego nie uczynił, gdy cel wywłaszczenia nie został zrealizowany.

Sąd stwierdził, że uniemożliwienie spadkobiercom właścicieli zwrotu nieruchomości było działaniem bezprawnym, powodującym po stronie Skarbu Państwa odpowiedzialność odszkodowawczą, o czym przesądzała ostateczna decyzja Wojewody z dnia 28 lipca 2009 r. (utrzymana w mocy przez Ministra Infrastruktury), stwierdzająca, że prowadzenie postępowania administracyjnego i wydanie decyzji o zwrocie działek na rzecz Marii K. (z d. M.) było rażącym naruszeniem prawa w rozumieniu art. 156 § 2 KPA i tylko ze względu na nieodwracalne skutki, jakie wywołała decyzja z dnia 4 grudnia 1997 r., nie było możliwe stwierdzenie jej nieważności. Sąd stwierdził, że decyzja naruszała prawo według art. 156 § 1 KPA, co wprost wynika z art. 160 § 1 KPA. O niezgodności z prawem ww. decyzji świadczył także wyrok w sprawie II K 1532/09/K, w którym przesądzono, że przy wydaniu, wbrew przepisom ustawy, tej decyzji dopuszczono się przestępstw z art. 228 § 3 KK i art. 229 § 3 KK.

Bezprawna decyzja została wydana w czasie obowiązywania art. 160 KPA, który został uchylony ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692). Według art. 5 tej ustawy, do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy (1 września 2004 r.) stosuje się, m.in. przepis art. 160 KPA w brzmieniu obowiązującym tego dnia. Zgodnie z tym przepisem, stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania błędnej decyzji służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną szkodę.

Sąd wyjaśnił, że Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 23 września 2003 r., K 20/02 uznał, że art. 160 § 1 KPA w części ograniczającej odszkodowanie za niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej do rzeczywistej szkody jest niezgodny z art. 77 ust. 1 Konstytucji RP. Jednocześnie wskazał, że orzeczenie to znajduje zastosowanie do szkód powstałych od daty wejścia Konstytucji RP. Sąd stwierdził, że w niniejszej sprawie zdarzenie, z którego szkoda wynikła i sama szkoda, miały miejsce po dniu 17 października 1997 r., a zatem powodowie mogli domagać się naprawienia szkody, wynikłej z bezprawnej decyzji z dnia 4 grudnia 1997 r., również w zakresie utraconych korzyści.

Odszkodowanie orzekł Sąd ze względu na wydanie decyzji o zwrocie działek z naruszeniem przepisu art. 69 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. GWN w brzmieniu na dzień 4 grudnia 1997 r., co było rażącym naruszeniem art. 156 § 1 pkt 2 KPA. Sąd Apelacyjny stwierdził, że nieruchomość podlegała zwrotowi właścicielowi lub jego spadkobiercy zgodnie z art. 69 ust. 1 w zw. z art. 47 GWN. Na podstawie wyroku Sądu wypłacono odszkodowanie powodom, w tym Wnioskodawczyni.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania.

1. Czy odszkodowanie wskazane w opisie stanu faktycznego podlega opodatkowaniu podatkiem od spadku i darowizn...
2. Czy odszkodowanie wskazane w opisie stanu faktycznego podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych...
3. Czy odszkodowanie wskazane w opisie stanu faktycznego podlega zwolnieniu od podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie szkody rzeczywistej i w zakresie utraconych korzyści oraz od wypłaconych odsetek...

Niniejsza interpretacja dotyczy skutków podatkowych otrzymanego odszkodowania i odsetek od odszkodowania (pyt. Nr 2 i 3). Natomiast w zakresie ustawy o podatku od spadków i darowizn (pyt. Nr 1) zostało wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Zdaniem Wnioskodawczyni:

Ad. 2)

Opis stanu faktycznego wskazuje na to, że odszkodowanie podlega przepisom ustawy o PIT.

Ad. 3)

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 i 3b oraz art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o PIT, wypłacone odszkodowanie podlega zwolnieniu od podatku dochodowego.

Art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT stanowi, że wolne od podatku są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw (...).

Art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT stanowi, że wolne od podatku są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku z wyjątkiem odszkodowań i zadośćuczynień: a) otrzymanych w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, b) dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Z podanego zapisu wynika, że odszkodowanie za poniesioną szkodę rzeczywistą jest zwolnione od podatku na podstawie ww. art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT, z wyjątkiem odszkodowań dotyczących korzyści. Natomiast art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o PIT stanowi, że wolne od podatku dochodowego są przychody uzyskane z tytułu odszkodowania wypłacanego stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami (...). Z przytoczonego przepisu wynika, że każde odszkodowanie zasądzone i wypłacane na podstawie przepisów o gospodarce nieruchomościami jest wolne od podatku.

Z zapisu art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT wynika, że odnosi się do odszkodowań dotyczących korzyści innych, ale nie wypłacanych z tytułu odszkodowań zasądzonych stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami, o których ustawa stanowi w oddzielnym pkt 29 art. 21 ust. 1.

Na podstawie przytoczonych podstaw prawnych według Wnioskodawczyni przysługiwać Jej będzie zwolnienie za każde odszkodowanie, ponieważ wypłacone jest na podstawie przepisów GWN, zarówno za szkodę rzeczywistą, jak również z tytułu utraconych korzyści.

Odszkodowanie zostało wyliczone i zasądzone przez sąd bez wyodrębnienia części odszkodowania dotyczącej szkody rzeczywistej i szkody za utracone korzyści.

Odszkodowanie wypłacono powodom i Wnioskodawczyni ze względu na wydanie decyzji o zwrocie działek z naruszeniem przepisu art. 69 GWN w jej brzmieniu na dzień 4 grudnia 1997 r co było rażącym naruszeniem prawa rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 K.p.a.

Sąd Apelacyjny w orzeczeniu wyroku stwierdził, że nieruchomość podlegała zwrotowi właścicielowi lub jego następcy prawnemu na podstawie art. 69 ust. 1 w zw. z art. 47 GWN.

NSA w wyroku z dnia 17 stycznia 2014 r. (II FSK 289/12) stwierdza, że odsetki należy przypisać do takiego samego źródła przychodów, co należność główną - a co za tym idzie podlegają opodatkowaniu w ten sam sposób. Odsetki stanowią integralny element przychodu, ich byt prawny zależy od należności, z którą są związane. Nie można wyprowadzać wniosku, że odsetki należy przyporządkować do innego źródła niż należność główną.

Odsetki stanowią konsekwencję zdarzenia prawnego, jakim jest wypłacenie odszkodowania. Mają charakter niesamoistny, nie mogą istnieć o oderwaniu od kwoty głównej, a ich istnienie podlega tej samej ocenie, co istnienie roszczenia głównego. Stanowisko takie potwierdzone jest wyrokiem NSA z dnia 29 stycznia 2014 r. (II FSK 333/12), zgodnie z którym odsetki są nierozerwalnie związane z głównym świadczeniem, od którego nie mogą zostać oderwane, powinny być przypisane do tego samego źródła, co należność główna.

W uzasadnieniu ww. wyroku NSA aprobuje konkluzje wyrażone w innych wyrokach: z dnia 17 stycznia 2014 r. (II FSK 290/12), z dnia 20 grudnia 2013 r. (II FSK 115/12), zgodnie z którymi odsetki należy przypisać do tego samego źródła przychodu, a zatem podlegają opodatkowaniu w ten sam sposób. Odsetki mają charakter akcesoryjny, byt prawny zależy od należności, z którą są związanie.

W sytuacji zwolnienia z podatku należności głównej, takiemu zwolnieniu podlegają także odsetki od tej należności.

W podsumowaniu Wnioskodawczyni, mając na uwadze powyższe akty prawne i orzeczenia NSA, ocenia, że odszkodowanie, na które składa się należność główna, jak i odsetki, będzie podlegało zwolnieniu od podatku od osób fizycznych.

Na tle przedstawionego stanu faktycznego, stwierdzam, co następuje:

Zgodnie z generalną zasadą wyrażoną w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Z 2012 r., poz. 361, z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W myśl natomiast przepisu art. 11 ust. 1 ww. ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Odszkodowanie stanowi co do zasady przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie odszkodowania podlegają opodatkowaniu. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych określonym w art. 21 ust. 1 ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku. Jednakże należy podkreślić, że korzystanie z każdej preferencji podatkowej, w tym zwolnienia od podatku, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszelkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji.

Zgodnie z aktualnie obowiązującą treścią art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn.) z wyjątkiem:

1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Nowe brzmienie przepisu zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych ustaw ma zastosowanie do dochodów uzyskanych od dnia 1 stycznia 2014 r.

Natomiast z treści art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy wynika, że wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań:

1. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Powołane uregulowania prawne wskazują jednoznacznie, że nie wszystkie odszkodowania otrzymane przez osoby fizyczne wolne są od od podatku dochodowego. Ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie w art. 21 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy, korzystają jedynie te odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw bądź postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 Kodeksu pracy, z wyjątkiem wyłączonych ze zwolnienia wolą ustawodawcy. Nie jest przy tym wystarczające, aby w przepisach prawa określone były same tylko przesłanki powodujące powstanie roszczenia o odszkodowanie.

Natomiast w zakresie zwolnienia wynikającego z powołanego art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, mieszczą się tylko inne wymienione odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej oraz obejmujące tzw. szkodę rzeczywistą, czyli poniesione straty, a nie dotyczące korzyści.

Z kolei stosownie do treści art. 21 ust. 1 pkt 29 ww. ustawy na który we wniosku powołuje się Wnioskodawczyni - wolne od podatku dochodowego są przychody uzyskane z tytułu odszkodowania wypłacanego stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami lub z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie oraz z tytułu sprzedaży nieruchomości w związku z realizacją przez nabywcę prawa pierwokupu, stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami; nie dotyczy to przypadków, gdy właściciel nieruchomości, o której mowa w zdaniu pierwszym, nabył jej własność w okresie 2 lat przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego bądź odpłatnym zbyciem nieruchomości za cenę niższą o co najmniej 50% od wysokości uzyskanego odszkodowania lub ceny zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub w związku z realizacją prawa pierwokupu.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość, która nie została zagospodarowana zgodnie z celem wywłaszczenia Wnioskodawczyni otrzymała w ostateczności na mocy wyroku sądowego wydanego w postępowaniu cywilnym.

W związku z powyższym, przywołane przez Wnioskodawczynię zwolnienie przedmiotowe określone w art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie znajdzie zastosowania w tak przedstawionym stanie faktycznym. Wskazane w treści stanowiska zwolnienie może bowiem znaleźć zastosowanie tylko wówczas, gdy odszkodowanie wypłacone zostało stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami. Z treści wniosku wynika, że Wnioskodawczyni otrzymała odszkodowanie na mocy wyroku Sądu Okręgowego, w związku z rażącym naruszeniem przepisu art. 156 § 1 pkt 2 w związku z art. 160 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego, a nie stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami.

Podobne stanowisko zostało potwierdzone m.in. w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 28 lutego 2012 r. sygn. akt I SA/Po 886/12, w których Sąd stwierdził, że skoro wypłata odszkodowania, nie została przewidziana przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami, to wypłacone odszkodowanie nie będzie korzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego na mocy art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Do wypłaconego odszkodowania w zakresie szkody rzeczywistej znajdzie zastosowanie powołane wyżej zwolnienie z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Podstawowym warunkiem zwolnienia świadczenia od opodatkowania jest jego odszkodowawczy charakter.

W myśl art. 160 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.) stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 Kodeksu albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę, chyba że ponosi ona winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie. Natomiast zgodnie z art. 160 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego do odszkodowań stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem art. 418 tego Kodeksu.

Odszkodowanie przysługuje od organu, który wydał decyzję z naruszeniem przepisu art. 156 § 1, chyba że winę za powstanie okoliczności wymienionych w ww. przepisie ponosi inna strona postępowania dotyczącego tej decyzji; w tym ostatnim przypadku roszczenie o odszkodowanie służy w stosunku do strony winnej powstania tych okoliczności, o czym stanowi art. 160 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego.

Jednocześnie zgodnie z § 4 tego artykułu o odszkodowaniu przysługującym od organu wymienionego w § 1 orzeka organ administracji publicznej, który stwierdził nieważność decyzji z powodu naruszenia przepisu art. 156 § 1 albo stwierdził - w myśl art. 158 § 2 że decyzja została wydana z naruszeniem przepisu art. 156 § 1. Dochodzenie odszkodowania od strony winnej powstania okoliczności wymienionych w art. 156 § 1 następuje w postępowaniu przed sądem powszechnym.

Przepis art. 160 został jednakże uchylony z dniem 1 września 2004 r. przez art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692). Jednocześnie na mocy art. 5 ww. nowelizacji stosuje się go w tych sprawach, w których decyzja nieważnościowa (art. 156 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego) stała się ostateczna przed dniem 1 września 2004 r. Natomiast wydanie w tym trybie decyzji po tej dacie skutkuje objęciem wniosku odszkodowawczego regulacją art. 417 § 2 Kodeksu cywilnego, a zatem jego rozpoznanie następuje przed sądem powszechnym.

W myśl art. 417 § 1 Kodeksu cywilnego, za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

Jeżeli wykonywanie tych zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa (art. 417 § 2 Kodeksu cywilnego).

W niniejszej sprawie istotne jest, że przepis art. 160 Kodeksu postępowania administracyjnego, na podstawie którego orzeczono o odszkodowaniu jest przepisem, który określa zasady ustalania odszkodowania. Z wniosku nie wynika, że zachodzi jakakolwiek przesłanka negatywna wskazana w art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. a)-g) ustawy. Skoro tak, to odszkodowanie wypłacone na podstawie powołanych powyżej przepisów, za poniesioną rzeczywistą szkodę z tytułu przejętej z naruszeniem prawa na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości gruntowej, korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jeżeli natomiast chodzi o tę część odszkodowania, które przyznane zostało Wnioskodawczyni z tytułu utraconych korzyści wskazać należy, że nie korzysta ono ze zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Powołany przepis wyraźnie stanowi, że wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw. Przepis art. 160 Kodeksu postępowania administracyjnego stanowi natomiast, że stronie przysługuje roszczenie za poniesioną rzeczywista szkodę. Przepis ten nie wymienia obok rzeczywistej szkody również utraconych korzyści. Oznacza to, że ani zasady ani wysokość odszkodowania z tytułu utraconych korzyści nie wynikają z art. 160 Kodeksu postępowania administracyjnego, nie mogą zatem podlegać zwolnieniu z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy. Ponieważ wszelkie zwolnienia i ulgi podatkowe stanowią wyjątek od zasady powszechności opodatkowania, to jakakolwiek wykładnia rozszerzająca przepisy normujące ich zakres nie może być stosowana. W przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych brak jest również jakichkolwiek innych podstaw prawnych do zwolnienia z opodatkowania, w tym z art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, części odszkodowania otrzymanego przez Wnioskodawczynię z tytułu utraconych korzyści, zatem kwota ta podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Natomiast w zakresie zasądzonych wyrokiem sądu odsetek, należy wskazać, że w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wyszczególniono odrębne źródło przychodów w postaci innych źródeł.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nie należące do przychodów określonych w art. 12 14 i 17 oraz przychody nie znajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Użycie w powyższym przepisie sformułowania w szczególności wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Instytucję prawną odsetek reguluje art. 481 ustawy Kodeks cywilny, zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Odsetki wypłacone za okres pomiędzy datą zasądzenia i datą wypłaty odszkodowania nie są wliczane do wartości odszkodowania. Zgodnie bowiem z treścią art. 20 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.), do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego. Przepis ten ma zastosowanie do odsetek ustawowych, z którymi zasądzono świadczenie główne.

Wnioskodawczyni powołując się na orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego uważa, że odsetki należy przypisać do tego samego źródła przychodów, co należność główną, zaś odszkodowanie, na które składa się należność główna jak i odsetki będzie podlegało zwolnieniu od podatku dochodowego od osób fizycznych. Z twierdzeniem tym nie można się zgodzić. Wbrew twierdzeniu Wnioskodawczyni, nie można bowiem utożsamiać odsetek za włokę ze świadczeniem odszkodowawczym, czy też innym świadczeniem (naprawieniem szkody). Wierzyciel może ich żądać dopiero, jeżeli dłużnik opóźni się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Odsetki maja charakter uboczny względem świadczenia głównego są skutkiem nie wykonania zobowiązań.

Nie można przyjąć, że odsetki są odszkodowaniem sensu stricte i jako takie objęte są zwolnieniem od podatku dochodowego od osób fizycznych przewidzianym dla odszkodowań, do których mają zastosowanie przepisy art. 21 ust. 1 pkt 3, 3a i 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Okoliczność, że odsetki stanowią najczęściej swoistą rekompensatę wynikającą z czasookresu jaki upłynął pomiędzy zaistnieniem zdarzeń skutkujących wypłatą zadośćuczynienia a skonkretyzowaniem obowiązku naprawienia szkody (krzywdy) w wyroku sądu, nie jest wystarczająca do objęcia zwolnieniem z opodatkowania przedmiotowych odsetek, na podstawie tychże przepisów.

W związku z powyższym wynikające z wyroku sądowego odsetki od odszkodowania nie korzystają ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Tego rodzaju odsetki stanowią przychód z innych źródeł, o których mowa w art. 20 ust. 1 ustawy i podlegają opodatkowaniu na ogólnych zasadach według skali podatkowej.

Podsumowując, należy stwierdzić, że otrzymane przez Wnioskodawczynię odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę z tytułu zwrotu przez Skarb Państwa uprzednio wywłaszczonych działek nieuprawnionej osobie, a tym samym uniemożliwienie zwrotu tych nieruchomości spadkobiercy poprzedniego właściciela korzysta ze zwolnienia wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Do powyższego odszkodowania zarówno w części dotyczącej szkody rzeczywistej i utraconych korzyści nie ma zastosowania art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy. Natomiast odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści oraz zasądzone odsetki nie korzystają z żadnego zwolnienia wynikającego z art. 21 ust. 1 ww. ustawy, w tym z art. 21 ust. 1 pkt 3b cytowanej ustawy. W związku z tym, stanowią dla Wnioskodawczyni przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ww. ustawy, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych według skali podatkowej określonej w art. 27 ust. 1 ustawy.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistniałego zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. z 2012 r., poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach art. 47 ww. ustawy), w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.

Wniosek ORD-IN (PDF)

Treść w pliku PDF 492 kB

Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie