Temat interpretacji

Czy kwota, która ma być otrzymana przez Wnioskodawczynię tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia na podstawie ugody pozasądowej od ubezpieczyciela lekarza , jest objęta zwolnieniem z art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r., poz. 800, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawczyni przedstawione we wniosku z dnia 16 października 2018 r. (data wpływu 16 października 2018 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych otrzymania zadośćuczynienia i odszkodowania jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 16 października 2018 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych otrzymania zadośćuczynienia i odszkodowania.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Poszkodowana (Wnioskodawczyni), lekarz oraz ubezpieczyciel prowadzą rozmowy mające na celu zawarcie trójstronnej ugody pozasądowej. Przedmiotem tej ugody jest zakończenie przez ubezpieczyciela postępowania likwidacyjnego o wypłatę zadośćuczynienia i odszkodowania w sprawie szkody zgłoszonej z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej lekarza. Kwota tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania na rzecz poszkodowanej miałaby wynieść łącznie 50.000 zł (słownie: pięćdziesiąt tysięcy złotych). Dotychczas nie wypłacono poszkodowanej żadnych kwot. Zgodnie z projektowaną ugodą ubezpieczyciel ma zapłacić poszkodowanej ww. kwotę. Zawarta ugoda miałaby wyczerpać wszystkie roszczenia poszkodowanej, zarówno główne jak i uboczne w związku z przedmiotem ugody, tj. zadośćuczynienie, zadośćuczynienie z tytułu naruszenia praw pacjenta, zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych, odszkodowanie, koszty leczenia, świadczenia rentowe oraz ewentualne odsetki i inne koszty. Poszkodowana na mocy ugody zrzeknie się wszelkich ewentualnych dalszych roszczeń, zarówno w stosunku do ubezpieczyciela jak i ubezpieczonego lekarza. Zrzeczenie roszczeń dotyczy również postępowania cywilnego i karnego. Zakłada się, że w sprawach nieuregulowanych w ugodzie zastosowanie znajdą przepisy Kodeksu cywilnego. Propozycje ugodowe ze strony lekarza i jego ubezpieczyciela pojawiły się w toku mediacji prowadzonej ze skierowania Sądu Rejonowego. Mediacja prowadzona jest pomiędzy poszkodowaną Wnioskodawczynią i oskarżonym lekarzem. Postępowanie karne obejmuje zarzuty przeprowadzenia przez lekarza zabiegu implantacji regionu zęba 21 w dniu ekstrakcji korzenia zęba wskutek błędnej kwalifikacji pacjenta do implantacji natychmiastowej, wszczepienie implantu zbyt grubego i osadzenie go zbyt przedsionkowo, a następnie planowanie i przeprowadzanie kolejnych zabiegów powodujących przedłużanie procedury leczenia oraz dokonanie przeszczepu tkanki miękkiej z podniebienia w okolicy zęba 21, który spowodował rozstrój zdrowia poszkodowanej polegający na znacznym zaniku tkanki kostnej na całej długości implantu 21, ubytku kości wyrostka zęba 22 na około 1/2 długości i znacznego zaniku tkanek miękkich, co spowodowało ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci istotnego zeszpecenia pokrzywdzonej i zniekształcenia tkanek miękkich regionu, tj. o przestępstwo z art. 156 § 1 pkt 2 Kodeksu karnego. Poszkodowana nie wstąpiła dotychczas na drogę sądową z roszczeniami cywilnymi z uwagi na prowadzone rozmowy z lekarzem i jego ubezpieczycielem w kwestii zawarcia ugody.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy kwota 50.000 zł, która ma być otrzymana przez Wnioskodawczynię tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia na podstawie ugody pozasądowej od ubezpieczyciela będącego ubezpieczycielem lekarza, jest objęta zwolnieniem z art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?

Zdaniem Wnioskodawczyni, kwota, która zostanie przez nią otrzymana tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia na podstawie ugody pozasądowej jest wolna od podatku na mocy art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: (u.p.d.o.f.). Zgodnie z ww. przepisem wolne od podatku dochodowego są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, z wyjątkiem: a) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane zgodnie z art. 27 ust. 1 lub art. 30c, b) dochodu, o którym mowa w art. 24 ust. 15 i 15a.

W przedmiotowym przypadku wyjątki z lit. a) i b) nie mają zastosowania. W przedmiotowym przypadku, w razie zawarcia ugody, ubezpieczyciel spełni zgodnie z tą ugodą świadczenie określone w umowie ubezpieczenia zgodnie z art. 805 § 1 Kodeksu cywilnego w zw. z § 2 ust. 1 i 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. z 2011 r. Nr 293, poz. 1729). Art. 805 § 1 kc stanowi, że, przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Zgodnie z art. 822 § 1 kc przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Ust. 4 tego artykułu stanowi, że uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela. Powyższe przepisy Kodeksu cywilnego wskazują, że ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej jest rodzajem ubezpieczenia majątkowego, o którym mowa w art. 822 kc. Kwota należna poszkodowanemu w związku ze szkodą zaistniałą wskutek działania ubezpieczonego ma bowiem wyrównywać uszczerbek majątkowy powstały u poszkodowanego w wyniku wystąpienia zdarzenia wyrządzającego szkodę. Wypłacone poszkodowanemu świadczenie może pokrywać rzeczywiście wyrządzoną szkodę, czyli straty, które poniósł poszkodowany oraz również utracone korzyści, które poszkodowany mógłby uzyskać, gdyby szkody mu nie wyrządzono. Umowa ubezpieczenia z lekarzem została zawarta zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotu wykonującego działalność leczniczą. Zgodnie z oświadczeniem ubezpieczyciela postanowienia przedmiotowego rozporządzenia są jednocześnie ogólnymi warunków ubezpieczenia. Zgodnie z § 1 ww. rozporządzenia, określa ono szczegółowy zakres obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotu wykonującego działalność leczniczą za szkody będące następstwem udzielania świadczeń zdrowotnych albo niezgodnego z prawem zaniechania udzielania świadczeń zdrowotnych, zwanego dalej ubezpieczeniem OC, oraz minimalną sumę gwarancyjną tego ubezpieczenia. § 2 ust. 1 stanowi, że ubezpieczeniem OC jest objęta odpowiedzialność cywilna podmiotu wykonującego działalność leczniczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej za szkody, o których mowa w § 1, wyrządzone działaniem lub zaniechaniem ubezpieczonego, które miało miejsce w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej. W myśl § 2 ust. 4 ubezpieczenie OC obejmuje wszystkie szkody w zakresie, o którym mowa w ust. 1, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, bez możliwości umownego ograniczenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. Działania lekarza miały miejsce w okresie obowiązywania ochrony ubezpieczeniowej, zaś szkody, których doznała poszkodowana Wnioskodawczyni są następstwem udzielania przez lekarza świadczeń zdrowotnych. W konsekwencji kwota 50.000 zł będzie otrzymana przez poszkodowaną z tytułu ubezpieczenia OC, a zatem z tytułu ubezpieczenia majątkowego zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. Wypłata odszkodowania i zadośćuczynienia przez ubezpieczyciela ma nastąpić dobrowolnie na mocy ugody pozasądowej. Fakt ten pozostaje bez znaczenia dla zwolnienia z podatku bowiem podstawą do wypłaty ww. kwoty będzie umowa ubezpieczenia OC. Powyższe znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 22 marca 2018 r. sygn. akt I SA/Rz 798/17 stanął na stanowisku, że zwolnienie z opodatkowania według treści art. 21 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. odnosi się do kwot otrzymanych z tytułów ubezpieczeń majątkowych i osobowych niezależnie od tego, czy odszkodowanie zostało wypłacone dobrowolnie, czy też na podstawie wyroku sądowego. W ocenie Sądu brak jest uzasadnienia do tego, aby rozróżniać podstawę zwolnienia odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymanego od ubezpieczyciela w zależności od tego, czy wypłacił on je dobrowolnie, czy dopiero po przegranym procesie sądowym. W obydwóch przypadkach podstawą świadczenia będzie zawarta umowa ubezpieczenia i kwoty otrzymane są kwotami otrzymanymi z tytułu ubezpieczenia. Odpowiedzialność ubezpieczyciela wynika z kontraktu.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2018 r., poz. 1509, z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W myśl art. 11 ust. 1 przywołanej wyżej ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 25b i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Natomiast, zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, z wyjątkiem:

1. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane zgodnie z art. 27 ust. 1 lub art. 30c,
2. dochodu, o którym mowa w art. 24 ust. 15 i 15a.

Zgodnie z art. 24 ust. 15 ww. ustawy dochodem z tytułu inwestowania składki ubezpieczeniowej w związku z umową ubezpieczenia zawartą na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej, w przypadku ubezpieczeń związanych z funduszami kapitałowymi, jest różnica między wypłaconą kwotą świadczenia a sumą składek wpłaconych do zakładu ubezpieczeń, które zostały przekazane na fundusz kapitałowy.

Zatem, na podstawie powyższych regulacji zwolnieniem przedmiotowym objęte zostały kwoty wypłat z ubezpieczeń majątkowych i osobowych. Jedyne ograniczenia co do stosowania analizowanej preferencji podatkowej zawarte zostały w lit. a) i b) pkt 4 ust. 1 art. 21 ww. ustawy.

Z przedstawionego zdarzenia przyszłego wynika, że Wnioskodawczyni, lekarz oraz ubezpieczyciel prowadzą rozmowy mające na celu zawarcie trójstronnej ugody pozasądowej. Przedmiotem tej ugody jest zakończenie przez ubezpieczyciela postępowania likwidacyjnego o wypłatę zadośćuczynienia i odszkodowania w sprawie szkody zgłoszonej w dniu 28 lipca 2014 r. z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej lekarza. Kwota tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania na rzecz poszkodowanej miałaby wynieść łącznie 50.000 zł (słownie: pięćdziesiąt tysięcy złotych). Dotychczas nie wypłacono poszkodowanej żadnych kwot. Zgodnie z projektowaną ugodą ubezpieczyciel ma zapłacić poszkodowanej ww. kwotę. Zawarta ugoda miałaby wyczerpać wszystkie roszczenia poszkodowanej, zarówno główne jak i uboczne w związku z przedmiotem ugody, tj. zadośćuczynienie, zadośćuczynienie z tytułu naruszenia praw pacjenta, zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych, odszkodowanie, koszty leczenia, świadczenia rentowe oraz ewentualne odsetki i inne koszty. Poszkodowana na mocy ugody zrzeknie się wszelkich ewentualnych dalszych roszczeń, zarówno w stosunku do ubezpieczyciela jak i ubezpieczonego lekarza. Zrzeczenie roszczeń dotyczy również postępowania cywilnego i karnego. Zakłada się, że w sprawach nieuregulowanych w ugodzie zastosowanie znajdą przepisy Kodeksu cywilnego. Propozycje ugodowe ze strony lekarza i jego ubezpieczyciela pojawiły się w toku mediacji prowadzonej ze skierowania Sądu Rejonowego. Mediacja prowadzona jest pomiędzy Wnioskodawczynią i oskarżonym lekarzem. Wnioskodawczyni nie wstąpiła dotychczas na drogę sądową z roszczeniami cywilnymi z uwagi na prowadzone rozmowy z lekarzem i jego ubezpieczycielem w kwestii zawarcia ugody.

Podkreślenia wymaga, że zadośćuczynienie, analogicznie jak odszkodowanie, jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającego na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Co prawda w doktrynie i judykaturze powszechnym jest wiązanie pojęcia odszkodowania jedynie z uszczerbkiem majątkowym, natomiast pojęcia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (uszczerbkiem niematerialnym), jednakże tego rodzaju rozróżnienia nie dokonują przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W konsekwencji, pojęcie odszkodowania odnosi się również do zadośćuczynienia, będącego formą wynagrodzenia szkody.

Ogólne warunki, zasady podejmowania i prowadzenia działalności w zakresie ubezpieczeń majątkowych i osobowych określa ustawa z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. U. z 2018 r., poz. 999, z późn. zm.).

Na podstawie art. 805 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r., poz. 1025, z późn. zm.) przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.

Zgodnie z art. 805 § 2 ww. ustawy, świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie:

1. przy ubezpieczeniu majątkowym określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku;
2. przy ubezpieczeniu osobowym umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej.

Zgodnie z art. 822 § 1 Kodeksu cywilnego, przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony.

Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej jest rodzajem ubezpieczenia majątkowego, o którym mowa w art. 822 ustawy Kodeks cywilny. Świadczenie należne od ubezpieczyciela z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ma wyrównywać uszczerbek majątkowy powstały już w wyniku wystąpienia zdarzenia wyrządzającego szkodę osobie trzeciej.

Zgodnie z art. 361 § 1 Kodeksu cywilnego, zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego).

Z kolei, zgodnie z art. 444 § 1 ww. ustawy, w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.

Natomiast, stosownie do art. 445 § 1 Kodeksu cywilnego w wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Biorąc pod uwagę powyższe przepisy prawa oraz przedstawione zdarzenie przyszłe, należy stwierdzić, że kwota, która ma być otrzymana przez Wnioskodawczynię tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia, na podstawie zawartej ugody pozasądowej, wypłacona z umowy odpowiedzialności cywilnej lekarza, będzie podlegać zwolnieniu od podatku dochodowego na mocy art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Tym samym stanowisko Wnioskodawczyni jest prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem zdarzenia przyszłego podanym przez Wnioskodawczynię w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;
2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa, w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. z 2018 r., poz. 1302, z późn. zm.) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe postępowanie jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.

Stanowisko

prawidłowe

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej